Uploaded by NASIBA ISOMIDDINOVA

shavkat mirziyeev milliy tarakkiyet yulimizni katiyat bilan davom ettirib yangi boskichga kutaramiz 1

advertisement
Г г
.........................
—
ШАВКАТ МИРЗИЕЕВ
МИЛЛИИ ТАРАЩИЕТ
ЙУЛИМИЗНИ КДТЪИЯТ
БИЛАН ДАВОМ ЭТТИРИБ,
ЯНГИ БОСК.ИЧГА
КУТАРАМИЗ
ТОШ КЕНТ - «УЗБЕКИСТОН» - 2017
V
УУК 323.(575.1)
КБК 66.3(5У)
М 54
Узбекистон Республикаси Президента Шавкат Мирзиёев
асарларининг 1-жилдидан давлатимиз рахбарининг 2016 —
2017 йилларда Олий Мажлис КонУнчилик палатаси ва
Сенатининг кушма мажлиси, Вазирлар Махкамасининг
йигилишларида, Узбекистон Республикаси Конституциясининг 24 йиллигига багишланган тантанали маросимда, турли соха вакиллари билан учрашувларда,
Ислом хамкорлик ташкилоти Ташки ишлар вазирлари
кенгашининг 43-сессиясида, халкаро анжуманлар, тадбир
ва маросимларда сузлаган нутк ва маърузалари хамда
табриклари 5фин олган.
ISBN 978-9943-25-434-3
9 789943
254343
«УЗБЕКИСТОН» НМИУ, 2017
МИЛЛИЙ ТАРАККИЁТ ЙУЛИМИЗНИ
КАТЪИЯТ БИЛАН ДАВОМ ЭТТИРИБ,
ЯНГИ БОСКИЧГА КУТАРАМИЗ
Хурматли Спикер!
Хурматли Сенат Раиси!
Мухтарам депутатлар ва сенаторлар!
Кдцрли кушма мажлис иштирокчилари!
Шу кунларда барчамиз биргаликда юрагимизда чукур дард билан, урнини тулдириб булмайдиган
огир жудоликни бошимиздан кечирмокдамиз. Нуроний оксоколларимиз, муътабар оналаримиз ва опа-сингилларимиз, ёш йигит ва кизларимиз, 32 миллионли
бутун Узбекистон халки, хорижий мамлакатлардаги куп сонли дустларимиз буюк давлат ва сиёсат
арбоби, мамлакатимизнинг Биринчи Президенти
Ислом Абдуганиевич Каримовни чексиз кайгу билан
сунгги йулга кузатдилар.
Шу фурсатдан фойдаланиб, азиз Ислом Абдуганиевичнинг рафикаси - хурматли Татьяна Акбаровнага,
кизи - Лола Исломовнага ва якинларига барчамизнинг номимиздан яна бир бор чукур таъзия билдиришга рухсат бергайсиз.
Вакт ва хаётнинг узи Ислом Абдуганиевич
Каримовнинг замонамизнинг улуг сиёсатчиси, узокни
к)фадиган ва стратегик фикр юритадиган шахе, дунёда ва турли минтакаларда юз бераётган ута мураккаб
3
вокеа-ходисаларнинг мохиятини давлатчилик нуктаи
назаридан к>фа билиш кобилиятига эга булган, уз
юрти ва халки учун, хар бир ватандошимизнинг такдири учун улкан масъулият туйгусини чукур хис
киладиган атокли рахбар эканлигини хар томонлама
тасдиклади.
Миллий тарихимизнинг энг кескин ва тахликали
даврида, миллатлараро тукнашувлар ва бошка зиддиятлар авж олган, мамлакатимизда фукаролар уруши
хавфи юзага келган, иктисодиёт чукур инкирозга учраган, бир суз билан айтганда, эски замоннинг умри
тугаб, янги замон бошланаётган бир пайтда Ислом
Абдуганиевичнинг республика рахбари этиб сайланиши Яратганнинг халкимизга бебахо мархамати булган
эди.
Ислом Абдуганиевичга хос булган букилмас ирода,
фидойилик, мардлик ва ватанпарварлик, инсонийлик
ва адолатпарварлик, самимийлик ва мехрибонлик каби
олижаноб фазилатлар барчамиз учун ёркин ибрат намунаси булиб колди.
Замонавий Узбекистоннинг тарихи - бу мамлакатимизнинг хакикий мустакилликка эришиш йулида
Ислом Абдуганиевич Каримов рахнамолигида олиб
борилган ута мураккаб ва огир курашлар тарихидир.
Буюк Йулбошчимиз хакли равишда демократик талаблар ва халкаро мезонларга тулик жавоб берадиган
Узбекистон Республикаси Конституциясининг хам
асосий муаллифи эдил ар.
Мамлакатимиз тоталитар тизимдан воз кечиб,
мустакил тараккиёт йулини танлади, куплаб кийин4
чилик ва синовлардан утаб, тарихан киска даврда
жахон хамжамиятида узига муносиб >фин эгаллади.
Конституция ва унинг негизида яратилган пухта
конунлар, шунингдек, Мамлакатимизда демократик
ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик
жамиятини ривожлантириш концепцияси хокимият
институтларини шакллантиришни ва уларнинг тулаконли фаолият курсатишини, фукароларнинг хукук ва
эркинликларини хдмоя килиш, мулкчиликнинг барча турларини, фукароларнинг давлат бошкарувидаги
фаол иштирокини таъминлади.
Ислом Абдуганиевич «И ктисодий м у стакилли кка
эриш м асдан сиёсий м устакилли кни таъм и нлаб
булмайди» деган тамойил ва энг мухим устувор вазифани амалга оширишни стратегии масала деб хисоблар
эдил ар.
Давлатимиз рахбари томонидан ишлаб чикилган
иктисодий дастурларнинг амалга оширилиши мамлакатимизнинг изчил ва баркарор ривожланишини таъ­
минлади.
Мустакиллик йилларида Узбекистон иктисодиёти
карийб 6 марта усди. Унда саноатнинг улуши 14 фоиздан 34 фоизга к)пгарилди. Охирги 11 йил давомида ялпи
ички махсулотнинг уртача йиллик усиш суръати
8 фоиздан кам булмаган даражада сакланмокда.
Фаол инвестиция сиёсати амалга оширилмокда.
Мутлако янги, юкори технологияларга асосланган саноат тармоклари, хусусан, нефть-кимё, кимё,
автомобилсозлик саноати, кишлок х^окалиги ва темир йул машинасозлиги, фармацевтика, электро­
5
техника, тукимачилик саноати, замонавий курилиш
материаллари ишлаб чикариш ва бошка сохалар
изчил ривожланмокда.
Бугун Узбекистон иктисодиёти жадал ривожланаётган дунёдаги бешта давлат каторига киради. Бунинг яккол исботи сифатида мамлакатимизда курилган
ва уз кулами буйича жахон микёсида хам йирик ва
ноёб хисобланган саноат объектлари, хусусан, Устюрт
ва Ш)фтан газ-кимё комплекслари, Бухоро нефтни кайта ишлаш заводи, Кунгирот сода заводи,
Дехконобод калий угитигари заводи, Андижон,
Самарканд, Тошкент ва Хоразм вилоятларидаги
автомобилсозлик заводларини мисол килиб келтириш
мумкин.
Республикамизда жадал суръатлар билан замона­
вий йул-транспорт ва мухандислик-коммуникация
инфратузилмаси ташкил килинмокда. Жумладан,
Камчик довонидан утадиган, ноёб тог туннелини
уз ичига олган Ангрен - Поп темир йул тармоги,
Тошгузар - Бойсун - К^мкургон темир йули курилди.
Тошкентдан Самарканд, Карши ва Бухорога йуловчи
ташийдиган юкори тезликдаги темир йул катнови
очилди. Халкаро аэропортлар модернизация килинди, Навоий аэропорти негизида халкаро логистика
маркази ташкил килинди ва Узбекистон миллий
автомагистрали барпо этилди.
Кишлок хужалигида туб таркибий ислохотлар
амалга оширилди. Барчамиз яхши эслаймиз, якин
утмишда Узбекистонни пахта монополияси хукмронлик киладиган аграр бир мамлакат деб билишар
6
эди. Мисол учун, 1990 йилда ахолининг озик-овкат
махсулотларига булган эхтиёжи, асосан, четдан олиб
келинадиган импорт хисобидан кондирилар эди.
Ислом Абдуганиевич Каримовнинг ташаббуси билан ер ва сув ресурсларидан самарали ва окилона
фойдаланиш, экин майдонларини оптималлаштириш
ва янги, илгор агротехнологияларни жорий этиш,
кайта ишлайдиган замонавий корхоналарни ташкил
этиш буйича кенг чора-тадбирлар комплекси ишлаб
чикилди ва амалга оширилди. Хаки кий мулкдорларнинг янги синфи булган фермерлик хдракати шакллантирилди.
Ахоли жон бошига асосий озик-овкат махсулотларини )фтача истеъмол килиш даражаси купайди: гушт,
сут ва улардан тайёрланган махсулотлар - 1,5 баробар,
сабзавот - 2,6 баробар, мева - 6,3 баробар ошди.
Мамлакатимизда хусусий мулкчилик ва тадбиркорлик, кичик бизнесни ривожлантириш учун кенг
имкониятлар ва кулай шарт-шароитлар яратилди. Ки­
чик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ялпи ички
махсулотдаги улуши 56,5 фоизга етди. Бу сохада иш
билан банд ахдпининг 78 фоизи мехнат килмокда ва
улар мамлакатимизнинг гуллаб-яшнаши учун муносиб
хисса кушмокда.
Давлатимиз рахбари томонидан илгари сурилган «Ислохот - ислохот учун эмас, аввал о инсон
учун» деган эзгу гояни амалга ошириш, ижтимоий йуналтирилган бозор иктисодиётини шакллантириш буйича к^филган чора-тадбирлар ахолининг хаёт
даражаси ва сифатини сезиларли даражада яхшилашни таъминлади.
7
Бугунги кунда Давлат бюджетининг карийб
60 фоизи ижтимоий сохани ривожлантиришга йуналтирилмокда. 1991 йилга таккослаганда, ахолининг реал даромадлари 12 баробардан зиёд купайди,
иш х.аки, пенсия ва ижтимоий нафакалар салмокли
даражада ошди. Истеъмол товарлари ишлаб чикаришни жадал суръатлар билан ошириш ва ахолининг
уларга булган талабини кондириш таъминланмокда.
Мамлакатимиз рахбари сиёсий, иктисодий ва
ижтимоий жихатдан стратегик ахамиятга эга булган
масалаларни ечиш билан бир каторда, жамиятимиз хаётини, фукароларимизнинг онгу гафаккури
ва дунёкарашини тубдан узгартиришга каратилган
купкиррали вазифаларга доимо катта эътибор каратар
эдилар.
Ислом Абдуганиевичнинг «Фарзандларимиз биздан кура кучли, билимли, доно ва албатта бахтли
булишлари шарт» деган чукур маъноли фикрлари
хаммамизнинг калбимизда мухрланиб колган.
Юртбошимиз мамлакатимизнинг бугунги ва эртанги кунини, хал килувчи куч булиб майдонга чикаётган ёшларимизнинг тафаккури ва дунёкарашини
кескин узгартирган, мутлако янги таълим ва тарбия
тизимини яратиш ва хаётга татбик килиш ишларига
бевосита муаллифлик ва рахбарлик килдилар.
Юртимизда илм-фан, согликни саклаш, маданият ва санъат, спорт каби мухим сохалар фаол тарзла
ривожланмокда.
Давлатимиз рахбари
халкимизнинг маънавий
кадриятларига эхтиром билан муносабатда булиш,
мукаддас динимиз, анъана ва урф-одатларимиз,
8
бебахо тарихий меросимизни саклаб колиш ва ривожлантиришни давлат сиёсати даражасига кутарди.
Фукаролик жамияти институтларини шакллантириш, айникса, давлат ва жамият бошкарувида
махалланинг нуфузини ошириш, унинг хукук ва ваколатларини кенгайтириш борасида улкан ишларни
амалга оширди.
Юртбошимиз кекса авлод вакилларига, мухтарам
фахрийларимизга хурмат-эхтиром ва амалий гамх)флик курсатишни у™ мухлм вазифа деб хлсоблар
эдил ар.
Олий Бош Ку мои дон сифатида Ислом Абдуганиевич Каримов Куролли Кучларимизни тубдан ислох,
килиш, унинг жанговар кобилиятини ошириш ва шу
асосда Узбекистон Республикасининг худудий яхлитлигини ва мустакиллигини хлмоялаш, сарх,адларининг
дахлсизлигини, халкимизнинг тинч ва осуда хдётини
таъминлаш учун бекиёс хизмат к)фсатдилар.
У кишининг ташаббуслари билан тинчликпарварлик, бошка давлатларнинг ички ишларига аралашмаслик ва юзага келаётган карама-каршилик хдмда зиддиятларни факат ва факат тинч, сиёсий йул билан
хал этишга асосланган Узбекистон Республикаси­
нинг Ташки сиёсий фаолияти концепцияси ишлаб
чикилди ва амалга оширилмокда.
Хурматли депутат ва сенаторлар!
Биз охирги 25 йил давомида жуда куплаб мухлм
анжуман ва йигилишларни зо-каздик. Уларнинг барчасига мухтарам Президентимиз Ислом Абдуганиевич
Каримов бошчилик килганларидан яхши хабардорсиз. Бугун эса тарихимизда биринчи марта бундай
9
мухлм йигилишни азиз рах,баримизнинг иштирокисиз утказмокдамиз. Гуёки хаёлимизда у киши хозир
залга кириб келадигандек.
Уйлайманки, бугунги мажлисда катнашаётган хар
бир инсон шу залда буюк Йулбошчимизнинг рух,и
ва нафасини сезиб турибди. Узбекистон Республикаси Биринчи Президентининг улмас гоялари,
фикр, к)фсатмалари бизнинг калбимиз ва онгимизга
шундай чукур сингиб кетганки, улар келажак сари
катьият билан боришимизда барчамизга доимо таянч
ва суянч булиши мукаррар.
Шу муносабат билан, биз дунёдаги хозирги
мураккаб ва кескин шароитни хар томонлама хисобга
олган холда, узимизнинг биринчи даражали вазифаларимизни биргаликда белгилаб олишимиз даркор.
Бугун биз халкимизни ишонтириб, баланд овоз би­
лан айтишимиз зарурки, буюк устозимизнинг сиёсий
мероси, яъни, у киши белгилаб берган тараккиётимизнинг асосий тамойиллари, устувор йуналишлар, максад ва вазифаларни сузсиз ва тулик амалга
ошириш биз учун хам карз, х.ам фарздир.
Биринчидан, биз Ислом Абдуганиевич Каримовнинг чукур маъноли у г а т л а р и н и , айникса, «Бизга
тинчлик ва омонлик керак» деган сузларини хеч
качон эсдан чикармаслигимиз лозим.
Турли хавф-хатарлар кучайиб бораётган бугунги
тахликали вазиятда бебах,о бойлигимиз булган тинч­
лик ва осойишталикни куз корачигидек сакдашимиз,
юртимиздаги миллатлар ва динлараро хамжихатлик,
узаро х,урмат ва мех.р-окибат мух,итини янада
мустахкамлашимиз керак.
10
Шу билан бирга, жамиятимизда конун устуворлиги, тартиб-интизом, фукароларнинг х,укук ва
эркинликларини таъминлашимиз зарур. Барчамизга
маълумки, Ислом Абдуганиевич Каримов «Одамлар хамма нарсага нидаши мумкин, лекин
адолатсизликка чидай олмайди», деб куп таъкидлар эдил ар. Биз барпо этаётган хукукий давлатда
адолатсизликнинг х,еч кандай шаклда устун булишига йул куймаслигимиз зарур. Бу х,окимиятнинг
барча тармоклари, энг аввало, давлат бошкаруви органларининг, ва айникса, хукукни мух.офаза килиш
органларининг биринчи даражали вазифасидир. Биз
халкимизнинг, бугунги замоннинг ана шу мухлм талаби сузсиз бажарилишини таъминлашимиз шарт.
Иккинчидан, давлатимиз хавфсизлигини хдр
томонлама мустахдсамлашимиз, хдр бир фукаронинг
тинчлиги ва осойишталигини таъминлашимиз лозим.
Вазиятни издан чикариш, нифок солиш, душманлик
уругини сепиш, турли можароларни келтириб чи­
кариш ва хдтто кон тукилишини истаётган кучлар хам
мавжудлиги х,еч кимга сир эмас.
Очик тан олиш керак, биз нотинч замонда, нотинч
бир минтакада яшамокдамиз. Шу сабабли Ватанимиз хлмоясини ишончли кафолатлаётган, мудофаа
кобилиятимизни мустахдамлаётган ва давлат чегараларимиз дахлсизлигини таъминлаётган тизимли чоратадбирлар комплексини жорий этишни катьият билан
давом эттиришимиз зарур.
Биз Куролли Кучларимиз ва х.укук-тартибот органларимизни бундан кейин х,ам хар томонла­
ма мустахдамлаб борамиз. Х,еч кимда заррача х,ам
11
шубхд булмаслиги керак - мамлакатимиз суверени­
тета ва мустакиллигига хавф тугдирадиган ички ва
ташки кучларнинг х,ар кандай харакатларига, хар
кандай уринишларига катьий ва муносиб зарба берилади.
Бизнинг яна бир энг мухлм устувор вазифамиз - Ислом Абдуганиевич Каримов томонидан
ишлаб чикилган «узбек модели»нинг асоси булмиш
беш тамойилни амалга ошириш асосида иктисодиётда
таркибий узгаришларни давом эттириш ва унинг
ракобатдошлигини таъминлашдан иборат.
Мамлакатимизнинг келгуси ривожи, халкимиз
фаровонлиги, унинг турмуш даражаси ва сифатини
юксалтириш айнан шу масалага боглик.
Жахон иктисодиётида усиш суръатлари секинлашиб, энг мухим экспорт товарларимизга ташки талаб камайиб, дунё бозорида уларнинг нархи пасайиб
бораётган шароитда Ислом Абдуганиевич Каримов
томонидан . иктисодиётимизни ислох килишни чукурлаштириш буйича белгилаб берилган устувор
вазифаларни бажаришга каратилган ишларимизни
янада кучайтиришимиз керак.
Шу билан бирга, Олий Мажлис палаталарининг 2015 йил январь ойидаги кушма мажлисида таклиф этилган Вазирлар Махкамасининг
Х,аракат дастурини амалда бажаришни, бу борада
иктисодий ислохотларни чукурлаштиришни давом
эттириш, хусусий мулкни ривожлантиришни жадаллаштириш, давлатнинг иктисодиётдаги улушини камайтириш ва таркибий у з г а р т и р и ш л а р н и тезлаш12
тиришга каратилган ишларни изчил амалга ошириш
мухлм ах,амиятга эгадир.
Юкорида айтилган фикрлардан келиб чиккан холда,
асосий диккат-эътиборни куйидаги устувор вазифаларга каратиш зарур, деб х,исоблаймиз.
Биринчидан,
макроиктисодий
баркарорликни
янада мустахдсамлаш ва кейинги йиллардаги иктисодий усиш суръатларини саклаб колиш зарур. Миллий
валютамиз баркарорлигини таъминлаш, банк тизимини мустахкамлаш, мамлакатимизда ва махаллий
даражада бюджет баркарорлигини таъминлаш буйи­
ча кушимча комплекс чора-тадбирларни амалга оши­
риш керак.
Бунда четдан карз олиш буйича консерватив ёндашув сиёсатини давом эттириш, давлатнинг ташки
карзи х,аддан зиёд ошиб кетишига йул куймаслик
мухлм ахамият касб этади. Буларнинг барчаси
Ислом Абдуганиевич Каримовнинг аввало узимизнинг куч ва имкониятларимизга таяниш зарурлиги хдкидаги узокни кузлаган стратегиясини давом
эттириш билан боглик.
Иккинчидан, нодир ва кимматбахо металларни
чукур кайта ишлаш, озик-овкат ва кимё саноатини
ривожлантириш буйича кабул килинган дастурларни
амалга оширишимиз зарур.
Учинчидан, ташки бозорларда ракобат ва бекарорлик кучайиб бораётган шароитда иктисодиётнинг
реал тармоклари билан бир каторда мамлакатимиз х,удудларида х,ам ракобатдош мах.сулотлар иш13
лаб чикаришни купайтириш ва экспорт салохиятини
ошириш алохида ахамиятга эга.
Ана шу максадда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари, шунингдек, фермер хужаликларининг экспортда иштирок этишини янада рагбатлантириш буйича кушимча комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш зарур. Бу иктисодий усиш,
тармоклар ва худудларни ривожлантириш, ахолининг
мехнат билан бандлигини таъминлаш ва моддий
фаровонлигини оширишнинг асосий локомотиви
булиши керак.
Туртинчидан, Ислом Абдуганиевич Каримовнинг
хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнес субъектлари
манфаатларини мустахкам химоя килиш тугрисидаги
талаб ва топшириклари ижросини изчил давом
эттириш даркор. Турли бюрократик тусиклар ва асоссиз текширувларни бундан кейин хам катьият билан
чеклаш зарур.
Бешинчйдан, энг мухим ижтимоий-иктисодий
вазифа - Олий Мажлис палаталари томонидан
тасдикланган Ахолининг мехнат билан бандлигини
ошириш дастурини бажаришдан иборат. Йил охирига кадар бир миллиондан зиёд янги иш уринларини
ташкил
этишимиз
зарур.
Касб-хунар
коллежларининг 480 минг нафар битирувчисини ишга жойлаштириш масаласи алохида назоратни талаб килади.
Биз жамиятнинг ижтимоий табакаланиш дара
жасини пасайтириш, мамлакатимизда ута бойлар хам, утл камбагаллар хам булмаслиги буйича
14
Ислом Абдуганиевич томонидан белгилаб берилган
сиёсатни катъий давом эттирамиз.
О лтинчидан, халкаро коммуникация тармокларига
уланган замонавий йул-транспорт ва мухандислик
инфратузилмасини шакллантириш, шунингдек, миллий ахборот-коммуникация тизимларини ривожлантириш буйича Узбекистон Республикаси Президента
томонидан пухта уйланган ва ишлаб чикилган стратегияни амалга оширишни давом эттирамиз.
Бугунги шароитда энг илгор ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш устувор
ахамият касб этмокда. Бу сохада кабул килинган
Миллий дастурга мувофик, телекоммуникация техно­
логияларини, алока тизимлари ва инфратузилмасини
янада ривожлантиришимиз, информацион тизимлар
комплекслари ва «Электрон хукумат» ахборот базасини шакллантиришимиз керак.
Мамлакатимиз худудларини комплекс ривожлантириш сохасидаги ишларни давом эттириб, Карши,
Шахрисабз, Тошкент, Термиз, Наманган ва Урганч
шахарларини ободонлаштириш буйича мамлакатимиз
Президенти томонидан кабул килинган карорларнинг
амалда бажарилишини таъминлаш керак.
Кишлок хужалигини янада ислох, килиш ва ривожлантириш буйича биринчи навбатдаги вазифа куп тармокли фермерликни ривожлантириш, хдр бир
фермер хужалигининг иктисодий самарадорлиги ва
молиявий баркарорлигини таъминлашдир. Бу масалани биз мамлакатимиз озик-овкат хавфсизлигини таъминлашнинг гарови деб хлсоблаймиз.
15
Ислом Абдуганиевич Каримов ташаббускори бул­
ган кишлокларимиз киёфасини тубдан узгартириш,
кишлок ахолиси учун шахар даражасидаги турмуш
шароитини таъминлайдиган намунавий уй-жойларни
ва тегишли инфратузилмани куриш буйича дастурни
фаол давом эттирамиз.
Таълим ва тарбия, илм-фан, согликни саклаш,
маданият ва санъат, спортни ривожлантириш масалалари, ёшларимизнинг чукур билимга эга булиши, чет
тилларини ва замонавий ахборот-коммуникация технологияларини пухта эгаллашини таъминлаш доимий
устувор вазифамиз булиб колади.
Энг мухим йуналишлардан яна бири - жамиятимизда демократик жараёнларни чукурлаштириш,
фукаролик институтлари ривожланишини куллабкувватлаш, сиёсий партияларнинг обру-тьгибори ва
таъсирини ошириш, сайловчиларнинг овози учун
ракобатни кучайтиришдан иборат.
Хурматди дустлар!
Биз бундан буён хам барча хорижий мамлакатлар,
жахон хамжамияти билан самарали хамкорлигимизни
давом эттирамиз.
Бу борада Узбекистоннинг халкаро микёсдаги обруэътибори ва позициясини янада кучайтириш максадида Узбекистон Республикасининг Ташки сиссий
фаолияти концепцияси фаол амалга оширилади.
Хеч кандай харбий-сиёсий блокларга кушилмаслик, бошка давлатларнинг харбий базалари ва
объектлари Узбекистон худудида жойлашишига, uiyнингдек, харбий хизматчиларимизнинг мамлака16
тимиз худудидан ташкарида булишига йул куймаслик, илгаригидек, давлатимизнинг катьий сиёсий
позицияси булиб колади.
Мамлакатимизнинг миллий манфаатларини таъминлашда мухим ахдмиятга эга булган Марказий Осиё
минтакаси Узбекистон ташки сиёсий фаолиятининг
асосий устувор йуналиши хлсобланади. Биз узимизнинг якин кушниларимиз Туркманистон, Крзогистон,
Тожикистон ва Киргизистон билан очик, дустона ва
прагматик сиёсат олиб боришга содик коламиз.
Ташки сиёсатимизнинг устувор йуналиши бу Мустакил Давлатлар Х,амдустлиги мамлакатлари би­
лан алокаларимизни мустах,камлашдан иборат. Биринчи навбатда, Россия Федерацияси билан Стратегик
шериклик, Иттифокчилик муносабатлари тугрисидаги
шартномалар ва бошка мухлм келишувлар асосида дустона алокаларни изчил ривожлантириш ва
кучайтириш икки мамлакат манфаатларига жавоб
беради ва минтакада баркарорлик ва хавфсизликни
мустахкамлашга хизмат килади.
Америка Цушма Штатлари билан узаро манфаатли
ва конструктив х.амкорликни хдр томонлама ривож­
лантириш бизнинг ташки сиёсатимизда устувор
ахамиятга эга булиб колади.
Узбекистон минтакадаги якин кушнимиз хдмда
глобал ва минтакавий муаммоларни ечишда мухлм
роль уйнайдиган Хитой Халк Республикаси билан
х,ар томонлама стратегик хдмкорликни янада мустахкамлашдан манфаатдордир.
17
Осиё ва Тинч океани минтакасида биз Япония,
Корея Республикаси ва бошка давлатлар билан
иктисодиёт, инвестициялар, фан ва технологиялар,
таълим, согликни саклаш ва туризм сохаларида
хамкорлик муносабатларини янада ривожлантиришга
устувор даражада ахамият берамиз.
Узбекистон учун Европанинг етакчи давлатлари,
авваламбор Германия, Франция ва Буюк Британия,
Марказий ва Шаркий Европа давлатлари билан узаро
манфаатли
хамкорликни
ривожлантириш
мухим
ахамият касб этади.
Биз Хиндистон, Покистон ва Жанубий Осиёнинг
бошка давлатлари билан сиёсий, савдо-иктисодий,
транспорт-коммуникация ва маданий-гуманитар сохаларда хамкорликни янада ривожлантириш тарафдоримиз.
Узбекистон Афгонистонга нисбатан анъанавий
равишда якин кушничилик ва дустона сиссат олиб
боради.
Биз Якин ва У рта Шарк давлатлари билан
узаро манфаатли ва кенг киррали муносабатларни
ривожлантириш ва мустахкамлашни давом эттира­
миз.
Лотин Америкаси ва Кариб минтакаси, Афри­
ка китъасининг етакчи давлатлари билан алокаларни
кенгайтириш ва мустахкамлаш Узбекистоннинг миллий манфаатларига жавоб беради.
Бирлашган
Миллатлар
Ташкилоти,
Шанхай
хамкорлик ташкилоти, Мустакил Давлатлар Хамдустлиги, Ислом хамкорлик ташкилоти ва бошка
халкаро ташкилотлар билан фаол муносабатлар ва
18
х.амкорлик олиб бориш Узбекистоннинг миллий
манфаатларига хизмат килади.
Биз Жах.он банки, Осиё тараккиёт банки, Ислом
тараккиёт банки, Халкаро валюта жамгармаси, бошка
халкаро молиявий ва иктисодий ташкилотлар билан
давлатимиз иктисодиётида амалга оширилаётган
таркибий ислохотларни куллаб-кувватлашга каратилган хамкорликни янада ривожлантирамиз.
Хурматли кушма мажлис иштирокчилари!
Иктисодий ва ижтимоий ислохотларнинг усту­
вор вазифаларини муваффакиятли адо этиш, биринчи навбатда, Олий Мажлис палаталари, Вазирлар
Мах,камаси, барча даражадаги хокимликлар, давлат ва хужалик бошкарув идоралари, бутун халкимизнинг Узбекистон Республикасининг Биринчи
Президента гоялари атрофида жипслашиб, бир
ёкадан бош чикариб, хамжихдтлик билан бор куч ва
имкониятларини сафарбар этишига боглик эканини
хаммамиз яхши тушунамиз.
Мана шу эзгу максад йулида - Ватанимиз
мустакиллигини хар томонлама мустахкамлаш, мамлакатимизнинг баркарор иктисодий ва ижтимоий
ривожланишини, халкимиз фаровонлигини таъминлашга каратилган ишларимизда буюк Юртбошимиз
Ислом Абдуганиевич Каримовнинг «Она Ватани­
миз ва халкимизга садокат билан хизмат килиш олий саодатдир» деган сузлари доимо бизга кучкувват ва гайрат багишлайди, деб ишонаман.
19
Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Конунчилик палатаси ва Сенати кушма мажлисининг
«Узбекистон Республикаси Президентининг вазифа ва ваколатларини бажаришни вактинча юклаш
тугрисида»ги Кдрори кабул килинганидан сунг
Узбекистон Республикаси Бош вазири Шавкат
Мирзиёев сузга чикди.
ЯКУНЛОВЧИ СУЗ
Хурматли Спикер!
Хурматли Сенат Раиси!
Мухтарам депутат ва сенаторлар!
Аввало, менга билдирилган юксак ишонч учун
сизларга чин дилдан уз миннатдорлигимни билдиришга рухсат бергайсиз.
Узбекистон Республикаси Президенти сайловига кадар булган муддатда менинг зиммамга нихоятда
мураккаб ва ута масъулиятли вазифа юкланганини
хар томонлама чу кур хис килиб турибман.
Узбекистон Республикасининг Биринчи Президен­
ти, буюк Йулбошчимиз, кадрли Ислом Абдуганиевич
Каримов томонидан ишлаб чикилган ва чорак аср
мобайнида изчил амалга ошириб келинган давлатимизнинг сиёсий йулини, мустакил тараккиёт
йулини давом эттиришни шу даврда узимнинг энг
асосий вазифам деб биламан.
Замонамизнинг буюк давлат ва сиёсат арбоби,
узокни кура оладиган рахбар, олижаноб маънавий ва
20
ахлокий фазилатлар эгаси булган бу улуг инсон мен
учун юксак идеал, уз Ватани, уз халкига фидокорона
хизмат килишнинг ёркин намунасидир.
Сизларни ишонтириб айтаманки, Ислом Абду­
ганиевич Каримов бизга васият килиб колдирган барча хаётий тамойилларга огишмасдан, катъий амал
киламан. У кишининг, рахбар доимо одамларнинг,
эл-юртнинг дарду ташвиши билан яшаши, уларнинг
орзу-ниятларини руёбга чикариш учун хузур-халоватдан воз кечиб, узини аямасдан мехнат килиши
керак, деган доно угитларини уз фаолиятим учун
асосий мезон ва талаб сифатида кабул киламан.
Бу борада мамлакатимиз фукароларининг хукук
ва эркинликларини, Узбекистон Республикасининг
Конституцияси ва конунларига риоя этилишини
таъминлашни, Узбекистон Республикасининг суверенитети, хавфсизлиги ва худудий яхлитлигини мухофаза
этиш юзасидан зарур чора-тадбирлар к>фишни,
республика олий хокимият ва бошкарув органларининг бахамжихат ишлашини таъминлашни, якин ва
узок кушни давлатлар билан узаро манфаатли хамкорлик алокаларини ривожлантиришни энг асосий вазифа деб хлсоблайман.
Узбекистон Республикасининг Крнунчилик палатаси ва Сената аъзолари билан, мамлакатимизда фаолият олиб бораётган сиёсий партиялар, фукаролик
институтлари билан биргаликда, бир ёкадан бош
чикариб ишлашни олдимизда турган гоят мухлм ва
устувор вазифаларни муваффакиятли амалга оширишнинг энг асосий омили ва гарови деб биламан.
21
Эл-юртимизнинг юксак ишончини оклаш, Ватанимиз мустакиллигини янада мустахдсамлаш, мамлакатимизнинг баркарор тараккиётини таъминлаш
йулидаги амалий ишлар билан азиз Юртбошимиз
Ислом Абдуганиевич Каримовнинг ру\и покларини
шод этиш учун бор билим ва тажрибамни, сало\ият ва
куч-гайратимни сафарбар этаман.
Ишонаманки, улуг Юртбошимизнинг бизга колдирган бебах.0 мероси, улмас гоя ва дастурлари
йулимизни нурафшон килиб, барчамизга доимо мададкор булади.
Узбекистон Республикаси Олий Мажлис Конуичилик
палатаси ва Сенатининг цушма мажлисидаги нупщ.
2016 йил 8 сентябрь
22
УЗБЕКИСТОН УКИТУВЧИВА
МУРАББИЙЛАРИГА ТАБРИК
Кадрли устоз ва мураббийлар!
Авваламбор, дунёдаги энг улуг ва шарафли касб
эгаси булган сиз, азизларни бугунги кутлуг айём Укитувчи ва мураббийлар куни билан чин калбимдан
табриклаб, барчангизга узимнинг эзгу тилакларимни
изхор этаман.
Ушбу сана бундан 19 йил олдин Узбекистон
Республикасининг Биринчи Президента, буюк Юртбошимиз Ислом Абдуганиевич Каримов ташаббуси
билан эл-юртимизнинг сизларга булган юксак хурматэхтиромининг амалий ифодаси, умумхалк байрами
сифатида таъсис этилганини албатта хаммамиз яхши
эслаймиз.
Мамлакатимизда соглом ва баркамол авлодни
вояга етказишни келажаги буюк Узбекистонни барпо
этишнинг энг мухим шарти деб билган, сизларга
узининг энг якин маслакдошлари сифатида катта
ишонч ва хурмат билан караган Юртбошимизнинг
узлари хам барчамиз учун мехрибон устоз, талабчан
мураббий эдилар.
Ислом Абдуганиевич Ватанимизни буюк мухаббат
билан севиш, халкимизга садокат билан хизмат
килиш, бу йулда бор билим ва тажрибамиз, бутун
борлигимизни сафарбар этиш борасида биз учун юксак
ибрат мактабини яратиб кетдилар.
23
Жахон хдмжамиятида «узбек модели» деб тан
олинган тараккиёт стратегиямизнинг ажралмас кисми
булган замонавий таълим-тарбия тизимига асос солган.
бу сохдни давлат сиёсатининг устувор йуналиши
даражасига кутариб, унинг ривожланиш йулларини
аник белгилаб берган, «Бутун Узбекистон болалари - менинг азиз фарзандларим» деб уларни
хамиша эъзозлаган Ислом Абдуганиевич Каримовнинг улмас тарихий хизматларини бугунги ва келгуси
авлодлар доимо чукур миннатдорлик билан ёдга
олади.
Улуг устозимизнинг эзгу гоя ва васиятлари асосида
таълим ва тарбия сохасидаги туб ислохотларни
юксак боскичга кутариш, мамлакатимизнинг такдири ва келажаги учун масъулиятни уз зиммасига
олишга кодир булган янги авлод кадрларини вояга
етказишга каратилган ишларни изчил давом эттириш
хаммамизнинг нафакат вазифамиз, балки мукаддас
бурчимиз булиб, биз бу йулда биринчи навбатда сиз,
азизларга, сизларнинг билим ва малакангиз, гажриба
ва махоратингизга таянамиз.
Азиз дустлар!
Сизларнинг ёшларимиз калби ва онгига она Ватанга
мухаббат ва садокат туйгусини сингдириш, уларни
турли тахдидлардан асраш, комил инсон этиб вояга
етказиш йулидаги бекиёс хизматларингизни барча
ота-оналар, жамоатчилигимиз, бутун халкимиз яхши
билади ва юксак кадрлайди.
Айни пайтда бугунги кунда олдимизда я нала
мухлм ва долзарб вазифалар турганини хаммамиз
24
яхши тушунамиз. Шу борада илм-фан ва таълимтарбия сохасининг моддий-техник базасини янада
мустахкамлаш, унинг нафакат давр билан хамоханг булишини, балки замондан олдинда юришини
таъминлаш, педагог кадрларни тайёрлаш ва кайта
тайёрлашнинг илгор усулларидан кенг фойдаланиш,
бу ишларни хориждаги нуфузли марказлар билан
хамкорликда олиб бориш, сохага замонавий технологияларни жорий этиш, укитувчи ва домлаларнинг
машаккатли ва масъулиятли мехнатини хар тарафлама
рагбатлантириш билан боглик вазифаларни амалга
ошириш, киска килиб айтганда, хаётимизга катта куч
булиб кираётган янги авлодимизни камол топтириш
учун давлатимиз томонидан барча имкониятлар
сафарбар этилади.
Мухтарам устоз ва мураббийлар!
Сиз, азизларни 1 октябрь - Укитувчи ва мураб­
бийлар куни билан яна бир бор табриклаб, барчангизга
сихат-саломатлик, хонадонларингизга файзу барака,
хаётда ва мехнат фаолиятингизда бахт ва омадлар ёр
булишини тилайман.
Шавкат МИРЗИЁЕВ,
Узбекистон Республикаси Президенти
вазифасини бажарувчи, мамлакат Бош вазири.
2016 йил 30 сентябрь
25
ТАЪЛИМ ВА МАЪРИФАТ ТИНЧЛИК ВА БУНЁДКОРЛИК САРИ ЙУЛ
Бисмиллахир Рохманир Рохийм.
Мухтарам Раис жаноблари!
Жаноби олийлари, хурматли вазирлар ва делегациялар рахбарлари!
Хонимлар ва жаноблар!
Ассалому алайкум ва рохматуллохи ва баракатуху.
Аввало, сиз, азиз мехмонларни, Ислом хамкорлик
ташкилотига аъзо давлатлар ва кузатувчи макомига
эга мамлакатлар делегациялари рахбарлари, халкаро
ташкилотлар вакилларини, Ислом хамкорлик ташкилоти Ташки ишлар вазирлари кснгаши 43-сессиясининг барча иштирокчиларини Узбекистон заминида кутлаш ва сизларга самимий хурматимни
билдиришга ижозат бергайсизлар.
Бугунги кунда куп томонлама хамкорлик буйича
энг нуфузли ва йирик инсгитутлардан бири булган
Ислом хамкорлик ташкилотининг ушбу мухим анжуманини утказиш учун Узбекистон пойгахти - Тошкент
танлангани учун чин дилдан миннатдорлик билдирамиз.
Ушбу сессия мукаддас ислом кадриятларини асраб-авайлаш ва ривожлантириш, мусулмон халклари
уртасида хамжихатликни мустахкамлаш, баркарор
тараккиётни таъминлаш, ташкилотга аъзо мамлакат26
лар халкларининг ривожланиши ва фаровонлигига
кумаклашишдек эзгу максадларга эришиш йулида
мухим кадам булишига ишонамиз.
Мазкур форумга тайёргарлик доирасида эришилган узаро хамкорлик натижаларидан мамнунмиз. Бу
борада Бош котибият ва шахсан унинг рахбари жаноб
Ияд Маданий, ташкилотга аъзо давлатлар томонидан
амалга оширилган самарали ишларни, бунда хамжихатлик ва хамкорлик рухи намоён булганини юксак
кадрлаймиз.
«Таълим ва маърифат - тинчлик ва бунёдкорлик
сари йул» мавзуси 43-сессия кун тартибининг асосий гояси этиб белгилангани чукур рамзий маънога
эга. Бу гоя «Бешикдан кабргача илм изла» деган
машхур хадисга хамохангдир. Ушбу мавзу катта хаётий тажрибага эга булган, буюк давлат арбоби сифатида узокни к>фа олган Узбекистон Республикасининг Биринчи Президента Ислом Каримов то­
монидан, Оллох у кишини рахматига олеин, дунё
халклари, уз халки такдири, бугунги мураккаб шароитда мукаддас динимизнинг ахамияти хакидаги
чукур мулохазалар натижаси сифатида таклиф этилган эди.
Дунё шиддат билан узгариб, баркарорлик ва
халкларнинг мустахкам ривожланишига рахна соладиган турли янги тахдид ва хавфлар пайдо булаётган
бугунги кунда маънавият ва маърифатга, ахлокий
тарбия, ёшларнинг билим олиш, камолга етишга
интилишига эътибор каратиш хар качонгидан хам
мухлмдир.
27
Айнан таълим ва маърифат башарият фаровонлигининг асосий
омилларидан
хисобланади,
инсонларни эзгуликка даъват этади, саховатли, сабрканоатли булишга ундайди. Мукаддас ислом динимиз
бизга айнан игуни }фгатади.
Бундай ёндашув - давр талабидир.
Хурматли сессия иштирокчилари!
«Таълим ва маърифат - тинчлик ва бунёдкорлик
сари йул» шиори Ислом хамкорлик ташкилотининг
бугунги анжумани мавзуси этиб белгилангани бежиз
эмас.
Негаки, мазкур анжуман сизу бизнинг буюк
аждодларимиз киндик кони тукилган Узбекистон
заминида булиб утмокда.
Имом Бухорий, Бурхониддин Маргиноний, Исо
ва Хаким
Термизийлар,
Махмуд Замахшарий,
Мухаммад Каффол Шоший, Бахоуддин Накшбанд,
Хожа Ахрор Валий, Мухаммад Хоразмий, Ахмад
Фаргоний, Абу Райхон Беруний, Абу Али ибн Сино,
Мирзо Улугбек, Алишер Навоий ва бошка куплаб
дахолар номи нафакат ислом, айни вактда жахон
цивилизацияси тарихида хакли равишда олтин
харфлар билан битилган.
Ислом оламида Пайгамбаримиз Мухаммад алайхиссалом хадислари тупламининг ишончли манбаи
деб эътироф этилган «Ал-жомеъ ас-сахих» туплами
барча мухаддислар устози булмиш Имом Бухорийнинг куп йиллик фидокорона изланишлари самарасидир. Ун икки асрдирки, ушбу асар ахамиятига
к)фа, мукаддас Куръондан кейин ислом дини хакидаги иккинчи ишончли ёзма манба булиб колмокда.
28
Нафакат бизнинг юртимиз, балки боища мамлакатлардан хам минглаб, миллионлаб мусулмонлар бу
табаррук зот тугилган Бухорои шарифга бориш ва
унинг Самаркандцаги кабрини зиёрат килишга
интилиши бежиз эмас, албатта.
X асрда самаркандлик мутафаккир, «Имом алХуда» (Х.ИДОЯТ йулининг имоми) деб шухрат козонган
Абу Мансур Мотуридий томонидан асос солинган
мотуридия таълимоти бутун ислом оламида кенг
таркалган.
Мотуридия таълимоти илм эгаллаш жараёнида
багрикенглик гояси асосида инсон акл-заковатининг
>фни ва ахамиятига юксак эътибор каратади. Бу уз
навбатида ушбу таълимотнинг кенг оммалашувида
мухим )фин тутган. Бундай гояларга бугунги кунда
хам инсоният катта эхтиёж сезмокда.
Буюк тарихда хеч нарса изсиз кетмайди. У халкларнинг конида, тарихий хотирасида сакланади ва
амалий ишларида намоён булади. Шунинг учун хам
у кудратлидир. Тарихий меросни асраб-авайлаш,
урганиш ва авлодлардан авлодларга колдириш давлатимиз сиёсатининг энг мухлм устувор йуналишларидан биридир.
Янги тахдидлар, жумладан, «оммавий маданият»
хавфи ва бокимандалик кайфияти пайдо булаётган,
одоб-ахлок, кадриятларнинг йуколиш хавфи юзага
келаётган хозирги глобаллашув шароитида бу гоят
мухим ахамият касб этмовда.
Шу сабабли, менинг фикримча, инсон маънавий
олами, халкдар маданиятини белгилайдиган манба29
ларни асраб-авайлаш ва бойитиш бугунги кунда х.ар
качонгидан хам мухимдир.
Азалий кадриятларимиз ва ахлокий фазилатларни узида мужассам этган мукаддас динимизни асраш
ва кадрлаш хар биримизнинг шарафли бурчимиздир.
Ислом - хакикатни англаш демакдир, у одамзотни
эзгу амалларни бажаришга ундайди, хар биримизни яхшилик ва тинчликка чорлайди, хакикий инсон
булишни ургатади.
Биз ислом динидан зуравонлик ва хунрезлик
максадларида фойдаланишга уринаётган кимсаларни
кескин коралаймиз ва улар билан хеч качон муроса
кила олмаймиз. Мукаддас динимизни доимо химоя
киламиз.
Халкимиз атеистик мустабидликдан озод булгандан кейин, мустакиллик йилларида Узбскистонда
аждодларимизнинг мукаддас дини булган исломнинг жамиятимиздаги урнини кайта тиклаш буйича
улкан ишлар амалга оширилди.
1999 йил Тошкентда Марказий Осиёда биринчи
Ислом университети очилди. Мамлакатимизда 10 та
диний таълим муассасаси, жумладан, Тошкент ис­
лом института, 9 та урта махсус укув юрти фаолият
к)фсатмокда. Уларнинг иккитаси хотин-кизлар укув
муассасасидир.
Ана шу таълим масканлари орасида XVI асрда
бунёд этилиб, мамлакатимизда илм-фанни кенг
ёйишга хизмат килган Бухородаги Мир Араб ва
Тошкентдаги Кукалдош мадрасалари бор.
Етмиш йил хукм сурган коммунистик тузум даврида Узбекистондан бор-йуги 130 киши хаж амалини
30
бажарган булса, бугунги кунда хар йили узбекистонлик беш мингдан зиёд киши узининг эзгу орзуси
ва мусулмонлик бурчини адо этмокда. Уша пайтларда куп миллионли республикамизда атиги 30 та масжид булган, бугун эса мамлакатимизда минглаб масжидлар фаолият юритмокда. Юртимизнинг барча
худудларида тарихий ислом ёдгорликлари, мукаддас
кадамжолар кайта тикланди. Уларнинг аксариятини
сиз, азиз мехмонларимиз Узбекистонга ташрифингиз
давомида зиёрат килиш имконига эга буласиз.
Мукаддас динимиз бундан буён хдм халкимизни
бирлаштириб, миллати ва тилидан катьи назар, маънавий покланиш, одамларни тинчлик, эзгулик,
багрикенглик, узаро хурмат ва тотувликка ундайдиган, урнини хеч нарса боса олмайдиган восита булиб
хизмат килиши шубхасиздир.
Хурматли сессия катнашчилари!
Узбекистонда мустакил ва кучли давлат куришдан
асосий максад инсон, унинг хукук ва эркинликлари
олий кадрият хисобланадиган ва хурмат килинадиган
адолатли жамият барпо этишдир. Айни вактда
мусулмон олами ва жахон хамжамиятидаги муносиб
урнимизни янада мустахкамлашдир.
Бу, авваламбор, таълим ва маърифат тизимини
такомиллаштириш, мамлакатимиз келажаги булган
ёшларни замонавий билим олишга йуналтириш, баркамол шахсни тарбиялаш билан боглик эканини биз
яхши англаймиз. 1997 йилда кабул килинган Кадрлар тайёрлаш миллий дастури ва бошка давлат дастурларининг хаётга татбик этилиши натижасида маз31
кур соха тубдан ислох килинди, замонавий узлуксиз
таълим-тарбия тизими яратилди.
Бугун барча угил-кизларимиз ун икки йиллик
бепул мажбурий таълим билан камраб олинган. Улар
10 мингта реконструкция килинган ёки кайта курилган кенг ва ёруг мактаблар, 1,5 мингта академик лицей
ва касб-хунар коллежларида билим олмокда. Карийб
300 та мусика ва санъат мактаби, 2 минг 200 дан
ортик спорт объекти фарзандларимиз ихтиёрида.
Истиклол йилларида мамлакатимизда олий укув
юртлари сони 2,5 баробар купайди. Бугунги кунда
олий укув юртларимизда 230 мингдан зиёд талаба би­
лим олмокда.
Узбекистон да еттита
хорижий
егакчи
олий
укув юртининг филиаллари фаолият курсагмокда.
Истеъдодли
ёшларимизнинг
минглаб
вакиллари дунёнинг нуфузли университетларида тахсил
олмокда.
Мамлакатимизда давлат бюджетининг ялпи ички
махсулотга нисбатан 7 фоизи таълим-тарбия сохасига
йуналтирилмокда.
Мустакилликнинг дастлабки йилларидан бошлаб юртимизда ёшлар хакида эътибор ва гамхурлик
курсатишга давлат сиёсатининг энг асосий ва устувор
йуналишларидан бири сифатида караб келинмокда.
Чунки ёшлар - бизнинг келажагимиз. Бу сохадаги
давлат сиёсатини янада чукурлаштириш учун якинда
Узбекистон Республикасининг «Ёшларга оид давлат
сиёсати тугрисида»ги конуни янги тахрирда кабул
килинди.
32
Буларнинг барчаси бугунги кунда уз самарасини бермокда. Ёшларимиз бизнес, илм-фан, маданият, санъат, адабиёт ва спорт сохдларида оламшумул
муваффакиятларга эришмокда. Бу мамлакатимиз
истикболига, буюк аждодларимиз бошлаган эзгу ишларни келажак авлодлар муносиб давом эттиришига
катта ишонч багишлайди.
Хонимлар ва жаноблар!
Биз бугун инсоният тараккиётининг, таъбир жоиз
булса, кескин бурилишлар руй бераётган тарихий
боскичида яшамокдамиз.
Кейинги йилларда Ер юзида кескин геосиёсий
узгаришлар руй берди, халкаро микёсда хавфсизлик
ва баркарорлик тизими издан чикмокда. Глобаллашув
жараёнининг тобора шиддатли туе олиши нафакат
инсоният имкониятларини кенгайтирмокда, балки зиддиятларнинг кескинлашуви, ривожланган ва колок
давлатлар уртасидаги тафовутнинг усишига олиб
келмокда. Бунинг окибатида тинчлик ва баркарорликка
рахна солаётган, мохияти ва куламига кура трансмиллий хусусиятга эга турли хатти-хдракатлар содир
этилмокда.
Бошпанасиз колиб, узга юртларда сарсон-саргардон юрган одамлар огир мусибатларни бошдан
кечирмокда, куролли карама-каршиликлар ва терро­
ризм окибатида бегунох болалар, кексалар, хотинкизлар халок булаётир. Охири к>финмайдиган
урушлар туфайли куплаб мамлакатлар вайронага
айланмокда.
Бундай шароитда Ислом хдмкорлик ташкилотига аъзо давлатларни мусулмон оламида тинчлик ва
33
хавфсизликни мустахкамлаш ва баркарор ривожланиш йулида бирлаштириш, узаро хамкорликнинг
ишончли механизмларини, аъзо мамлакатларнинг
долзарб масалалар юзасидан мулокот килиши учун
узига хос майдон яратишга хизмат киладиган Ислом
хамкорлик ташкилотининг роли ва масъулияти янада
ортмокда.
Ташкилот мустахкам баркарорлик ва хавфсизликка иктисодий тараккиётсиз, ижтимоий хусусиятга эга
муаммоларни хал этмасдан эришиб булмаслигини
тушунган холда фаолият юритаётганини биз юкори
бахолаймиз. Ислом хамкорлик ташкилотининг фао­
лият куламини янада кенгайтириш зарурати юзага
келмокда.
Бу борада мамлакатлар ва халклар уртасида турли даражадаги мулокотларни кенгайтириш, нафакат
хукуматлар, балки парламентлар, илм-фан ва маданият намояндалари, жамоатчилик вакиллари уртасида тизимли алокаларни йулга куйиш мухим
урин тутиши зарур. Айнан мана шу максадлар
Ислом хамкорлик ташкилоти доирасида куп томонлама хамкорликни кучайтириши мумкин.
Узбекистон Республикаси Ислом хамкорлик таш­
килоти Ташки ишлар вазирлари кенгашининг раиси
сифатида ташкилот салохлятини янада кучайтириш
ва эзгу максадларга эришишда уз хиссасини кушиш
учун барча имкониятларини ишга солади.
Узбекистон Кенгашга раислиги даврида мусулмон давлатларининг самарали ва нуфузли форуми
34
сифатида ташкилот ролини мустахкамлашга харакат
килади.
Узбекистоннинг раислигида $пгаётган ушбу анжуманнинг «Таълим ва маърифат - тинчлик ва бунёдкорлик сари йул» шиори бизнинг устувор йуналишларимизни аник ифода этади. Уларнинг энг
мухимлари куйидагилардан иборат:
Биринчи. Ахоли хаёт даражаси ва сифати куп
жихатдан мамлакат ракобатдошлигининг асосий курсаткичига айланган бугунги шароитда тараккиётнинг
мухим омили сифатида таълимнинг роли ортиб
бормокда. Хозирги пайтда жамият ва цивилизациялар
аввало ижтимоий кадриятлар ва таълим тизимлари
билан ракобатлашмокда.
Шу нуктаи назардан, буюк аждодларимиз булган
ислом оламининг мутафаккирлари асарларини, улар­
нинг бутун жахон цивилизацияси ривожига кушган
бебахо хиссасини чукур урганиш, теран англаш ва
кенг оммалаштириш алохида ахамиятга эгадир.
Бу масала ёшларда илм-фанга ва таълим олишга интилиш туйгусини кучайтириш, барча жамиятларда ислом кадриятлари ва маданиятини тугри анг­
лаш хамда кабул килиш, дунёнинг барча халкларига
ислом динининг хакикий мазмун-мохиятини етказиш
учун мухимдир. Шунингдек, бугунги кунда халкаро
микёсда конфессиялар, миллатлар ва маданиятлараро мулокотни йулга куйиш, тинчлик ва тотувликка
эришишда хам мухлм ахамият касб этади.
Иккинчи. Баркарор ижтимоий-иктисодий тараккиётни инновацион ривожланишсиз, кенг куламли
35
илмий-техник кооперациясиз ва янги технологиялар, илм-фан ва техника ютукларини жорий этмасдан
тасаввур килиб булмайди.
Айнан шунинг учун илм-фан ва техникани янада
ривожлантириш,
Ислом
хамкорлик
ташкилотига аъзо давлатларнинг интеллектуал салохиятини
мустахкамлаш ташкилотимиз фаолиятида мухим
$фин эгаллаши лозим, деб хисоблаймиз.
Узбекистон Ислом хамкорлик ташкилоти доирасида хамкор мамлакатлар билан илмий-технологик алокаларни фаоллаштириш, илм-фаннинг турли
сохаларида кушма тадкикотлар утказишни таклиф
этади.
Шубхасиз, ташкилотга аъзо мамлакатларнинг
хамкорлигини Ислом тараккиёт банки фаолиятисиз
тасаввур килиш кийин.
Фурсатдан фойдаланиб, 2016 йил 1 октябрдан
эътиборан Ислом тараккиёт банкининг президента
этиб сайланган Бандар Хджар жаноби олийларини
кутлашдан мамнунман.
Учинчи. Хавфсизлик муаммоси ута кескин ва
фожиали туе олаётгани барчамизни ташвишга солаётганини таъкидламокчимиз.
Ислом хамкорлик ташкилотига аъзо давлатларнинг
бирдамлигини таъминлаш, улар уртасидаги шддиятларга бархам бериш, урушлар, терроризм ва экстремизмни бартараф этишда саъй-харакатларни бирлаштириш тобора авж олаётган карама-каршиликларни бартараф этиш, тинчлик ва баркарорликка
тахдид солаётган хавфларга карши курашишда
мухим ахамият касб этади.
36
Айникса, мавжуд ёки юзага келаётган зидцият ва
тукнашувларни тинч йул билан, музокаралар, халкаро
хукукнинг умумэътироф этилган принцип ва нормалари асосида сиёсий-дипломатик хамда халкарохукукий механизмлардан фойдаланган холда хал
этишга эришиш энг мухим вазифадир.
Туртинчи.
Ислом
олами
улкан
иктисодий,
инвестицион
салохият, энергетика ресурсларига
эга. Улардан тугри фойдаланиш, Ислом хамкорлик
ташкилотига аъзо давлатларнинг халкаро савдоиктисодий, молиявий, инвестицион хамкорлигини
кенгайтириш, мамлакатларимизни бирлаштирадиган
транспорт йулларини ташкил этиш юксак иктисо­
дий тараккиёт курсаткичларига эришиш имконини
беради ва бу пировард натижада бошка барча
сохаларнинг ривожланишида асос булиб хизмат
килади.
Шу муносабат билан бу борада Ислом хамкорлик
ташкилоти доирасида, шунингдек, Ислом хамкорлик
ташкилоти
камраган
худуддаги
давлатларнинг
дунёнинг етакчи мамлакатлари билан хамкорлик
механизмларини такомиллаштириш алохида ахамиятга
эгадир.
Бешинчи. Ушбу кулай фурсатдан фойдаланиб
хамда мамлакатимизнинг Ислом хамкорлик ташкилотидаги раислик даври учун таклиф этилаётган
устувор максадлардан бирининг ижроси контекстида давлатимизнинг айрим ташаббусларини эълон
килмокчиман.
37
Биринчи ташаббуснинг мохияти нафакат ислом
маданияти,
балки
умумбашарий
цивилизацияга
беназир хисса кушган буюк аждодларимизнинг
куп киррали диний-маънавий меросини 5фганишга
ихтисослашган халкаро илмий тадкикот марказини
ташкил этишдан иборат.
Бундай марказнинг Самарканддаги Имом Бухорий
ёдгорлик мажмуаси хузурида яратилиши мантикий
иш булур эди. Буни бир катор кулай омиллар такозо
этмокда:
биринчидан, Самарканднинг мусулмон мадания­
ти дурдоналаридан бири эканлиги билан боглик дунё
цивилизациясидаги мумтоз урни;
иккинчидан, энг буюк мусулмон мутафаккирларидан бири, барча мухаддислар пешвоси Имом
Бухорийнинг табаррук макбараси жойлашган ушбу
минтакага хос булган алохида маънавий-рухий мухит.
Таклиф этилаётган тадкикот маркази Ислом
хамкорлик ташкилоти хомийлигида «Самарканддаги
Имом Бухорий халкаро тадкикотлар маркази» деган
улугвор ва рамзий номга эга булиши мумкин булур
эди.
Умид киламизки, бизнинг ушбу ташаббусимизни
Ислом хамкорлик ташкилотининг Бош котиби Ияд
Маданий жаноби олийлари куллаб-кувватлайдилар
ва бу лойихани амалга оширишда керакли кумакни
берадилар.
Узбекистоннинг яна бир ташаббуси - Тошкент ис­
лом университети таркибида таълим, фан ва маданият масалалари буйича ислом ташкилотининг махсус
кафедрасини ташкил этиш билан богликдир.
38
Янги кафедра фаолиятининг асосий йуналишини
мусулмон дунёсидаги таълим, илм-фан ва маданият
тарихи хдмда уларнинг хозирги холатини 5фганиш
ва улар хакида талабаларга чукурлаштирилган махсус курсларни укиш ташкил этиши мумкин булур эди.
Хурматли дустлар!
Мазкур анжуманимиз ва сизларнинг Узбекистонга
ушбу ташрифингиз давомида Ватанимизнинг бой
тарихий ва маданий мероси билан танишишингиз
туризм, гуманитар, илмий ва бошка сохдлардаги
алокаларимизни янада мустахкамлашга хизмат килади, деган умидцамиз.
Бу борада биз уз томонимиздан ташкилотга аъзо
мамлакатларнинг туристлари ва вакилларининг диёримизга келиб-кетиши билан боглик расмиятчиликларни соддалаштиришга каратилган чора-тадбирларни к)фамиз.
Олтинчи. Оммавий киргин куролини таркатмаслик муаммоси бугунги кунда энг кескин масалалардан бири булиб колмокда. Узбекистон 1993 йилдаёк
Марказий Осиёда ядро куролидан холи худудни
ташкил этиш ташаббусини илгари сурган. Мазкур
ташаббус Узбекистон ва кушни давлатлар томонидан 2006 йилда имзоланган Марказий Осиёда
ядро куролидан холи худуд тугрисидаги шартнома,
шунингдек, БМТ Хавфсизлик кенгашининг доимий
бешта аъзоси 2014 йилда имзолаган Кафолатлар
тугрисидаги протоколда узининг амалий ифодасини
топган.
39
Узбекистон ядро куролидан холи худудлар куламини изчил кенгайтириш тарафдори ва Якин Шаркда
хам ядро куролидан холи худудни ташкил этиш
гоясини куллаб-кувватлайди.
Узбекистон ташкилотга аъзо мамлакатлар ва, умуман, мусулмон олами хавфсиз ва фаровон давлатларга айланишига ишонади.
Мухтарам сессия катнашчилари!
Ислом хамкорлик ташкилоти Ташки ишлар вазирлари кенгашининг 43-сессияси халкаро майдонда
ташкилотимиз салохиятини янада мустахкамлаш ва
унинг обрусини ошириш, олдимизда турган умумий
вазифаларни самарали хал этишга хизмат килишига
ишонаман.
Сузимни якунлар эканман, сизларни Шарк дурдоналаридан бири булган Самаркандга таклиф этишдан мамнунман. Самаркандда бебахо тарихий-маданий объектларни уз кузингиз билан куриш, халкимиз
хаёти, мактаб, академик лицей ва касб-хунар коллежларимиз, олий укув юртларимиз фаолияти билан
бевосита танишишингиз мумкин.
Ислом хамкорлик ташкилоти Ташки ишлар вазирлари кенгашининг 43-сессияси ишига муваффакият
тилайман.
Ислом хамкорлик ташкилоти Ташк;и ишлар вазирлари
кенгаши 43-сессиясининг очилиш маросимидаги нутк;.
2016 йил 18 октябрь
40
ДЕМОКРАТИК ИСЛО^ОТЛАРНИ
ЧУКУРЛАШТИРИШ, БАРКАРОР РИВОЖЛАНИШНИ
ТАЪМИНЛАШ - ХАЛКИМИЗ УЧУН
МУНОСИБ ХДЁТ ДАРАЖАСИНИ
ЯРАТИШНИНГ КАФОЛАТИДИР
Ассалому алайкум, хурматли съезд катнашчилари!
Фурсатдан фойдаланиб, менга юксак ишонч
билдириб, Узбекистон Республикаси Президента
лавозимига номзод сифатида к^фсатганингиз учун
сиз, мухтарам партиядошларимга, шу ташаббусни
куллаб-кувватлаган барча юртдошларимизга узимнинг
чексиз хурматимни ва самимий миннатдорлигимни
билдираман.
Тадбиркорлар ва ишбилармонлар хдракати - Узбе­
кистон Либерал-демократик партияси у3 олдига
куйган максад ва дастурлари, ташаббус ва амалий
харакатлари билан доимо халкимизнинг дарду
ташвишлари ва муаммоларини ечишга, юртимиз
фаровонлигини янада оширишга муносиб хисса
кушиб, кундан кунга катта обру-эътиборга эришиб
бормокда.
Бугунги кунда у3 сафларида 250 мингдан зиёд
аъзони бирлаштирган сиёсий партиямиз Ватанимиз
кудрати ва салохиятини, юртимиз тинчлиги ва
осойишталиги, халкимиз фаровонлигини таъминлашда
кудратли кучга айланмокда.
41
Ишонаманки, келажакда хам партиямиз юртимизнинг
гуллаб-яшнаши
учун
муносиб
хисса
кушадиган етакчи сиёсий партиялардан бири булиб
колади.
Кдцрли юртдошлар!
Замонамизнинг буюк давлат арбоби, мамлакатимиз
ва халкимизнинг такдири, бахту саодати учун у3
хаётини багишлаган улуг Йулбошчимиз Ислом
Абдуганиевич Каримовнинг вафоти барчамиз учун
5фнини тулдириб булмайдиган огир жудолик булди.
Бутун дунёда тахликали вазият, миллатлараро
тукнашувлар, сиёсий ва иктисодий инкирозлар хамда
турли хавф-хатарлар авж олган даврда Ислом
Каримовнинг мамлакатимизга рахбарлик килгани
Яратганнинг халкимизга к$фсатган бебахо мархамати
булди.
Мухтарам Юртбошимизнинг букилмас иродаси,
фидойилиги, мардлиги ва ватанпарварлиги, узокни куриш ва стратегик фикрлаш кобилияти ватандошларимизни ягона максад сари бирлаштирди.
Натижада
мамлакатимиз
мустакил
тараккиёт
йулида куплаб кийинчилик ва синовлардан утиб,
тарихан киска даврда жахон хамжамиятида узининг
муносиб урнини эгаллади.
Мухтарам Ислом Абдуганиевичнинг босиб утган
умр йуллари, мустакиллигимизни химоя килиш ва
мустахкамлаш
борасидаги
тарихий
хизматлари
барчамиз учун, шу жумладан, мен учун хам энг
ёркин ибрат намунаси ва катта хаёт мактаби булиб
колади.
42
Буюк устозимизнинг сиёсий мероси, у киши
белгилаб берган тараккиётимизнинг асосий тамойиллари, устувор йуналишлар, максад ва вазифаларни сузсиз ва тулик амалга ошириш - биз учун
х,ам карз, хам фарздир.
Бу улкан масъулиятни чукур хлс этган холда, азиз
Юртбошимиз Ислом Абдуганиевич Каримовнинг
гояларини амалга ошириш, мамлакатимизда олиб
борилаётган давлат сиёсатини изчил давом этгириш,
олдимизда турган стратегик вазифаларни огишмай
бажаришни халкимиз олдидаги узимнинг асосий
бурчим деб биламан.
Барчамизга маълумки, жахондаги эркин ривожланаётган, суверен, хукукий демократик давлатлар
томонидан эътироф этилган принциплар ва халкаро
хукук нормаларига амал килиш, шунингдек, халкимизнинг миллий манфаатлари, менталитети ва
анъаналарини хлсобга олган холда, Узбекистонда
инсон хукук ва эркинликларини хлмоя этиш
буйича тизимли ва изчил ишлар амалга оширилмокда.
Биринчи Президентимиз Ислом Каримов томони­
дан ишлаб чикилган Мамлакатимизда демократик
ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик
жамиятини ривожлантириш концепцияси ана шу
куп киррали сиёсатнинг пойдевори булиб хизмат
килмокда.
Мамлакатимизда бу борада 70 дан ортик халкаро
хужжат, жумладан, Бирлашган Миллатлар Ташки­
лотининг 10 та асосий конвенцияси ратификация
килинганини алохдца таъкидлаш лозим.
43
Фукаролик
жамияти
барпо
этиш,
юртдошларимизнинг эркинлик ва ташаббусларини, мамлакатимиз ижтимоий хаётидаги иштирокини кенгайтириш келгусида хам Узбекистон сиёсий тизимини
ривожлантиришнинг мухим йуналиши булиб колади.
Давлат хокимияти органлари тизимида Олий
Мажлис палаталари ролини кучайтириш, давлатнинг
ички ва ташки сиёсати буйича мухим вазифаларни
хал этиш, ижро хокимияти органлари фаолиягини
назорат килишда парламентнинг хукук ва ваколатларини яна ва яна кенгайтиришга алохида эътибор каратиш зарур.
Биз юртимизда куппартиявийлик тизимини мустахкамлаб, иктисодий ва ижтимоий жараёнларда
партияларнинг ролини оширишга кумаклашамиз.
Кдчонки, сиёсий партияларнинг фаоллиги ошиб,
парламент фаолияти доирасида улар )фтасида соглом
ракобат ва бах,с-мунозара мух.ити шаклланса, шундагина вакиллик х.окимияти органлари х,ам самарали
фаолият к5фсатади.
Буни хдётнинг узи х,аммамизга х,ар куни курсатаяпти. Агар рах,барларимиз хал к вакиллари билан
маслахат килиб иш тутса, хато кам булади. Шунинг
учун вакиллик хокимияти органлари иши самарали
булишида партияларимиз фаоллигини оширишимиз
шарт.
Халк депутатлари махаллий кенгашларида партия
гурухларининг ваколати ва ролини ошириш, айникса,
ижро хокимияти органлари фаолиятини назорат
килиш борасидаги таъсирини янада кучайтириш
зарур, деб хисоблаймиз.
44
Хурматли дустлар!
Биз бошимиздан кечираётган хозирги глобаллашув
даври ута шиддат билан узгараётгани ва турли тахдидлар куплиги билан олдимизга хал этишни
кечиктириб булмайдиган гоят мураккаб вазифаларни
куймокда.
Шу сабабли Узбекистоннинг баркарор ривожига
хавф тугдириши мумкин булган тахдидлар, уз ечимини кутаётган энг мухим муаммоли масалаларга
эътиборингизни каратмокчиман.
Б иринчидан, геосиёсий манфаатлар тукнашуви
халкаро алокаларда узаро ишонч ва хамкорлик
муносабатларига путур етишига, карама-каршилик ва
носоглом ракобат кучайишига сабаб булмокда. Бунга
хаммамиз гувох булиб турибмиз.
И кки нчидан , жахон иктисодий инкирози, дунё
бозорларидаги бекарорлик, энергия ресурслари нархларининг пасайиши деярли барча давлатларнинг
иктисодий ривожига салбий таъсир к>фсатмокда.
Табиий ресурслар учун кураш катор давлатларда
харбий-сиёсий
ахволнинг кескинлашувига олиб
келмокда. Айрим мамлакатларни хомашё базаси ва
сифатсиз махсулотлар бозорига айлантиришга интилаётган куч л ар хам йук эмас.
Учинчидан, жахон иктисодиётининг глобаллашуви
ва баъзи минтакаларда юзага келган нотинч вазият
ахоли миграцияси кучайишига сабаб булмокда.
Бу эса жиноятчилик, одам савдоси, террорчилик,
экстремизм, наркотрафик каби иллатларнинг хамда
уга хавфли юкумли касалликларнинг купайишига
олиб келмокда.
45
Туртинчидан, ахборот-коммуникация тизимларининг кенг кулланиши, давлат бошкарувининг электрон
шаклда ташкил этилаётгани, бу яхши албатта, уз
навбатида, ахборот хавфсизлигини таъминлаш билан
боглик кушимча чора-тадбирлар к$фишни хдётнинг
узи такозо этмокда.
Бешинчидан, коррупция, махдллийчилик ва уругаймокчилик каби иллатлар давлат х.окимиятини
обрусизлантириб, иктисодиётнинг усиши ва тадбиркорлик ривожига жиддий тусик булмокда.
Олтинчидан, «оммавий маданият» балоси куплаб
ёшларни уз домига тортиб, миллат ва юрт учун
бутунлай бегона булган анъаналар кириб келишига
сабаб булмокда.
Хурматли партиядошлар!
Давримизнинг даъвати сифатида пайдо булган
«Узбек халкига тинчлик ва омонлик керак» деган
теран маъноли сузларни биз х,амиша ёдимизда
саклашими.з лозим.
Бизнинг энг асосий ютугимиз - куп миллатли халкимизнинг вужудга келаётган кийинчилик ва синовларни енгишга кодирлиги, замонавий дунёкараши, сиёсий онги ва ижтимоий фаоллиги юксалиб
бораётгани,
атрофимиздаги
вокеаларга
бепарво
булмасдан, аксинча, дахлдорлик туйгуси билан
яшаётганидир.
Марказий Осиё минтакасида ва бутун дунёда
мураккаб вазият юзага келаётган, терроризм, экстре­
мизм ва радикализм хавфи тобора ортиб бораётган
бугунги шароитда доимо хушёр ва огох булиш,
46
мамлакатимизнинг мудофаа кобилиятини, Куролли
Кучларимизнинг салохдятини хар томонлама мустахдамлаш хавфсизлик ва баркарорликни, халкимизнинг
осойишта
хдётини
таъминлашнинг
энг
мухлм шарти ва кафолати эканини барчамиз яхши
англаймиз.
Бугунги кунда мамлакатимизда 130 дан ортик
миллат ва элат вакилларининг тинч-тотув хаёт кечираётгани - истикдол даврида эришган энг мухим ютукларимиздан биридир, десам, уйлайманки, барчангиз
бу фикрга кушиласиз. Миллатлараро тотувликни
таъминлашда мамлакатимизда фаолият юритаётган
138 та миллий маданий марказнинг )фни бекиёс.
Айнан шу нуктаи назардан келгусида хам миллат­
лараро тотувлик ва хамжихатликни мустахдсамлаш
Узбекистонда давлат сиёсатининг устувор йуналишларидан бири булиб колади.
Юртимизда хукм сураётган диний багрикенглик
мухити туфайли мамлакатимизда 2 минг 200 дан ортик
турли диний ташкилотлар фаолият юритмокда. Турли
дин вакиллари 5фтасида узаро хурмат ва дустона
муносабатларни ривожлантириш, фукаролар кайси
дин ва эътикодга мансублигидан катъи назар, уларнинг
тенг хукуклилигини таъминлаш бундан буён хам
энг мухлм вазифаларимиздан бири булиб колади.
Биз мукадцас динимизни нот>три талкин этаётган
ва уни никоб килиб, бизни оркага, >фта асрлар хаётига
кайтаришга уринаётган бузгунчи кучларга карши
кескин курашиб келдик ва бундан кейин хам катьий
кураш олиб борамиз.
47
Халкимизни ишонтириб айтаман: мамлакатимиз
суверенитета ва мустакиллигига рахна солишга
уринадиган ички ва ташки кучларнинг хар кандай
харакатларига карши биз кескин зарба беришга
кодирмиз. Бунга хеч кимда хеч кандай шубха
булмаслиги керак.
Кадрли анжуман иштирокчилари!
Жамиятда конун устуворлигини таъминлаш амалга оширилаётган барча ислохотлар самарадорлигига эришиш, ахоли турмуш даражасини ошириш,
мамлакатда тинчлик, тотувлик ва баркарор вазиятни
таъминлашнинг асосий кафолатидир.
Шу сабабли суд-хукук тизими фаолияти тугрисида
гапирар эканмиз, амалга оширилган кенг камровли
ишлар билан бир каторда, сохада уз ечимини кутаётган
куплаб муаммолар мавжудлигини хам таъкидлаб
утиш лозим, деб хисоблайман.
Бугун оддий одамлар биздан нимани кутаяпти?
Энг аввало, давлат идораларига килган мурожаатлари
уз вактида, холисона ва конуний хал этилишини
кутмокда. Лекин, айрим рахбарларнинг ахоли ариза
ва шикоятларини куриб чикишда сансоларлик,
масъулиятсизлик,
ортикча
расмиятчиликка
йул
куяётгани одамларни бездирмокда.
Биргина 2016 йилнинг 9 ойида Бош прокурату­
р а м 137 минг, Олий судга 67 минг, Адлия вазирлигига
52 мингдан зиёд келиб тушган мурожаатларнинг
салкам 30 фоизи бевосита тергов-суд фаолияти ва
суд карорлари ижроси сохасидаги масалалар билан
боглик.
48
Энг ачинарлиси шундаки, мансабдор шахсларнинг
харакатсизлиги окибатида такрорий мурожаатлар
сони ортиб бормокда. Кани, айтинг-чи, бу ахволда
ахолининг умуман суд-хукук тизимига ишончи ва
уни мустахкамлаш тугрисида гапириш мумкинми
узи? Уйлайманки, барчангиз бу масаланинг нечоглик
мухим эканини яхши тушунасиз. Хуш, вазиятни
унглаш учун нима килиш керак?
Биринчи навбатда, барча даражадаги рахбар ва
масъул ходимларнинг огзаки ва ёзма мурожаатлар
билан ишлашга булган муносабатини тубдан узгартиришимиз шарт. Одамлар билан уларнинг тилида
гаплашиш, дардини эшитиш ва муаммоларини
хал килишнинг самарали усулларини жорий этиш
устида жиддий бош котиришимиз зарур.
Афсуски, биз рахбар булдикми, дарров юриштуришимиз узгаради. Одамларнинг дардини гуёки
билмаймиз ё билишни хохламаймиз. Уйлайманки, бу
масаланинг жуда мухимлигини инобатга олиб, уни
давлат сиёсатининг устувор вазифалари даражасига
кутариш пайти келди. Шунда бизнинг дунёкарашимиз хам узгаради, шу билан бирга, хаётимиз
хам узгаради.
Мухтарам Биринчи Президентимиз: «Одамлар
Хамма нарсага чидаши мумкин, лекин адолатсизликка чидай олмайди», деб такрор ва такрор
таъкидлар эдил ар.
Аммо, бугунги кунда судларда ишларни куриб
чикишда юз бераётган оворагарчилик жойларда
фукароларнинг асосли норозилигига сабаб булмокда.
49
Айнан шу нуктаи назардан, кабул килинаётган хар
бир карорнинг асосли, адолатли ва конуний булишини
таъминлаш мухим ахамият касб этади. Бу борада
суд хокимиятининг чинакам мустакиллигини хамда
одил судлов фаолиятига аралашганлик учун жавобгарлик мукаррарлигини таъминлаш асосий масаладир.
Энг ачинарлиси, кейинги йилларда судлар томо­
нидан бирорта хам оклов хукми чикарилмаган. Узи
хаётда бундай булмайди, бундай булиши мумкин эмас.
Бундан биз, барча тергов органлари хатосиз ва
жуда сифатли даражада ишлаяпти, деган хулоса
килишимиз мумкинми? Тергов хатосиз булган деб
ким хулоса беради? Хеч ким, хеч качон.
Бундан ташкари, одил судловнинг мазмун-мохиятига мутлако тугри келмайдиган судлар томонидан
жиноят ишларини кушимча терговга кайтариш
амалиётидан воз кечиш вакти келди.
Аслида суд нима килиши керак? Бутун дунёда
суд ё оклов, ё коралов хукмини чикариши шарт.
Тамом. Суд хукмининг ортида ким турибди - давлат
турибди, халк турибди.
Шунинг учун судьяларнинг ваколат муддатларини узайтириш оркали судларнинг чинакам мус­
такиллигини таъминлаш хамда халкимиз кутаётган
адолатли карор кабул килишга хар томонлама
кодир, мустахкам иродали, юксак маънавий ва
касбий фазилатларга эга булган суд ходимлари таркибини шакллантириш долзарб вазифалардан бири
хисобланади.
50
Одил судловнинг мухим шарти булган томонлар
тенглиги принципини тулик ишлатиш учун адвокатура
сохасини хам ислох килиш алохида урин тутади.
Халкаро тажрибага назар ташлайдиган булсак,
адвокат энг нуфузли, обрули ва ишончли касб
эгаси хисобланади. Миллий конунчилигимизда хам
адвокатларнинг самарали фаолият юритиши учун
барча етарли асослар яратилган булса-да, амалиётда
бу нормалар мутлако ишламаётганини афсус билан
кайд этишимиз лозим.
Айникса, тадбиркорлар ва ишбилармонлар партияси
адвокатура
институтини
ривожлантириш
учун катъият ва фаоллик к^фсатиши керак.
Шу билан бирга, суд-хукук сохасида адвокатуранинг урни ва ролини янада ошириш, адвокат ваколатларини кенгайтириш буйича бир катор кушимча
ва самарали чора-тадбирларни амалга оширишимиз
зарур булади.
Юкорида кайд этилган муаммоларни хал этиш максад ида:
биринчидан, суд-хукук тизимини янада ислох
килиш;
иккинчидан, фукароларнинг хукукларини ишончли
химоя килиш;
учинчидан, одил судлов кафолатларини кучайтиришга каратилган масалалар буйича фармон лойихаси тайёрланмокда.
Бу фармон
тадбиркорлик
фаолияти
буйича
чиккан
фармон
билан
хамоханг булиб, судхукук тизимини замон талаблари асосида янада
такомиллаштиришни кузда тутади.
51
Бугунги кундаги яна бир устувор вазифамиз мамлакатимиз ривожига тусик булаётган
ёвуз
иллат, яъни, коррупция ва уюшган жиноятчиликка
карши курашиш, хукукбузарликнинг олдини олиш
масалаларини самарали х.ал этишдан иборат.
Эътибор беринг, биргина жорий йилнинг 9 ойида
61 мингдан ортик жиноят ва 2,5 миллиондан ортик
хукукбузарликлар кайд этилган. Бу ракамлар жамият
такдири учун жавобгарликни \и с килган \еч бир
инсонни уйлантирмасдан куймайди, албагга. Чунки,
улар кимнингдир фарзанди, ота-она ски кариндош,
колаверса, шу юртнинг фукаросидир.
Жиноят учун жазо мукаррар, албатта. Леки и
узимизга бир савол берайлик - фукароларимиз жиноят
йулига кириб колмаслиги учун шахсан *ар биримиз
нима иш киляпмиз?
Вазиятни кандай урганяпмиз? Эртага шу жиноят
яна кайтарилмаслиги учун ким нима иш киляпти?
Афсуски, купчилигимиз бу масалада факат томошабин булиб турибмиз.
Шу нуктаи назардан, фаолиятимиз, биринчи
навбатда, айбдор шахсни жавобгарликка тортиб, унга
«судланган» деган тамгани босишга эмас, аксинча,
хукукбузарликларнинг барвакт олдини олиш ва
профилактикасига каратилиши зарур.
Афсуски, жойларда бу масалада махалла раиси,
профилактика инспектори ва бошка мутасаддилар
уз масъулиятини мутлако х,ис этмаяпти, дссак, тугри
булади.
Шунинг учун жиноятчиликнинг олдини олиш ва
хар кандай жиноятга адолатли ба\о беришга каратилган ишларимиз кескин кучайтирилади.
52
Хар бир холат ва вазият буйича туман хокими,
вилоят хокими ва бошка масъул рахбарлар шахсан
жавоб берадиган вакт келди. Жиноятнинг сабаби
нима узи? Угирлик булган булса, у нима учун
буляпти? Кани профилактика нозири? К^ани бизнинг
ишонган махалла раисимиз, кани жамоатчилигимиз? Бу саволларга жавоб йук.
Шу сабабли бу борада хар бир холат ва вазият
буйича хоким, ички ишлар булими бошлиги ва
прокурорнинг ахоли вакиллари олдида хлсобот
беришини кузда тутадиган янги тизим жорий киламиз.
Халкнинг дарди ва ташвишларини писанд килмайдиган, эл-юртимиз осойишталиги ва жамоат тартибини саклашга, адолат ва конун устуворлигини
таъминлашга курби етмайдиган хар кандай даражадаги рахбарларга нисбатан жиддий чоралар курилади.
Лунда килиб айтганда, бундай локайд ва бефарк
шахсларга рахбарлик лавозимларида мутлако >фин йук.
Ана шундай катъий ёндашув асосида жойларда
мухитни узгартиролсак, жамиятимиз мутлако узгаради. Одамларнинг конунга, конун устуворлигини
таъминлашга, давлатга, шу билан бирга, келажагимизга булган муносабати, дунёкараши тубдан узгаради.
Профилактик тадбирларни ташкил этишда махалла
имкониятларидан самарали фойдаланиш, жамиятда
хукукий маданиятни юксалтириш, фукароларда ко­
нунга хурмат хиссини кучайтириш ва хукукбузарликларга карши курашишда фаол катнашаётган
инсонларни хар томонлама рагбатлантиришга алохида эътибор каратилиши лозим.
53
Олдимизда турган улкан максад ва вазифаларни
тулаконли амалга ошириш учун давлат бошкарув
тизими ва унинг аппарата самарали фаолият юритиши
зарур, албатта. Бирок, холисона айтганда, бугун
аксарият давлат идораларининг иш услуби давр
талабига тулик жавоб бермайди. Айрим вазирлик
ва идоралар ахоли муаммоларини хал этишда расмиятчиликка йул куймокда, улар купинча курук
ракам ва маълумотлар туплаш билан овора. Вазир­
лик ва идораларда улар масъул булган сохалардаги
ахволни чукур тахлил килиб, тизимли камчиликларни аниклаш хамда бартараф этишга каратилган
фаолият етарли даражада йулга куйилмаган.
Шу билан бирга, худудларни хар томонлама
ривожлантириш, ижтимоий-иктисодий дастурларни
амалга ошириш, конунлар ижросини таъминлаш,
жойлардаги давлат бошкаруви органлари фаолиятини мувофиклаштириш борасида махаллий хокимликларнинг вазифа ва ваколатларини хам такомиллаштиришни даврнинг узи такозо этмокда.
Шу уринда хокимлик идораларининг моддий-техник базасини тубдан мустахкамлаш, ходимлар мехнатига хак тулаш тизимини мутлако кайта куриб чикиш
лозим. Ушбу камчиликларни бартараф этиш ва бутун
бошкарув тизимида аник тартиб ва катъий интизомни таъминлаш максадида факат жорий йилда Бош
вазирнинг 2 та уринбосари, 22 та вазир ва идоралар
рахбарлари, Тошкент вилояти, Жиззах, Карши ва
Термиз шахарлари хамда 21 та туман хокимлари
лавозимларидан озод этилди. Ишни жамоа булиб
54
бажарсак хам, унинг натижаси учун хар биримиз
шахсан жавоб берадиган вакт-соат келди.
Аравани тортган одам биз билан ишлайди, тортмаган
одам ишламайди. Агар биз бошкарувнинг вертикал
тизимини жорий киламиз, десак, бу талабларни сузсиз
бажаришимиз керак. Албатта, хамма нарсани биз
хокимдан сзфаймиз, Муйнокда хам, Тошкентда хам,
Бузда хам хокимдан с$файмиз. Бинобарин, хокимлик
идораларининг обруйини, иш шароитини хам му­
носиб даражада ташкил этиб беришимиз лозим. Муаммоларнинг асосий сабаби - кадрларни тайёрлаш,
тарбиялаш ва жой-жойига куйиш жараёни билан
бевосита боглик.
Янгича ва мустакил фикрлайдиган, масъулиятли,
ташаббускор, илгор бошкарув усулларини пухта
узлаштирган, ватанпарвар, халол кадрларни танлаш
ва тайёрлаш буйича самарали тизим яратилмас экан,
давлат бошкарувида сифат узгариши юз бермайди.
Мана, бугун шундай мухташам
кошонада,
мухтарам Юртбошимизнинг ташаббуслари билан
курилган Давлат бошкаруви академиясининг биносида
5пгирибмиз. Албатта, ушбу академиянинг ишини хам
бошкатдан к>фиб чикишимиз керак. Академия нафакат Тошкентда, балки хар бир худудда кайси сохаларга, давлат бошкарувига кандай кадрлар зарурлигини чукур )фганиб, аник илмий тавсиялар бериши
лозим. Нега деганда, бизга хеч ким ташкаридан
тайёр кадр олиб келиб бермайди. Бу масалани узимиз
хал килишимиз керак. Шу маънода, Академияда
ишлаётган хурматли кафедра мудирларимиз, дом55
лаларимиз хдётни хдр томонлама теран биладиган
одамлар булиши шарт.
Содда килиб айтганда, халк давлат органларига
эмас, балки давлат органлари халкимизга хизмат
киладиган вакт келди.
Бу гапларни мен чин юрагимдан айтяпман. Чунки
мен пастдаги ах,волни, Худога минг катла шукр, яхши
биламан. Мен хдм сизлар билан бирга кучаларда
пиёда юрган одамман. Бу факат менинг фикрим эмас,
сизларнинг фикрларингиз.
Афсуски, хдётда бунинг аксини курсатадиган баъзи
бир ракамларга сизнинг эътиборингизни каратмокчиман. Шу йилнинг узида Вазирлар Махкамасига,
вазирлик ва идораларга, барча даражадаги х,окимликларга тушган мурожаатларнинг умумий сони
338 мингтани ташкил этди. Улардан 200 мингдан
ортиги ёки 60 фоизи туман ва шахарлар хиссасига
тугри келмокда. Бу ракамлар жойларда одамларнинг
дарду ташвишлари билан х,еч бир мутасадди
рахбар астойдил шугулланмаётганини курсатади.
Бу аризалар нима хакида? Мана, эътибор беринг.
Ишга жойлаштириш, ер участкалари ажратиш,
иш хаки ва пенсияларни уз вактида тулаш масалалари буйича мурожаатлар сони купайган. Айникса,
согликни саклаш ва таълим сохаларига дойр муро­
жаатларнинг ошгани ишимиздаги камчиликлардан
далолат беради. Шулар каторида ах.олининг хукукни
мухофаза килиш органларига эътирозлари хам
талайгина.
Рахбарларнинг масъулиятсизлиги, баъзан одам­
ларнинг эхтиёжлари ва хдкли талабларига бефарк56
лиги, уларнинг мурожаатларига панжа орасидан
карашлари туфайли Кдшкадарё, Тошкент, Самарканд,
Сурхондарё вилоятлари ва Тошкент шахридан
келаётган шикоятларнинг окими доимий равишда
ортиб бормокда.
Бундан ташкари, Бош вазирнинг якинда Интернет
тармогида ташкил этилган Виртуал, яъни, электрон
кабулхонасига уттан 3 хдфта ичида 50 мингдан ортик
мурожаат келиб тушди.
Такрор айтаман, 3 хафта ичида 50 мингдан ортик
мурожаат келиб тушди.
Хурматли партиядошлар, бу шунчаки кур-курона
намойиш ёки чет элдан 5фганган кандайдир бир
масала эмас. Биз буни жуда куп мухокама килиб,
фикрлашиб, одамларнинг дардини эшитайлик, деб,
шундан кейин бир карорга келдик.
Бундай масъулиятсиз ва совуккон муносабатга
катьиян чек куйишимиз шарт. Фукароларнинг хар
кандай муаммоларини хал этиш давлатнинг халкка
нисбатан асосий мажбуриятларидан бири эканини
унутишга хеч кимнинг хдкки йук.
Шунинг учун рахбарлар мунтазам равишда халк
орасида булиб, шахсий кабулхоналар ташкил этишлари, жойлардаги муаммоларни хал килишлари зарур.
Бундан кейин жойлардаги рахбарлар фаолиятига
бахо бериш биринчи навбатда уз худудидаги ахоли
мурожаатлари сонига караб, уларнинг амалий ечимига
караб ва халк ичида юришига караб белгиланади.
К^ска килиб айтганда, уларга халкнинг узи бахо
беради.
57
Шу билан бирга, кутшаб давлат хизматчиларининг
зиммасига катга масъулият юкланганига карамасдан,
уларнинг иш куни ва иш хафтаси аник меъёрга
солинмагани хеч кимга сир эмас. Жахон тажрибаси
шуни курсатадики, давлат хизматчиларига юксак талаблар куйшццан олдин уларнинг хукукдарини кафолатлаш
ва химоя тизими билан мустахкамлаш даркор.
Масаланинг уга долзарблигини эътиборга олиб,
давлат хизмати буйича конун кабул килиш вакти келди,
деб хисоблаймиз.
Мамлакатимизда демократик ислохотларни изчил
амалга оширишда фукаролик жамияти институтлари, нодавлат нотижорат ташкилотлари, оммавий
ахборот воситалари алохида )фин эгаллайди. Шу
боис жамоатчилик назоратининг таъсирчан механизмларини ривожлантириш максадида зарур чоралар
куришимиз керак. Бу борада «Кучли давлатдан кучли фукаролик жамияти сари» концепциясини изчил
давом эттириш энг устувор вазифаларимиз каторига
киради.
Мухтарам Ислом Абдуганиевич бу концепцияда
хамма нарсани чукур ифодалаб берганлар. Бунинг
замирида энг асосий вазифалар мужассам. Кучли
фукаролик жамияти барпо этиш учун, бугун мухокама килаётган масалаларни амалга ошириш учун,
албатта, одамларнинг онги, дунёкараши узгариши
керак.
Маълумки, дунёда ноёб, ухшаши йук махалла
тизими мустакиллик йилларида ахолига энг якин ва
халкчил тузилмага айланди. Кдйси махаллада иш
58
тугри ташкил этилиб, фукаролар билан якин хамкор­
лик 5фнатилган булса, уша ерДа хамжихатлик, мехрокибат мухити хукм сурмокда, нохуш холатларга
йул куйилмаяпти.
Агар махаллада раис, профилактика инспектори уз
ишига фидойи булса, бу ерда мухит мутлако бошка
булади. Нега десангиз, агар улар шу худуднинг хакикий эгаси булса, махаллаларда безорилик содир булиши
мумкин эмас.
Шуларнинг барчасини эътиборга олиб, биз бу
тузилмани янада куллаб-кувватлашимиз ва хар томонлама ривожлантиришимиз зарур. Биринчи навбатда, махалланинг жамиятдаги >фни ва ролини янада
кучайтириш, хукук ва ваколатларини кенгайтириш,
модций-техник базасини мустахкамлаш, ушбу тизимда
фаолият к5фсатаётган рахбар ва ходимларнинг малакаси ва савиясини мунтазам ошириб бориш лозим
булади.
Махаллаларда сайловларни утказдик. Янги сайланган одамлар ишлашни хохлайди, лекин улар
кандай ишлаши, нима килиши, каердан )фганиши
керак, деган саволларга хали тула жавоб йук.
Махалла институти шунинг учун чин маънода
халкнинг жойлардаги маслакдоши ва кумакдошига,
«адолат тарозиси»га айланиши одамларнинг давлатга
булган ишончини янада мустахкамлайди.
Яна бир мухим масала - ислохотлар жараёнида оммавий ахборот воситаларининг ролини ку­
чайтириш билан боглик. Ахборот сохасини ри­
вожлантириш борасида уттан даврда катта ишлар
килинди. Келгусида журналистларнинг профессионал
59
фаолиятини хямоя килиш, оммавий ахборот воситаларининг иктисодий асослари ва моддий базасини
янада мустахдамлашга каратилган ишларимиз изчил
давом эттирилади.
Азиз дустлар!
Биринчи Президентимиз, мухтарам Ислом Абдуганиевич айтганларидек, «Иктисодий мустакилликка
эришмасдан туриб, сиёсий мустакилликни таъминлаб булмайди». Мустакиллик йилларида иктисодистимиз карийб 6 баробар усди. Унда саноатнинг улуши
14 фоиздан 34 фоизга ошди. Охирги 11 йил давомида
ялпи ички махсулотнинг уРтача йиллик усиши
8 фоиздан кам булмаган даражада сакланмокда. Фаол
инвестиция сиёсати амалга оширилмокда.
Лекин, хаммамизга аёнки, усиш суръатлари
бу шунчаки бир максад эмас. Бундай усиш аввало
халкимизга, хар бир фукарога кандай наф етказиши,
унинг энг аввало дастурхонида, кундалик хаётида
кандай акс этиши биз учун мухим масаладир. Мана
шу усиш ' суръатларини биз хакикий жон бошига
етказа олсак, нур устига нур булади.
Айни шу нуктаи назардан, биз келгусида мамлакатимизни
ижтимоий-иктисодий
ривожлантириш
борасида
асосий
диккат-эътиборни
куйидаги
стратегик йуналишларга каратишни зарур, деб \и соблаймиз.
Биринчидан, макроиктисодий баркарорликни яна­
да мустахкамлаш ва кейинги йилларда эришилган
иктисодий
усиш
суръатларини
саклаб
колиш.
Шунингдек, миллий валютамиз, ички бозордаги
нарх-наво баркарорлигини таъминлаш.
60
Молиявий сохдда эса - тармок ва худудларни
мутаносиб ривожлантириш хисобидан махаллий
бюджетнинг даромад базасини кенгайтириш лозим
булади. Энг асосийси, туман ва шахдрларда махаллий бюджетлар имкониятларининг кенгайиши ахдлининг турмуш даражаси ва шароитлари яхшиланишига, умуман, баркарорликка ва осойишталикка
хизмат килиши лозим.
Агар биз шахар, туман бюджетларининг даромад
базасини кенгайтирмасак, хозирги айтган узгаришлар булмайди. Хрзир яхши ишлаган туман хам бир,
ёмон ишлаётган туман хам бир. Х,еч кимда фарк
йук, ракобат йук. Биз бундай холни тубдан узгартиришимиз керак.
И кки нчидан , иктисодиётимизнинг жахон бозоридаги ракобатдошлигини янада ошириш, унинг соха
ва тармокларини модернизация ва фаол диверсифи­
кация килишдир.
Бизнинг олдимизда 2030 йилга кадар ялпи ички
махсулот хажмини икки баробардан зиёд купайтириш, иктисодиётимиз таркибида саноатнинг улушини
40 фоизга етказиш буйича ута мухлм вазифалар
турибди.
Шу максадда якинда кимё саноатини, рангли ва
нодир металлар, углеводород хомашёсини кайта
ишлаш, тукимачилик, чарм-пойабзал, фармацевтика,
мева-сабзавот махсулотлари ва курилиш материаллари саноатини ривожлантириш буйича 8 та махсус
дастур кабул килинди.
Ана шу дастурлар доирасида якин беш йил
ичида умумий киймати карийб 40 миллиард доллар
булган 657 та инвестиция лойихасини амалга
61
ошириш
кузда
тутилмовда.
Натижада
саноат
махсулотлари ишлаб чикариш хажми 1,5 баробар
ортади.
Махаллий хомашёни чукур кайта ишлаш имкониятига эга булган тукимачилик саноатини янада
ривожлантириш буйича алохида дастур ишлаб
чикилди. Мазкур дастур киймати 2 миллиард
300 миллион доллар булган 140 та инвестиция
лойихасини амалга оширишни назарда тутади. Тайёр
тукимачилик махсулотлари ишлаб чикариш хажми
3 баробар ошади.
Яна бир мухим масала. Арзон ва ишончли доридармон билан таъминлаш масаласида бугун биз
ахолимиздан карздормиз ва уйлайманки, бу карзни
узиш вакти келди.
Айни пайтда биз тиббиёт ходимлари томонидан
беморларга киммат дориларни асоссиз равишда
тайинлашга, дорихона тармокларида нарх-навонинг
бесабаб ошиб кетишига йул куймайдиган энг катъий
чораларни' курамиз. Давлат дорихона тармокларида
хаётий мухим дори воситаларининг аник белгиланган нархларда сотилиши таъминланади.
Бу борада тасдикланган дастурдаги ва худудий
100 дан ортик лойихаларнинг амалга оширилиши
162 та янги, хозирги вактда четдан олиб келинаётган
дори воситаларини узимизда ишлаб чикариш ва
уларнинг умумий хажмини 2,5 баробар ошириш
имконини беради.
Бу масалани сизлар хам яхши биласизлар, хоз:;р
жойларда одамлар билан учрашганда, улар гуштнинг,
картошканинг нархига эътироз билдирмаяпти, асосан
62
дори-дармон воситаларининг нархи буйича эътирозлар
куп. Албатта, биз бу масалани хал килиш буйича
ишлаяпмиз.
Мана, орамизда оксоколлар хам утиришибди, улар
яхши эслайди, илгари бир туманда битта дорихона
булиб, дори-дармон хаммага етар эди. Хуш, майли,
ахолимиз купайибди, борингки, дорихона иккита
булсин. Битта туманда юзлаб дорихонанинг нима
кераги бор? Дорихона ходими билан савдогарнинг
нима фарки колди хозир? Биз тасдикланган дастурда
одамларга энг зарур булган дориларнинг чакана
нарх-навоси буйича юзага келган номутаносибликни
тугрилашни кузда тутганмиз.
Бизда фармацевтика сохасида жуда катта имкониятлар бор. Ибн Сино бобомиз кашф килган канчаканча доривор гиёхлар юртимизда усади. Лекин биз
улардан фойдаланиш борасидаги анъаналарни нега
давом эттирмаяпмиз, шундай тарихимиз, илмий
салохлятимиз, имкониятимиз була туриб, бунинг
жиловини нега кимларгадир бериб куймокдамиз?
Уйлайманки,
бу муаммо бутун барчамизни
кийнаяпти.
Хаммамизга маълумки, хозирги вактда Навоий,
Жиззах ва Ангрен худудларида эркин индустриал
зоналар самарали фаолият к^фсатмокда. Берилган
имтиёзлар корхоналар томонидан инновацион лойихаларни муваффакиятли амалга ошириш учун имкон
яратмокда.
Бу ижобий тажрибани кенгайтириш максадида
Ургут туманида хам эркин индустриал-иктисодий
зона ташкил этилмокда.
63
Мана, якинда мен Ургутга бориб, ана шу
зонанинг иши билан танишдим. Ургут халкининг
тадбиркорлигини бутун дунё билади. У ерда 40 гектарлик эркин иктисодий зона ташкил килганмиз,
«ойнаи жахон»да хам намойиш этилди, к$фсангиз,
койил коласиз. Канча одам шу ерда ишлаяпти.
Биз якин келгусида Кукон шахри ва Fиждувон
туманида хам ана шундай худудларни ташкил этишни
режалаштиряпмиз. Улар учун илгари яратилган
имкониятларга кушимча преференция ва имтиёзлар
берсак. канча янги иш жойлари ташкил килишга
эришамиз. Бу худудларга канча-канча сармоялар
келади. Бозор иктисодиётининг талаби аслида шу.
У чинчидан, ахолимизнинг сони ва ёши буйича
таркибини хисобга олиб, бандлик муаммосига
дойр тизимли ишларни давом эттиришимиз зарур.
Якинда хукумат мажлисида депутат ва сенаторлар иштирокида 2017 йилда янги иш уринлари
ташкил этши дастури лойихаси мухокама килинди.
Дастур 390 минг кишини доимий иш жойи, 200 минг
кишини - кишлок хужалиги хамда курилишда мавсумий ва вактинчалик иш, 309 минг кишини шахсий ёрдамчи ва дехкон хужаликлари, хунармандлик ва оилавий тадбиркорлик оркали иш билан
таъминлашни назарда тутади. Ушбу вазифаларни
амалга оширишда хар доимгидек Либерал-демократик
партия аъзоларининг фаол куллаб-кувватлаши ва
ёрдамига умид киламиз.
Бандликни таъминлаш масаласи - бизнинг энг
мухим, энг долзарб вазифамиздир. Бу масалани
64
ечиш, янги корхоналар куриш учун эса ресурслар,
биринчи навбатда, электр энергияси етарли булиши
лозим. Имкониятларимиз бор, ресурсларимиз бор.
Иктисодиётимиз учун зарур буладиган 30 фоиз
электр энергиясини гидроэлектростанциялар оркали
хосил килишимиз мумкин.
Хитой бу сохада жуда яхши ривожланган. Биз
хозир вакилларимизни шу мамлакатга юбордик.
Хитой рахбари жаноб Си Цзиньпин мухтарам
Ислом Абдуганиевич билан кандай дуст булган
булсак, шу дустликни яна давом эттирамиз,
деяпти. Агар биз мана шу режамизни амалга оширсак, бу тадбиркорларга хам, ахолига хам жуда катта
мадад булади.
Туртинчи масала, кишлок хужалигини янада
ислох килиш буйича устувор вазифа - аввало ер ва
сув ресурсларидан окилона фойдаланишдир.
Бу борада замонавий интенсив агротехнологияларни кенг жорий этиш, махсулотларни саклаш
инфратузилмасини такомиллаштириш хамда чукур
кайта ишлашга алохида эътибор каратилади.
Хосилдорлиги паст ерларда пахта экишни кискартириш сабзавот, дуккакли ва озукабоп экин майдонларини кенгайтириш, илгор хорижий тажрибаларни
куллаган холда, юкори технологияга асосланган
интенсив бог ва узумзорлар барпо этиш билан
биргаликда олиб борилади.
Масалан, кейинги йилларда Сурхондарё вилоятида
пахта хосилдорлиги пастлигича колмокда. Фермер
хужаликларининг иктисодий ахволи йилдан йилга
ёмонлашмокда. Томоркалардан фойдаланиш хам
65
талаб даражасида эмас. Вахоланки, Сурхондарё
вилоятининг тупрок-иклим шароитида февраль ойидан
бошлаб бемалол 3 марта хосил олиш имкони бор.
Шунинг учун 2017 йилда тупрок унумдорлиги
паст ерлар хисобидан ушбу худуднинг карийб
18 минг гектар пахта ва 1000 гектар галла майдонлари кискартирилади. Ушбу майдонларда сабзавот ва
мева етиштирилади, интенсив бог ва токзорлар барпо
этилади, иссикхоналар ташкил килинади. Натижада
махсулотларни чукур кайта ишлаш хажми кескин
купайиб, кушимча кийматга эга булган экспоргбоп махсулотлар тайёрланади. Бу ахолининг манфаатдорлиги ошиши ва даромади янада купайишига
олиб келади. Ана шу масала бошка вилоятларда хам
боскичма-боскич кайта куриб чикилади ва бундай
тадбирлар уларда хам давом эттирилади.
2017 - 2020 йилларга мулжалланган куп тармокли
фермер хужаликларини ривожлантириш дастурини
ишлаб чикиш якунига етказилади. Дастурга мувофик, экин майдонларини оптималлаштириш, пахта
майдонларини боскичма-боскич кискартириш таъминланади.
Асосий эътибор факат экспортга йуналтирилган
мева-сабзавот ва озик-овкат хамда чорвачилик махсулотлари етиштиришни купайтиришга каратилади.
Шунингдек, кичик ишлаб чикариш шохобчаларини
ташкил этиш ва кишлок хужалиги учун сервис
хизматлари курсатишга каратилган ишларни мутлако
янги боскичга олиб чикамиз.
66
Мана, биз кеча Сурхондарёга бориб, шу борадаги
ишлар билан танишиб келдик. У ердагилар карам
буладими, сабзи ёки пиёз буладими, хохлаган
махсулотини куритиб, чет давлатларга экспорт
киляпти. Кайси махсулот экспортбоп булса, ушани
кайта ишлаяпти. Мана, кандай ишлашимиз керак.
У ерда мехнат килаётган аклли, ташаббускор,
ишнинг кузини биладиган, чет тилида бемалол
гаплашадиган ёшларимизни куриб, одамнинг хаваси
келади.
Келгуси 5 йилда биз мева-сабзавот махсулотларини кайта ишлаш хажмини 1,8 баробар ошириб, бугунги 17 фоиздан 30 фоизга купайтиришни вазифа
килиб куймокдамиз. Кушимча тарзда 200 минг тонна
махсулот саклаш кувватига эга булган совутгичли
омборхоналар курилади. Бу уз навбатида янги иш
уринлари очиш, ахоли даромадини купайтириш
ва махаллий бюджетга кушимча маблаг тушириш
имконини беради.
Асосий вазифаларимиздан яна бири - кишлок
хужалигини молиялаштиришнинг мавжуд тизимини
такомиллаштиришдан иборат.
Бу ишларни амалга оширмасдан туриб, биз
кафолатланган
баркарор
хосилдорликни,
бутун
агросаноат комплексини ривожлантиришни ва энг
мухими, фермерларнинг моддий манфаатдорлигини
оширишни ва кишлок жойларда турмуш даражасини
яхшилашни таъминлай олмаймиз. Бу тадбирларнинг
амалга оширилиши устувор вазифаларимиздан бири
булиб колади.
67
Биз кишлок хужалигини молиялаштириш тизими­
ни узгартиришимиз даркор. Халол ишлаган одам
албатта даромад топиши керак. Бунинг учун ер
унумдорлигини ошириш, ирригация ва мелиорация
ишларининг самарадорлигини янада кучайтириш,
ресурслардан, аввало, сувдан окилона фойдаланиш,
тежамкор технологияларни жорий этишга алохида
эътибор беришимиз зарур.
Бешинчидан, олдимизда турган яна бир вазифа хусусий мулк ва тадбиркорликни ривожлантиришга
халакит бераётган барча тусик ва чекловларни бартараф этишдан иборат.
Кичик бизнес, хусусий тадбиркорлик субъектлари
ва фермер хужаликларининг экспортдаги иштирокини янада рагбатлантириш буйича кушимча комплекс
чора-тадбирлар амалга оширилади.
Партиямизнинг асосий электорати булган тадбиркорлар фаолиятини жадал ривожлантириш жамиятимиз тараккиёти ва фаровон хаётимизнинг мустахкам
таянчи, иКтисодиётимиз баркарор усишининг энг
мухим кафолатидир. Маълумки, бугунги кунда тад­
биркорлик сохасининг ялпи ички махсулотдаги
улуши 56,5 фоизга етди. Ахолининг 78 фоизи айнан
шу тармокда мехнат килиб, мамлакатимиз ривожига
муносиб хисса кушмокда.
Бирок, тадбиркорликни жадал ривожлантиришга
каратилган катор чоралар курилишига карамасдан,
доимий текширишлар, молиявий-хужалик фаолиятига ноконуний аралашувлар окибатида тадбиркорлар уз ишини вактинча тухтатишга, айрим холларда
эса умуман тугатишга мажбур булмокда.
68
Жиноят ишларини тергов килиш доирасида утказилаётган текширишларнинг узок мудцат давом этиши
тадбиркорларнинг хакли норозилигига сабаб бул­
мокда. Шунингдек, лицензия ва рухсатномалар
бериш жараёни ойлаб чузилиши туфайли фукаролар
тадбиркорлик билан ноконуний тарзда шугулланишига узимиз эамин яратмокдамиз. Мансабдор
шахсларнинг таъмагирлик холатларига тулик чек
куйилмаган.
Текширув тартибларини бузиш холатлари асосан
солик, ёнгинга карши кураш, санитария назорати,
кадастр, табиатни мухофаза килиш ва бошка назорат
килувчи органлар хиссасига тугри келмокда.
Жорий йилнинг утган даврида хужалик судларида
хусусий тадбиркорлик, кичик бизнес субъектлари
ва фермер хужаликларининг хукук ва конуний
манфаатларини химоя килишга оид 23 мингта иш
курилиб, тадбиркорлар фойдасига 640 миллиард сум
ундириш хакида карорлар кабул килинган, 133 нафар
айбдор мансабдор шахсларга нисбатан тегишли суд
таъсир чоралари курилган.
Режадан ташкари ва мукобил текширишлар назо­
рат органларига тадбиркорлик субъектларини исталган вактда текшириш имконини беради.
Баъзан шундай хам буладики, хохлаган тумандаги
кичкина санитария-эпидемия станциясининг ходими
ёки солик назоратчиси катта бир корхонага бориб,
мен бугун текширяпман, менга сенинг куринишинг
ёкмади, юришинг ёкмади, менга нотугри салом
бердинг, деб асоссиз равишда уни ёпади. Кайфияти
булса, очади, булмаса - йук. Ахир, бу корхонада канча
69
одам ишлаяпти - бу билан унинг иши йук. Корхона
махсулот экспорт киляпти. Назоратчининг эса бу
билан хам иши йук.
Энг кенг таркалган киска муддатли гекширишга
эса текширувчи идоранинг узи рухсат бермокда.
Текширишлар тирнок остидан кир кидириш, камчилик
топишга йуналтирилган булиб, охир-окибатда тадбиркорларни синдирмокда.
Шу сабабли текшириш турлари, уларни утказиш
тартиби ва асосларини танкидий куриб чикиш,
назорат органларининг ваколагларини катыш чсклаш,
тадбиркорлар жавобгарлигини либераллаштириш бу­
йича аник чоралар куриш вакги кслди, дсб уйлайман.
Бу муаммоларни эътиборга олиб, 2016 йил
5 октябрда кабул килинган «Тадбиркорлик фаолиятининг жадал ривожланишини таъминлашга, хусусий
мулкни хар томонлама химоя килишга ва ишбилармонлик мухитини сифат жихатидан яхшилашга
дойр кушимча чора-тадбирлар тугрисида»ги фармонга мувофик, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликка кенг эркинлик бериш, улар фаолиятига
ноконуний аралашувни тубдан кискартирит, ху­
ку кбузарликларнинг барвакт олдини олиш ва про­
филактика
самарадорлигини
ошириш
сиёсатимизнинг устувор йуналиши ва давлат органларининг
биринчи даражали вазифаси этиб белгиланди.
Шунингдек, тадбиркорлик субъектлари фаолиятини
режадан ташкари ва мукобил тскширишларнинг
барча турлари бекор килинди.
70
Тушунарли килиб айтганда, мукобил текшириш
дегани - «встречная проверка» дегани. Текширувчи
Тошкентда хато тополмаса, шу тадбиркорнинг фалон
йил аввал Фаргонада ишлаган жойини топади-да,
у ерга бориб текширади. Шунинг учун хаммани
кийнаб келаётган бундай хдпатларга чек куймасак
булмайди. Энди бу фармон асосида хамма нарсани
жой-жойига куйиб, конунни у з г а Р т и Р и б олсак,
биласизларми, жуда катта масалани хдл килган
буламиз. Аслини олганда, бизнинг тадбиркорларимизда
бор имконият дунёда бирорта мамлакатда йук узиБу - хакикат. Бизнинг билим ва тажрибамиз, харакат
ва интилишимиз етарли. Лекин, афсуски, куп
масалаларда
узимиз уэимизни кийнаб, оёгимизга
кишан солиб турибмиз.
Биринчи
марта
хукукбузарлик
содир
этиб,
етказилган зарарни коплаган тадбиркорлар маъмурий
ва жиноий жавобгарликдан, жарималар ва молиявий санкциялардан озод килинади.
Тадбиркорлик субъектларига нисбатан тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш хукукидан махрум
килиш тарзида жиноий жазо куллаш бекор килинади.
Биласизларми, бу жуда огир масала. Бу айтишга
осон, лекин урганган кунгил уРтанса куймас,
деб бежиз айтилмаган. Уша текширувчи хам, суд
хам Узбекистонда тинчлик булса, хотиржам ишлаши
мумкин. Узбекистонда качон тинчлик булади? Одамлар ойлик олса. Одамларга ким ойлик беради? Оддий
тил билан айтганда, уларни ким бокяпти? Тадбиркор.
Шундай экан, мевали шохга болта уриб нимага
эришиш мумкин?.. Кани, бир шундай килиб к>файлик.
71
«Одамлар хамма нарсага чидаши мумкин, лекин
адолатсизликка чидай олмайди», деган гапнинг
замиридаги маъно асли узи шу - ишлаётган, халол
даромад топаётган одамга халакит бермаслик керак.
Хорижий инвестициялар иштирокида янгидан
ташкил этиладиган ишлаб чикариш корхоналарига
давлат руйхатидан утган вактида амалда булган
солик ва бошка мажбурий туловлар ставкаларини
беш йил мобайнида куллаш хукуки берилди.
Тадбиркорлик фаолиятига аралашиш, фаолиятни
асоссиз тухтатиб куйганлик учун мансабдор шахсларнинг жавобгарлиги, шунингдек, уларга етказилган зарарни бевосита айбдорлардан ундириш тартиби
белгиланди.
Агар соликчими, прокурорми, мелисами, тадбиркорнинг фаолиятини ноконуний ёпдими, суд зарарни
айбдордан ундириш тугрисида хукм чикаради. Корхонани асоссиз ёпган одам энди у курган зарарни
ёнидан тулайди. Чунки конун шуни талаб килади.
Мазкур ■фармон талабларидан
келиб чикиб,
Коррупцияга карши курашиш тугрисида, Маъмурий
тартиб-таомиллар
тугрисида,
Давлат
харидлари
тугрисида ва Давлат-хусусий шериклик тугрисидаги
каби мухим конунларни кабул килиб, амалга
оширишимиз керак.
Олтинчидан, мамлакатимиз иктисодий кудратининг усиши, ахолининг турмуш даражаси ва сифагинп 01лиришга, айникса, кишлок жойларда бунга
зришиш - авваламбор, мамлакатимиз худудларининг комплекс ва изчил ривожланиши билан бслгиланишини яхши тушунамиз. Бу - бизнинг хам
72
якин, хдм узок муддатли истикболдаги вазифамиздир.
Бугунги кунда 14 та худуддан 5 таси ёки уларнинг
36 фоизи, яъни Коракалпогистон Республикаси,
Жиззах, Наманган, Сурхондарё ва Сирдарё вилоятлари республика бюджетидан субвенция олувчи
худудлар каторига киради.
Бундан ташкари, Жиззах ва Янгиер шахдрлари
хдмда 167 та тумандан 121 тасида ёки уларнинг
72 фоизида махдллий бюджет даромадлари субвенция
ёрдамида шакллантирилмокда.
Субвенция дегани - мана шу 121 та туман х.озир
узининг бюджети хлсобидан узини бокмаяпти,
дегани. Савол тугилади: ана шу туманларда иктисодиёт нима буляпти? Уларнинг рах,барлари кандай
хдракат киляпти? Муаммо билан мурожаат килган
халкка нима деб жавоб килади? Ах,вол яхши булса,
одамлар муаммо кутариб келмайди. Лекин бюджетида
маблаг булмаса, х.оким каерга боради? Алдайди,
эртага кел, индинга кел, деб одамлардан кутулмокчи
булади. Нега десангиз, муаммони х,ал килиш имкони
йук. Аччик булса х.ам, бу - хдкикат.
Шу муносабат билан Биринчи Президентимиз
томонидан тасдикданган, бир катор вилоятлар,
Тошкент, Карши, Шах,рисабз, Термиз, Наманган,
Урганч ва Гулистон шахдрлари, шунингдек, Булунгур
ва Нишон туманларининг саноат салох,ияти ва
инфратузилмасини ривожлантириш буйича кабул
килинган
дастурлар
ижросини
таъминлашимиз
зарур.
73
Шу билан бирга, 2017 йилнинг биринчи ярим
йилида Коракалпогистон Республикаси, Андижон,
Бухоро, Жиззах, Навоий, Самарканд, Сирдарё ва
Фаргона вилоятларини ижтимоий-иктисодий ривожлантириш дастурлари ишлаб чикилади ва тасдикланади.
Мамлакатимиз худуд ва минтакаларини замон
талаблари асосида тараккий топтириш учун биз аник
режа ва хисоб-китобларга эга булишимиз керак.
Шу максадда хукуматимизнинг ташаббуси билан
жорий йилнинг сентябрь-октябрь ойларида мамлакатимиздаги 182 та шахдр ва тумандаги мавжуд ижтимоий-иктисодий ахвол атрофлича урганиб чикилди.
Биз 150 га якин мутахассисни республикамизнинг барча худуд ва минтакаларига юбордик.
Улар жойларда ичимлик суви; йулларнинг холати,
табиий газ масаласи, мактаб, богча, шифохоналардаги ахволни синчиклаб тахлил килиб чикди.
Албатта, бу - осон масала эмас. Бизда хозир нафакат
туман, балки махаллалар буйича хам хар бир
вилоятнинг барча муаммолари хакида маълумотлар
бор.
Биз бу муаммоларни ечишда аввало Коракалпо­
гистон Республикаси ва Хоразм вилоятига, умуман,
Оролбуйи минтакасида ижтимоий сохалар ривожига
бошка худудларга нисбатан купрок эътибор берсак,
уйлайманки, адолатдан булади.
Бу борадаги янги дастурлар реал воксликни яхши
билмасдан, Тошкентда утириб ёзиладиган дасгурлар
булмайди. Партиядошларимиз билан, депутатлик
74
корпусимиз билан бирга бу дастурларнинг ижросини назоратга олсак, бу одамларимизга жуда катта
амалий кумак булади.
Биз келгуси икки йил давомида 81 та туманни
субвенциядан чикармокчимиз. Бу - нихоятда кийин
масала. Бунинг тагида машаккатли мехнат, аник
хисоб-китоб булиши, катъият булиши керак. Шулар
каторида 41 та туман ва шахар буйича субвенция
даражасини кескин камайтириш кузда тутилмокда.
Бизнинг келгуси режаларимизда азим пойтахтимиз - Тошкент шахрини нафакат минтакамиз, балки
дунёдаги энг гузал ва обод мегаполислардан бирига
айлантириш энг мух,им ва устувор масала булиб
колади.
Шу максадда миллий меъморлик ва шахарсозликнинг энг илгор ютук ва ечимларидан ижодий фойдаланган холда, кенг микёсдаги курилиш ва ободонлаштириш ишларини изчил давом эттириш эътиборимиз марказида булади.
Тошкент шахри учун ута мухим ахамиятга эга
булган йирик дастур - Сиргали туманида якин
келгусида 500 та куп каватли замонавий уй-жой
барпо этиш лойихасини ишлаб чикиш режалаштирилмокда.
Бу эса карийб 30 минг оилани янги уй-жой билан
таъминлаш имконини яратади. Шуниси эътиборлики, бу уйлар имтиёзли ипотека кредитлари асосида
берилади ва эски, хеч бир шароити йук, пасткам
уйларда яшаётган ахолини боскичма-боскич замо­
навий уйлар билан таъминлаш имконини яратади.
75
Шахарнинг барча туманларида янги маданият
ва истирохат боглари барпо этиш, яшил майдон ва
худудларни янада купайтириш, коммунал ва савдо
хизматлари сифатини яхшилаш, янги транспорткоммуникация тармоклари
ва хизмат турлари,
маданий-маиший объектлар бунёд этиш, ер устидан
утадиган тезюрар метро йуналишларини куриш, бир
суз билан айтганда, одамларни хаётдан рози килиш
масаласига устувор ахамият берилади.
Бугунги кунда уз ечимини кутиб турган социалижтимоий масалаларни хал килиш учун биз респуб­
лика микёсида 15 та максадли дастурни пухта
ишлаб чикишимиз ва амалга оширишимиз зарур.
Аввало, кишлок ахолисининг эхтиёж ва талабларини эътиборга олиб, К иш лок жойларда арзон
уй-жойлар куриш дастурини кабул килиш кузда
гутилмокда. Ушбу дастурга кура, биргина келгуси
йилнинг узида турт хил янги намунадаги, кулай ва
арзон, бир ва икки каватли 15 мингта замонавий
уй-жой барпо этиш мулжалланмокда.
Бошлангич тулов хажми икки баробар камайтирилиши хамда арзон лойихалар асосида барпо
тгилиши натижасида эхтиёжманд оилалар алохида
уй-жой ва хонадонларга эга булади.
Бундан ташкари, 2017 - 2020 йилларда шахар
жойларда 945 та куп каватли уйлар куриш дастури
лойихаси ишлаб чикилмокда. Дастурга кура, Тошкент шахри, Коракалпогистон Республикаси ва
вилоятлар марказларида хамда йирик шахарларда
50 мингга якин уй-жойга мухтож оилалар учун
5. 7 ва 9 каватли арзон уйлар курилади.
76
Мана, Нукусда хдм, Навоийда хам, Сирдарё,
Жиззахда хам шароити огир одамлар бор. Уларга
хам арзон уйлар керак. Шунинг учун Тошкентда
ташкил килинган, 500 та уйни кураётган корхонамиз
бу жойларда хдм 5 каватли, 7 каватли уй-жойлар
куришни бошлайди. Бунинг учун хамма хисобкитобимиз бор.
Келажакда тасдикланадиган Цишлок ахоли пунктларида ичимлик суви тармокларини кенгайтириш ва модернизация килиш дастури биз учун
гоят долзарб булган муаммоларни хал этишга
каратилади.
Бу муаммолар асосан куйидагилардан иборат:
биринчидан, бугунги кунда мамлакатимиз ахолисини
марказлашган ичимлик суви билан таъминлаш
даражаси 67 фоизни ташкил этмокда; иккинчидаи,
Крракалпогистон Республикаси, Бухоро, Жиззах,
Кашкадарё, Сурхондарё, Сирдарё ва Хоразм вилоятларида марказлашган ичимлик суви таъминотида
муаммолар мавжуд.
Бу йуналишда утган даврда мамлакатимизда катта
ишлар килинганини албатта эътироф этиш зарур.
Айни вактда ах,олимиз сони усиб, охирги 25 йилда
10 миллионга купайди ва бугунги кунда 31 миллион
800 минг кишини ташкил этмокда.
Шунинг учун нафакат янги оилалар ва махаллалар,
балки унлаб янги-янги кишлок ва шахдрчалар пайдо
булаётганини хисобга оладиган булсак, мавжуд
вазият бу борада кечиктирмасдан, самарали чоралар
к)фишни талаб этмокда.
77
Бугунги кунда аксарият жойларда одамларни
кийнаб келаётган ана шу муаммони ечиш максадида
келгуси беш йил давомида карийб 9 минг километр
ичимлик суви тармоклари, 1 минг 400 та куду к ва
3 минг 600 та сув иншооти курилади ва реконструк­
ция килинади.
Бу эса Коракалпогистон Республикаси, Андижон,
Жиззах, Навоий, Сирдарё, Самарканд, Тошкеит,
Хоразм вилоятларида 3,2 миллион ахолини тоза
ичимлик суви билан таъминлаш ва мамлакатимизда
ушбу курсаткични 67 фоиздан 84 фопзга стказиш
имконини беради.
Шу максадда Молия вазирлиги хузурида «Тоза
сув» махсус жамгармаси ташкил тгилади.
Ушбу устувор вазифаларни амалга ошириш учун
хозирги вактда Уй-жой коммуиал хужалиги вазирлигини ташкил этиш билан боглик чора-тадбирлар
куриб чикилмокда.
Кафолатланган ва баркарор электр кун наги етказиб
бериш максадида яна бир хужжат Ш а\ар ва кишлок
ахолисининг электр энергияси таъминотини нхшилаш дастури ишлаб чикилмокда.
Х,озирги кунда мамлакатимиз буйича 67 фоиз
паст кучланишли электр тармоклари эскирган булиб,
трансформатор
пунктлари
зурикиб
ишламокда.
Куз-киш мавсумида уларни алмаштириш буйича
бажарилаёгган ишлар эса масалани тубдан хал
этаётгани йук.
Беш йил давомида электр энергияси ишлаб чикариш кувватларини янада ошириш, 25 минг 300 кило­
метр паст кучланишли электр тармокларини янгидан
78
куриш ва реконструкция килиш, 5 минг 600 та
эскирган трансформатор подстанцияларини алмаштириш назарда тутиляпти.
Навбатдаги масала транспорт инфратузилмасини янада ривожлантириш билан боглик.
Бугунги кунда аксарият кисми ачинарли ахволга
келиб колган минтакавий ва махаллий ахамиятга
молик йулларга хам эътибор каратадиган вакт келди.
Баъзи бир ракамларга мурожаат килсак. 75 минг
километр ёки 64 фоиз ички йулларимиз таъмирталаб
ахволда. Умумий фойдаланишдаги автомобиль йулларининг бир кисми хеч кандай копламасиз, яъни,
тупрок йуллардир. Шунингдек, 9 минг 500 километр
йулларни реконструкция килиш талаб этилмокда.
Янги дастурда умумий фойдаланишдаги 1 минг
700 километрлик автомобиль йулларини куриш ва
реконструкция килиш мулжалланмокда. Шунингдек,
ахдпимиз учун ута мухим булган 10 минг 400 кило­
метрлик хужаликлараро кишлок автомобиль йул­
ларини,
шахарлар,
туман
марказлари,
кичик
шахарчалар ва кишлок жойлардаги махалла кучаларини
капитал
ва жорий таъмирлаш
режалаштирилмокда.
Биз хозир ана шу йулларни балансга олиш хакида
карор тайёрлаяпмиз. Йул масаласи худци сувдек,
хаводек жуда мухим, у - иктисодиётимизнинг
кон томири. Ушбу дастурни амалга ошириш учун
Молия вазирлиги хузуридаги Йул жамгармаси
ва «Узавтойул» компаниясининг ташкилий тузилмасини тубдан кайта куриб чикишнинг вакт-соати
келди.
79
Мазкур дастурнинг мантикий давоми сифатида
Кишлоклар ва шахарларда транспорт хизматини
янада яхшилаш дастури хам ишлаб чикилади. Бу
дастурга асосан 74 та автовокзал ва автостанция
реконструкция килинади ва йуловчиларга кулай
шарт-шароитлар яратилиб, уларнинг хавфсизлигнни
таъминлаш чоралари к)филади. Янги 3 мингта
автобус, 5 минг 700 та микроавтобус сотиб олиниб,
300 дан ортик янги автобус йуналишлари очилади
ва мавжуд йуналишлардаги эскирган авгобуслар
янгиланади.
Шу билан бирга, хаво ва гемир йул инфра­
тузилмасини ривожлантириш максадида аввало
Тошкент халкаро аэропортининг янги терминалини
барпо этиш зарур.
Бухоро - Мискин темир йул тармоги курилишини
якунига етказиш ва электрлаштириш, Карши - Термиз,
Поп - Наманган - Андижон - Кукон темир йулларини электрлаштириш ишлари хам кузда тутилмокда.
Мухтарам Юртбошимизнинг узлари кулларига ка­
лам олиб, Шахрисабзни реконструкция килишнинг
лойихдсини тузган эдилар. Лекин битта армон
бор - Ислом Абдуганиевичга шуни курсата олмадик. Янги йилда албатта узим бориб очаман,
деб айтган эдилар, афсуски, насиб килмади. Лекин
буни одамлар кутяпти ва шунинг учун Шахрисабзга Биринчи Президентимиздан яна бир гух,фа
сифатида тезюрар поезд йулини Каршидан Шахрисабзга етказишни режалаштиряпмиз. Уйлайманки,
шу ишни амалга оширсак, Юртбошимизнинг ру\ларини шод килган буламиз.
Яна бир мухим масала - Каттик маиший
чикиндиларни санитария йули билан тозалаш ва
утилизация килишни янада яхшилаш дастури.
Албатта, мен хозир айтадиган бу масала маърузада
бор-йуги ярим бет жойни эгаллаган. Ленин бу
масалага хаётимизда куп нарса боглик.
Бу дастурнинг амалга оширилиши шахарларимиз
ва кишлок ахоли пунктларининг тозалиги ва
гузаллигини ошириш, атроф-мухитни захарлайдиган
ва ахоли саломатлиги учун хавф тугдирадиган,
ноконуний пайдо булган 1,5 мингта чикиндихонани
йук килиш имконини беради.
Айни вактда маиший чикиндилар учун, жумладан,
барча вилоятлар марказларида хамда йирик шахарларда 168 та полигон барпо этилади. Чикиндиларни
тозалаш билан шугулланадиган ташкилотлар кушимча равишда 405 та замонавий махсус техника
билан таъминланади.
Яна бир мухим масала - кум ирнинг таннархи
ва ахолига сотиш нархини камайтириш, айникса,
киш пайтида унинг бахоси ошишига ва чайковчиликка йул куймаслик буйича кушимча чоратадбирлар курилмокда.
Кумир ишлаб чикаришнинг хозирги хажми, афсуски, мавжуд талабни тулик кондириш имконини
бермаяпти. Утган давр мобайнида мамлакатимиз
буйича кумир махсулоти етказиб бериш режаси
35 фоизга, ахолини таъминлаш буйича эса 17 фоизга
бажарилган, холос. Шу сабабли ахолига кумир
етказиб бериш тизимини такомиллаштириш, унинг
нархи сунъий равишда ошиб кетишининг олдини
81
олишга каратилган чора-тадбирлар ишлаб чикилиб,
амалга оширилади.
Бизнинг биринчи даражали вазифаларимиз каторида ижтимоий сохани янада ривожлантириш му­
хи м ахамият касб этади.
Ижтимоий сиёсатнинг мухим йуналиши булган
мактабгача таълим-тарбня тизимининг моддийтехник
базасини
мустахкамлаш
эътиборимиз
марказида булади. Жумладан, давлатга карашли
1 миллион 109 минг уринли - тасаввур килинглар,
1 миллион 109 минг уринли 2 минг 200 та болалар
богчаси курамиз. Капитал таъмирлаш ва жихозлаш
масалалари
хал
этилади.
Уйлайманки, бундан
аёлларимиз, ёш оналаримиз ва умуман, ахолимиз
мамнун булади.
Согликни саклаш сохасини янада ислох килиш, а холи га тиббий хизмат курсатиш сифатини
тубдан ошириш максадида якин кунларда кишлок врачлик пунктлари, тез тиббий ёрдам станциялари буйича 4 та карор чикарамиз.
Тез тиббий ёрдам станцияларининг иши буйича
ахолининг эътирозлари жуда куплиги хеч кимга
сир эмас. Биз бу масалада амалий чоралар куришни
режалаштирганмиз.
Ихтисослашган тиббий марказлар фаолиятини
янада яхшилаш хам долзарб вазифа булиб турибди.
Мухтарам Юртбошимиз замонавий ихтисослашган
марказлар куриб берганлар. Дунёда бунинг намунаси
йук. Лекин Тошкентда жойлашган бу марказнинг
фаолияти туман ёки кишлокка кандай етиб боряпти?
Биз мана шу тизимни хам бугунги кун талаблари
82
нуктаи назаридан кайта куриб чикишимиз зарур.
Бу марказлар факат Тошкент учун эмас, бутун
Узбекистан учун ташкил килинганини барчамиз
онгли равишда тушуниб олишимиз зарур. Бу марказлардаги энг яхши тиббиёт мутахассислари факат
Тошкентда эмас, Бойсунда х,ам, Муйнокда хам, Бузда
хам булиши керак. Бунинг учун тизимни такомиллаштириш лозим.
Кейинги масала - мухтарама аёлларимизга эътибор
ва гамхурлик курсатиш мамлакатимизда давлат
сиёсати даражасига кутарилганини барчамиз яхши
биламиз.
Жамиятимизда тинчлик, мехр-окибат мухитини
мустахкамлаш, ёш авлодни соглом ва баркамол этиб
вояга етказишда бекиёс урин тутадиган хотинкизларнинг ижтимоий-сиёсий хаётимиздаги нуфузини янада оширишимиз зарур. Улар учун муносиб
шарт-шароитлар, янги иш уринлаРи яратиш, опасингилларимизнинг огирини енгил килиш, саломатлигини мустахкамлаш, истеъдод ва кобилиятини
руёбга чикариш бундан кейин хам мухим вазифа
хлсобланади.
Маълумки, хонадонларимизнинг файзу фариштаси
булган нуроний отахон ва онахонларимизни эъзозлаш, уларни хаётдан рози килиш, кулимиздан
келганича умрларини узайтириш асрлар давомида
энг улуг кадриятларимиздан бири булиб келмокда.
Чунки, муътабар кексаларнинг насихатлари, дуолари
билан хаётимиз файзли, юртимиз тинч ва обод,
хонадонларимизда кут-барака баркарор, десак, хеч
кандай муболага булмайди. Доно халкимизнинг
83
«Кариси бор уйнинг париси бор» деган хикматли
сузларида чукур маъно бор.
Хакикатан хам, бизнинг мана шундай ёруг
кунларга етиб келишимиз учун узини аямасдан
мехнат килган бундай табаррук инсонларга хизмат
килиш, дуосини олиш, улар учун муносиб турмуш
шароитларини яратиб бериш буйича кушимча чоратадбирлар куришни биз узимизнинг эзгу ва савобли
вазифамиз деб биламиз.
Бу борада Ёши улуг инсонлар, ёлгиз кексалар
ва имконияти чекланган шахсларга
гиббий
ёрдам курсатиш дастури тайёрланмокда.
«Нуроний» жамгармасининг макоми ва мавкеини
кутариш, унинг туман, вилоят ва республика
тузилмалари штат бирликларини купайтириш, моддийтехник базасини мустахкамлашга алохида ахамияг
берилади.
Масалан, вилоят микёсида «Нуроний» жамгармаси
бор, лекин туман
микёсида кексаларимизнинг
муаммоларй билан шугулланадиган одамлар йук.
Агар биз ота-оналаримизга хакикий срдам бсрамиз,
десак, уларни хаёт пайтида кадрлашимиз, эъюзлашимиз керак. Мен шу гапларни юрагимдан айтянман, эрталаб ишга кетишимизда, ортимиздан дуо
килиб коладиган, кечкурун очик юз билан кутиб
оладиган ота-оналаримиз, бобо ва момоларимизнинг
булиши - бу узи кандай катта бахт. Шу масалада куп
одамда армон бор. Хаётимизда армон булмаслиги
учун бу ишларни хозир килишимиз керак. Шунинг
учун биз мана шу «Нуроний» жамгармасига туман
микёсида штат бирликлари бериб, уларнинг моддий84
техник базасини мустахкамлаш, умуман, шу борада
йуналишни узгартиришни мулжаллаяпмиз.
Маълумки, Узбекистон - улкан табиий захиралар,
иктисодий ва инсоний салохиятга бой мамлакат.
Аммо Яратганнинг узи ато этган яна бир бебахо
бойлигимиз борки, у хам булса, халкимизнинг бекиёс
интеллектуал ва маънавий салохиятидир.
Илм-фан намояндаларининг, таъбир жоиз булса,
«игна билан кудук казийдиган» захматкаш олимларимизнинг машаккатли илмий изланишлари мамла­
катимиз, унинг бугунги ва келгуси равнаки учун
жуда катта ахамиятга эга. Бу фидойи инсонлар учун
хар томонлама кулай шароитлар яратиш максадида
биз бор куч ва имкониятларимизни сафарбар этамиз.
Бугунги
кунда
дунёда
инновацион
гоясиз,
илм-фан ютукларисиз биронта соханинг ривожланиши
мумкин эмас. Шу маънода, захматкаш, фидойи
олимларимиз - Худо берган одамлар, десак, хато
булмайди. Уларни бошкалар билан тенг килиш мум­
кин эмас. Бундай инсонлар мингтадан, миллионтадан
битта тугилади. Уларни асраб-авайлашимиз, хар
томонлама
куллаб-кувватлашимиз
лозим.
Битта
илм намояндасини етиштириш учун давлат, жамият
30 йил вакт сарфлайди. Олим булиш учун инсон
умр буйи харакат килади. Узим хам бу сохада
бирмунча вакт фаолият курсатганим учун буни жуда
яхши тушунаман. Доктор булиш, академик булиш бу энди Худо берган одамда булади. Мана, даврамизда
академикларимиз утиришибди, мен ёшлигимдан
академикни курсам, илмнинг одамини курсам,
нихоятда хавасим келарди. Уларнинг мухити бошка,
85
уларнинг маданияти бошка. Бу ажойиб инсонлардан
>фгансак, ёшларимизга уларни ибрат килиб к$фсатсак, уйлайманки, хеч кайсимиз кам булмаймиз.
Бугунги кунда ахборот-коммуникация технологиялари, Интернет тизимини кенг ривожлантирмасдан туриб, мамлакатимизни модернизация
килиш ва янгилаш, баркарор тараккиётга эришиш
хакида суз юритиш мумкин эмас.
Хаётимизнинг энг мух,им жабхдлари учун юксак
технологиялар, илмий ишланмалар яратиш, малакали
мутахассислар тайёрлаш, жах.он ахборот технологиялари бозорида муносиб уРин эгаллаш масаласига
устувор ахдмиятга эга вазифа сифатида карашимиз
зарур.
Айни вактда ахборот-коммуникация сох.асидаги
охирги
ютукларни
узлаштириш
билан
бирга,
ёшларимизнинг китоб укишга булган кизикишини
оширишга, уларнинг китоб билан дуст булишига,
ах,олининг китобхонлик савиясини янада оши­
ришга алохида эътибор каратиш лозим булади, деб
уйлайман.
Албатта, компьютер, планшет - яхши. Невараларимиз, болаларимизга одамнинг х,аваси келади.
Бу нарсалар - замон талаби х,озир. Лекин маданият
ёшликдан, инсонни болалар богчасида, мактабда
китоб
укишга
ургатишдан
бошланади.
Мана,
даврамизда утирган иккита машхур шоиримиз Сирожиддин Саййид ва Икбол Мирзони куриб, мен
жуда хурсанд булдим. Мана шу масалаларни амалга
оширишда, халкимизнинг китобхонлигию маданиятини юксалтиришда сизлар якиндан ёрдам бера86
сизлар, деб ишонаман. Бошка давлатларда китобни
телевизорда укитяпти. Масалан, Россияда Лев
Толстойнинг «Уруш ва тинчлик» романини укитди-ку,
нимага биз укитмаймиз?
Мана, биз Сурхондарёда булганимизда Исо Термизий бобомизнинг макбарасини
зиёрат килдик.
Хаммамиз биламиз, бу улуг аллома пайгамбаримиз
Мухаммад алайхиссалом тугрисида китоб ёзганлар.
Имом
Бухорий
Термизийнинг
устози
булган
экан. Устози вафот этганидан кейин тинимсиз йиглаб,
кузи кур булиб, дунёдан утиб кетган. Устозга булган
мехр-мухаббатнинг кучи бу Исо Термизий хаёт
пайтларида устози Имом Бухорий: «Сиз менинг
шогирдим булсангиз хам мен сиздан куп нарса
$фганганман, эзгуликка садокат, мехр-мухаббат ва
устозга булган хурматни Сиздан ургандим», деб
айтган экан л ар.
Бу гаплар каерда ёзилган? Буларнинг хаммаси
китобда бор, лекин Интернетда йук-ку. Шу уринда
купдан буён кунглимда булган бир гапни айтмокчиман. Агар Термиз университетида бир булим
очиб, унда ёшларимизга термизийларнинг меросини
чукур )фгатсак, максадга мувофик булар эди.
Аввало, миллий адабиётимиз ва жахон адабиётининг энг сара намуналарини ижтимоий тармокларга
жойлаштириш ва уларни кенг таргиб килишга
алохида эътибор беришимиз мухим ахамият касб
этади.
Узининг ноёб истеъдоди ва махоратини халкимиз
маънавиятини юксалтиришга багишлаган, инсон
калбининг мухандислари булган ижодкор зиёлиларга
87
доимий гамхурлик масаласи бизнинг дастуримизда
ал охи да урин эгаллайди.
Ижодий ташкилотлар, бадиий уюшмалар фаолиятини куллаб-кувватлаш, уларнинг моддий-техник
базасини, инфратузилма тармокларини мустахкамлаш
ишларига эътибор янада кучайтирилади.
Ижодкор зиёлиларимизнинг энг яхши асарларини юртимизда ва чет элларда таргиб этишни биз
маънавий-маърифий сохадаги сиёсатимизнинг мухим
бир кисми сифатида давом эттирамиз. Айникса,
маданият, санъат, адабиёт ва матбуот оламига кириб
келаётган иктидорли ёшларни моддий ва маънавий
жихатдан
рагбатлантиришга,
уларнинг
уй-жой
шароитларини яхшилашга алохида эътибор каратилади.
Юртимизда утказилаётган ижодий танлов ва
фестивалларнинг сифати ва самарадорлигини ошириш, бадиий асарлар учун туланадиган калам хаки
микдорини кайга куриб чикиш, ижодий ва интеллек­
туал мулк эгаларининг манфаатларини химоя килиш
мухим масалалардан биридир.
Бундай эътибор ва амалий гамхурлик нафакат
ижод ахлига, айни пайтда, жонкуяр укитувчи ва
домлаларга, тиббист ходимларига, харбий хизматчиларимиз ва хукук-тартибот посбонларига, бир
суз билан айтганда, давлат бюджетидан маош оладиган барча фидоий юртдошларимизга тааллукли эканини алохида таъкидлашни зарур деб биламан.
Хурматли съезд катнашчилари!
Юксак маънавиятли, замонавий билим ва касбхунарларга, уз мустакил фикрига эга булган ёшларни
88
миллий ва умуминсоний кадриятлар рухлда тарбиялаш
биз учун энг мух,им масалалардан биридир.
Мамлакатимиз
ахолисининг ярмидан
купини
ёшлар ташкил этишини инобатга олсак, бу накдцар
жидций масала экани янада яккол аён булади.
Шу >финда фарзандларимизнинг калби ва онгида
мафкуравий иммунитетни кучайтириш билан боглик
вазифаларга кискача тухталиб утмокчиман.
Авваламбор, «оммавий маданият» куринишида
кириб келаётган турли тахдидлар, гиёхзандлик, диний
экстремизм, миссионерлик каби бало-казолардан
ёшларимизни асраш, уларнинг таълим-тарбиясига
хар биримиз масъул эканимизни х,еч качон унутмаслигимиз керак.
Бу борада биз асрлар мобайнида шаклланган мил­
лий анъаналаримизга, аждодларимизнинг бой маънавий меросига таянамиз.
Ёшларимиз уртасиДа хукукий маданият, соглом
турмуш тарзини, жисмоний тарбия ва спортни таргиб
килишга каратилган ишларнинг самарасини оширишни бугун даврнинг узи талаб этмокда. Бу борадаги
дастурларда белгиланган тадбирларнинг ижроси
якинда янгидан кабул килинган «Ёшларга оид давлат
сиёсати тугрисида»ги конун нормалари асосида
катъий давом эттирилади.
Шу уРинДа табиий бир савол тугилади. Биз
куплаб дастурларни кабул килмокдамиз, лекин уларни
амалга оширадиган, ташаббускор ва ватанпарвар,
юкори малакали кадрлар етарлими? Олий укув
юртларида тайёрланаётган мутахассислар олдимизга
куйилган бундай улкан вазифаларни бажаришга
89
кодирми? Уларга таълим бераётган укитувчи ва
профессорларнинг билим ва малакаси давр талабига
жавоб берадими?
Минг афсус, бу саволларга жавоб бериш анча
кийин ва огир. Нега десангиз, мен узим хам олий
таълим тизимида ишлаганман, бу сохдца нима
булаётганини яхши биламан.
Биз бу йуналишдаги ишларимизни танкидий
бахолаган хдпда, 2 0 1 7 -2 0 2 1 йилларда олий укув
юртлари тизимини янада ривожлантириш буйича
дастур ишлаб чикишимиз ва уни хаётга татбик
этишимиз керак булади. Мана, хозир мамлакатимизга
жуда катта инновациялар, замонавий технологиялар
келяпти. Хуш, бу корхоналарда ким ишлайди?
Шундай кимматбахо ускуналарни бошкаришга кимни
куямиз? Бу технологияларни бошкаришни инглиз
тилида ким урганади? Факат олий укув юртларини
тугатган узимизнинг мутахассисларимиз.
Шу билан бирга, «Камолот» ЁИХ фаолиятини
бугунги куннинг уткир талаблари нуктаи назаридан
танкидий куз билан кайта куриб чикишимиз лозим.
Аввало, «Камолот» харакатининг узини мустахкамлаш, унинг мамлакатимиздаги барча ёшлар чин
дилдан интиладиган ташкилотга, ортикча тадбирлар
утказиш ва расмиятчилик куринишларидан холи
булган, ёшлар манфаатларининг хакикий химоячисига
айланишига эришиш зарур. Унинг жойлардаги
тузилмалари фаолиятини, хусусан, шахар ва туманларда, узок кишлок ва махаллаларда уюшмаган такрор айтаман, уюшмаган ёшлар уРтасиДа олиб
борилаётган ишларни кучайтириш керак.
90
Келажакда ёшлар билан ишлаш масаласи ижтимоий сиёсатимизнинг устувор вазифаларидан бири
булиб, бу борада кенг куламли чора-тадбирлар
дастурини амалга оширишни такозо этади.
Агар биз ёшлар тарбияси билан, мухтарам Ислом
Абдуганиевич айтганларидек, мунтазам шугулланиб,
бу масалани жой-жойига куймасак, эртага кеч
булиши мумкин. Нега деганда, фарзандларимиз
эртага бизга ё ташвиш олиб келади, ё манфаат олиб
келади. Лекин биз болаларимизнинг хакикий ватанпарвар булиши, эртага бизга елкадош, кумакдош
булиши учун килаётган ишларимиз хали етарли
эмас.
Шунинг
учун
партиямизнинг
«Ёшлар
каноти»ни мустахдсамлаш масаласига бугунги гаплардан кейин каттарок эътибор берсак, максадга мувофик буларди. Биз шу масалада ташаббускор булишимиз керак.
Хурматли дустлар!
Узбекистон Республикасининг Биринчи Президенти томонидан ташки сиёсат буйича ишлаб чикилган
принцип ва ёндашувларга тулик амал килиш сайловолди дастуримизнинг мух,им таркибий кисмидир.
Ташки
сиёсатимизнинг
асосини
тинчликпарварлик, бошка давлатларнинг ички ишларига аралашмаслик, юзага келадиган зиддият ва карамакаршиликларни факат тинч, сиёсий йул билан х.ал
этиш, барча хорижий давлатлар ва жахон хамжамияти
билан амалий хамкорлик ташкил этади.
Мамлакатимиз хеч кандай харбий-сиёсий блокларга кушилмайди, бошка давлатларнинг харбий база
ва объектлари Узбекистон худудида жойлашишига,
91
шунингдек, х.арбий хизматчиларимизнинг мамлакати­
миз худудидан ташкарида булишига йул куйилмайди.
Биз ташки сиёсатни амалга оширишда барча давлатлар, биринчи навбатда, кушни мамлакатлар билан
дустона муносабатлар ва узаро манфаатли хамкорликни янада мустахкамлашни узимизнинг биринчи
даражали вазифамиз деб биламиз.
Айнан шундай сиёсатни давом эттиришни бу­
гунги кунда дунёда вужудга келаётган мураккаб
вазиятнинг узи такозо этмокда.
Мухтарам ватандошлар!
Азиз партиядошлар!
Биз утган даврда партиямизнинг сиёсий сохада
орттирган тажрибаси, унинг мамлакатимизда урта
синф - мулкдорлар синфи деб ном олган янги
ижтимоий катламни шакллантириш йулида амалга
оширган кенг куламли ишларини, халкимиз орзуинтилишларининг ифодачиси сифатида олиб бораётган фаолиятини албатта муносиб бахолаймиз.
Айни вактда мамлакатимизда сиёсий партиялар
уртасида ракобат кучайиб бораётган хозирги боскичда Узбекистон Либерал-демократик партиясининг
жамиятимиздаги нуфузи ва таъсирини ошириш,
эл-юртимизнинг хар томонлама ишончини козониш
энг мухим ва долзарб вазифага айланмокда.
Айникса, партиямизнинг «Ёшлар каноти»ни яна­
да кучайтириш, унинг азму шижоатли, ташаббускор
йигит-кизларимизни уз атрофида бирлашгиришга
каратилган фаолиятини жонлантиришимиз зарур.
Буюк сохибкирон Амир Темур бобомиз биз авлодларга колдирган васиятида гоят мухим бир
92
фикрга алохдца ургу бериб, «Эл дардига дармон
булмок - эзгу вазифангиздир», деб таъкидлагани
албатта бежиз эмас.
Партиямиз ана шундай улуг вазифани уз зиммасига
олишга интилар экан, бунга хдр жихдтдан муносиб
булиши даркор.
Шу маънода, Бош вазирнинг якинда ташкил
этилган Виртуал кабулхонасига юртдошларимиздан
куплаб хакли мурожаатлар тушаётгани ва уларда
кутарилган купгина масалалар у з ечимини топаётганини бугун алохдда кайд этиш лозим.
Такрор булса-да, айтиш керакки, бу вактинчалик
эмас, балки доимий равишда ишлайдиган тизим
сифатида уз фаолиятини давом эттиради.
Мен хдр куни уз номимга электрон шаклда келиб
тушаётган хдр бир мурожаатни укиб, мутасаддиларга уларнинг ечими буйича аник топширик беряпман. Бу мурожаатларнинг оркасида канча одамларнинг
такдири, хдёти, келажаги турибди.
Шунинг учун бир фикрни сизлар билан уртоклашмокчиман:
агар
сизлар
куллаб-кувватласангиз,
якин кунларда хдр бир туман ва шахдрда, барча
вилоятларда бундай кабулхоналарни УзЛиДеПнинг
«Халк кабулхоналари» сифатида ташкил этсак, кандай
булади? Бу шунчаки расмиятчилик учун эмас. Балки
одамларимизга шу тарика узини давлат тизимида
катнашчи деб билиши учун шароит ва имконият яратиб
беришимиз даркор.
Х,еч шубх,асиз, бу ишларнинг тугри йулга куйилиши партиямизнинг ах,оли ва сайловчилар уртасидаги
обру-эътибори ошишига хизмат килади. Энг асосийси,
93
бундан эл-юртимизга наф булади, халкимиз барчамиздан ва давлатдан рози булади.
Мухтарам ватандошлар!
Азиз партиядошлар!
Биз сизлар билан биргаликда сайловолди дастуримизда давлат ва жамият хаётининг барча
жабхаларини ислох килиш борасидаги энг мухим
максад ва устувор вазифаларни белгилаб олдик.
Улкан режаларимизни хаётга татбик этишда биз,
Узбекистон Либерал-демократик партияси аъзолари,
биринчи навбатда, барча юртдошларимиз, бутун
халкимизнинг акл-заковати ва бунёдкорлик салохиягига
таянамиз.
Факатгина халкимизнинг азму шижоати ва кудрати,
букилмас иродаси ва катьияти, энг мухими, мустакил
тараккиётга булган мустахкам ишончи буюк максадларимизга эришишнинг бирдан-бир кафолатидир.
Азиз юртдошлар!
Барчамиз учун Ватан битта!
Битта максад бизни бирлаштиради.
У хам булса, Ватан тараккиёти ва халкимиз
фаровонлигидир.
Бетакрор юртимизга, олижаноб халкимизга садокат
билан хизмат килиш - барчамизнинг энг шарафли ва
мукаддас бурчимиздир.
Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ^аракати Узбекистон Либерал-демократик партиясииинг
VIII съездидаги маьруза.
2016 йил 19 октябрь
94
ОНА ВАТАНИМИЗНИНГ ЮКСАК ЭЪТИРОФИ
Ассалому алайкум, азиз юртдошлар!
Кадр л и дустлар!
Авваламбор, сиз, азизлар билан бугун мана шундай кугаринки, самимий кайфиятда к>фишиб турганимдан гоят хурсандман. Барчангизга калбимда,
юрагимда булган чукур хурмат ва эхтиромимни изхор
этишга рухсат бергайсиз.
Бугун биз кувончли бир вокеа муносабати билан
тупланиб турибмиз.
Хдммангизга маълум, мустакиллик йилларида
юртимизда куплаб яхши анъаналар пайдо булди. Ва
улар эзгу одатга айланиб, халкимиз хаётидан мустахкам урин олди.
Сизлар билан булаётган бугунги учрашувимиз
хам айни шундай анъаналарнинг давомидир. Бу
гузал
маросимга
Узбекистон
Республикасининг
Биринчи Президента, мух,тарам Ислом Абдуганиевич
томонидан асос солинганини барчамиз яхши биламиз.
Азиз Ю ртбошимизнинг фармонларига биноан мустакиллигимизнинг 25 йиллиги арафасида юртдошларимизнинг катта бир гурух,и Ватанимизнинг юксак
мукофотлари билан такдирланган эди.
Бугун сиз, хурматли ватандошларимизга давлатимизнинг ана шу юксак фахрий унвонлари, орден ва
95
медалларини топширишни узим учун катта шараф
деб биламан.
Айни пайтда шу кунларда жойларда давлат
мукофотларини кабул килиб олаётган барча ватандошларимизни х.ам самимий кутлайман.
Азиз дустлар!
Маълумки, биз бугун юртимизда эркин ва озод,
адолатли, инсонпарвар жамият барпо этмокдамиз.
Шу борада, аввало, одамларимизнинг халол мехнатига
хурмат билан
караш, уларнинг кадр-кимматини муносиб бахолашни биз узимизнинг бош максадимиз, деб биламиз.
Бугунги кунда жамиятимиз хаётида инсонга айнан
мана шундай муносабат мустахкам карор топди.
Шунинг учун хам мамлакатимиз улкан ютукларни
кулга киритмокда. Ва бу ютуклар жахон хамжамиятининг хайрати ва хавасини уйготмокда.
Ана шундай ижобий узгаришлар асосида одам­
ларимизнинг дунёкараши, онгу тафаккури юксалмокда. Уларнинг хаётга, мехнатга муносабати тубдан
узгармокда. Уз кучи ва имкониятларига, эртанги
кунга булган ишончи мустахкамланмокда.
Шу уРинДа истиклол йилларида жами 29 минг
170 нафар юртдошимиз давлатимизнинг нуфузли
мукофотлари
билан
такдирланганини
айтиш
лозим.
Албатта, ran факат мукофотларнинг сонида эмас.
Бу мукофотлар, аввало, она Ватанимизнинг равнакига бекиёс хисса кушиб келаётган минглаб
юртдошларимизни муносиб такдирлашга хизмат
килаётгани билан гоят ахамиятлидир.
96
Ана шундай мухтарам инсонлар орасида Узбекистоннинг саховатли заминида яшаётган барча
миллат ва элат вакилларининг борлиги хаммамизни
кувонтиради.
Бугунги хурсандчилик кунда омилкор дех,кон
ва фермерларимизга, саноат корхоналари ва курилиш майдонларида тер тукиб ишлаётган ишчимухандисларимизга, тинчлигимиз посбони булган
жасур харбийларимизга хар канча тасаннолар айтсак,
арзийди.
Ватанимизнинг энг олий мукофоти - «Узбекистан
Кдхрамони» унвони билан такдирланган фидойи
муаллима Мухаббат Шароповани, мохлр темир йул
курувчиси Эркин Умматовни, уста дехкон, фермер
Шарипбой Ражабовни, машхур шифокор Равшанбек Курбоновни барчамиз чин калбдан муборакбод
этамиз.
Давлат ва жамоат ишларидаги куп йиллик мех,нати билан эл-юртимиз >фтасида катта обру козонган
Миллий олимпия кумитаси президента, хурматли
сенаторимиз Мираброр Зуфарович Усмоновни юксак
мукофот билан кутлаб, у кишига сихдт-саломатлик,
узок умр, янги ютуклар тилаймиз.
Мамлакатимиз, айникса, пойтахтимиз зиёлилари
5фтасида машх,ур булган мохлр шифокор, акаде­
мик Тургунпулат Обидович Даминовнинг тиббиёт
ва муносиб шогирдлар тайёрлаш йулидаги улкан
хизматларини барчамиз юксак бахдлаймиз.
Бутун умрини буюк Алишер Навоий бобомиз
ижодини урганишга багишлаб келаётган мух,тарам
97
домламиз - Самарканд давлат университети профессори Муслихиддин Мухидциновга эзгу тилакларимизни изхор этамиз.
Гузал инсоний туйгулар куйчиси, Узбекистон
халк шоири Энахон Сидцикованинг дилбар шеърлари
барчамизнинг кунглимиздан чукур жой олган, десак,
айни хакикат булади.
Шулар каторида таникли ижодкор Гулистон Аннакиличева, театр санъатининг фидойилари Эркин
Комилов, Гавхар Зокирова, Узбекистон рус маданий марказининг фаол аъзоси Елена Шавердова, шу­
нингдек, Станислав Югай, Гулбахор Аймуратова сингари унлаб, юзлаб юртдошларимизнинг номларини
хурмат билан тилга оламиз.
Мана шу кувончли айёмда Бразилияда булиб
утган Олимпиада у й и н л а р и д а Ватанимиз байрогини
баланд кутарган Фазлиддин Еойибназаров, Руслан
Нуриддинов, Шахрам Гиёсов, Хасанбой Дустматов,
Шахобиддин
Зоиров,
Бектемир
Меликузиев,
Муроджон Ахмадалиев, Элмурат Тасмурадов каби
мард углонларимизга яна ва яна бир бор рахмат
айтсак, албатта, >финли булади.
Хаммамизнинг тилагимиз, истагимиз битта: сизлар
мана шундай юксак галабаларни кулга киритишдан
хеч качон чарчаманг. Биз эса сизларга давлатимизнинг мана шундай мукофотларини топширишдан
чарчамайлик.
Хурматли дустлар!
Энди рухсатингиз билан сизларга ана шу юксак
унвон, орден ва медалларни топширишга утсак.
98
Азиз ва мухтарам ватандошлар!
Бугун сизларнинг куксингизда яраклаб турган
мана шу орден ва медаллар барчангизга буюрсин,
сизларни янги марраларга чорласин.
Фурсатдан фойдаланиб, барчангизни Конституциямизнинг 24 йиллик байрами билан яна бир бор
самимий табриклайман.
Хамиша c o f - o m o h булинг! Оилавий фаровонлик,
бахт-саодат сизларга доим ёр булсин!
Бир гуруу, юртдошларимизга Ватанимизнинг юксак
мукофотларини топшириш маросимидаги нутк;.
2016 йил 7 декабрь
99
инсон
КОНУН УСТУВОРЛИГИ ВА
МАНФААТЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШ ЮРТ ТАРАККИЁТИ ВА ХАЛК
ФАРОВОНЛИГИНИНГ ГАРОВИ
Ассалому алайкум, азиз ватандошлар!
Хурматли хонимлар ва жаноблар!
Ватанимиз хдётидаги кутлуг сана - Конституция­
м и кабул килинган кунни нишонлаш арафасида
гузал ва мухташам «Узбекистон» анжуманлар
саройида сизлар билан учрашиб гурганимдан гоят
мамнунман.
Барчангизга, бутун халкимизга узимнинг чексиз
хурмат ва эхтиромимни изх>ор этиб, Узбекистон
Республикаси Конституцияси кабул килинганининг
24 йиллик байрами билан чин калбимдан самимий муборакбод этишга рухсат бергайсиз.
1992 йил 8 декабрда мустакил Узбекистонимиз
Конституциясининг кабул килиниши мамлакати­
миз х,аётида мух,им тарихий вокеа булди.
Конституциянинг яратилиши ва хдётимизга татбик этилишида замонамизнинг буюк давлат арбоби,
улуг Йулбошчимиз мух.тарам Ислом Абдуганиевич
Каримовнинг хизмати бекиёс эканини барчамиз яхши
биламиз.
Халкимизнинг онгу тафаккури, дунёкараши ва
бутун хдётини тубдан узгартирган ушбу мухим
100
сиёсий хужжатни ишлаб чикиш да Ислом Абдуганиевичнинг концептуал ахдмиятга эга, теран
фикрлари мустах.кам замин булди.
Олий Кенгаш депутати сифатида мен хдм
Конституциявий комиссия таркибида Бош комусимизни яратиш ва кабул килиш жараёнида бевосита
иштирок этганимни доимо фахрланиб эслайман.
Конституциямизнинг кандай килиб х,озирги мазмун
ва шаклга келгани, бу мураккаб жараёнда кечган
кизгин тортиш ув ва бахс-мунозаралар бугунгидек
ёдимда.
Хакикатан х,ам, 90-йиллардаги ута огир даврда
Асосий конунимиз лойихасини ишлаб чикишда
Ислом Абдуганиевичдек кенг микёсда, стратегик
фикрлайдиган, узокни кура оладиган буюк сиёсий
арбобнинг бу ишга рахбарлик килгани хал килувчи
ахамият касб этди.
Ёш давлатимиз эндигина оёкка туриб келаётган
калтис ва нозик бир вазиятда турли тор манфаатлар,
м ахаллийчилик, сепаратизм ва миллатчилик каби
салбий холатларга мутлако йул куйиб булмасди.
Асосий
конунимизда
умумэътироф
этилган
демократии принциплар билан бирга, халкимизнинг
бебахо кадриятлари ва бой давлатчилик тажрибасини
ифодалаш мухим эди.
Айнан
Биринчи
Президентимизнинг
саъйхаракатлари билан Конституциямизда «Инсон ва
унинг кадр-киммати» деган улуг туш унча марказий
уринга куйилди.
Мухтарам Ислом Абдуганиевич Конституция­
мизнинг лойихаси буйича 1992 йил 8 декабрда,
101
Олий Кенгашнинг тарихий сессиясида сузлаган
нуткида куйидаги фикрни алохида таъкидлаган
эдилар: «Биз сунгги етмиш йил мобайнида
давлатга карамлик ва сигиниш холатида яшадик.
Мамлакатнинг, ундаги барча бойликларнинг,
мулкнинг эгаси давлат, деб хисоблаб келдик. Ана
шу масалада хам Конституцияда туб бурилиш
ясалган.
Яъни, Асосий конунимизга «давлат, унинг
идоралари ва мансабдор шахслари жамият ва
фукаролар олдида масъулдирлар», деган модда
киритилган.
Эндиликда инсон, унинг хаёти, озодлиги,
шаъни, кадр-киммати ва бошка ажралмас хуку к
хамда эркинликлари мукаддас саналиб, улар
давлат томонидан кафолатланади».
Биринчи Президентимизнинг ана шу фикрлари
у кишининг давлат, жамият ва инсон хаёти билан
боглик х.ар бир масалага накадар теран ёндашганидан, шу асосда Конституциямизда энг мураккаб
саволларга хам жавоб топиш мумкин эканидан
далолат беради.
Бир суз билан айтганда, Ислом Каримовни хакли
равишда Узбекистон Республикаси Конституциясининг муаллифи, деб эътироф этиш учун барча
асосларга эгамиз.
Кддрли дустлар!
Мустакил тараккиёт йилларида Конституциямиз
юртимизда хукукий демократии давлат, кучли
фукаролик жамияти, эркин бозор муносабатлари
102
ва
хусусий
мулк
устуворлигига
асосланган
иктисодиётни куриш, халкимиз учун тинч, обод ва
фаровон хаёт барпо этиш, Узбекистоннинг халкаро
майдонда муносиб уРин эгаллаш ида мустахкам
пойдевор булиб хизмат килмокда.
Асосий
конунимиз фукаролик жамиятининг
таркибий кисми булган нодавлат нотижорат ташкилотлари ва сиёсий партияларнинг шаклланиши,
уларнинг эркин фаолият юритиши учун кенг
имкониятлар яратди, сайлов тизимининг асосий
тамойил ва коидаларини мустахкамлади.
Бош комусимиз Инсон хукуклари умумжахон
декларацияси ва бошка асосий халкаро хужжатлар
талабларига тула мос холда, фукароларнинг шахсий
хукук ва эркинликлари, сиёсий, иктисодий ва
ижтимоий хукукларини кафолатлаб берди. Инсоннинг
маънавий камол топиши ва хар томонлама уйгун
ривожланиши учун зарур шарт-шароитлар яратди.
Утган
давр
мобайнида
Конституциямизда
мухрлаб куйилган тамойил ва коидалар негизида
юртимизда миллий конунчилик тизими барпо этилди. М амлакатимиз ижтимоий-иктисодий, сиёсий ва
харбий салохияти юксалишига, хаётимизнинг барча
сохаларида амалга оширилган самарали ислохотларга асос булди.
Ф укароларимиз хукукий онги ва маданиятини
юксалтириш, уларнинг сиёсий фаоллигини оширишда хам Конституциянинг уРни ва ахамияти
бекиёс эканини алохида таъкидлаш жоиз.
Куни кеча мамлакатимизда булиб утган мухим
сиёсий вокеа - Узбекистон Республикаси Прези103
денти сайловида халкимизнинг фаол иштироки эса
бунинг яккол далилидир.
Азиз дустлар, биз бу сайловни Биринчи Президентимиз Ислом Абдуганиевич Каримовнинг сиёсий
меросига ва у киши узининг чексиз мехрини берган
халкимизга муносиб тарзда утказдик.
Сайлов сиёсий партиялар уртасида соглом ракобат ва кураш, президентликка номзодларнинг
сайловолди дастурларини эркин мухокама килиш
шароитида хамда демократик принципларга тулик
мос келадиган ошкоралик ва очиклик рух,ида утганини мамнуният билан кайд этамиз.
Сайловни мана шундай юкори савияда ташкил этган Марказий сайлов комиссиясига, округ ва
участка сайлов комиссиялари аъзоларига, уларга
кумак берган барча фукаролик жамияти институтларига, сиёсий партиялар фаолларига самимий
ташаккур билдириш га ижозат бергайсиз.
Шуни алохида таъкидлаш керакки, сайлов жараёнида 5 ‘ та халкаро таш килот хамда 46 та
давлатдан 600 нафарга якин кузатувчи иштирок этди.
Жумладан, илк бор Европада хавфсизлик ва хамкорлик таш килотининг Демократик институтлар ва
инсон хукуклари буйича бюросининг 32 та мамлакатга мансуб 200 нафарга якин таркибдаги тулаконли миссияси кузатувчилари катнашдилар.
Халкаро кузатувчилар Узбекистон Республикаси
Президенти сайловига тайёргарлик куриш
ва
уни утказиш билан боглик ишларга юксак бахо
бердилар. Барча сайлов участкаларида сайловчиларга кулай шароитлар яратилганини, айникса,
104
жисмоний имконияти чекланган фукаролар, турли
миллат вакиллари учун сайлов х,укукини амалга
ошириш
имконияти юкори даражада ташкил
килинганини эътироф этдилар.
Барча чет эллик кузатувчилар томонидан сайлов
тенглик ва адолат принциплари асосида, очик ва
ошкора утгани бир овоздан тан олингани хдммамизга
мамнуният багишлайди.
Фурсатдан фойдаланиб, Узбекистондаги демократик узгаришларга катта эътибор бериб, сайлов
жараёнида иштирок этган барча халкаро кузатувчиларга, мах,аллий ва хорижий оммавий ахборот
воситалари ходимларига ташаккур изх,ор этамиз.
Азиз ватандошлар!
Мана шу юксак минбардан туриб, аввало, булиб
утган сайловда менга юксак ишонч билдириб, мен
учун овоз берган барча сайловчиларга, нуроний
отахон ва онахонларимизга, мухтарама опа-сингилларимизга, навкирон ёшларимизга, куп миллатли
бутун халкимизга узимнинг чексиз миннатдорлигимни билдириб, таъзим киламан.
Халкимиз узининг хох.иш-иродаси билан мени
мана шундай юксак лавозимга муносиб курганини
узим учун олий шараф деб биламан. Сизларнинг
менга билдирган юксак ишончингизни оклаш
учун бор куч ва салох,иятим, билим ва тажрибамни,
бутун борлигимни сафарбар этаман.
К,адрли дустлар!
Конституциямизда белгиланган
конун устуворлиги принципи жамиятимизда инсон хукук ва
105
эркинликларини таъминлаш, барча ислохотларни
самарали амалга оширишнинг мухим кафолатидир.
Утган даврда кабул килинган 400 га якин яхлит
конунлар хаётимизнинг барча сохаларини хукукий
тартибга солиш билан бирга, фукароларнинг хукук
ва манфаатларини таъминлашга хизмат килмокда.
Айни вактда конунларнинг туликлиги, хаётийлиги ва тугридан-тугри амалга ошириш механизмларига эга экани хакида суз юритганда, бу борада
хали куп иш килишимиз кераклигини таъкидлаш
зарур.
Афсуски, хозирги кунда конунларнинг ислохотлар самарасига таъсири етарлича сезилмаяпти.
Уларнинг ижтимоий муносабатларни бевосита тар­
тибга солишдаги роли пастлигича колмокда.
Бу холат фукароларимиз, тадбиркорлар, колаверса,
чет эл инвесторларининг мамлакатимиз конунчилик тизимига ишончсизлигини келтириб чикариши
мумкинлигини унутмаслигимиз керак.
Аминманки,
хурматли
Сенат
аъзолари
ва
Конунчилик палатаси депутатлари бу масалага
жиддий эътибор каратадилар.
Бу борадаги ишларни таш кил этишда авваламбор конун лойихаларини пухта ва ижтимоий му­
носабатларни тугридан-тугри тартибга соладиган
даражада ишлаб чикиш, айникса, идоравий хужжатларни кескин кискартириш зарур, деб хисоблайман.
Шу у р и н д а хукуматнинг парламент билан ко­
нун ижодкорлиги ва назорат-тахлил сохасидаги
хамкорлигини янада самарали ташкил килиш мак106
садида Вазирлар М ахкамасининг Олий Мажлисда
доимий асосда фаолият курсатадиган вакили
лавозимини таъсис этиш максадга мувофик
булади.
Хаммамиз
яхши
тушунамизки,
конунларни
кабул килиш - бу иш нинг бир кисми, холос.
Асосий масала - конунларнинг мазмун-мох.иятини халкимизга ва масъул ижрочиларга уз вактида
етказиш, уларнинг ижросини тугри ташкил этиш
хдмда конун талабларига катъий амал килишни
таъминлашдан иборатдир.
Афсуски, мазкур йуналиш даги ишлар талаб
даражасида эмас. Бунинг окибатида охирги уч
йилда давлат органларининг 157 та карори у з кучини
йукотган конунлар асосида чикарилган.
Энди уйлаб курайлик, конунчиликка киритилаётган янгиликлар уз вактида жойларга, айникса,
ижрочиларга етказилмайдиган булса, уларнинг
бажарилиши х.акида нима дейиш мумкин?
Бу муаммони самарали хдл килиш нинг бирдан-бир
йули - конунлар ижросини таш кил этиш буйича
соатдек аник ишлайдиган механизм яратишдир.
Конунларнинг мазмун-мох,иятини халкимизга етказишда Узбекистон М иллий телерадиокомпанияси,
Узбекистон М иллий ахборот агентлиги ва бошка
оммавий
ахборот
воситаларида
битта-иккита
макола ёки курсатув билан чекланиш мумкин
эмас. Кабул килинган конунлар атрофлича мух,окама килинадиган, юртдошларимизнинг уларга муносабатини ифода этадиган тахдилий материаллар,
курсатув ва эшиттиришлар, афсуски, жуда кам.
107
Янги кабул килинган конунлар, фармон ва
карорларнинг асосий маъносини ахолига етказиш
буйича самарали механизм яратиш керак.
Хозирги кунда Адлия вазирлигининг бу борадаги
фаолиятини талаб даражасида деб булмайди. Шу
муносабат билан ушбу вазирлик ва унинг жойлардаги
булинмалари фаолиятини танкидий куриб чикиш
зарур.
Адлия вазирлиги мутасадди идоралар билан
биргаликда бир ой муддатда конунларнинг маъномазмунини жойларга етказиш, уларни кенг таргиб
килишга каратилган аник таклифларни ишлаб
чикиши лозим.
Иккинчидан, конун устуворлигини таъминлашда
х.укукий маданиятни юксалтириш, фукароларни
конунга хурмат рухида тарбиялаш мух.им ах,амият
касб этади.
Айнан шу нуктаи назардан Караганда, 20 йил
аввал бу борада кабул килинган Миллий дастурни
янгидан ишлаб чикишни даврнинг узи такозо
этмокда.
Парламентимиз жамиятда хукукий маданиятни
юксалтириш буйича янги Миллий дастурни яратишда бош-кош булиши максадга мувофик, деб
хисоблайман.
Хурматли анжуман иштирокчилари!
Консгитуциямизда
олий
кадрият
сифатида
белгилаб куйилган инсон хукукларини таъминлаш
масаласи бундан буён хам эътиборимиз марказида
булади. Бунинг учун суд хокимиятининг чинакам
108
м у стак и л л и ги га эриш и ш накадар мух.им аха­
миятга эга эканини албатта барчамиз яхши тушунамиз.
Бу борада 2017 йил 21 октябрда кабул килинган
«Суд-хукук тизимини янада ислох килиш, фукароларнинг хукук ва эркинликларини ишончли
химоя килиш кафолатларини кучайтириш чоратадбирлари тугрисида»ги фармон ижросини таъ­
минлаш биринчи даражали вазифамиздир.
Хусусан, судьяларнинг ваколат муддатини узайтириш, суд ишларида адолатли карорлар кабул
килишга кодир булган, юксак малакали суд ходимлари корпусини шакллантиришимиз лозим.
Суд хокимиятининг мустакиллиги тугрисидаги
конституциявий нормаларга ва одил судловни
амалга ошириш фаолиятига аралашганлик учун
жавобгарлик мукаррарлигини таъминлаш олдимизга
куйган максадларга эришишнинг мухим кафолатидир.
Судларда ишларни куриш сифатини ошириш,
айникса, фукаролик ишларида овора булиб юришларнинг олдини олиш, айнан бир инстанция судида
ишни бир неча маротаба куриб турли карорлар
кабул килиш амалиётига чек куйиш вакти келди.
Конунчилигимизда
адвокатларнинг
самарали
фаолият юритиши учун барча асослар яратилган.
Пекин, афсуски, адвокатура ханузгача фукаролар
хукукларини
ишончли
химоя
килиш
институтига айлангани йук.
Шу боисдан хам суд-хукук сохасида адвокатуранинг урни ва ролини янада ошириш, унинг
109
ваколатларини кенгайтириш буйича кушимча чоратадбирларни амалга оширишимиз керак.
Биз «Адолат - конун устуворлигида» деган
тамойил асосида жамиятимизда конунга хурмат,
хукукбузарлик холатларига муросасизлик хиссини
кучайтиришга каратилган ишларимизни жадал давом
эттирамиз.
Бу борада хукукбузарлик х.олатларининг олдини
олишга алохида эътибор каратилади. Бунинг учун
аввало махдлла имкониятларидан кенг фойдаланиш,
профилактика инспекторларининг иш самараси ва
масъулиятини ошириш, улар учун муносиб хизмат
ва турмуш шароитини яратиб бериш чораларини
куришимиз даркор.
Хукукни мухофаза килиш фаолиятида очиклик
ва ошкораликни таъминлаш учун биз фукаролик
жамияти институтлари, оммавий ахборот воситалари ва ахоли билан самарали хамкорликни кенг
йулга куямиз.
Айникса, хукукни мухофаза килувчи органларнинг узлари томонидан конунни бузиш билан боглик хар кандай холатга принципиал бахо берилади ва катьий чора курилади. Бунга хеч кимда
шубха булмаслиги керак.
Жамият ривожига f o b булаётган яна бир иллат бу коррупция балосидир. Бундай хатарга карши
курашиш максадида якинда Конунчилик палатаси
томонидан кабул килиниб, Сенатга юборилган
«Коррупцияга карши курашиш тугрисида»ги конун­
ни тезрок амалиётга жорий этиш чора-тадбирларини
куришимиз лозим.
110
Буларнинг барчаси, уз навбатида, инсон хукук
ва манфаатларини ишончли химоя килиш тизи­
мини такомиллаштиришга, халкимизнинг давлат
хокимиятига булган ишончини янада мустахдсамлашга хизмат килади.
М ухтарам юртдошлар!
Сизларга яхши маълумки, 2016 йил Биринчи
Президентимиз ташаббуси билан «Соглом она ва
бола йили» деб эълон килинган эди.
Бу борада Давлат дастури тасдикланиб, куплаб
тадбирлар амалга оширилди. Бу хдр томонлама
соглом авлодни вояга етказиш йулидаги ишларимизни изчил давом эттириб, янада юксак боскичга
кутаришга хизмат килмокда.
Биринчи навбатда, оналик ва болаликни мух,офаза килиш, баркарор ривожланаётган давлатнинг
негизи булган оила институтини мустах,камлаш
максадида конунчилик ва норматив-хукукий база
янада кучайтирилди.
Хусусан, жорий йилда кабул килинган «Ёшларга
оид давлат сиёсати тугрисида»ги Крнун ушбу
сохднинг асосий йуналиш лари булган ижтимоий,
иктисодий, хукукий ва таш килий чора-тадбирларни
аник белгилаб берди.
Соглом болани вояга етказиш нинг мух,им шарти
булган репродуктив саломатликни яхшилаш , тугма
нуксон ва хасталиклар билан тугилиш ларнинг
олдини олиш, тиббиёт масканларининг моддийтехник базаси ва кадрлар салох,иятини янада
мустах.камлаш учун тизимли ишлар амалга оши­
рилди.
111
Бу хакда куп гапириш мумкин, лекин мен факатгина баъзи бир мисолларга тухталиб утмокчиман.
Мамлакатимиздаги тиббиёт муассасаларини замонавий диагностика ва даволаш ускуналари би­
лан жихозлаш учун жорий йилда 80 миллион
доллар кийматидаги кредит ва грант маблаглари
й\'налтирилди.
Дастурда белгиланган тадбирлар буйича 9 миллионга якин фарзанд куриш ёшидаги аёллар ва
10 миллионга якин болалар тиббий курикдан
у! казилиб, согломлаштирилди.
Жумладан, Республика ихтисослаштирилган пе­
диатрия илмий-амалий тиббиёт марказида эшитиш буйича нуксони булган 350 дан ортик болада
кохлеар имплантация операциялари амалга оширилди. Бунинг учун 21 миллиард сум маблаг
сарфланди. Лекин биз учун канча маблаг кетгани
эмас, балки юзлаб болаларимизнинг саломатлиги
тиклангани мухимдир.
Ана шундай ишлар каторида 700 минг нафар
бола пневмококк инфекцияси ва бошка юкумли
касалликларга карши эмланди.
Д астур доирасида аёлларимиз учун зарур шароитлар яратиш, кишлок жойларда намунавий лойихалар асосида замонавий уй-жойлар, ижтимоий
инфратузилма объектлари барпо этиш борасида хам
катта ишлар килинди.
Айни вактда хорижий сармоялар иштирокида
кишлок ахоли пунктларини ичимлик суви билан
таъминлаш, туман ва шахарлардаги сув тармок112
ларини модернизация килиш максадида 100 мил­
лион доллар маблаг жал б этилди.
Ю ртимизда болалар спортини ривожлантириш,
айникса, киз болалар уртасида спортни оммалаштириш борасидаги ишларнинг давоми сифатида
умумтаълим мактабларида 220 дан зиёд спорт заллари барпо этилди.
Ёш оилалар, тадбиркор аёллар, коллеж битирувчилари, оилавий бизнес ва хунармандликни куллаб-кувватлаш учун тижорат банклари томонидан
йил давомида 2 триллион сумдан ортик кредитлар
ажратилди.
Албатта, «Соглом она ва бола йили» Давлат
дастури доирасида амалга оширган ишларимиз
хакида яна узок гапириш мумкин. Лекин, мухтасар
килиб айтадиган булсак, ана шу максадлар учун
барча манбалар х,исобидан 7 триллион 480 мил­
лиард сум ва 190 миллион доллардан зиёд маблаг
сарфланди.
Ш унинг узи, уйлайманки, бу борадаги фаолиятимизнинг кулами ва микёси накадар улкан
эканидан далолат беради.
Фурсатдан фойдаланиб, шу йулда фидокорона
мехнат килаётган тиббиёт ходимларига, бу олижаноб
ишга х,исса кушган барча ватандошларимизга
чин калбдан миннатдорлик билдирамиз.
Бугун мана шу залда у т и р г а н , бу масалада узининг ёрдам ва кумагини аямаган халкаро ташкилотлар вакилларига, хорижий давлатларнинг мухтарам элчиларига, келинглар, хаммамиз биргаликда
113
самимий ташаккур ва эзгу тилакларимизни билдирайлик.
Азиз юртдошлар!
Бугун
х.аётимизнинг узи
Конституциямизда
ифодасини топган энг асосий максад - инсон
манфаатларини хар томонлама таъминлаш масаласини долзарб вазифа килиб куймокда.
Инсон манфаатларини таъминлаш учун эса,
аввало, одамлар билан, халк билан мулокот килиш,
уларнинг дарду ташвишлари, орзу-ниятлари, \а ё тий муаммо ва эх.тиёжларини яхши билиш керак.
Якинда булиб утган сайловолди учрашувларида
мен бир нарсага амин булдим. Биз кейинги пайтда
одамлар билан мулокот килишни унутиб куйдик.
Уларнинг ичига кириб, очик ва самимий гаплашиш,
дардини эшитиш бизнинг фаолиятимизда, афсуски,
охирги уринга туш иб колди.
Хозирги вактда одамлар давлат идораларидан
нимани истаяпти? Бу хдкда гапирганда, эътиборингизни мух,им бир масалага каратмокчиман.
Хабарингиз бор, шу йил 25 сентябрда Бош вазирнинг Интернет тармогида электрон кабулхонаси ташкил этилган эди. Утган даврда ушбу кабулхонага фукароларимиздан 218 мингдан ортик мурожаат келиб тушди. М урожаатларнинг карийб
59 фоизи ечимини топган булса, 41 фоизи куриб
чикилмокда.
Очик айтишим керак, бу мурожаатлар тах.лилидан куп нарса аён булди. Таъбир жоиз булса, улар
хдётимизда мавжуд булган уткиР муаммоларга
кузимизни очиб берди.
114
Мана, одамлар нималар хакида мурожаат килмокда. Аввало, улар турли сохдлардаги бюрокра­
тии туси^ларни олиб ташлаш, конунга зид булган
куплаб идоравий йурикномаларни бекор килиш,
ставкаси оптимал булган банк кредитлари ажратиш,
тадбиркорлик буйича ноконуний текширишларга
бархам бериш, хукук-тартибот идораларининг фаолияти хакида мурожаат килмокда.
Шу билан бирга, ахолимиздан уй-жой курилиши,
коммунал, транспорт ва савдо хизмати, энергия
таъминотини,
йулларнинг
холатини
яхшилаш
буйича хам куплаб мурожаатлар келиб тушмокда.
Куриб турибсизки, азиз дустлар, бу талабларнинг
барчаси конуний ва адолатли. Бу борада ортикча
И30Х.НИНГ хожати йук, деб уйлайман.
Лекин
шу
уРинДа
бир
савол
тугилади:
мана
шу
мурожаатларда
кутарилган
хаётий
муаммоларни жойлардаги х.окимлик ва идоралар,
тегишли мутасаддилар у з вактида хал этиши
зарур эмасмиди? Хрлбуки, бу масалада алохида
конун, яъни, «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тугрисида»ги Конун кабул
килинган. Лекин, минг афсуски, бу конуннинг
ижросини назорат килиш у 3 холига ташлаб
куйилган.
Шу сабабли ана шу конун талабларини бажармаётган рахбар ва мансабдор шахсларни нафакат
маъмурий, балки жиноий жавобгарликка тортиш
зарур, деб хисоблайман.
115
Халк давлат идораларига эмас, давлат идоралари халкимизга хизмат килиши керак ва бу
хакикатни аввало барча бугиндаги рахбарлар яхши
туш униб олиши зарур.
Шу муносабат билан 2016 йил 5 октябрда кабул
килинган «Тадбиркорлик фаолиятининг жадал ривожланишини таъминлашга, хусусий мулкни хар
томонлама химоя килишга ва ишбилармонлик мухитини сифат жихатидан яхшилашга дойр кушимча
чора-тадбирлар тугрисида»ги фармон талабларига
сузсиз амал килишни таъминлаш шарт. Нега деганда,
халк бой булса, давлат хам албатта бой ва кудратли
булади.
Шу нуктаи назардан Караганда, халк билан мулокот ва инсон манфаатлари туш унчалари узаро
ш унчалик богланиб кетганки, уларни бир-биридан
асло ажратиб булмайди.
Ана шу заруратдан келиб чиккан холда, барча
конун хужжатларида халк билан мулокот тизими
хакидаги нормаларни аник белгилаб куйиш лозим,
деб хисоблайман.
Ана шу фикр-мулохазаларнинг барчасини хисобга
олиб, кириб келаётган 2017 йилни юртимизда
«Халк билан мулокот ва инсон манфаатлари
йили» деб эълон килишни таклиф этаман.
Энди, ижозатингиз билан, бу борадаги энг
долзарб ва устувор вазифаларга атрофлича тухталиб
утсам.
Аввало, «Халк билан мулокот ва инсон манфаат­
лари йили»нинг асосий максад ва вазифаларидан
116
келиб чиккан холда, давлат органларининг фукаролар билан узаро муносабатлари юзасидан ёндашувни тубдан кайта куриб чикиш зарур. Бу борада
ахоли билан доимий мулокот килиш, уларни
кийнаётган муаммоларни хал этишнинг янги механизмлари ва самарали усулларини жорий этишимиз
даркор.
Биз ахоли энг куп мурожаат киладиган давлат
идоралари фаолиятида одамлар билан ишлаш буйича
сифат жихатидан мутлако янги тизимга утиш
хакида уйлаяпмиз. Хусусан, 2017 йилдан бошлаб
барча даражадаги хокимлар, прокуратура ва ички
ишлар органлари рахбарларининг ахоли олдида
хисобот бериш тизими жорий этилади.
Шу билан бирга, хар бир туман ва шахарда
«Х алк кабулхоналари»ни ташкил этиш ва уларнинг
тулаконли
фаолият курсатишини таъминлашимиз зарур.
Айтиш керакки, бундай кабулхоналар сиёсий
партиялар, жумладан, Узбекистон Либерал-демокра­
тик партияси тизимида фаолият курсатиши максадга мувофикдир. Чунки сиёсий партия фукароларнинг максад ва манфаатларини руёбга чикарадиган
куч сифатида одамлар хаётидаги муаммолардан
доимо хабардор булиши керак.
Айни вактда бу кабулхоналарнинг хукукий макомини, уларнинг ваколат ва мажбуриятларини хам
аник белгилаб куйиш максадга мувофикдир.
Бизнинг асосий максадимиз - «Халк кабулхоналари»га килинган хеч бир мурожаат эътиборсиз колмайдиган тизим яратишдан иборат.
117
Мухтасар айтганда, одамларнинг дардини эшитиш, улар билан очик мулокотда булиш, огирини
енгил килиш - ахолининг давлат ва жамиятга
ишончини мустахкамлашга хизмат килади.
Шу максадда ахолига кундалик ва энг зарур
булган давлат хизматларини «ягона дарча» принципи
буйича бир идора оркали курсатиш тизимини
такомиллаштиришимиз керак.
Бундан ташкари, хар бир худуддаги вазиятни,
аввало, фармон ва карорлар ижросини, уларнинг
самарадорлигини доимий равишда урганиб, бу
борада давлат органлари масъулиятини ошириш
буйича таклифлар ишлаб чикадиган тизимни
шакллантиришимиз лозим.
Фурсатдан фойдаланиб, Олий Мажлис Сенати
ва Конунчилик палатаси рахбарияти, депутатлар
ва сенаторларга бир таклиф билан мурожаат
килмокчиман. Яъни, парламент ва жамоатчилик назорати н и н г. таъсирчан
механизмларини
шакллантириш максадида шахар ва туманларда хакикий ахволни уРганиб, тегиш ли рахбарларнинг
хисоботини халк депутатлари Кенгашлари сессияси
мухокамасига киритиш тартибини жорий этишни
хаётнинг узи такозо килмокда.
Хар кайси вилоятдан, масалан, Сурхондарёдан
сайланган Олий Мажлис депутатлари ва сенаторлар
хар ойда 10-12 кун давомида бир туманда, айтайлик,
Музработ туманида булиб, узлари
сайланган
худуддаги ижроия хокимият органи, прокуратура
ва ички ишлар булимининг фаолиятини урганиб,
118
тахлил килиши ва тегиш ли хулоса бериши максадга
мувофик булур эди.
М аълумки, хозирги кунда Олий Мажлисимиз
Сенати томонидан хдр йили Бош прокуратуранинг
х.исоботи эшитилади. Бу албатта мух,им, лекин
жойлардаги, масалан, узок Олот туманида махдллий хокимликлар, прокуратура ва ички ишлар
булимларининг хисоботини ким эшитади?
Шу нуктаи назардан Караганда, Биринчи Президентимиз жорий этган тизим асосида хурматли
Конунчилик палатаси Спикери ва Сенат Раиси
жойларга чикканларида махдллий х,окимликлар,
прокуратура ва ички ишлар органлари рахбарларидан улар у 3 зиммасидаги вазифаларни кай
даражада ижро этаётганига, ахолини уйлантираётган муаммоларни, уларнинг мурожаатларини кандай хдл килаётганига алохида эътибор каратишлари лозим.
Бу борадаги ишларни таш кил этишда парламент
сурови, тегиш ли давлат идоралари рах,барлари
ахборотларини эшитиш каби ваколатлардан кенг
фойдаланиш керак.
Утказилган барча уРганишлаР натижаларини
умумлаштириб, хар йили бир марта ички ишлар
вазирининг энг аввало профилактика сохасидаги
фаолияти юзасидан х,исоботини Сенатда эшитиш
амалиётини жорий этиш хдм тугри булади, деб
уйлайман.
Шу максадда Олий М ажлис 2017 йилдан бошлаб
хар кайси вилоят буйича бир йилга мулжалланган
иш режасини белгилаб олиши уринли буларди.
119
Келгусида биз махдллий хокимларни бевосита
халк томонидан сайлаш масаласи хакида хам
уйлаб, мухокама килиб куриш имиз керак. Хар бир
худуд У3 рахбарини узи сайласа, рахбарларнинг
халк ва жамият олдидаги масъулиятини кескин
оширишга эришиш мумкин.
Хозиргина баён килинган устувор вазифалар
давлат бошкаруви тизимини бугунги ва эртанги
кун талабларидан келиб чикиб, янада такомиллаштиришни такозо этади.
Бу борада 2017 - 2021 йилларга мулжалланган
Узбекистон Республикасида маъмурий бошкарув
сохасидаги ислохотлар концепциясини кабул килиш
кузда тутилмокда.
Ушбу концепцияга мувофик, давлат бошкаруви
органлари тузилмасини, вазифа ва ваколатларини
оптималлаштириш , уларнинг узига хос булмаган,
такрорланадиган функцияларини хамда ходимлар
умумий сонини кискартириш, шунингдек, давлатнинг иктисодиётни бошкаришдаги ролини кес­
кин камайтириш буйича аник тадбирлар амалга
оширилади.
Президент девони ва Вазирлар Махкамаси ижро
аппарати фаолиятини такомиллаш тиришга, кабул
килинаётган конун, фармон ва карорлар самарали
амалга оширилишини таъминлашга алохида эътибор
каратамиз.
Шу билан бирга, давлат хизмати институтини
ислох этиш, давлат хизматчиларининг моддий
ва ижтимоий таъминоти, уларнинг касбий тайёргарлигини тубдан такомиллаштириш, бу сохага
120
янгича фикрлайдиган, масъулиятли, ташаббускор,
ватанпарвар кадрларни жалб этиш буйича самарали
тизим яратилади.
А на шу масалаларнинг барчаси якинда ишлаб
чикиладиган «Давлат хизмати тугрисида»ги конунда
уз ифодасини топади.
Хурматли дустлар!
Инсон манфаатларини таъминлашда иктисодиётимизнинг юксак суръатлар билан баркарор ривожланиши кандай катта ахамиятга эга эканини барчамиз яхши тушунамиз.
Самарали мехнат учун зарур шароитлар, муносиб
иш хаки, замонавий уй-жойлар, сифатли таълим
ва тиббий ёрдам, дам олиш ва хордик чикариш
учун кенг имкониятлар яратиш - буларнинг барчаси
иктисодий сохадаги ислохотларимиз мохияти ва
мазмунини белгилаб берадиган мухим омиллардир.
Шу борада нафакат энг кам ойлик иш хакини,
балки бюджет таш килотларида хам, хужалик юритувчи субъектларда хам уртача иш хаки микдорини,
пенсия, стипендия ва ижтимоий нафакалар хажмини боскичма-боскич купайтириш эътиборимиз
марказида булади.
Ахолини иш билан таъминлаш биз учун нафакат
иктисодий, айни пайтда катта ижтимоий ахамиятга
эгадир. Хокимликлар, вазирлик ва идоралар, иш
берувчи ташкилотлар билан бир каторда банк
муассасалари хам бу ишга янада фаол жалб этилиши
керак.
121
Ахоли
бандлигини
хал
этишда
туризмни
ривожлантириш буйича катта имкониятларни хам
ишга солишимиз лозим.
Шу максадда якинда ташкил этилган Туризмни
ривожлантириш давлат кумитаси уз маблагларини
ва хорижий сармояларни халкаро стандартларга
мос
келадиган
инфратузилмаларни
ривожлантиришга йуналтириш и зарур.
Мамлакатимизда инвестиция сиёсатини кучайтириш масаласига биз алохида устувор ахамият
каратамиз.
Хорижий сармояларни ва илгор технологияларни иктисодиётга жалб этиш учун чет эллардаги
дипломатик ваколатхоналаримиз жиддий иш олиб
бориши лозим.
Бунинг учун Ташки ишлар вазирлиги фао­
лиятини кучайтириш, чет мамлакатлардаги элчиларимиз нафакат сиёсий, айни вактда юртимизга
инвестицияларни жалб килиш масалалари билан
хам фаол ' ш угулланишлари даркор. Уларнинг бу
борадаги фаолиятини назорат килиш учун Олий
Мажлис Сенатининг Ташки сиёсат масалалари
кумитасининг фаолият сохдси ва ваколатларини
кенгайтириш зарур, деб хисоблайман.
Бу кумита халкаро иктисодий хамкорлик, чет
эл инвестицияларини фаол жалб этиш масалалари
буйича парламент назоратининг мухим бугинига
айланиши лозим.
Кумита мамлакатимизга инвестициялар жалб
килиш борасидаги ишларнинг самарадорлиги, бу
сохадаги муаммолар, тусик ва говларни бартараф
122
этиш, инвестициявий мухитни яхшилаш буйича
тегиш ли
идораларнинг масъулиятини
ошириш
чораларини куриши максадга мувофик булади.
Инсон манфаатларини таъминлаш яна бир мухим
масала - ахолимизнинг ярмидан купи яшайдиган
кишлок жойларда хаёт даражаси ва сифатини оши­
риш билан бевосита богликдир. Шу сабабли биз
бундан буён хам кишлок хужалиги сохасидаги
ислохотларни чукурлаштириш га, ер ва сув ресурсларидан самарали фойдаланишга, илгор технологияларни
жорий
этишга
асосий
эътиборни
каратамиз. Шу билан бирга, хомашёни, энг аввало
пахта хомашёсини чукур кайта ишлаш буйича аник
режалар белгиланмокда.
Яна бир устувор вазифа - янги 2017 йилдан бошлаб кишлок жойларда янгиланган намунавий
лойихалар буйича арзон ва кулай уй-жойлар куриш
дастурини амалга оширишга киришамиз.
Азиз дустлар!
Барчамизга аёнки, юртимиздаги хар кайси инсон,
хар кайси оиланинг энг эзгу орзу-максадлари,
хаётий манфаатлари авваламбор унинг фарзандлари
тимсолида намоён булади, руёбга чикади. Албатта,
бу борада юртимизда улкан ишлар килинмокда
ва улар амалда узининг ижобий натижасини бермокда.
Бу хакда гапирганда, барчамизга чексиз гурур
ва ифтихор багиш лайдиган бир мисолни айтиб
утмокчиман. Жорий йилда Бразилияда утказилган
Олимпия ва Паралимпия уйинларида спортчи123
ларимиз 44 та медаль, жумладан, 12 та олтин
медални кулга киритгани мамлакатимиз хаётида
тарихий вокеа булди.
Фурсатдан фойдаланиб, халкаро майдонларда
юртимиз байрогини баланд кутариб келаётган
спортчи ёшларимизга, уларнинг ота-оналари ва
устоз-мураббийларига чукур миннатдорлик билдираман.
«Халк билан мулокот ва инсон манфаатлари
йили» дастуридан ёшларимизни соглом ва баркамол
этиб тарбиялаш масаласи алохида урин эгаллаши
табиийдир.
Бу борада фарзандларимиз учун зарур шароитлар
яратиш, янги-янги таълим-тарбия, маданият, санъат
ва спорт масканларини барпо этиш, ёш оилалар
учун уй-жойлар куриш, ёшларни иш билан таъмин­
лаш, уларни тадбиркорлик сохасига кенг жалб
этиш буйича бошлаган ишларимизни янги, юксак
боскичга кутарамиз.
Биз таълим ва тарбия тизимининг барча бугинлари фаолиятини бугунги замон талаблари асосида
такомиллаштиришни узимизнинг биринчи даражали
вазифамиз деб биламиз.
Ёш авлод тарбияси хакида гапирганда, Абдурауф
Фитрат бобомизнинг мана бу фикрларига хар
биримиз, айникса, энди хаётга кириб келаётган
угил-кизларимиз амал килишларини жуда-жуда
истардим. Мана, улуг аждодимиз нима деб ёзганлар: «Халкиинг аник максад сари харакат
килиши, давлатманд булиши, бахтли булиб иззатхурмат топиши, жахонгир булиши ёки заиф булиб
124
хорликка тушиши, бахтсизлик юкини тортиши,
эътибордан кол и б, узгаларга тобе ва кул, асир
булиши уларнинг уз ота-оналаридан болаликда
олган тарбияларига боглик».
Каранг, кандай бебахо, олтинга тенг сузлар!
Бугунги кунда ён-атрофимизда диний экстремизм,
терроризм, гиёхвандлик, одам савдоси, ноконуний
миграция, «оммавий маданият» деган турли балоказоларнинг хавфи тобора кучайиб бораётганини
хисобга оладиган булсак, бу сузларнинг чукур
маъноси ва ахамияти янада яккол аён булади.
Х,акикатан хам, хозирги вактда ёшлар тарбияси
биз учун уз долзарблиги ва ахамиятини хеч качон
йукотмайдиган масала булиб колмокда.
Бугунги тез узгараётган дунё инсоният олдида,
ёшлар олдида янги-янги, буюк имкониятлар очмокда. Шу билан бирга, уларни илгари курилмаган турли ёвуз хавф-хатарларга хам дучор килмокда. Гаразли кучлар содда, гур болаларни уз отаонасига, уз юртига карши кайраб, уларнинг хаётига,
умрига зомин булмокда.
Бундай кескин ва тахликали шароитда биз, отаоналар, устоз-мураббийлар, жамоатчилик, махаллакуй бу масалада хушёрлик ва огохликни янада
оширишимиз керак. Болаларимизни бировларнинг
кулига бериб куймасдан, уларни узимиз тарбиялашимиз лозим.
Бунинг учун ёшларимиз билан купрок гаплашиш, уларнинг калбига кулок солиш, дардини
билиш, муаммоларини ечиш учун амалий кумак
125
беришимиз керак. Бу борада уюшмаган ёшлар билан
ишлашга алохида эътибор каратишимиз зарур.
Бу вазифаларни амалга оширишда биз асрлар
мобайнида шаклланган миллий анъаналаримизга,
аждодларимизнинг бой меросига таянамиз. Фарзандларимиз, айникса, киз болаларнинг замонавий
билим ва касб-хунарларни, хорижий тилларни
эгаллашлари, хар томонлама соглом ва баркамол
булиб, хаётдан муносиб урин топишлари учун
барча куч ва имкониятларимизни сафарбар этамиз.
Бизнинг навкирон авлодимиз манфаатларини
таъминлаш борасидаги фаолиятимиз якинда кабул
килинган «Ё ш лар га оид д а в л а т сиёсати ту гр и сида»ги конун асосида катъий давом эттирилади.
«Камолот» ёшлар ижтимоий харакати барча
ёшларимиз интиладиган, уларнинг кобилият ва
иктидорини руёбга чикарадиган ва манфаатларини
хдкикий х,имоя киладиган ташкилотга айланиши
учун барча чораларни курамиз.
Азиз дустлар!
Барчамизга яхши аёнки, инсон манфаатлари­
ни юрт тинчлиги, жамиятимиздаги узаро хурмат,
мехр-окибат ва хамжихатлик мухитидан ажратган
холда тасаввур этолмаймиз. Буларнинг барчаси
бизнинг бебахо бойлигимиз ва уни куз корачигидек саклаш хар биримизнинг мукаддас бурчимиздир.
Бу борада махалла идоралари, хотин-кизлар,
нуронийлар, ёшлар ташкилотларининг урни ва
126
ролини янада кучайтириш эътиборимиз марказида булади.
Айни вактда хозирги мураккаб замон тинчосойишта хаётимизни асраш ва мустахкамлаш, халкимизнинг кафолатланган хавфсизлигини таъминлаш масаласини янада долзарб килиб куймокда.
Шу максадда биз хозирги вактда Ички ишлар
вазирлиги тизимини тубдан узгаРтиРиш чоратадбирларини куряпмиз.
Уз пайтида ички ишлар органларининг энг куйи
тизимида профилактика инспекторлари тузилмаси
таш кил килинган эди. Аммо бугун бу инспекторлар
профилактика, яъни жиноятларнинг олдини олиш
билан шугулланмаяпти, аксинча, содир булган
жиноятларни руйхатга олиш, юкори идораларга
хисобот ёзиш билан банд.
Шу сабабли бу масалага карашимизни тубдан
узгартириб, махалладаги участка нозирларига са­
марали фаолият курсатиши учун барча зарур иш ва
турмуш шароитларини яратиб берамиз.
Ш унингдек, хар бир туман хокими ва туман
ички
ишлар булимлари рахбарларининг ёшлар
билан ишлаш буйича уринбосари лавозими жорий
этилади. Бу рахбарларнинг асосий вазифаси махаллада участка инспекторлари билан ишлашни таш ­
кил этишдан иборатдир.
Х,урматли мажлис иштирокчилари!
М амлакатимизда инсон манфаатлари билан боглик масалаларни хал этиш да бизнинг сайловолди
127
дастуримиздан жой олган, хозирги кунда ишлаб
чикилаётган максадли дастурлар мухим уРин
тутади. Бу дастурлар одамларнинг турмуш даражаси ва сифатини янада оширишни таъминлашга
каратилган.
Шу максадда мамлакатимиз хукумати Олий
М ажлис Конунчилик палатаси ва Сенати билан
биргаликда ва жамоат ташкилотлари, нодавлат
ташкилотлар иштирокида 2017 - 2021 йилларда
Узбекистонни янада ривожлантириш буйича Х^аракатл ар стратеги яси ни ишлаб чикмокда.
Ушбу
стратегияда
давлат
курилиши,
судхукук тизимини такомиллаштириш, иктисодиётни
зркинлаштириш ва ижтимоий сохани ривожлан­
тириш, миллатлараро дустлик ва хамжихатликни
мустахкамлаш буйича энг долзарб вазифалар аник
бслгилаб берилади.
Азиз дустлар!
Биз ташки сиёсат сохасидаги фаолиятимизни
аввало ха'лкимиз, Ватанимиз манфаатларини хар
томонлама хисобга олган холда амалга оширамиз.
Бу сиёсатнинг асосини тинчликпарварлик, бошка
давлатларнинг
ички
ишларига
аралашмаслик,
юзага келадиган зиддият ва карама-каршиликларни
факат тинч, сиёсий йул билан хал этиш ташкил
тгади.
Биз бундан буён хам узок-якиндаги барча хорижий мамлакатлар, жахон хамжамияти билан сама­
рали хамкорлигимизни давом эттирамиз. Бу борада
очик, дустона ва прагматик сиёсат олиб бориш
тамойилига содик коламиз.
128
Бирлашган
М иллатлар
Ташкилоти,
Шанхай
хамкорлик ташкилоти, Мустакил Давлатлар Хамдустлиги, Ислом хамкорлик ташкилоти ва бошка
халкаро тузилмалар билан фаол муносабатлар ва
хамкорлик олиб бориш Узбекистоннинг миллий
манфаатларига хизмат килади.
Биз Жахон банки, Осиё тараккиёт банки, Ислом
тараккиёт банки, Халкаро валюта жамгармаси,
бошка халкаро молия ва иктисодий ташкилотлар
билан амалий хамкорликни янада ривожлантирамиз.
Азиз ва мухтарам юртдошлар!
Биз янги - 2017 йилга эзгу ва олижаноб максадлар билан кадам куймокдамиз.
Буни хозиргина эълон килинган «Халк билан
мулокот ва инсон манфаатлари йили» буйича барчамиз, бутун халкимиз калбидаги орзу-интилишлар
ифодаси булган режа ва максадларимиз яккол
тасдиклаб турибди.
Ишончим комил, ана шу олижаноб вазифаларни х,ал этишда давлат ва нодавлат ташкилотлар,
махалла, хотин-кизлар, ёшлар вакиллари, кенг
жамоатчилик, бутун халкимиз фаол иштирок
этади.
Кириб келаётган Янги йил сиёсатимизнинг бош
максадини, яъни, «Инсон манфаати хар нарсадан
улуг» деган эзгу гояни изчил давом эттириш,
хаётимизни янада обод ва фаровон этиш йулида
яна бир улкан кадам булади.
129
Барчангизни Конституциямиз байрами билан
самимий табриклаб, сизларга сихат-саломатлик,
бахт ва омад, хонадонларингизга файзу барака
тилайман.
Узбекистон Республикаси Конституциям
цабул к;илинганининг 24 йиллигига багишлангин
тантанали маросимдаги маъруза.
2016 йил 7 декабрь
130
ЭРКИН ВА ОБОД, ДЕМОКРАТИК
ЖАМИЯТНИ БАРЧАМИЗ БИРГАЛИКДА
БАРПО ЭТАМИЗ
Ассалому алайкум, кадрли ватандошлар!
Мухтарам Сенат Раиси ва сенаторлар!
Хурматли Спикер ва депутатлар!
Хонимлар ва жаноблар!
Аввало, сиз, азизларга, сизларнинг тимсолингизда
бутун халкимизга мурожаат килиб, менга юксак
ишонч билдириб, Узбекистон Республикаси Прези­
дента лавозимига сайлаган барча ватандошларимга
чин калбимдан яна бир бор миннатдорлик изхор
этишга ижозат бергайсиз.
Бугун, мана шу юксак минбардан туриб,
юртимизда яшаётган барча миллат ва элат вакилларига, мухтарам отахон ва онахонларимизга, мунис аёлларимиз, навкирон ёшларимизга самимий
ташаккур билдираман. Ю ксак инсоний фазилатлар
сохиби булган, мехнаткаш ва багрикенг халкимиз
олдида бош эгиб таъзим килишни узим учун хам
карз, хам фарз деб биламан.
Сиз, азизларнинг, эл-юртимизнинг менга билдирган мана шундай юксак ишончини узим учун катта
шараф ва улкан масъулият деб хисоблайман.
Хеч нарса билан киёслаб, улчаб булмайдиган бундай олий ишончни оклаш учун бор куч131
гайратим, билим ва тажрибамни, бутун борлигимни
багишлашга ваъда бераман.
Менинг номзодимни Узбекистан Республикаси
Президента
лавозимига
курсатган
ва
бутун
сайлов кампанияси давомида куллаб-кувватлаган
Узбекистан Либерал-демократик партиясининг бар­
ча аъзоларига алохида миннатдорлик билдираман.
Шу билан бирга, мукобиллик асосида утган
ушбу сайловда иштирок этган Узбекистан Халк
демократик партияси М арказий кенгаши раиси
Хатамжон
Кетмоновга,
«Миллий
тикланиш»
демократик партияси Марказий кенгаши раиси
Сарвар Отамуротов ва «Адолат» социал-демократик
партияси Сиёсий кенгаши раиси Наримон Умаровга
яна бир бор уз ташаккуримни изх,ор этаман.
Фурсатдан фойдаланиб, менга уз табрик ва
кутловларини йуллаган барча хорижий давлатлар,
халкаро ташкилотлар етакчиларига, сиёсат ва
жамоат арбобларига, шунингдек, сайлов жараёнида ва хдр доим бизга хайрихох, булиб келган,
бугунги йигилишимизда иштирок этаётган хори­
жий
давлатларнинг
юртимиздаги
дипломатик
ваколатхоналари рахбарларига узимнинг чукур
миннатдорлигимни,
юксак
хурмат-эхтиромимни
билдираман.
Кадрли юртдошлар!
Барчамизга маълумки, хдр бир суверен давлат
узининг бетакрор тарихи ва маданиятига эгадир.
Бу тарих, бу маданиятнинг хакикий ижодкори,
яратувчиси эса хакли равишда шу мамлакат халки
хисобланади.
132
Узбекистонимизнинг куп асрлик тарихи ва кейинги 25 йиллик ривожланиш даври, уз давлат
мустакиллиги ва суверенитетини мустахкамлашга
каратилган тараккиёти бу хдкикатни яна бир бор
яккол тасдиклаб берди. Ана шу бунёдкорлик
жараёнининг кудратли ва хал килувчи кучи, х.еч
шубхасиз, куп миллатли халкимиздир.
Узбек халкининг неча минг йиллик тарихида
кандай мураккаб даврлар, огир синовлар булганини
барчамиз яхши биламиз.
Узбекистоннинг энг янги тарихи ва биз эришган
оламшумул ютуклар мард ва матонатли халкимиз
хар кандай кийинчилик, тусик ва синовларни уз
кучи ва иродаси билан енгиб утишга кодир, деб
баралла айтишга тула асос беради.
Биз аждодларимизнинг ёркин хотирасини асрабавайлаб, калбимизда, юрагимизда абадий саклаймиз. Букилмас ирода, фидойилик ва жасорат
намунасини амалда намоён этиб, уз хаётини
азиз
Ватанимизнинг
х,ар
томонлама
равнак
топишига багишлаган устоз ва мураббийларимиз,
замондошларимиз билан биз чексиз фахрланамиз.
Мен бугун Олий М ажлис палаталари, сиёсий
партиялар ва хдракатлар, жамоат ташкилотлари,
бутун халкимизнинг саъй-харакатларини Узбекистон Республикасининг Биринчи Президенти, барча­
миз учун азиз ва кадрли булган Ислом Абдуганиевич
Каримов бизга васият килиб колдирган ягона
максад йулида бирлаиг ирии га даъват этаман.
133
Бу олижаноб максад - изчил ва баркарор
ривожланаётган, эркин ва фаровон, демократии
Узбекистон давлатини барпо этишдан иборатдир.
Бугунги кунда Узбекистон жахон хамжамиятида узининг муносиб урни ва мавкеига эга. Биз
дунёдаги барча давлатлар билан якиндан хамкорлик
килиш ва амалий мулокот учун очикмиз. Булиб
утган демократик сайлов жараёни бунинг яна бир
ишончли ва яккол тасдиги булди.
Сайловни кузатиш учун дунёдаги 5 та нуфузли
халкаро ташкилот хамда 46 та давлатдан 600 нафарга якин кузатувчи катнашгани сизларга яхши
маълум. Айникса, Европада хавфсизлик ва хамкорлик ташкилотининг Демократик институтлар ва
инсон хукуклари буйича бюросининг тулаконли
миссияси биринчи марта юртимизга ташриф буюрди. Яъни, ушбу халкаро тузилманинг 32 та мамлакатдан келган 200 нафарга якин вакили - бу албатта
кичкина ran эмас - айнан демократик тамойиллар
талаблари асосида сайлов жараёнини синчиклаб
кузатиб борди.
Сайловда халкимиз узининг хохиш-иродасини,
юксак сиёсий онги ва фаол фукаролик позициясини ёркин намоён этди. Бу, у з навбатида, элюртимизнинг уз такдири ва келажагига кандай катта
ишонч ва масъулият билан караётганини яккол
ифода этади.
Сайлов натижаларини биз аввало ватандошларимизнинг Узбекистонда амалга оширилаётган
демократик ислохотларга, якин ва олис истикбол
134
учун
белгилаб
олинган
стратегии
тараккиёт
дастуримизга берган холис ва хакконий бахоси, деб
кабул киламиз.
Сайлов сиёсий партиялар уртасида соглом ракобат ва кураш, миллий конунчилигимиз талабларига,
сайлов буйича умумэътироф этилган халкаро
стандартларга тула мос холда, эркинлик ва очиклик
рухида утганини барча чет эллик кузатувчилар очик
ва баралла таъкидладилар.
Куни кеча Марказий сайлов комиссияси хам
узининг сайлов натижалари буйича якуний хулосаларида шу хакикатни яна бир бор кайд этди. Хеч
шубхасиз, бундай юксак эътироф, бундай юксак бахо
барчамизни кувонтиради.
М ухтарам дустлар!
Бугун мен Узбекистон Республикаси Президенти вазифасини бажаришга киришар эканман,
буюк давлат ва сиёсат арбоби, азиз устозимиз Ислом
Каримовнинг ишларини давом эттирган холда,
32 миллионлик катта халк, катта мамлакатни
бошкариш канчалик масъулиятли ва мураккаб
эканини, давлат рахбари сифатида зиммамдаги
жуда улкан жавобгарликни хар томонлама чукур
хис килиб, англаб турибман.
Биринчи Президентимиз узининг серкирра сиёсий
фаолияти, олижаноб инсоний фазилатлари билан
В атанимизнинг куп асрлик тарихида учмас ва ёркин
из колдирди.
Буюк Ю ртбошимиз нафакат Узбекистонда, балки
бутун жахон микёсида катта хурмат ва обру-эъти135
борга сазовор булган улкан шахе ва арбоб сифатида танилган эди. Ш унинг учун хам устозимизнинг хотирасини абадийлаштириш буйича минглаб
юртдошларимиздан куплаб таклиф ва тавсиялар
келиб тушмокда. Уларнинг барчаси айни пайтда
атрофлича урганилмокда ва бу борада алохида
карор кабул килинади.
Хурматли мажлис иштирокчилари!
Бугун дунёдаги шиддатли глобаллашув шароитида, халкаро майдонда турли манфаатлар тукнашуви кучайиб бораётган, жахон иктисодиймолиявий инкирози давом этаётган кескин бир
вазиятда Узбекистонга рахбарлик килишдек улкан
масъулиятни зиммамга олаётган эканман, мен
аввало купни курган, донишманд халкимизга, сиз,
азизларнинг ёрдам ва кумагингизга таянаман ва
ишонаман.
Барчангиз хабардорсиз, сайлов арафасида мен
сайловчилар хамда ах,олининг турли катламлари
вакиллари билан куплаб учрашув ва сухбатлар
утказдим.
Ана шундай очик мулокотларда билдирилган
амалий таклифлар, конуний талаблар, уларни амалга
ошириш учун курилган аник чора-тадбирлар, очигини
айтаман, мен учун яна бир катта хаётий мактаб
булди.
Ана шу учрашув ва сухбатларнинг якуний
хулосалари мамлакат Президенти лавозимидаги
ута мухим ва масъулиятли фаолиятимда мен учун
дастурий кулланма булиб хизмат килади.
136
Бугун замоннинг узи барчамизнинг олдимизга,
биринчи навбатда, Узбекистон Президента сифатида
менинг олдимга янги ва гоят масъулиятли вазифаларни куймокда. Ана шу асосий вазифалар хакида
бугун ушбу йигилишимизда кискача ахборот беришни уринли, деб хисоблайман.
Биринчидан, биз мухтарам Биринчи Президентимиз Ислом Абдуганиевич Каримов бошлаб
берган кенг куламли сиёсий, иктисодий ва ижтимоий
ислохотлар йулини огишмасдан, катъий ва изчил
давом эттирамиз.
Бу йул - эркин, демократик, инсонпарвар давлат
куриш, фукаролик жамиятини шакллантириш, Ватанимиз иктисодий кудратини юксалтириш ва янада
равнак топтиришнинг мустахкам заминидир.
Мен мамлакат Президенти сифатида Узбекистон
Республикаси Конституцияси талабларини катъий
ва сузсиз бажариш, конун устуворлигини таъ­
минлаш, фукароларнинг хукук ва эркинликларини
таъминлайдиган ички ва ташки сиёсатни амалга
оширишни узимнинг энг асосий бурчим ва вазифам,
деб хисоблайман.
Ана шу фундаментал тамойилларни руёбга
чикаришга дойр амалий саъй-харакатлар тугрисида
мен Конституциямизнинг 24 йиллигига багишланган тантанали йигилишдаги маърузамда у з фикрларимни баён килганимдан албатта барчангиз
хабардорсиз, деб уйлайман.
Шу муносабат билан Конунчилик палатаси
Спикери ва депутатлар, Сенат Раиси ва сенаторлар137
дан Президентнинг давлат маслахатчилари хизматлари хамда хукумат билан биргаликда мамлакатимизда
келажакда
амалга
ошириладиган
ислохот ва узгаришларнинг хукукий асосларини
янада такомиллаштириш ва мустахкамлаш буйича
аник чора-тадбирлар комплексини ишлаб чикишни
сурайман.
Иккинчидан, мамлакатимизда хукм сурастган
миллатлар ва фукаролар тотувлиги, узаро хурмат
ва мехр-окибат мухитини куз корачигидек саклаш
хамда мустахкамлашни узимнинг устувор вазифам,
деб хисоблайман.
Маълумки, юртимизда виждон ва эътикод эркинлиги, турли миллат вакилларининг хукуклари
кенг кафолатланиб, диний багрикенглик мухиги
мустахкамланмокда.
Хозирги вактда диёримизда 130 дан зиёд миллат
ва элат вакиллари узаро х.амжи\ат яшамокда,
16 та конфессияга мансуб диний таш килоглар )ркин
фаолият юритмокда.
Жамиятимизда хукм сураётган узаро дустлик
ва хамжихатликни янада ривожлантириш, кайси
миллат, дин ва эътикодга мансублигидан катъи
назар, барча фукаролар учун тенг хукукларни
таъминлаш эътиборимиз марказида булади. Уларнинг уртасига нифок соладиган экстрсмистик ва
радикал гояларни таркатишга Узбекистонда мутл а ко
йул куйилмайди.
Бугунги кунда дунёнинг айрим минтакаларида
тобора кескинлашиб бораётган конли можаро ва
138
зиддиятлар, терроризм ва экстремизм хавфи биздан
доимий огох, ва хушёр булишни талаб этмокда.
Шу борада Узбекистон чегараларининг хавфсизлиги ва дахлсизлигини таъминлаш, мамлакатимиз мудофаа кобилиятини мустахкамлаш, юртимиз
остонасига хеч кандай бало-казони якин келтирмаслик каби хал килувчи вазифалар хамиша диккатимиз марказида булади.
Бугун принципиал жихатдан гоят мухим булган
бир фикрни яна таъкидлаб айтишни зарур деб
биламан: Узбекистон ва унинг багрикенг халки
тинчликсевар сиёсат юритиш, миллий ва умуминсоний
кадриятларга
хурмат
билан
караш
тамойилларини амалга ошириш позициясида доимо
мустахкам туриб келмокда. Лекин, зарур булса,
биз мамлакатимиз суверенитети ва мустакиллигига, халкимизнинг тинч ва осуда хаётига тахдид
соладиган хар кандай уринишларга карши кескин
зарба беришга кодирмиз. Ш унинг учун мен,
халкимизга мурожаат килиб, шуни айтмокчиманки,
бу масалада хеч кимда х,еч кандай иккиланиш ва
шубха булмаслиги лозим. Бунинг учун бизнинг
кучимиз хам, кудратимиз х.ам етарли.
Фурсатдан фойдаланиб, Куролли Кучлар, М ил­
лий хавфсизлик хизмати, чегара ва ички кушинларнинг
аскар
ва
сержантлари,
офицер
ва
генералларига, барча хдрбий хизматчиларимизга
узининг хдрбий касамёди ва мукаддас бурчига
садокати учун самимий миннатдорлик билдираман.
139
Ишончим комилки, сизлар бундан буён хам
юксак профессионал махорат, мардлик ва жасорат
намунасини курсатиб, юртимизда тинчлик ва
баркарорликни саклаш ва мустахкамлаш буйича уз
ватанпарварлик бурчингизга содик булиб коласиз.
Узбекистон Республикаси Президента хузуридаги
Хавфсизлик кенгашидан Мудофаа вазирлиги ва
бошка тузилмалар рахбарияти билан биргаликда
Куролли Кучларимизнинг 25 йиллигига тайёргарлик
куриш ва уни муносиб нишонлашга дойр чоратадбирлар комплексини якин кунларда такдим
этишни сурайман.
Бу борада муносиб харбий хизматчиларни нафакат якинда таъсис этилган кукрак нишонлари
билан, балки юксак давлат мукофотлари билан
такдирлаш буйича хам таклифлар киритиш максадга мувофикдир.
Учинчидан, халкимиз азалдан юксак кадрлаб
келадиган, хамма нарсадан устун куядиган адолат
туйгусини хаётимизда янада кенг карор топтиришни биз биринчи даражали вазифамиз, деб хисоблаймиз.
Бу борада буюк сохибкирон Амир Темур бобомизнинг: «Адолат хар бир ишда хамрохимиз
ва дастуримиз булсин!» деган чукур маъноли
сузлари хар биримиз учун хаётий эътикодга айланиши зарур.
Бу масала, энг аввало, давлат хокимияти ва
бошкаруви органлари, бутун суд тизими, прокура­
тура, ички ишлар, мазорат органлари рахбарлари
140
ва ходимларининг, шунингдек, Олий М ажлиснинг
Инсон хукуклари буйича вакилининг бевосита
вазифасидир.
Ж амиятимизда коррупция, турли жиноятларни
содир этиш ва бошка хукукбузарлик холатларига
карши курашиш, уларга йул куймаслик, жиноятга
жазо албатта мукаррар экани тугрисидаги конун
талабларини амалда таъминлаш буйича катьий
чоралар куришимиз зарур.
Депутатлар ва сенаторлар, кенг жамоатчилик,
бутун
халкимиз
хукукий
демократик
давлат
куришнинг ана шу мухим сохасидаги давлатимизнинг саъй-харакатларини албатта куллаб-кувватлайдилар, деб уйлайман ва бунга ишонаман.
М амлакатимизда демократик ислохотларни яна­
да чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривож­
лантириш концепциясини амалга оширишда биз,
илгаригидек, фукароларнинг узини узи бошкариш
органлари - махаллалар, шунингдек, нодавлат
нотижорат ташкилотлар, эркин ва холис оммавий
ахборот воситалари фаол урин эгаллайди, деб
ишонамиз.
«Кучли давлатдан - кучли фукаролик жамияти
сари» деган мухим тамойилни амалга оширишда
биз аввало ана шу ижтимоий институтларнинг
куч ва имкониятларига таянамиз.
Шу муносабат билан халк хокимиятининг энг
мухим пойдевори сифатида жамоатчилик назорати
институтини
кучайтириш
буйича
мамлакати­
миз Конституциясининг 32-моддасида, шунингдек,
141
«Давлат хокимияти
ва бошкаруви
органлари
фаолиятининг очиклиги тугрисида», «Ижтимоий
шериклик
тугрисида»ги
конунлар
ва
бошка
хужжатларда
мухрлаб
куйилган
талабларнинг
ижросини таъминлашга алохида эътибор каратамиз.
Бу мухим ишда биз барча фукароларимиз, энг
аввало, ёши улуг, улкан хаётий тажрибага эга
нуроний оксоколларимиз, катта авлод вакилларининг маслахатлари ва фаол кумагига умид киламич
ва таянамиз.
Айнан шу авлоднинг фидокорона мехнати туфайли уз пайтида мамлакатимиздаги йирик индус­
трия комплекслари барпо этилди ва модернизация
килинди. Уларнинг акл-заковати ва саъй-харакатлари билан саноатнинг янги, юкори технологияларга асосланган тармоклари ташкил этилди,
ноёб инфратузилма объектлари курилди, фермерлик харакати шакллантирилди, шахар ва кишлокларимизнинг киёфаси тубдан узгарди.
Айнан ана шундай табаррук инсонларнинг
Ватанимизга булган буюк мехр-мухаббати ва
жонкуярлиги туфайли мустакил Узбекистон давлатининг мустахкам замини яратилди.
Бугунги
имкониятдан фойдаланиб, юртимиз
равнаки
йулидаги
фидокорона
хизматлари
учун мухтарам нуронийларимизга, кадрли мехнат
фахрийларига
узимнинг
юксак
хурматэхтиромим ва самимий тилакларимни билдиришга, уларнинг барчасига узок умр, мустахкам
142
соглик, бахту саодат ва фаровонлик тилашга рухсат
бергайсизлар.
Шу борада бир фикрга алохида ургу бериб таъкидламокчиман: ёши улуг инсонлар, катта авлод
вакилларига эътибор ва амалий гамхурликни
кучайтириш, уларнинг пенсияларини ошириш, тиб­
бий хизмат ва ижтимоий-маиший таъминотини
яхшилаш бундан буён хам Президент учун,
х.укуматимиз ва барча хокимликлар учун энг
мухим устувор вазифалардан бири булиб колади.
Шу максадда пенсионерлар, ёлгиз кария ва
ногиронларга давлат кумагини кучайтириш буйича
айни пайтда кенг камровли чора-тадбирлар ком­
плексен ишлаб чикилди ва улар сузсиз амалга
оширилади.
«Нуроний» ва «Махалла» жамгармаларининг
ходимлар штатларини купайтириш ва моддийтехник базасини мустахкамлаш, жамиятимиз хаётида уларнинг урни ва мавкеини янада ошириш
буйича кушимча зарур чоралар курилади.
Яратганнинг бебахо муъжизаси булган азиз
аёлларимиз, кадрли оналаримиз, мехрибон рафикаларимиз, мунис опа-сингилларимиз, севимли
кизларимиз ва набираларимиз хдётда бизга бар­
ча тусикларни енгиб утиш » олдимизга куйган
максадларимизга эришиш йулида доимо гамхурлик килиб, хамиша чексиз ишонч, куч ва мадад
берадилар.
Сизларнинг оналик мехрингиз ва саховатингиз,
аёллик тароватингиз ва мехр-окибатингиз учун биз
сизлардан умрбод карздормиз.
143
Шу сабабли оналар ва болалар соглигини
мухофаза килиш, аёлларнинг турмуш шароитларини
хисобга олган холда, иш билан таъминлаш, опасингилларимизнинг огирини енгил килиш учун хар
томонлама имконият яратиш, хотин-кизларнинг
ижтимоий-сиёсий хаётимиздаги урни ва нуфузини
ошириш буйича давлат сиёсатини фаол давом
эттиришни биз узимизнинг энг мухим вазифамиз,
деб биламиз.
Барчамизга аёнки, Узбекистон бой казилма ва
табиий ресурсларга, кудратли иктисодий ва инсоний салохиятга эга. Бирок бизнинг энг катта
бойлигимиз - бу халкимизнинг улкан интеллектуал
ва маънавий салохиятидир.
Бу салохиятни яратиш ва янада купайтиришда хурматли зиёлиларимиз - илм-фан ва техника
намояндалари, биринчи навбатда кадрли хамда
хурматли академикларимиз, маданият, адабиёт ва
санъат, спорт сохаларининг вакиллари бутун вужудини бериб, фидокорона мехнат килаётганларини
биз яхши биламиз ва юксак кадрлаймиз.
Ана шу захматкаш инсонларнинг илмий ва ижодий изланишларини хар томонлама куллаб-кувватлаш, улар учун зарур шарт-шароитлар яратишни
биз узимизнинг бирламчи вазифамиз сифатида
куришимиз даркор.
Шу максадда хукуматимиз томонидан аник
чора-тадбирлар ишлаб чикилади ва амалга оширилади.
Бугунги кунда «Фарзандларимиз биздан кура
кучли, билимли, доно ва албатта бахтли булиш144
лари шарт!» деган хаётий даъват хар биримизнинг, ота-оналар ва кенг жамоатчиликнинг онги ва
калбидан мустахкам урин эгаллаган.
Х,озирги
вактда
мамлакатимиз
ахолисининг
32 фоизини ёки 10 миллионини 30 ёшгача булган
ёшларимиз ташкил этади.
Ёшларимиз хакли равишда Ватанимизнинг келажаги учун жавобгарликни зиммасига олишга
кодир булган, бугунги ва эртанги кунимизнинг хал
этувчи кучига айланиб бораётгани барчамизга
гурур ва ифтихор багишлайди.
Бу сохада олиб бораётган кенг микёсли ишларимизни, хусусан, таълим-тарбия буйича кабул
килинган умуммиллий дастурларимизни мантикий
якунига етказишимиз зарур.
Шу максадда хукуматнинг, тегиш ли вазирлик
ва идоралар хамда бутун таълим тизимининг,
хурматли домлаларимиз ва профессор-укитувчиларнинг энг мухим вазифаси - ёш авлодга пухта
таълим бериш, уларни жисмоний ва маънавий
етук инсонлар этиб тарбиялашдан иборатдир.
Фарзандларимиз учун замонавий иш жойлари
яратиш, уларнинг хаётда муносиб урин эгаллашини
таъминлашга
каратилган
ишларимизни
янги боскичга кутаришни даврнинг узи такозо
этмокда.
Биз ёшларга дойр давлат сиёсатини хеч
огишмасдаи, катьият билан давом эттирамиз.
Нафакат давом эттирамиз, балки бу сиёсатни энг
145
устувор вазифамиз сифатида бугун замон талаб
килаётган юксак даражага кутарамиз.
Ёшларимизнинг
мустакил
фикрлайдиган,
юксак интеллектуал ва маънавий салохиятга
эга булиб, дунё микёсида уз тенгдош ларига \еч
кайси сохада буш келмайдиган инсонлар булиб
камол топиши, бахтли булиши учун давлатимиз ва жамиятимизнинг бор куч ва имкониятларини сафарбар этамиз.
Туртинчидан,
иктисодиётимизнинг
баркарор
суръатлар билан усишини таъминлашдск мухим
тамойил ва устувор вазифани амалга ошириш, дав­
лат рахбари сифатида мен учун стратегик вазифа
булиб колади.
Биз аввало иктисодиётни ислох килиш ва
эркинлаштириш борасидаги ишларимизни янада
чукурлаштириш, унинг соха ва тармокларини таркибий жихатдан узгаРтиРиш буйича бошланган
ишларни жадаллаштиришимиз керак.
ТармоклЪр ва худудларни модернизация килиш,
уларнинг ракобатдошлик даражасини ошириш,
экспорт салохиятини ривожлантириш масалалари
доимий эътиборимиз марказида булиши лозим.
Бунинг учун
хорижий
сармоялар
ва
илгор
технологияларни
хамда
ахборот-коммуникация
тизимларини барча сохаларга янада фаол жалб
этишимиз зарур булади.
Айнан шу асосда 2030 йилгача мамлакатимиз
ялпи
ички
махсулотини
2 баробардан
зиёд
купайтиришга эришишимиз даркор.
146
Кишлок хужалигини ислох килиш ва озиковкат хавфсизлигини таъминлаш масалалари, х.еч
шубхасиз, биз учун энг мухим вазифалардан бири
булиб колади. Энг аввало, агросаноат комплекси
ва унинг локомотиви, яъни харакатга келтирувчи
кучи булган куп тармокли фермер хужаликларини изчил ривожлантиришга катта эътибор
каратилади.
Иктисодиётда давлат иштирокини стратегии
асосланган даражада кискартириш, хусусий мулкни
янада ривожлантириш ва уни химоя килишга
дойр комплекс масалаларни хал этиш - хукумат,
давлат бошкаруви органлари ва барча даражадаги
хокимликлар учун энг мух,им устувор вазифа сифатида белгиланади.
Бизнинг яна бир мухдш вазифамиз - кичик
бизнес ва тадбиркорлик сох,асини куллаб-кувватлаш ва рагбатлантириш, мамлакатимиз иктисодий
кудратини, юртимизда тинчлик ва баркарорлик,
ижтимоий тотувликни мустахкамлашдан, бу соха
улушини янада ошириш учун кулай шарт-шароитлар
яратиб беришдан иборат. Нега деганда, тадбиркор
нафакат узини ва оиласини, балки халкни хам,
давлатни хам бокади. Мен такрор булса хам,
айтишдан хеч качон чарчамайман, яъни, халк
бой булса, давлат хам бой ва кудратли булади.
Ш унинг учун бундан кейин тадбиркорликни
ривожлантиришга тускинлик килиш давлат
сиёсатига, Президент сиёсатига тускинлик килиш,
147
деб бахоланади. Принципиал жихатдан гоят мухим
булган бу позициямизни яна бир бор алохида
таъкидлаб утишни мухим ва зарур деб хисоблайман.
Сайловчилар
билан
учрашувларда
нафакат
тадбиркорлар, балки ахолимизнинг кенг катлами
ана шу талабни катъий куллаб-кувватлаганига шахсан узим чукур ишонч хосил килдим.
Бешинчидан, биз амалга ошираётган иктисодий ислохотлар ва ижтимоий узгаришларнинг
самараси, биринчи навбатда, ахолининг моддий
ахволи ва фаровонлигини, унинг хаёт даражаси
ва сифатини оширишга кай даражада таъсир
курсатаётгани билан улчанади.
Шу максадда иш хаки, пенсия, нафака ва
стипендиялар микдорини боскичма-боскич ошириб бориш буйича биз аник чора-тадбирларни
режалаштирганмиз ва улар албатта амалга оширилади.
2017 йилдан бошлаб ахолини, авваламбор,
лицейлар, касб-хунар коллежлари ва олий укув
юртлари битирувчиларини иш билан таъминлаш
масаласи буйича янги тизим жорий этилади.
Истеъмол товарлари ишлаб чикаришни кенгайтириш ва ахолининг уларга булган эхтиёжини
тулик кондириш, жумладан, макбул нархлар буйича
кенг турдаги озик-овкат махсулотлари билан
халкимизни тулик таъминлаш олдимизда турган
мухим вазифалар каторига киради.
148
Биз учун бебахо бойлик булган инсон саломатлигини асраш максадида согликни саклаш
сохасини, энг аввало, унинг бирламчи бугинидаги
булинмалари
ва
кишлок
врачлик
пунктлари
фаолиятини тубдан такомиллаштириш, тез тиббий
ёрдам ва юкори технологиялар асосида хизмат
курсатадиган, ихтисослашган махсус марказларни
янада ривожлантириш юзасидан чора-тадбирлар
комплексини амалга ошириш хукуматнинг эътибор
марказида булиши даркор.
Бу масалада куни кеча Согликни саклаш вазирлиги тизимидаги рахбар кадрлар тулик янгиланди
ва айтиш мумкинки, уларнинг таркиби кучайтирилди.
Барчангизнинг хабарингиз бор, дори воситалари
ва тиббий буюмларга нархларни шакллантириш
тизимини такомиллаштириш буйича кейинги пайтда
аник чоралар курилмокда ва биз бу ишларни катъий
давом эттирамиз.
Бу борадаги ислохотлар ахолига тиббий хизмат
курсатиш ва дори воситалари билан таъминлаш
сифатини тубдан яхшилашга каратилгани билан
алохида ахамиятга эга.
Хабарингиз бор, 2017 - 2021 йилларга мулжалланган 15 та максадли дастурнинг айримлари кабул
килиниб, уларнинг ижросига киришилди ва якин
вакт ичида шу йуналишдаги бошка дастурларнинг барчасини тасдиклаш буйича ишлар тулик
якунланади.
Мазкур дастурларнинг барчасини ягона максад
бирлаштириб туради. Яънч, улар якин 5 йилда
149
ахоли пунктларини, айникса, кишлок жойлар, туман
ва шахарларни комплекс ривожлантириш, замонавий мухандислик-коммуникация, ижтимоий ва
бозор инфратузилмасини шакллантиришга дойр
бир катор долзарб масалаларни хал этишга каратилади.
Олтинчидан, ахоли билан доимий мулокот килиш,
унинг конуний талаблари, суров ва таклифларини
амалга ошириш учун аник чоралар куришни мои
узим учун энг мухим ва устувор вазифа, лсб
хисоблайман.
Энди нафакат хукумат, балки мутасадди вазирлик
ва идоралар, хужалик бирлашмалари, шунингдек,
хокимларнинг хам бу борадаги фаолияги якунлари
буйича хисобот бериш тизими жорий этилади
ва шунга караб уларнинг ишига бахо берилади.
Шу сабабдан хар бир рахбар ва мансабдор
шахсдан айни шу асосда тизимли ва самарали
иш олиб боришни талаб этаман.
Сизларга яхши маълумки, биз 2017 йилни
юртимизда «Халк билан мулокот ва инсон манфаатлари йили» деб эълон килдик. Лекин, хаммамиз
тушунамизки, халк билан мулокот, одамлариинг
ичига кириш, уларнинг дарду ташвишлари билан
яшаш, инсон манфаатларини таъминлаш - бу биз
учун факат бир йиллик иш эмас.
Бу масала келгуси беш йиллик фаолиятимизда
хам энг устувор вазифа булиб колади ва бу хакикатни хаммамиз чукур тушуниб, яхши англаб
олишимиз шарт. Чунки, биз юртимизда янги
150
давлат, янги жамият куриш йулида кандай иш
килсак, уларнинг барчасини
халкимиз билан
бамаслахдт киламиз.
Хаммамизни тарбиялаган, вояга етказган - шу
халк. Барчамизга туз-насиба берган хам - шу халк.
Бизга ишонч билдирган, рахбар килиб сайлаган
хам айнан шу халк.
Ш ундай экан, биз биринчи навбатда ким
билан мулокот килишимиз керак - одамларимиз
билан.
Ким билан бамаслахат иш тутишимиз керак аввало халкимиз билан. Ш унда халкимиз биздан
рози булади.
Халк рози булса, ишимизда унум ва барака
булади.
Халк биздан рози булса, Яратган хам биздан
рози булади.
Шу маънода, буюк Алишер Навоий бобомизнинг
«Одамий эрсанг, демагил одами, Ониким, йук
халк гамидин гами» деган сатрларида канчалик
чукур хаётий хикмат, фалсафа бор. Яъни, бу
дунёда инсонларнинг дарду ташвишларини уйлаб
яшаш - одамийликнинг энг олий мезонидир,
халкнинг гамидан узок булган инсонни одам
каторига кушиб булмайди, деб таъкидламокда улуг
бобомиз.
Бу улмас сатрлар бизнинг бугунги хаётимиз билан,
бизнинг орзу-интилиш ва амалий харакатларимиз
билан накадар хамоханг экани одамни хайратга
солади.
151
Биз барча давлат идоралари фаолиятида ахолининг мурожаатлари билан ишлаш буйича сифат
жихатидан мутлако янги тизимга утиш имиз даркор.
Хусусан, 2017 йилдан бошлаб барча даражадаги хокимлар, прокуратура ва ички ишлар органлари рахбарларининг ахоли олдида хисобот бериш
тизими жорий этилади.
Шу билан бирга, илгари хам айтганимиз каби,
хар бир туман ва шахарда «Халк кабулхоналари»ни
ташкил этиш ва уларнинг тулаконли фаолият
курсатишини таъминлашимиз зарур булади.
Бу кабулхоналарнинг хукукий макомини, улар­
нинг ваколат ва мажбуриятларини аник бслгилаб,
бирорта хам мурожаат эътиборсиз кол май д и га н
тизим фаолиятини йулга куйиш даркор.
Давлат
органлари
ва
мансабдор
шахслар
фаолиятига бахо беришда конунийликни таъмин­
лаш,
фукароларнинг
хукук
ва
эркинликлари
кандай
^имоя
килинаётгани,
уларга
давлат
хизматлари курсатишнинг сифати ва очиклиги биз
учун энг асосий мезон булиши шарт. Шу борада
бир фикрни яна такрорлаб айтмокчиман: халк
давлат органларига эмас, балки давлат органлари
халкимизга хизмат килиши керак.
Шу муносабат билан энг мухим ижтимоийиктисодий вазифалар, тармок ва худудлар буйича
максадли дастурлар, устувор инвестиция лойихалари ва бошка долзарб вазифалар бажарилишини танкидий тахлил килиш юзасидан амалдаги
мавжуд тизим самарадорлигини оширишимиз лозим.
152
Айни вактда Вазирлар М ахкамасининг комплекслари ва иктисодиёт тармоклари рахбарлари
хамда хокимларнинг Президент хузурида шахсий
хисоботини эшитиш амалиёти янгидан жорий
этилади.
Хукуматга, хокимликларга сайловчилар ва ахо­
лининг кенг катламлари вакиллари билан учрашувлар якунлари буйича 20 1 7 -2 0 21 йилларда Крракалпогистон Республикаси, барча вилоятлар ва
Тошкент
шахрини
ривожлантириш
борасидаги
муаммоли масалаларни хал этиш юзасидан ишлаб
чикилган комплекс чора-тадбирларни вазирлик ва
идоралар билан биргаликда сузсиз амалга ошириш
топширилади.
Бугунги кунда нафакат Бош вазирнинг электрон
почтаси ва кабулхонасига, балки Президент номига
келиб тушаётган фукароларнинг конуний мурожаат
ва шикоятларини батафсил урганиш ва уларда
кутарилган масалаларни ечиш буйича ишларни
фаол давом эттириш гоят мухим, деб хисоблайман.
Умуман олганда, бундан кейин вазирлик ва идора­
лар,
хужалик
бирлашмалари
рахбарлари
ва
хокимларнинг фаолияти натижаси курук иктисодий
ракамлар билан эмас, балки уларнинг одамлар билан
кандай мулокот олиб бораётгани ва ишни ташкил
этгани, фукароларнинг муаммоларини кай даражада
хал килаётганига караб бахоланади ва тегишли
хулосалар чикарилади.
Айни шу масалада уларнинг фаолияти ижобий
булса, халк улардан рози булса, рахмат деймиз, акси
булса - биз бундай рахбарлар билан хайрлашамиз.
153
Хурматли дустлар!
Олдимизда турган кенг куламли вазифаларни
самарали хал этиш, энг аввало, давлат рахбари
сифатида шахсан мендан, давлат хокимиятининг учта
тармогидан, шунингдек, барча рахбар ва мансабдор
шахслардан катъий интизомни талаб этади.
Ишимизни тугри ташкил этиш, унинг самарадорлигини таъминлаш, бутун бошкарув тизими
фаолиятини сифат жихатидан замон талаблари
даражасига кутаришни бугун хаётнинг узи галаб
этмокда.
Албатта, биз режалаштираётган барча узгаришларнинг нихоятда куп киррали ва ута мухим эканини
мен чукур тушунаман.
Бирок йулимизда кандай тусик ва кийинчиликлар,
кескин ва долзарб муаммоларга дуч келсак хам,
шошма-шошарлик билан, пала-партиш карорлар
кабул килишга, яхши ушшб курилмаган хаттихаракатларга йул куйишга хаккимиз йук.
Бизнинг вазифамиз - тупланган тажриба ва
илгор халкаро амалиётга суянган холда, узимизнинг
тараккиёт ва янгиланиш моделимизни катъий
амалга оширишдан иборат. Шу борада якин ва урга
муддатга белгиланган марраларга эришиш учун
катъият билан харакат килишимиз зарур.
Шу максадда 2017 - 2021 йилларда Узбекистонни
янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегиясини ишлаб чикиш якин кунларда якунланади.
Бу стратегия давлат курилиши, суд-хукук тизимини такомиллаштириш, иктисодиётни эркинлаш154
тириш, ижтимоий сохани ривожлантиришни жадаллаштириш ва фаол ташки сиёсатни амалга оширишга оид бешта асосий устувор йуналишни камраб
олади.
Халкимиз билан доимий мулокот килишга дойр
талабни амалда бажариш учун ушбу Стратегияни
кабул килишдан олдин уни оммавий ахборот
воситаларида эълон килиб, эл-юртимиз уртасида
кенг мухокама килишни таклиф этаман.
Ишончим комилки, бундай мух.окамалар халкимиз
манфаатларини янада тулик инобатга олиш учун
хизмат килади.
Азиз дустлар!
Маълумки, Конституциямизнинг 98-моддасига
мувофик, иктисодий ва ижтимоий ислох.отларнинг устувор вазифаларини муваффакиятли хал
этиш учун жавобгарлик Вазирлар Махдсамаси,
хукуматнинг хдр бир аъзоси, давлат ва хужалик
бошкаруви
органлари
рах,барлари
зиммасига
юклатилган.
Бу, биринчи навбатда, Бош вазир ва унинг уринбосарларидан юксак даражадаги шахсий масъулиятни, шунингдек, уларнинг зиммасига юкланган
вазифаларни самарали ва тулик бажаришни талаб
этади.
Шу муносабат билан бир таклиф киритмокчиман.
Яъни, Олий Мажлис палаталарининг 2015 йил
23 январдаги ва жорий йилнинг 8 сентябрдаги кушма
мажлисларида таклиф этилган Вазирлар Махкамасининг харакат дастурини янада аниклаштириб,
155
хозирги талаблардан келиб чиккан холда, унга
кушимчалар киритиш лозим. Бу - кечиктириб
булмайдиган вазифадир.
У мид
киламанки,
бугунги
мажлисимизнинг
иккинчи кисмида Бош вазир лавозимига курсатиладиган янги номзод ушбу дастурнинг якин ва
узок истикболга мулжалланган асосий йуналишлари ва устувор вазифалари тугрисида ахборог бсради.
Бу борада асосий диккат-эътиборни куйидаги
стратегик йуналишларга каратиш максадга мувофик
булади, деб уйлайман.
Биринчидан, иктисодиётимизда юкори усиш
суръатларини саклаб колиш, макроиктисодий баркарорлик ва миллий валютамизни янада мустахкамлашни таъминлаш.
Иккинчидан, мамлакатимиз худудларини, яъни
шахар, туман ва махаллаларни, айникса, иктисодий
ва ижтимоий
ривожланишда
нисбатан
оркада
колаётган туман ва шахарларни комплекс ва жадал
ривожлантириш.
Учинчидан, ахолининг реал даромадларини,
турмуш даражаси ва сифатини оширишга алохида
эътибор каратиш.
Хукумат ва шахсан унинг янги рахбарияги
фаолияти самарасини биз айнан шу мезонлар асосида
бахолашимиз зарур.
Шу максадда якин кунларда Вазирлар Махкамасининг ижро этувчи тузилмаси кайта куриб чикилади ва тасдикланади. Бундай узгартиришлардан
асосий максад
туплапган тажриба асосида ва
мамлакатимизни ижтимоий-иктисодий ривожлан156
тириш буйича олдимизда турган кенг куламли
янги вазифаларга мувофик, давлат ва хужалик
бошкаруви органларининг энг оптимал ва самарали тизимини ишлаб чикишдан иборат.
Ана шу тизим марказида нафакат иктисодиётнинг
таянч тармокларини, балки, энг аввало, худудларни
комплекс ривожлантириш ва мамлакатимиз барча
фукароларининг х,аётий манфаатларини таъминлашга ва уларнинг даромадларини купайтиришга
дойр истикболдаги мухим вазифалар туриши
керак.
Олдимизда марказий бошкарув органлари Иктисодиёт вазирлиги, Молия вазирлиги, Ташки
иктисодий алокалар, инвестициялар ва савдо вазир­
лиги, Хусусийлаштириш, монополиядан чикариш
ва ракобатни ривожлантириш давлат кумитаси,
божхона тизими ва бошка идоралар фаолиятини
тубдан яхшилашга дойр комплекс чора-тадбирларни
амалга ошириш вазифаси х,ам турибди.
М амлакатимиз банк тизими ва бозор инфратузилмасининг бошка органлари фаолияти самарадорлигини ошириш хам долзарб масала булиб
колмокда.
Афсуски, хозирги кунда уларнинг фаолияти
бугунги хаёт ва иктисодий ислохотлар талабларидан анча ортда колмокда. Ш унинг учун биз бугунги
йигилишимизга барча йирик тижорат банклари
рах.барларини хдм таклиф этганмиз. Уларнинг бош
вазифаси - бундан кейин уз иш услубларини тубдан
узгартириб, фукароларимиз ва тадбиркорларнинг
157
хакикий ишончини козонишга ва уларга хакикий
кумакдош булишга эришишдан иборат.
Шу боис давлат банклари олдига куйидаги
вазифалар куйилмокда. Улар хар бир оила билан
мулокот ташкил килиш оркали фукароларнинг
тадбиркорлик билан шугулланиши учун кулаи
имкониятлар яратиши керак.
Шу максадда тижорат банклари ва уларнинг
жойлардаги филиаллари, уз имкониятларидан келиб
чикиб, тадбиркорларга молиявий кумак ва мадад
беришни зиммасига олади.
Лунда килиб айтадиган булсак, банклар энди
халкимизни тадбиркорликка, ишбилармонликка
ургатиши ва шунга етаклаши лозим булади.
Шунда одамлар богдорчилик, чорвачилик, хунармандлик, касаначилик, хизмат курсатиш, сервис ва
бошка сохаларда тадбиркорлик билан шугулланиб,
кичкина булса хам узининг корхонасини ташкил
этиб, конуний асосда даромад топади, узини хам,
оиласини хам молиявий жихатдан мустахкамлаб,
махалламиз, тумаиимиз ва шахримиз, вилоятимиз
ва
мамлакатимиз
ривожига
муносиб
хисса
кушади.
Бу сиёсатнинг асосий максади шундан иборагки,
биз хар бир фукаро узининг куч ва имконияти,
кобилияти ва салохиятини руёбга чикариши учун
кенг шароит ва имконият яратиб беришимиз
керак.
Мана, 2016 йил якунига етишига хам 15 кун колди.
Биз йилни муваффакиятли якунлаш, белгиланган
158
максадларга эришиш, янги - 2017 йилда мамлакатимиз
баркарор ривожланиши ва жадал усиш суръатларини
таъминлаш учун мустахкам замин яратиш максадида
барча воситаларни сафарбар этишимиз лозим.
Вазирлар Махкамаси рахбариятидан бу вазифаларни х,ар томонлама пухта бажаришни ва келгуси
йил январь ойида утказиладиган хукумат мажлисида
бу хакда батафсил хисобот беришни сурайман.
Хурматли мажлис иштирокчилари!
М амлакатимиз Асосий конунининг 78-моддасига
мувофик, мамлакатни модернизация килиш, жамиятимизни ислох этиш ва демократлаштиришни
таъминлашда мухим уРин ва жавобгарлик Олий
Мажлис Конунчилик палатаси ва Сенатига юкланган.
Бунинг учун учта вазифани амалга ошириш
зарур.
Биринчи вазифа - 2016 йил 7 декабрдаги тантанали мажлисда белгилаб берилган топширикларнинг аник бажарилишини таъминлаш керак.
Хабарингиз бор, мен Конституциямиз кабул
килинган кунга багишлаб утказилган уша йигилишда
депутатлар ва сенаторларга бир таклиф билан мурожаат килган эдим. Яъни, парламент ва жамоатчилик
назоратининг таъсирчан механизмларини шакллантириш максадида шах.ар ва туманларда хдкикий
ахволни урганиб, тегишли рахбарларнинг хисоботини
халк депутатлари
кенгашлари
сессияси
мухокамасига киритиш тартибини жорий этишни
таклиф этган эдим.
159
Бунинг учун х.ар кайси вилоятдан сайланган
Олий Мажлис депутатлари ва сенаторлар хар ойда
10-12 кун давомида бир туманда булиб, хокимият
идоралари, прокуратура ва ички ишлар булимининг
фаолиятини пухта урганиб, тахлил килиши хамда
тегишли хулоса беришлари лозим булади. Шу
асосда хурматли Спикер ва Сенат Раиси жойларда
узлари бош булиб, махаллий кенгашларда ана
шундай мухокамалар утказиш тизими жорий этилса,
бу ишлар эртага албатта узининг самарасини беради.
Иккинчи
вазифа «Парламент
назорати
тугрисида»ги конуннинг амалдаги ижросини барча
сохаларда мониторинг килиш, шунингдек, бу
борада хорижий мамлакатларнинг илгор тажрибасини урганиш ва жорий этиш зарур.
Ш унинг учун кеча Олий Мажлис Сснати
йигилишида мухим бир масала мухокама килиниб,
тегишли карор кабул килинди.
Маълумки, мамлакатимизнинг чет давлатлар
билан иктисодий алокаларини янада мустахкамлаш
ва хорижда республикамизнинг иктисодий имкониятларини кенг таргиб килиш оркали унинг
халкаро нуфузини янада ошириш, инвестициялар
жалб килишни жадаллаштириш, туризм сохасини
янада ривожлантириш иктисодий сохадаги устувор
вазифаларимиздан бири хисобланади.
Шу боис Ташки ишлар вазирлиги ва бошка
давлат идораларининг бу йуналишлардаги фаолияти
устидан самарали парламент назорати тизимини
яратиш максадида Сенат Раисининг биринчи
уринбосари лавозими жорий этилди ва бундан буён
160
Сенатнинг тегишли кумитаси фаолияти тубдан
такомиллаштирилади.
Учинчи вазифанинг ахамияти ва мухимлигини
алохида таъкидламокчиман - конун талабларини
бажармаслик билан боглик х.ар бир холат юзасидан
аник хукукий таъсир чораларини куриш керак.
Жойлардаги давлат хокимияти органлари барча даражадаги хокимликлар, халк депутатлари
кенгашлари фаолиятини такомиллаштиришни давом
эттиришимиз зарур. Ш унинг учун Олий Мажлис
Сенати томонидан хар бир вилоятда навбатма-навбат
намунавий халк депутатлари кенгашлари ишини
ташкил этиш тажрибаси жорий этилиши максадга
мувофик булади. Уларнинг асосий максади ва
вазифаси - ахолининг барча тоифалари билан доимий мулокотда булиш, фукароларнинг конуний талаб ва эх,тиёжларини нафакат урганиш, балки уларни
таъминлашдан иборат.
Мавжуд муаммоларни амалда хал этиш, шунингдек, ахоли учун эркин мех,нат килиш, мазмунли дам
олиш ва муносиб турмуш даражасини таъминлаш
буйича хдр томонлама кулай шароитлар яратиш
лозим. Айнан ана шу мезонлардан келиб чикиб,
махаллий хокимият органларининг мамлакатимиз
Конституциясининг 100- ва 101-моддалари талаб­
ларини бажариш буйича фаолияти самарадорлиги
тугрисида хулоса чикариш мумкин ва зарур.
Шунинг учун хдм 2017 йил юртимизда «Халк
билан мулокот ва инсон манфаатлари йили» деб
эълон килинганини алох,ида таъкидлаб айтмокчиман.
161
Хаммамиз
яхши
тушунамизки,
олдимизда
турган кенг куламли вазифаларни бажариш учун
кадрлар билан ишлашнинг бутун тизиминн
такомиллаш тириш га дойр бир катор ишларни
албатта амалга оширишимиз керак.
Хозирги вактда давлат ва хокимият идораларида
куп холларда кадрлар салохиятидан фойдаланиш,
уларнинг вазифа ва ваколатлари таксимоти окилона
ва самарали йулга куйилмагани сезилмокда.
Энг ёмони, бу холат ишимизга халакит бермокда.
Бир идорани карасангиз, юзлаб одам номига ишлаб
утирибди. Бошка идорани карасангиз, иш куп,
вазифа куп, лекин ишлайдиган одам, кадр стишмайди.
Бундай нотугри иш таксимотига мутлако чек
куйишнинг вакти етди. Хар бир давлат хизматчиси
узининг бурчи ва мажбуриятини аник-равшан
билиши, содда килиб айтганда, уз аравасини узи
тортиши лозим.
Бу - замон талаби. Олдимизга куйган максадмуддаоларга етиш учун бу ишларни узимиз килмасак, бошка хеч ким бизга четдан келиб килиб бермайди. Шу нуктаи назардан Караганда, кадрларнинг
амалий захирасини шакллантириш, уларни тайёрлаш ва кайта тайёрлашнинг мухим масалаларини
уз ичига оладиган максадли дастурни ишлаб чикиш
вакти келди, деб уйлайман.
Асосий вазифа - бу юкори касб махорати ва
замонавий тафаккурга эга, пухта уйланган, х.ар
томонлама тугри карорлар кабул кила оладиган,
162
белгиланган максадларга эришадиган рахбарлар
ва
мансабдор
шахсларнинг
янги
таркибини
шакллантиришдан иборат.
Бу борада худудий боищарув органлари, энг
аввало, мамлакатимиз туман ва шахарлари хокимликлари учун малакали кадрлар тайёрлашга алохида
эътибор каратиш зарур. Бунинг учун олий таълим
муассасалари тизими билан бирга, мамлакатимиздаги 6 та академия, Вазирлар Мах,камаси хузуридаги Корпоратив бошкарув илмий-таълим маркази
каби ташкилотларнинг илмий-амалий салохияти
ва имкониятларини янада фаол сафарбар этиш
даркор.
Шу уринда айтиш керакки, Президент хузуридаги
Давлат бошкаруви академияси узига юклатилган
вазифани мутлако уддаламаяпти, десак, тугри бу­
лади. Ш унинг учун ушбу академияни х.ам, унинг
иш услубини хам тубдан узгартириш ва рахбар
кадрларини кайта куриб чикиш лозим.
Айни вактда махаллий хокимликларнинг вазифа
ва ваколатларини х,ам такомиллаштириш талаб
этилмовда.
Худудларни хдр томонлама ривожлантириш,
ижтимоий-иктисодий дастурларни амалга ошириш,
конунлар ижросини таъминлаш, жойлардаги дав­
лат бошкаруви органлари фаолиятини самарали
мувофиклаштириш борасидаги ролини хисобга олиб,
бугунги кунда махаллий х,окимликларга кушимча
ваколатлар бериш борасида тегишли таклифлар
тайёрланмокда.
163
Хурматли дустлар!
Давлатимизнинг ташки сиёсат сохасидаги ёндашув
ва позицияси Конституция кунига багишланган
маърузада атрофлича баён этилгани сизларга яхши
маълум.
Ана шу фикрларга кушимча килиб айтмокчиманки, биз жахондаги илгор тажрибаларни чукур
урганиш ва амалда жорий этишни олдимизда
турган кенг куламли вазифаларни муваффакиятли
амалга оширишнинг мухим шартларидан бири, деб
хисоблаймиз.
Биз узаро ишонч ва манфаатларни хисобга олиш
асосида хорижий давлатлар, энг аввало, кушни
давлатлар, шу билан бирга, халкаро институтлар
билан якиндан хамкорлик килишни бугунги кун
талаблари даражасида ташкил этамиз.
Узбекистонда узини ишончли шерик сифатида
курсатган ишбилармонлар билан хамкорлик муносабатлари албатта давом эттирилади.
Бу борада янгидан ташкил этилган Сенат кумитасидан зиммасига юкланган вазифаларни изчил
амалга ошириш талаб этилади.
Азиз ва мухтарам юртдошлар!
Хозирги вактда олдимизда накадар улкан вазифалар турганини барчамиз яхши тушунамиз. Биз
Ватанимизнинг буюк келажагини сиз, азизлар билан,
мард ва олижаноб халкимиз билан биргаликда
барпо этамиз, кузлаган максадларимизга албатта
эришамиз.
Шу борада барчамизга Яратганнинг узи мададкор булсин!
164
Барчангизга мустах.кам соглик, бахт ва омад,
хонадонларингизга тинчлик-хотиржамлик, файзу
барака тилайман.
Юртимиз тинч, осмонимиз мусаффо, халкимиз хамиша омон булсин!
Узбекистон Республикаси Президенти лавозимига
киришиш тантанали маросимига багишланган
Олий Мажлис палаталарининг кушма
мажлисидаги маъруза.
2016 йил 14 декабрь
165
ИЛМ-ФАН ЮТУКЛАРИ ВАТАНИМИЗ
РАВНАКИГА ХИЗМАТ КИЛСИН
Ассалому алайкум, учрашувимизнинг мухтарам иштирокчилари!
Азиз илм-фан фидойилари!
Сузимни аввало юрагимда ардоклаб юрадиган
бир туйгуни сизларга изх,ор килишдан бошласам,
уйлайманки, нур устига нур булади. Мен доимо зиёли, олим, ижодкор инсонлар билан сух,батлашишга интиламан ва бундай мулокотларни х,амиша согинаман.
Нега десангиз, олимлик Оллох, нурини солган улуг бир
мартаба. Бу мартабадан жамиятнинг бутун вужудига
нур, зиё таралади.
Олимларнинг сухбатидан инсон узига бекиёс маънавий бойлик олади, калб кенгликларини, тафаккур
теранлигини хис килади. Шу боисдан бугун сизлар
билан учрашиб турганимдан, сизларни мана шундай
хуш кайфиятда, бардам ва тетик, юз-кузларингиздан
нур
ёгилиб
турганини
курганимдан
нихоягда
мамнунман.
Тан олишимиз керак, узок вактдан буён сизлар би­
лан учрашмадик, мамлакатимизда илм-фанни куллабкувватлаш, уни бугунги замон талаблари асосида ривожлантириш масалаларини давлат сиёсати даражасига к)пгариш буйича сизларнинг маслахдтларингизни
олишни унутиб куйдик. Бунинг учун барча рахбарлар
166
катори мен хам узимнинг масъулиятимни яхши хис
киламан. Шунинг учун бундан кейин мана шундай
учрашувларни мунтазам равишда утказиб туришни
таклиф этаман.
Хурматли устозлар!
Барчамизга маълумки, биз кириб келаётган
2017 йилга юртимизда Халк билан мулокот ва
инсон манфаатлари йили, деб ном бердик. Бу
кароримизнинг мохияти Конституциямизнинг 24 йиллигига багишланган йигилишда хамда шу йил 14 декабрда булиб утган Олий Мажлис палаталарининг
кушма мажлисидаги маърузаларимда батафсил баён
килинди.
Мухтасар килиб айтганда, бизлар хаммамиз - дав­
лат рахбаридан тортиб, энг куйи погонадаги рахбар махалла раисигача она халкимизнинг тинч ва фаровон
хаётини таъминлаш йулида хизмат киламиз.
Агар мана шу вазифа булмаса, бизнинг рахбарлигимиздан маъно хам колмайди. Жумладан, сиз,
азиз зиёлиларимиз хам халкимизга катта мехр ва
садокат билан хизмат килиб, илм-фанни ривожланти­
риш, юртимиз келажагини таъминлаш, миллатимизнинг акл кузини очишдек эзгу максадга умрингизни
багишлагансиз. Бунинг учун аввало сизларга халкимиз
номидан чексиз миннатдорлик билдираман.
Халк билан мулокот ва инсон манфаатлари йили
буйича кабул килинадиган давлат дастурини ишлаб
чикиш ва уни юкори даражада амалга оширишда биз
хаммамиз биргаликда фаоллик к)фсатишимиз айни
муддао булур эди.
167
Хозирги кунда халкимизнинг турмуш даражасини
янги боскичга олиб чикиш, давлатимизни ижтимоийиктисодий жихатдан ривожлантиришга каратилган
кенг куламдаги чора-тадбирларни камраб олган Харакатлар стратегияси ишлаб чикилмокда. Страте­
гия лойихасида илм-фан, таълим-тарбия сохаларини
ривожлантиришга хам алохида урин ажратилган.
Уйлайманки, сизлар куп йиллик тажрибаларингиздан
келиб чикиб, ушбу лойихага киритиш учун жиддий
таклифлар берасизлар.
Хаммамиз яхши биламиз, бугунги давр юкори
технологиялар, инновациялар замонидир. Дунсдаги
ривожланган мамлакатлар уз олдига нафакат куплаб
махсулотлар ишлаб чикариш ва уларни бозорга олиб
чикишни, балки чукур билим ва илмий ютукларга
асосланган инновацион иктисодиётга утиш вазифасини куймокда. Яъни, уз иктисодиётини мавжуд
табиий ресурсларни сарфлаш эвазига эмас, инноваци­
он махсулотлар яратиш, узлаштириш ва илгор технологияларни ишлаб чикаришга жорий килиш оркали
ривожлантириш
тараккиётнинг
асосий
омилига
айланмокда.
Мамлакатни инновацион ривожлантириш страте­
гияси ва механизмлари энг аввало шу давлатда яратилган интеллектуал ва илмий-техникавий салохиятдан
канчалик самарали фойдаланиш билан чамбарчас
боглик.
Хозирги вактда мамлакатимизда 300 дан ортик
илмий-тадкикот муассасалари, олий укув юртлари,
тажриба-конструкторлик ташкилотлари, илмий-иш168
лаб чикариш корхоналари, кичик инновацион марказлар ва бошка илмий-техникавий тузилмалар фаолият
юритмокда.
Сунгги йилларда олимларимиз фундаментал фан
ва унинг натижаларини амалиётга татбик этиш борасида бир катор ютукларни кулга киритдилар. Табиий
фанларнинг асосий сохалари - астрономия, физика,
математика, кимё, биология, фармацевтика, геология,
сейсмология ва бошка жабхаларда жахон микёсида
кизикиш уйготаётган натижаларга эришилди.
Иктисодиётнинг минерал хомашё ресурсларини
чикиндисиз ва самарали кайта ишлаш, куёш энергетикаси ва бошка кайта тикланадиган энергия манбаларидан фойдаланиш, ахборот-коммуникация технологиялари, кимё ва биотехнология, генетика, эколо­
гия, кишлок хужалиги мах,сулотлари ишлаб чикариш,
фармакология, тиббий диагностика каби хаётий
мухлм тармокларида махдллий инновацион технологияларни ишлаб чикиш ва жорий этиш ишлари амалга
оширилмокда.
Ижтимоий-гуманитар фанлар - тарих, археология,
шаркшунослик, Узбекистон халклари маданий мероси, тилшунослик ва адабиётшунослик, санъатшунослик ва бошка сохдларда х,ам салмокли натижаларга
эришилмокда.
Мамлакатимиз иктисодиётининг бозор ислох,отларига утиши илмий ва инновацион фаолиятни ри­
вожлантиришга булган янгича ёндашувларга йул
очиб берди. Мустакиллик йилларида Узбекистон
Президенти ва хукуматининг бир катор мухлм карор
169
ва фармойишлари кабул килинди. Улар мамлакатимизнинг илмий салохиятини саклаб колиш ва илмий
муассасалар фаолиятини мамлакатимизнинг долзарб илмий-техник ва ижтимоий-иктисодий муаммоларини хал этишга йуналтириш имконини берди.
Фундаментал тадкикотлар натижасида тупланган
янги билимлар олимларнинг амалий ва инновацион
ишланмаларида уз ифодасини топмокда. Жумладан,
юртимизнинг йирик кимё ва нсфть-кимс корхоналарида махаллий инновацион тсхнологиялар асосида
ишлаб чикариш корхоналари ташкил этилди. Натижада 2006 - 2015 йиллар мобайнида импорт урнини
босадиган махсулотлар ишлаб чикариш имконияти
пайдо булди (угит, дефолиантлар, усишга ёрдам
берадиган стимуляторлар, юкори маркали авиация
ёкилгиси ва бошкалар).
Бир катор радиоизотоплар технологияси яратилди
ва
уларни
ишлаб
чикариш
йулга
куйилди.
Узбекистондаги даволаш муассасалари ушбу дори
воситалари билан таъминланди ва уларни экспорт
килишга хам эришилди.
Дунёда биринчи булиб ген-нокаут тсхнологияси
ёрдамида пахтанинг бир катор фойдали хусусиятларга эга булган ноёб трансген нави - «Порлок» ссрияси яратилгани мамлакатимиз пахтачилигидаг и энг
йирик илмий ютук булди.
Селекционер олимлар мамлакатимизнинг турли
иклим худудларида гузанинг 20 та янги махаллий
навини районлаштиришга эришдилар.
170
Уттиздан ортик номдаги янги махаллий дори
воситалари яратилди ва ишлаб чикаришга татбик
этилди. Улар хозирги кунда ички эхтиёж учун
истеъмолга чикарилмокда, айримлари эса хорижий
мамлакатларга экспорт килинмокда.
Шу билан бирга, фундаментал тадкикотларни
янада ривожлантириш масаласи бироз эътиборимиздан четда колгани бугун яккол намоён булмокда. Чунки фундаментал тадкикотлар жадал ривожланаётган
мамлакатлар иктисодий тараккиёт буйича бошка давлатлардан сезиларли равишда илгарилаб бораётганини
к$фиб турибмиз. Дунёда илм-фан сохдсидаги ютуклар
айнан фундаментал тадкикотлар йуналишида кулга
киритилгани тасодифий эмас. Шунинг учун эндиликда фундаментал фанларни хар томонлама куллабкувватлаш, сохани иктидорли ёш кадрлар билан
таъминлаш давлатимизнинг мухим вазифаларидан
бири сифатида кун тартибига куйилмокда.
Хозирги пайтда Фанлар академияси ва академик
илм-фан тармокларини ривожлантиришга каратилган
концепция ишлаб чикилмокда. Ушбу концепцияда Фанлар академиясининг фундаментал ва амалий
фан, таълим ва янги технологияларни яратиш
сохаларидаги
ролини
янада
ошириш
назарда
тутилмокда. Шунингдек, Фанлар академияси тизимидаги илмий-тадкикот муассасалари, олий укув
юртлари, тармок институтлари, илмий ва инновацион
марказлар хамда корхоналарнинг узаро хамкорлигини
мустахкамлаш, илм-фан ва таълим сохаларидаги
илмий, инновацион фаолиятни рагбатлантирадиган
171
шарт-шароитларни яратишга асосий эътибор каратилмокда.
Эндиги вазифа - нафакат илмий тадкикотлар ва
ишланмаларни молиявий куллаб-кувватлаш, бал­
ки уларнинг натижаларини амалиётга татбик этишга каратилган самарали механизмларни яратишдан
иборат.
Фанлар
академияси
тизимида
мамлакатимиз
иктисодиёти эхтиёжларига йуналтирилган бир катор
янги илмий институт ва булимларни, жумладан,
Фанлар академияси хамда Кишлок ва сув хужалиги
вазирлигининг
институтлари
негизида
Кишлок
хужалиги фанлари булимини шакллантириш лозим.
Шунингдек, академиядан бошка вазирлик ва идоралар
тасарруфига утказилган институтлар фаолияти кайта
куриб чикилади ва зарур булганда уларни Фанлар
академияси таркибига кайтариш чоралари курилади.
Улар жумласига, биринчи навбатда, Ядро физикаси
и нститута,. Ион-плазма ва лазер технологиялари
института, Шаркшунослик, Тарих ва бир катор бошка
институтлар киради.
Уйлайманки, ана шу тадбирларни амалга ошириш
билан бирга Фанлар академиясининг вице-президента
лавозимларини хам кайта тиклаш максадга мувофик
булади.
Бу ишларнинг мантикий давоми сифатида биз амалий ва инновацион илмий тадкикотларни тадбир­
корлик фаолияти билан бирлаштириш имкониятини берадиган амалий механизмни ташкил этишимиз
лозим. Бу эса, бир томондан, инновацион бизнес172
ни ривожлантиришга имконият яратса, иккинчи
томондан, илмий тадкикотларнинг самарасини оши­
риш учун инвестициялар окимини купайтиришни
таъминлайди. Шу максадда келгуси йилда Тошкентда
иккита
технопарк
хамда
Академиклар
шахарчасида эркин иктисодий худуд макомига эга
булган Инновацион марказ ташкил этиш режалаштирилмокда.
Худди шундай асосда Навоий, Ангрен, Жиззах каби
эркин иктисодий худудлардаги илмий-инновацион
фаолиятни кучайтириш лозим. Бу тузилмаларга
хорижий инвестицияларни жалб этиш хамда илм-фан,
таълим ва инновациялар сохаларидаги халкаро илмий-техник хамкорлик шаклларини ривожлантириш
керак булади.
Мамлакатимизда илмий ва инновацион фаолиятни
ривожлантириш учун аввало ёш, иктидорли кадрлар
зарур. Шуни назарда тутган холда, биз сизларнинг
бой билим ва тажрибангизга таянамиз. Шу максадда
сизларни, илмий йуналишларингиздан келиб чикиб,
республикамиздаги олий укув юртлари, урта махсус, касб-хунар таълими муассасаларига хамда иш­
лаб чикариш корхоналарига, вазирлик ва идораларга,
йирик банкларга бириктиришни лозим топдик.
Сизларнинг хар бирингиз бириктирилган таълим
муассасаларида илмий мактабларингизни ташкил
этишингиз, юкорида зикр этилган технопарк ва ин­
новацион марказда эса инновацион ишланмаларни
жорий этиш буйича зарур маслахатлар бериб боришингиз кузда тутилмокда.
173
Бу ишларни амалга оширишни моддий таъминлаш
учун бириктирилган ишлаб чикариш корхоналари,
вазирлик ва идоралар хамда банклар масъул булади.
Хурматли устозлар, хозиргина айтиб утилган фикрлардан келиб чикиб, мамлакатимизда илм-фанни, илмий-инновацион фаолиятни баркарор ривожлантириш
максадида куйидаги чора-тадбирларни амалга ошириш
кузда тутилмокда.
Биринчидан, илмий-инновацион фаолиятни кафолатли молиялаштириш учун давлат бюджети, илмийтехникавий, инновацион фондлар, инвестициялар, шунингдек, инвесторлар, хомийлар маблагларини кенг
жалб килиш чоралари курилади.
Шу максадда Инновацион фаолиятни куллабкувватлаш республика фонди ташкил этилади.
Фонд маблаглари хисобидан замонавий илмий
асбоб-ускуналар, жихозлар сотиб олиш, шунингдек,
ёш олимларнинг дунёнинг етакчи илмий марказлари ва университетларида стажировкадан утишини
ташкил этжи учун х,ар йили камида 10 миллион АКШ
доллари микдорида маблаг ажратилади.
Иккинчидан, инновацион изланишларни куйи­
даги сохдларда кучайтириш режалаштирилмокда:
кимё саноати сохасида:
- махдллий хомашёни кайта ишлаш хисобидан
янги, самарали хамда озиклантириш даражаси юкори
булган угитлар ва суспензиялашган мураккаб угитлар
ишлаб чикариш;
- усимликлар уругига кимёвий ишлов берувчи
препаратлар, юмшок таъсир килувчи купфункционал
дефолиантлар ишлаб чикаришни кенгайтириш зарур.
174
Нефть-газ саноати сохасида:
- корхоналарда технологик жараёнларни комплекс
автоматик бошкариш тизимини урнатиш;
- мураккаб шароитларда кидирув ва кудукларни
бургулаш жараёнларини енгиллаштириш учун сувда
эрийдиган реагентлар ишлаб чикариш;
- нефть фракцияларини ва табиий газни гидротозалаш учун химоя катлами катализаторларини ишлаб
чикариш технологиясини жорий килиш лозим.
Кишлок хужалиги сохасида:
- хужайралар технологияси асосида вируссиз, касаллик ва зараркунандаларга чидамли кишлок хужалиги
экинлари (мева, сабзавот, дон ва бошкалар) навларини
етиштириш;
- тезпишар, сувсизликка чидамли, юкори сифагли
ва узун толали транс-ген гуза навларини кенгайтириш;
- махаллий хомашё асосида ветеринария препаратларини ишлаб чикаришни ташкил этиш;
- хосилдорлиги паст яйловларни яхшилаш учун
озукабоп усимликлар уругларини купайтириш талаб
этилмокда.
Фармацевтика сохасида:
- доривор усимликлар турлари ва улар етиштириладиган майдонларни кенгайтириш;
- доривор усимликларни кайта ишлаш ва фарма­
цевтика саноатида дори воситалари субстанцияларини
ишлаб чикаришни кенгайтириш.
Енгил саноат сохасида:
- пахта ва таркибида ипак булган ип-калава асосида
икки катламли трикотаж махсулотлари олиш;
175
- махдллий хомашёлардан самарали фойдаланиб,
трикотаж мато ишлаб чикариш технологияларини
яратиш.
Кайта тикланадиган энергия манбалари со\асида:
- олис ва чекка кишлокларда энергия таъминотини
яхшилаш ва сейсмик станция тармокларининг узлуксиз ишлашини таъминлаш учун табиат инъоми булган
куёш, шамол, сув ва бошка манбалардан самарали
фойдаланишни ташкил килиш буйича мухим вазифалар турибди.
Учинчидан, мамлакатимиз иктисодиёти учун
мухлм ва истикболли, ноёб хусусиятларга эга булган
материаллар, нанотехнологиялар, кайта тикланувчи
энергия манбалари, янги кимё ва биотехнология сох.алари фундаментал ва амалий изланишларнинг усту­
вор йуналишлари этиб белгиланиши лозим.
Туртинчидан, етакчи олимлар, исгеъдодли ёш
илмий хоДимларнинг фаолияти ва илмий тадкикотларини куллаб-кувватлаш, жамиятда илм-фан
намояндаларининг обру-эътибори ва нуфузини оши­
риш давлатимизнинг устувор вазифаларидан бири
булади. Шу максадда мамлакатимиз Президенти ва
хукуматининг бир катор карорлари кабул килинади.
Жумладан, куни кеча бу борадаги биринчи фармонга имзо чекилганини маълум килмокчиман. Ана шу
фармон асосида академик унвони учун бериладиган гонорар микдори энг кам иш хакининг 4 баробаридан 10 баробарига кадар кутарилди.
176
Энг мухими, бу пул маблагларидан умуман солик
олинмайди.
Хурматли академикларимиз уз саломатликларини
тиклашлари учун йилига бир марта узларига кулай
вактда давлат хисобидан юртимиздаги санаторийларга бепул йулланмалар билан таъминланади.
Бир суз билан айтганда, Фанлар академиясини
ислох килиш ва ривожлантириш пайти келди.
Уйлайманки, бу фикрга сизлар хам кушиласиз.
LLIy уринда яна бир мухим масалага эътиборингизни каратмокчиман.
Маълумки, битта фан доктори, профессор, айникса,
академикнинг хакикий олим булиб камол топиши
учун давлат ва жамият унга камида 30 - 40 йил вакт,
катта мехнат ва маблаг сарфлайди. Академик деган
юксак даражага эришиш - бу албатта осон эмас. Бундай бахт хар кимга хам насиб килавермайди. Академиклар миллатнинг фахри, гурури, халкнинг юзи,
десак, хеч кандай муболага булмайди.
Афсуски, биз кейинги вактда захматкаш олимларимизнинг илмий изланишлари ва эришаётган
ютукларини кенг ёритиш, атрофлича таргиб килиш
масаласини эътиборимиздан бироз четда колдираётганимизни хам очик айтиш керак. Илм-фан ютук­
ларини жамоатчилик, аввало, ёшларимиз уртасида
кенг оммалаштириш, бу сохага уларнинг эътибори
ва кизикишини кучайтириш буйича биз хали куп иш
килишимиз зарур.
Бир вактлар «Фан ва турмуш» деган журналимиз бутун юртимизда кандай машхур булганини
хаммамиз яхши эслаймиз.
177
Шу муносабат билан хукуматга мамлакатимизда
илм-фан ютукларини хар томонлама оммалаштириш
максадида Фанлар академияси, Узбекистон Миллий
телерадиокомпанияси, Узбекистон Миллий ахборот
агентлиги ва бошка оммавий ахборот воситаларини жалб этган холда, бу масала буйича аник чоратадбирлар режасини ишлаб чикиш ва амалга ошириш вазифаси топширилади. Ушбу режада «Фан ва
турмуш», «XXI аср технологиялари» каби илмийоммабоп журналлар, шунингдек, махсус илмий журналлар ва бюллетенларнинг моддий-техник базасини,
кадрлар салохиятини
мустахкамлаш
масалалари
хам кузда тутилиши керак.
Мухтарам учрашув катнашчилари!
Мамлакатимизда илм-фанни дунёда хеч кимдан
кам булмаган даражада ривожлантириш учун сизларга ва барча олимлар, илмий жамоаларга замонавий
шарт-шароитларни яратиб бериш биз учун хам карз,
хам фарздир.
Энг мухими, сиз, мухтарам олимларимизнинг
Узбекистон илм-фанининг бугунги ва эртанги кунига бефарк эмаслигингиз, бу масалада астойдил жон
куйдираётганингизни биз юксак кадрлаймиз.
Мамлакатимизда ташкил этилган электрон кабулхона оркали аксарият олимларимиз бу борада
уз фикр-мулохазаларини билдирганлари албатта эътиборга лойик.
Мен шахсан узим хурматли академикларимиз
Махмуджон Салохиддинов, Шавкат Солихов, Окил
178
Салимов, Турсунбой Рашидов, Ах,мадали Аскаров,
Тургунпулат Даминов, Мухтор Саидов ва бошкалар
томонидан билдирилган фикрлар, таклиф ва тавсиялар билан якиндан танишиб чикдим. Бу таклифлар хозирги вактда тегишли вазирлик ва идоралар,
мутасадди ва мутахассислар томонидан синчиклаб
урганиб чикилмокда ва биз бу масалалар буйича
албатта аник карорларга келамиз.
Азиз устозлар!
Сизлардек калби дарё, улуг инсонлар билан бирга
она Ватанимизни равнак топтириш, юртимизда илмий
мухитни юксалтириш, халкимизда, айникса, ёшларда
илму фанга интилишни кучайтириш, илмий-техникавий, инновацион сохаларни янада тараккий эттириш
учун келажакда хдли куплаб эзгу ишларни амалга
оширамиз.
Халкимизда «Оккан дарё окаверади» деган доно
накл бор. Шу маънода, эл-юртимизнинг кон-конида
азалдан булган акл-заковат, илму маърифат туфайли,
сиз каби захматкаш ва фидойи инсонларнинг хизматларингиз туфайли Узбекистонимиз заминидан янги
хоразмийлар, берунийлар, улугбеклар етишиб чикади
ва Ватанимиз шухратини бутун дунёга юксалтиради,
деб ишонаман.
Мана шундай олижаноб максадларимизга етишда сизларга куч-кувват, бардамлик, сихдт-саломатлик,
оилавий бахт, илмий-ижодий ютуклар тилайман.
Калбимиздаги Ватанимиз ва халкимизга булган
эзгу туйгулар, мехр-мухаббат янада зиёда булсин.
179
Машаккатли мехнатингиз натижасидан бахраманд
булиш узингизга, оилангиз, фарзанд ва невараларингизга, бутун эл-юртимизга буюрсин!
Мамлакатимиз илмий жамоатчилиги
вакиллари билан учрашувдаги путь;.
2016 йил 30 декабрь
180
УЗБЕКИСТОН ХАЛКИГА
ЯНГИ ЙИЛ ТАБРИГИ
Азиз ва мухтарам ватандошлар!
Бетакрор диёримизга янги - 2017 йил кириб келмокда.
Сиз, мухтарам отахон ва онахонлар, мехрибон
опа-сингилларимиз, навкирон ёшларимиз, бутун халкимизни янги йил байрами билан чин калбимдан
табриклайман.
Барчангизга сихат-саломатлик, бахт ва кувонч
тилайман.
Поёнига етаётган 2016 йилда юртимиз хдётида
яхши кунлар, улкан ютук ва марралар куп булди. Шу
билан бирга, афсуски, бошимизга огир ташвиш ва
синовлар хам тушди.
Лекин бу синовлар эл-юртимизни янада бирлаштирди. Мард халкимизнинг матонати туфайли биз
бу синовлардан хам муносиб утдик.
Якунига етаётган йил аввало мустакил Ватанимиз 25 ёшга тулган йил сифатида тарихимизда учмас
из колдирмокда.
Утаётган йилни дехкон ва фермерларимиз, ишчи
ва курувчилар, укитувчи ва шифокорлар, жасур
харбийларимиз, олимлар, ижодкор зиёлилар - барча
касб эгалари уз сохалари буйича ёруг юз билан
якунладилар.
Айникса, юртимиз спортчилари Олимпиада ва
Паралимпия уйинларида эпишган бекиёс ютуклар
181
мамлакатимиз шухратини
бутун дунёда янада
юксалтирди.
Бир суз билан айтганда, утиб бораётган йилдан
рози булиб, хар канча шукрона айтсак арзийди.
Кадрли дустлар!
Биз кириб келаётган 2017 йилга «Халк билан
мулокот ва инсон манфаатлари йили» деб ном
бердик.
Бунинг негизида «Инсон манфаатлари хамма
нарсадан улуг» деган олижаноб максад ва вазифалар ётибди.
Янги йилда бу борадаги дастурий вазифаларни
амалга оширишда барчамизнинг, аввало, рахбар ва
етакчиларнинг бир жону бир тан булиб, астойдил
мехнат килишларига ишонаман.
Юртимизда тинчлик ва баркарорлик, тараккисг,
узаро хурмат ва мехр-окибатни мустахкамла 1и бундан буён хам асосий вазифамиз булиб колади.
Азиз ватандошларим, кадрдонларим!
Мана шу кувончли дамларда барчангизни Яши
йил байрами билан самимий муборакбод тгаман.
Юртимиздаги хар бир оилага тинчлик-хотиржамлик, бахт ва омад хамда фаровонлик тилайман.
Янги - 2017 йилнинг кадами жонажон Ватаиимизга кутлуг ва баракали келсин!
Янги йил барчамизга муборак булсин!
Шавкат МИРЗИЁЕВ,
Узбекистон Республикаси Президенты
182
ТИББИЁТ СОХАСИНИ ТУБДАН ИСЛОХ
КИЛИШ - КЕЧИКТИРИБ БУЛМАЙДИГАН
ЭНГ МУХИМ ВАЗИФАМИЗДИР
Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат
Мирзиёев 2017 йил 5 январь куни согликни саклаш
сохасининг бир гуру* етакчи мутахассислари билан
учрашди.
Видеоконференция шаклида утган учрашувда
хукумат аъзолари, сенаторлар, вилоят хокимлари, вазирлик ва идоралар, давлат ва жамоат ташкилотлари
рахбарлари, тиббиёт олий таълим муассасалари ректорлари, согликни саклаш тизими масъул ходимлари
иштирок этди.
Согликни саклаш сохасини ислох, килиш давлат
сиёсатининг энг мухим йуналишларидан биридир,
деди Шавкат Мирзиёев. Мамлакатимизда согликни
саклаш тизимини янада такомиллаштириш, тиббиёт
ходимлари мехнатини рагбатлантириш, даволашнинг
замонавий технология ва усулларини кенг жорий
этишга алохида эътибор каратилмокда.
Биринчи Президентимиз Ислом Каримов рахнамолигида амалга оширилган халкимизнинг муносиб
хаёт сифатини таъминлаш, оналик ва болаликни
мухофаза килиш, х,ар томонлама соглом авлодни
тарбиялаш, тиббий хизмат сифатини юксалтиришга
183
каратилган тизимли ишлар изчил давом эттирилмокда. Мустакиллик йилларида хаётга татбик этилган
кенг куламли ислохотлар туфайли согликни саклаш
тизими тубдан узгарди. Ахолининг сифатли тиббий
хизматдан фойдаланиши Узбекистон Республикасининг «Фукаролар соглигини саклаш тугрисида»ги
конуни билан мустахкамланди.
Шифокорлик касбини улуглаш. уларнинг машаккатли мехнатини муносиб рагбатлантиришга алохида
эътибор каратилмокда. 1998 йил 10 ноябрда кабул
килинган «Узбекистон Республикаси согликни саклаш
тизимини ислох килиш давлат дастури тугрисида»ги
Президент фармони замонавий талабларга жавоб
берадиган ва мамлакатимизнинг барча худудларида
ахолига малакали хизмат курсатадиган, жумладан,
оналик ва болаликни мухофаза килиш буйича яхлит
тизимни шакллантиришда мухим омил булди. Мазкур
хужжатга мувофик мамлакатимизда бирламчи тиббий
ёрдам курсатиш буйича замонавий тиббий хизмат
тизими ташкил килинди. Ушбу хизмат кишлок
врачлик пунктлари ва шахарлардаги оилавий ноликлиникалар тармогини камраб олган.
Бугунги кунда кардиология, жаррохлик, куч
микрохирургияси, урология, терапия ва тиббий
реабилитация, эндокринология, пульмонология ва
фтизиатрия, акушерлик ва гинекология, дермато­
логия ва венерология, педиатрия ва бошка йуналишлардаги махсус илмий-амалий тиббиёч маркачларида юкори сифатли хизмат курсатилмокда. Ушбу
184
шифо муассасаларида хдр йили юкори технологиялар асосида 50 мингга якин мураккаб операциялар бажарилади, 600 мингдан купрок беморга
амбулатор хизмат к$фсатилади. Олимларнинг долзарб
мавзулардаги
илмий
изланишлари
натижасида
тиббиётнинг йигирмадан зиёд йуналишлари буйича
1000 дан ортик даволаш-диагностика стандартлари
ишлаб чикилди.
2016
йил - Соглом она ва бола йилида мамла­
катимиз тиббиёт муассасаларини замонавий диагнос­
тика ва даволаш ускуналари билан жихозлаш учун
80 миллион доллар кийматидаги кредит ва грант
маблаглари йуналтирилди, фарзанд куриш ёшидаги
аёллар ва болалар тиббий к$фикдан утказилиб,
согломлаштирилди. Республика ихтисослаштирилган
педиатрия илмий-амалий тиббиёт марказида эшитиш
буйича нуксони булган 350 дан ортик болада
кохлеар имплантация операциялари амалга оширилди.
700 минг бола пневмококк инфекцияси ва бошка
юкумли касалликларга карши эмланди.
Аммо бугун замон узгармокда, одамларнинг талаби ошиб бормокда. Халкимизнинг тиббий маданияти
юксалиб, энг сунгги усул ва русумлардаги тиббий
хизматдан бахраманд булишни истайди. Бизга шу
хам булаверади, деган тушунча энди уз умрини утаб
булди. Бу барча сохалар катори тиббиёт сохасига
хам бевосита дахлдор, деди Президентимиз. Шу боис
соха ходимлари тиббиётнинг энг илгор, замонавий
ютукларини, даволаш усулларини узлаштирмоги за185
рур. Эришилган ютукларга махлиё булиб утириш тараккиёт йулидаги энг катта говдир.
2017 йилнинг Халк билан мулокот ва инсон манфаатлари йили деб эълон килинганида хам катта
маъно мужассам. Чунки, инсон манфаатлари деганда, аввало инсоннинг саломатлиги, замонавий тиббий
хизматдан тулаконли фойдаланиши хам назарда тути-
лади.
Шавкат Мирзиёев узининг сайловолди учрашувларида одамлар ичига кириб, уларнинг дарди, муаммолари, таклифларини эшитиш лозимлигини алохида
кайд этди. Бош вазирнинг Виртуал кабулхонасига
келган мурожаатларнинг 7 мингдан зиёди айнан гиббиёт сохасига тегишли экани хам мазкур сохада
муайян муаммолар йигилиб колганини курсатмокда.
Ахолининг мурожаатлари, фикр-мулохазалари ва таклифлари согликни саклаш тизимини янги боскичга
к^птаришни такозо этмокда.
Президентимиз тиббиёт сохасида бажарилиши
лозим булган ишлар, ечимини кутаётган муаммолар
хакида атрофлича тухталди. Кишлок врачлик пунктлари фаолиятига оид куйидаги масалаларга алохида
эътибор каратилди. Бугунги кунда кишлок врачлик
пунктлари бирламчи тиббий курикни утказиш учун
лаборатория тахлили воситалари, катор диагностика
аппаратлари билан жихозлангани ахоли учун кулайлик яратмокда. Лекин тиббий ускуналарни
ишлатадиган мал акал и мутахассислар етарли даражада эмас. Баъзи чекка худудларда оддий кон топ186
шириш учун туман марказига ёки шахдрга боришга
тугри келаётганини хдм инкор эта олмаймиз.
Айрим жойларда тиббий куриклар номигагина
Зо'казилмокда, деб фикрини давом эттирди Президентимиз. Чекка худудларда малакали мутахассислар етишмаётгани кадрлар масаласида килинадиган
ишлар куплигини англатади. Кишлок врачлик пунктлари туну кун ишламоги зарур. Бунинг учун пункт
ёнидан шу жойда ишлайдиган врачга уй куриб бериш
лозим.
Ахолига тез тиббий ёрдам курсатиш сифатини юксалтиришга каратилган бир катор чора-тадбирлар
курилди. Лекин бугун халкимиз бу хизмат сифатидан
рози, дея олмаймиз. Тизимни мутлако узгартириш давр талаби.
Тадбирда Узбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил 31 октябрдаги «Ахолини дори-дармон воситалари ва тиббиёт буюмлари билан таъминлашни янада яхшилашга дойр чора-тадбирлар
тугрисида»ги карори ижроси юзасидан олиб борилаётган ишлар танкидий к$фиб чикилди.
Аёлларимиз иболи, хаёли. Баъзи масалаларда шифокорга бориб дардини бемалол айтавермайди. Шу
боис хотин-кизлар учун алохида поликлиника таш­
кил килишимиз керак, деди давлатимиз рахбари.
Токи улар бориб узини кийнаётган масалада бемалол
фикрлашсин. Чунки эртанги кунимизнинг давомчиларини соглом дунёга келтириш куп жихатдан аёлларимизнинг саломатлигига боглик.
187
Согликни саклаш сохаси хакида гапирганда, бир
хакикатни эсимиздан чикармаслигимиз л озим: тибби­
ёт ходимлари - саломатлигимиз посбонларидир. Уларга халк ишониши, улар эса халкни ишонтира олиши
керак, деб таъкидлади Шавкат Мирзиёев.
Ихтисослаштирилган тиббиёт марказлари фаолиятида хам ечимини кутаётган масалалар куп. Мавжуд
марказларнинг хаммаси Тошкент шахрида жойлашган. Бу, айникса, кишлок ахолисига муайян нокулайликлар тугдирмокда. Ихтисослаштирилган тиббиёт
марказлари мутахассислари жойларга чикиб, ахолига
тиббий хизмат курсатмоги, жаррохлик амалистларини утказмоги лозим, деди Президентимиз.
Тадбирда мамлакатимиз согликни саклаш сохасини
янада ривожлантириш, курсатилаётган тиббий хизматлар сифатини халкаро стандартлар даражасига
кутариш, ёш мутахассисларни тарбиялаш жараёнига илгор таълим технологияларини кенг жорий этиш,
дунёнинг етакчи тиббиёт марказлари ва укув муассасалари, таникли олимлар ва мутахассислар билан
хамкорликни кенгайтириш ва бошка долзарб маса­
лалар юзасидан мутасаддиларга аник топшириклар
берилди.
Узбекистон Республикаси Бош вазирининг >финбосари, согликни саклаш вазири А.Икромов, согликни
саклаш вазирининг биринчи >финбосари А Д ожибосв,
согликни саклаш вазири уринбосарлари Э. Боситхонова, С.Саидалиев, Республика ихтисослаштирил­
ган урология маркази директори Ф.Окилов, Респуб­
188
лика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реаби­
литация илмий-амалий тиббиёт маркази директори
А.Аляви, Республика иммунология илмий маркази
директори
Т.Арипова,
сенатор
З.Низомхужаев,
«Соглом авлод учун» халкаро хайрия фонди бошкаруви раиси С.Иномова, Крракалпогистон Республикаси Жукорги Кенгеси раиси М.Ерниязов, Андижон вилояти хокими Ш.Абдурахмонов, Бухоро вилояти хокими У.Барноев ва бошкалар Президентимизнинг тиббиёт сохасига каратаётган алохдда эътибори
соха ривожида мухим омил булаётганини кайд этдилар. Билдирилган танкидий фикрлардан зарур хулосалар чикариб, курсатиб утилган камчиликларни бартараф этиш, соха олдида турган долзарб вазифаларни бажариш юзасидан тизимли ишлар олиб борилишини, барча куч ва имкониятлар ишга солинишини таъкидладилар.
2017 йил 5 январь
189
ХАЛКИМИЗ БИЗДАН КОНУН ВА АДОЛАТ
УСТУВОРЛИГИНИ АМАЛДА ТАЪМИНЛАШНИ
КУТМОКДА
Ассалому алайкум, азиз ватандошлар!
Хурматли прокуратура ходимлари ва фахрийлари!
Аввало, сизларни, сизлар оркали прокуратура
тизимида хизмат килаётган барча юртдошларимизнм,
мухтарам фахрийларни кутлуг сана - Узбекистан
Республикаси прокуратурам ташкил топганинипг
25 йиллиги билан самимий табриклайман.
Сизларга яхши маълум, юртимизда 8 январь
Прокуратура органлари ходимлари куни этиб белгиланди. Бу хакда гапирганда, биринчи навбатда, бу
сананинг тарихи тугрисида кискача тухталиб утиш
жоиз.
Аввало,
Биринчи
Президентимиз,
мухтарам
Ислом Абдуганиевич Каримов томонидан 1992 йил
8 январда «Узбекистон Республикаси прокуратура
органлари тугрисида»ги фармон кабул килингани,
шу асосда илгари собик Иттифокка буйсунган
Узбекистон ССР прокуратурам мустакил Узбекистон
Республикаси
прокуратурасига
айлантирилганини
эслаш лозим.
Бу эса, хеч шубхасиз, мамлакатимизда янги
прокуратура тизимини яратиш йулидаги тарихий кадам
булди.
190
Юртимизда мустакилликнинг дастлабки йилларидан бошлаб хукукий демократик давлат ва фукаролик жамиятини барпо этиш, иктисодиётни баркарор ривожлантириш, ахоли турмуш даражасини
юксалтиришга
каратилган
тизимли
ислохотлар
жараёнида суд-хукук сохаси хам тубдан ислох,
килинди. Биринчи навбатда, халкаро хукук талабларига
жавоб берадиган конунлар яратишга, инсон хукук
ва эркинликларини таъминлашга устувор ахамият
каратилди. Миллий анъана ва кадриятлар хамда
халкаро хукук нормаларини узида мужассам этган
Конституциямиз ва конунларимиз кабул килинди.
Айни вактда фукаролар хукук ва манфаатларини
ишончли химоя килиш максадида хукукни мухофаза
килувчи ва назорат идоралари фаолияти кайта
к)фиб чикилди. Жумладан, прокуратура органлари
фаолиятини ислох килиш ва янада такомиллаштириш
буйича хам кенг куламли ишлар амалга оширилди.
Бу борада «Прокуратура тугрисида»ги конун кабул
килинганини алохида кайд этиш лозим.
Давлатимизнинг Асосий конуни - Конституцияда
прокуратура органлари зиммасига конун устуворлигини таъминлашдек масъулиятли вазифа юклатилди.
Шу билан бирга, прокуратуранинг тадбиркор­
лик фаолияти эркинлиги, кишлок хужалигини ислох
килишга оид конунлар сузсиз ижро этилишини
таъминлаш, солик, валютага оид жиноятларга
хамда
жиноий
даромадларни
легаллаштиришга
карши курашиш буйича роли ва масъулияти янада
кучайтирилди.
191
Кадрли дустлар!
Бундан икки йил олдин сизлар билан Бош
прокуратурада утказилган учрашувда прокуратура
органлари олдида турган асосий вазифалар хакида
атрофлича фикрлашиб олган эдик.
Шу утган даврда конунийлик ва хукук-тартиботни
мустахкамлаш, юкори малакали кадрларни тарбиялаш,
конунчилик ва хукукни куллаш амалиётини такомиллаштириш, ходимларнинг моддий ва ижтимоий
химоясини кучайтириш ва мехнат шароитларини
яхшилаш борасида бирмунча ишлар амалга оширилди.
Жумладан, прокуратура ташаббуси билан жамият
ва давлат хаётида мухим ахамиятга эга булган 17 та
конун, Узбекистан Республикаси Президентининг
6 та фармон ва карорлари хамда Вазирлар Махкамасининг 3 та карори кабул килинди.
Фукароларнинг мурожаатлари билан ишлаш тизими такомиллаштирилди. Прокуратура органларининг
тадбиркорлик
субъектлари
хукукий
химоясини
таъминлаш борасидаги фаолияти дан барчамиз хабардормиз.
Назорат тадбирларида 13 мингдан ортик тадбиркорнинг хукуклари, 7 мингдан зиёд уз ишини
т>остатган тадбиркорлик субъектлари фаолияти кай га
тиклангани прокуратура органлари томонидан бу
йуналишга устувор вазифа сифатида карал астган идам
далолат беради.
Утказилган тадбирлар ва жиноятларни тсргов
килиш жараёнида 1 триллион 859 миллиард сумлик
етказилган зарар ундирилганини кайд этиш лозим.
192
Хурматли йигилиш катнашчилари!
Бугунги кунда жахон микёсидаги глобаллашув
жараёнлари,
бошимиздан
кечираётган
хдётнинг
узи олдимизга куяётган, тобора кучайиб бораётган
талабларни хисобга олмасак, шиддатли давр билан
хамкадам булиб яшамасак, уз-узидан аёнки, стратегик
максад ва вазифаларимизни амалга оширишимиз,
тараккий топган замонавий демократик давлатлар
каторига киришимиз кийин булади. Бу юксак талабни, биринчи навбатда, сиз, прокуратура ходим­
лари яхши тушунасиз, деб уйлайман.
Шу нуктаи назардан Караганда, гарчи бугун сизларнинг
профессионал
байрамингизни
биринчи
марта нишонлаётган булсак-да, эришилган ютукларга махлиё булиб, узимиздан мамнун булиб,
хотиржамликка берилишга бизнинг хаккимиз йук.
Шу сабабли биз прокуратура ва бутун хукукни
мухофаза килиш тизими фаолияти самарадорлигини янада оширишга каратилган устувор вазифаларни,
мавжуд камчилик ва нуксонларни бартараф этиш
йулларини аник белгилаб олишимиз зарур.
Халкимиз хамма нарсадан устун куядиган адолат
туйгусини хаётимизда том маънода карор топтириш - энг асосий вазифамизга айланиши шарт.
Биз барпо этаётган хукукий давлатда, адолатсизликнинг хеч кандай к^финишига йул куйилмаслиги
даркор. Нега деганда, «Одамлар хамма нарсага
чидаши мумкин, лекин адолатсизликка чидай
олмайди». Бу чукур маъноли сузлар бугунги кунда
хар качонгидан хам к$фа мух,им ва долзарб ахдмият
касб этаётганини сезиш, англаш кийин эмас.
193
Масалага шу куз билан караб бахо берадиган булсак, ислохотларни самарали амалга оширишнинг
мухим шарти булган конун устуворлигини таъминлаш ва конунийликни мустахкамлаш борасида
прокуратуранинг бугунги фаолияти талабга жавоб
берадими?
Мана шу мураккаб ва огир савол бугун олдимизда
кундаланг турибди. Ва канчалик кийин, канчалик
аччик булмасин, биз бу саволга узимиз, сизлар билан
бирга, виждонимиз олдида очик жавоб беришимиз
зарур.
Шу уРинДа яна бир табиий савол тугилади:
курилаётган чораларга карамасдан, ним а учун
жамиятимизда конунни бузиш холатлари кескин
камаймаяпти?
Агар хисоботларга назар ташласак, кейинги икки
йилда прокуратура органлари томонидан 264 мингдан ортик прокурор назорати хужжатлари кулланганини курамиз. Бу ракамлар, бир Караганда, гуски
прокуратура'органлари фаолиятида олиб бориластган
кенг микёсдаги ишлардан далолач беради.
Айни вактда, афсус билан айтиш керакки,
куп холларда конун устуворлигини таъминлаш
буйича прокурор назорати хукукбузарлик содир
этилганидан сунг намоён булмокда.
Бир суз билан айтганда, асосий эътибор
хукукбузарликларни барвакт аниклаб, уларнинг
олдини олишга эмас, балки окибатлари билан
курашишга каратилмокда. Бундай холатга чек
куйиш вакти келди.
194
Фукароларнинг хукук ва эркинликларини таъ­
минлаш масаласи бундан буён хам диккатимиз
марказида булиши, бунинг учун суд-хукук сохасидаги
ислохотларни изчил давом эттиришимиз лозим.
Ана шу ислохотлар жараёнида прокуратура фаол
иштирок этиши, авваламбор, фукароларнинг иж­
тимоий хукукларини таъминлашга каратилган назорат
фаолиятини кучайтириши керак. Лекин инсон хукукларининг
химоячиси
сифатида
прокуратура
органлари томонидан бу сохада конунийликни тулик
таъминлашга эришилмаяпти. Буни очик айтишимиз
лозим.
Айникса, ахолини ижтимоий химоя килиш ва
согликни саклаш, мехнат хукукларини таъминлаш
сохаларида конун бузилишларига бархам берилмагани куплаб эътирозларга сабаб булмокда.
Шу борада баъзи мисолларни келтириб утмокчиман. Утган йил и очилган Бош вазирнинг Виртуал
кабулхонасига киска давр мобайнида фукароларимиздан 311 мингдан зиёд мурожаат келиб тушди.
Уларнинг 111 мингдан ортиги ёки хар учтадан биттасида ижтимоий сохадаги уткир масалалар кутарилган.
Жойларда иш хаки ва пенсия туловларини
кечиктириш, ахолини ижтимоий химоя килиш учун
ажратилаётган бюджет маблагларини ноконуний
сарфлаш ва талон-торож килиш холатлари мунтазам
равишда давом этиб келаётгани хаммамизни ташвишга солади. Масалан, утган йили 5 минг 925 та
фукаролар йигинида кам таъминланган оилаларни
195
ижтимоий куллаб-кувватлаш учун ажратилган 41 мил­
лиард 300 миллион сумга якин нафака ва моддий
ёрдам пули ноконуний тулангани аникланган.
Бундан ташкари, накд пулнинг банкдан ташкари
айланиши билан боглик салбий холатларга кариш
етарлича кураш олиб борилмаягггн.
Аслида бу масалалар Прокуратура хузуридаги
департаментнинг бевосита вазифасига киради.
Лекин, афсуски, департамент ва унинг жойлардаги
булинмалари бу ишни уз холига ташлаб кушан.
Шунинг учун, департамент янги рахбаринтининг
эьтиборини ушбу мухим масалаларни алохида
назоратга олиш зарурлигига каратаман.
Яна бир мухим масала - оналик ва болаликни
химоя килиш, ахоли репродуктив саломатлигини
мустахкамлаш
борасида
хам
етарли
назорат
урнатил маган.
Окибатда оналар улими Сурхондарё (Саидов),
Фаргона (Абдурахмонов) ва Хоразм (Турдиев)
вилоятларида, гудаклар улими эса Тошкент (Файзиев)
ва Сирдарё (Облокулов) вилоятларида купайгани
кузатилмокда.
Прокуратура идоралари томонидан тулов интизомига оид конунлар ижроси устидан етарли
назорат олиб борилмаяпти. Бунинг окибатида
утган йили Тошкент шахри (Кудратхужаев), Сирдарё
(Облокулов), Тошкент (Файзиев) ва Хоразм (Турдиев)
вилоятларида дебитор карздорлик даражаси ошган.
Ёкилги ва энергия ресурсларидан окилона
фойдаланиш хамда коммунал хужалик сохасида
196
прокурор назорати талаб даражасида урнатилмагани
туфайли ёкилги-энергетика ва энергиядан фойдаланиш тизимида куплаб конунни бузиш холатлари
кузга ташланмокда.
Коммунал туловлар сохасида умумий карздорлик кун сайин усиб бораётгани ва жуда катта ракамларни ташкил этаётгани, албатта, хаммамизни ташвишга солиши керак. Бундай карздорлик, айникса,
Тошкент
(Файзиев),
Жиззах
(Мухаммаджонов),
Андижон
(Эгамбердиев),
Сирдарё
(Облокулов)
вилоятлари ва Тошкент шахрида (Кудратхужаев)
кескин ошиб кетганини афсус билан айтишга тугри
келади.
Шу уринда хакли савол тугилади, конун посбонлари - хурматли прокурорларимиз каёкка караган?
Нима учун бундай салбий ракамлар була туриб,
сизлар томошабин булиб утирибсиз? Шунинг учун
бутун яна бир марта сизларни огохлантириб айтаман,
бундай кейин бу масалаларда бошка рахбарлар
катори прокурорлар хам бошлари билан жавоб
берадилар.
Мамлакатимиз иктисодиётида мухим >фин тутадиган кишлок хужалиги сохасида конунийликни
таъминлаш буйича, юкорида айтилганидек, про­
куратура органлари томонидан бирмунча ишлар
килинди. Айни вактда бу сохада хам катор камчиликлар борлигидан куз юмиб булмайди. Масалан,
ердан ноконуний ва максадсиз фойдаланиш, уни
талон-торож килиш, уй-жой куриш ва бошка
максадлар учун ер участкаларини асоссиз ажратиб
197
бериш холатларига, афсуски, чек куйилмаяпти. Утган
йили карийб 7 минг 665 гектар ер майдонидан ноконуний ва максадсиз фойдаланиб келингани аникланди.
Шу билан бирга, мансабдор шахслар томонидан
74 минг гектардан зиёд ер ноконуний ажратиб
берилгани бу сохада тартиб ва назорат сусайиб
кетганидан далолат беради.
Шу муносабат билан прокуратура органлари уз
фаолиятида куйидаги долзарб масалаларга алохида
эътибор каратиши шарт:
- иш хаки, пенсия ва нафакаларни тулашдаги
кечиктиришларга, мехнат ва ижтимоий хукукларниш
бузилишига муросасиз булиш;
- электр, табиий газ ва бошка коммунал туловларнинг конунийлиги ва асосли экани усгидан самарали
назорат урнатиш;
- ахолини ижтимоий химоя килиш, согликни
саклаш ва бандликни таъминлаш сохасидаги назоратни кучайтириш;
- фукароларнинг узини узи бошкариш органлари
фаолиятида конунийлик хамда алохида химояга
мухтож булган, кам таъминланган ва куп болали
оилаларга нафака тайинлашда ижтимоий адолат
принципини таъминлашимиз зарур.
Агар туман ёки шахарда прокурор кайд этилган
масалаларда конунийликни таъминлаш юзасидан
хар ойнинг бешинчи ёки унинчи кунида мутасадди
идоралар,
банклар
ва
тегишли
ташкилотлар
рахбарларини йигиб, профилактика билан шугулланса, олам гулистон булади.
198
Сизлар эса, муаммо тагига олиб кетганидан
кейин шугулланасизлар ва натижа хам шунга яраша
коникарсиз булади.
Мухтарам дустлар!
Инсон хукук ва эркинликларини хлмоя килиш
хакида гапирганда, гоят мухим бир масалага
эътиборингизни каратмокчиман. Яъни, фукароларнинг мурожаатлари билан ишлаш тизимини тубдан
такомиллаштириш, халк билан очик мулокотни
йулга куйиш, содда килиб айтганда, эл-юрт ичига
кириш, унинг дарди ва ташвиши билан яшаш
прокуратуранинг энг долзарб вазифасига айланиши
зарур.
Жорий йилни Халк билан мулокот ва инсон
манфаатлари йили, деб эълон килганимизнинг асл
максади хакида мен уз чикишларимда атрофлича суз
юритганман. Лекин бугунги имкониятдан фойдаланиб, бу хакда яна бир бор тухталиб утишни уринли,
деб биламан.
Биз одатда инсоннинг хаётий эхтиёж ва манфаатларини таъминлаш - энг олий кадрият, бу - давлат
идораларининг асосий вазифаси, деган мазмундаги
гапларни куп такрорлаймиз. Буларнинг хаммаси
албатта тугри. Лекин хакли савол пайдо булади:
одамнинг манфаатини таъминлаш учун аввало у
билан гаплашиш, мулокот килиш керак эмасми?
Мулокот ва манфаат деган тушунчалар узаро
чамбарчас боглик эмасми?
Шу маънода, биз - эл-юрт ишонч билдирган
рахбарлар халкимиз билан аввало узимиз мулокот
килмасак, унинг дарду муаммоларини эшитиб,
199
узимиз хал этмасак, жамиятимизнинг ижтимоий
кайфиятидан доимо хабардор булиб яшамасак.
бизнинг 5Фнимизга четдан келадиган. куштирнок
ичидаги «мехрибон»лар албатта топилади. Улар хам
узича халк билан мулокот килишга уринади. Лекин бу
«мулокот» жамиятимизда вазиятни издан чикаришга.
бузгунчилик, карама-каршилик, хатто. Худо сакласин.
кон тукилишига олиб келиши мумкин. Бун га мисол
кидириб, узокка боришнинг хожати йук. Дунёнинг
турли минтакаларида руй бераётган зиддият ва
хунрезликларни эслашнинг узи кифоя.
Шу боис одамларнинг огирини снгил килиш,
ахолининг давлат идораларига ишончини мустахкамлаш максадида хар бир худудда Узбекистон
Республикаси Президентининг Халк кабулхоналари
ва Виртуал кабулхона ташкил этилганидан хабардорсиз, албатта.
Шу )финда яна бир фикрни афсус билан айтишга
тугри келади. Агар прокуратура органлари ва бошка
тегишли идораларимиз уз вазифасини виждонан,
конуний асосда бажарганида, биз Халк кабулхоналарини ташкил этишга мажбур булмас эдик. Бу
прокуратура ишига берилган узига хос бир бахо, десак,
бу хам тугри булади.
Мана шу танкидий фикрлардан хулоса килган
холда, прокурорлар тегишли хокимликлар ва бошка
мутасадди идоралар билан биргаликда марказда
ва жойларда бу ишларни тугри ташкил тгиши,
фукаролардан тушган мурожаатлар тулик ва муддатида куриб чикилишини таъминлаши шарт.
200
Кадрли мажлис иштирокчилари!
Мамлакатимиз иктисодиётини ривожлантириш,
халкимизнинг фаровон турмушини таъминлашда
мухим урин тутаётган тадбиркорликни куллабкувватлаш масаласи давлат сиёсатининг стратегик
йуналишларидан биридир.
Шу нуктаи назардан Караганда, прокуратура
органлари тадбиркорлик фаолияти
ва хусусий
мулкни химоя килиш юзасидан утган йили 5 октябрда
кабул килинган «Тадбиркорлик фаолиятининг жадал
ривожланишини таъминлашга, хусусий мулкни
хар томонлама химоя килишга ва ишбилармонлик
мухитини
сифат жихатидан яхшилашга дойр
кушимча чора-тадбирлар тугрисида»ги фармон
талабларига сузсиз амал килинишини таъминлаши
зарур.
Минг афсуски, тадбиркорлик субъектлари буйи­
ча ноконуний текширишлар утказиш ва уларнинг
фаолиятига асоссиз аралашиш холатлари хамон
учрамокда. Жумладан, охирги икки йилда давлат
органлари томонидан тадбиркорлик субъектлари
буйича 209 та ноконуний текшириш утказилган
ва 702 та холатда уларнинг фаолиятига асоссиз
аралашилган.
Айни вактда утган йили Жиззах, Кашкадарё,
Тошкент вилоятларида тадбиркорлар фаолиятини
ноконуний текшириш билан боглик бор-йуги биттадан холат аникланган. Сирдарё вилоятида эса бирорта
хам бундай холат аникланмаган.
Билмадим, балки ушбу вилоятларда прокуратура
идоралари бу борада хаммаси жойида, хеч кандай
201
камчилик йук, деган кайфият билан юргандир.
Лекин биздаги маълумотлар бунинг тамоман аксинн
к$фсатмокда.
Тахдилларга к$фа, мамлакатимиз буйича кичик
бизнес субъектларидан карийб 16 мингтаси ёки 7 фоизп
уз фаолиятини тухтатган. Бундай корхоналар барча
худудларда мавжуд. Мисол учун, Тошкент вилоятида
тадбиркорлик субъектларининг 15 фоизи, Сирдарё
вилоятида 13 фоизи, Жиззах вилоятида к а 10 фоизи
фаолият к5фсатмаяпти. Энг ёмони, бунинг окибатпда
мавжуд иш уринлари йукотилмокда.
Маълумки, тадбиркор узининг, бола-чакаспнипг
насибасидан кийиб, туплаган пули, молу мулкипи
янги иш очишга сарфлайди. Банкдан кредит олса,
уни хдм фоизи билан узи тулайди. Унга \еч ким
хдр ун беш кунда бюджетдан аванс ёки ойлик
бермайди. Шунга карамасдан, таваккал килиб, хузурх.аловатидан кечиб, бор имконияти, маблагини хавфхатарга куйиб, у з иши учун кечаю кундуз жонини
бериб ишлайди. Шу йул билан, у нафакаг узини,
оиласини, балки эл-юртни хам бокади.
Шу маънода, тадбиркор - бу хакикий фидойи
инсон. Шахсан мен бундай одамларни ёки, майли,
иккита булса хам иш урни яратган тадбиркорми
бошимга кутаришга тайёрман. Шунинг учун, тадбир­
кор бой булса, давлат хам, халк хам бой булади,
деган
фикрни
кайта-кайта
такрорлашдан
мсп
чарчамайман. Билиб куйинглар, бизнинг бундан бошка
йулимиз йук.
202
Шу муносабат билан яна бир бор таъкидлаб айтмокчиман: тадбиркорлик йулига карши чикиш давлат сиёсатига, Президент сиёсатига карши чикишдир.
Афсуски, шу борада айтилаётган гаплар, к)филаётган чора-тадбирларга карамасдан, мансабдор
шахслар
томонидан
тадбиркорларга
нисбатан
таъмагирлик холатлари хали-бери учраб турибди. Бу
эса тадбиркорларда хакли норозилик уйготмокда.
Бундай холатларнинг хар бири буйича айбдор шахсларни
аниклаб, сузсиз жиноий жавобгарликка
тортиш шарт.
Биз бундан буён хар кайси туман ва вилоят
прокурорининг фаолиятига у ишлаётган худудда
канча янги тадбиркорлик субъекта ташкил этилганига, канча тадбиркорнинг конуний хукук ва
манфаатлари химоя килинганига караб бахо бериладиган тизимни жорий этамиз.
Яна бир долзарб масала шундан иборатки,
айрим худудлар ханузгача субвенция олади, лекин
прокурорлар ва департамент ходимлари тегишли
масъул шахслар билан биргаликда худуд иктисодиётини кутариш, солик ва бошка мажбурий
туловларни тулик ва уз вактида ундириш масаласига
етарлича ахамият бермаяпти. Вахоланки, проку­
ратура ва департамент органлари худудларнинг
ижтимоий-иктисодий ахволи билан доимий кизикишлари, бу борада тегишли чора-тадбирларни
амалга оширишда фаол катнашишлари керак.
203
Вояга етмаганлар ва ёшларнинг хукук ва
эркинликлари, конуний
манфаатларини таъ­
минлаш, уларнинг хаёти ва соглигини саклаш,
маънавий, интеллектуал, жисмоний ва ахлокий
жихатдан камол топтириш каби мухим масалалар
буйича конунлар ижроси устидан прокурор назорати
устувор ахамият касб этади.
Бу борадаги тадбирлар натижасида вояга етмаган­
лар уртасида жиноятчилик 7,8 фоизга камайишига эришилган. Лекин бизни жиддий ташвишга
солаётган бир муаммо - академик лицей ва касбхунар коллежлари, олий укув юртларидаги давомат,
битирувчиларнинг кейинги такдири, уларни ишга
жойлаштириш билан боглик.
Прокурорлар
битирувчиларни
ишга
жойлаштиришдаги кузбуямачилик холатларига принципиал
муносабат билдирмаяпти.
Шу уринда мамлакатимиз буйича кейинги йилларда
содир
этилаётган
барча
жиноятларнинг
25 - 30 фоизи ёшлар хиссасига тугри келаётгани,
умуман олганда, хар йили 3 0 - 3 4 минг нафар ёшлар,
жумладан, 3,5 минг хотин-киз жиноят содир этаётгани барчамизни ташвишга солиши зарур.
Биргина 2016 йилнинг 11 ойида 815 нафар коллеж
ва лицей укувчиси, 318 нафар талаба жиноятга кул
урганига кандай бахо бериш мумкин?
Айни вактда вояга етмаганлар уртасида жиноят­
чилик Бухоро ва Фаргона вилоятлари
хамда
Коракалпогистон Республикасида ошганини кайд
тгиш лозим.
204
Мактаб укувчилари $фтасида жиноят содир этганлар сони Тошкент, Жиззах, Навоий, Андижон,
Сурхондарё вилоятлари ва Крракалпогистон Республикасида купайгани кузатилмокда.
Вояга етмаганлар уртасида боскинчилик жиноятлари мамлакатимиз буйича айникса Тошкент, Фаргона, Андижон ва Наманган вилоятларида ошгани
барчамизни хавотирга солади.
Буларнинг барчаси прокуратура органларидан
ушбу йуналишдаги ишларни жиддий кайта куриб
чикишни талаб этади.
Хурматли мажлис катнашчилари!
Биз учун ута мухим булган ахолини иш билан
таъм и н л аш м асаласи купгина худудларда уткиР
муаммо булиб колмокда.
Савол тугилади: бу муаммони х,ал килишга прокурорлар кандай х.исса кушмокда? Аслида бу масала
сизлар учун одамларни, халк ишончини козонишда
энг мухим мезон булиши керак эмасми?
Яратилган янги иш >финлари ва иш билан таъ­
минлаш хдкидаги х,исоботларда сохта маълумотлар
оркали мавжуд салбий ах,волни ижобий килиб к>фсатиш давом этмокда.
Маълумки, ишсизлик биринчи навбатда жиноятчиликнинг усишига сабаб булади. Андижон ва
Наманган вилоятларида жиноят содир этганларнинг
ярми, Тошкент, Кашкадарё вилоятлари ва Коракалпогистон Республикасида эса деярли хдр учтадан
биттаси ишсиз одамлар экани аникланган. Бу эса
ана шу худудларда ах,олини иш билан таъминлашда
жиддий нуксонлар борлигидан далолат беради.
205
Бир уйлаб к)файлик: жиноят качон камаяди?
Качонки одамлар ишли булса, даромад манбаига
эга булса. Шундагина инсон хаётдан, давлат ва
жамиятдан рози булади. Халк розн булиш и учун
прокурор талбиркор билан дуст булиши керак.
Прокурорнинг кабинети тадбиркор учун доимо
очик булиши лозим.
Тадбиркорни факат жазолаш учун повестка
билан чакириш эмас, балки унга амалий ёрдам
бериш, унинг хукук ва манфаатларини химоя
килиш - прокуратура идоралари учун асосий
вазифа булиши зарур.
Кадрли дустлар!
Хаммамизга маълумки, хозирги вактда сн-атрофимизда диний экстремизм, терроризм, гисхвандлик,
одам савдоси, ноконуний миграция, «оммавий маданият» деган турли бало-казоларнинг хавфи тобора
кучайиб бормокда.
Шу нуктаи назардан Караганда, хар бир туман
хокими ва' туман ички ишлар булимлари рахбарларининг ёшлар билан ишлаш буйича уринбосари
лавозимини жорий этиш - давр талаби, деб уйлайман.
Прокуратура органлари
ана шу тузилмалар
фаолиятини йулга куйишда якиндан кумак бсрии]и,
ёшлар билан олиб бориладиган ишлар «Махалла»
ва «Нуроний» жамгармалари, хотин-кизлар, ёшлар
ташкилотлари билан хамкорликда амалга оширилиши
лозим.
Олдимизда турган навбатдаги мухим вазифа
яратиб берилган имконият ва ваколатлардан тулик
206
фойдаланиб, фукароларимиз, жамият ва давлатимиз хавфсизлигини хамда конституциявий тузум
химоясини таъминлашдан иборат.
Шу боисдан хам бебахо бойлигимиз булган тинчлик ва осойишталикни куз корачигидек сакдашимиз, юртимиздаги миллатлар ва динлар вакиллари
уртасида тотувлик, узаро хурмат ва мехр-окибат
мухитини янада мустахдамлашимиз зарур.
Кадрли дустлар!
Энди, рухсатингиз билан, прокуратура фаолиятининг асосий йуналишларидан бири - жиноятчиликка карши кураш масаласига тухталиб утсак.
Албатта,
дунёнинг
аксарият
мамлакатларида
криминоген вазият кескинлашиб бораётган вазиятда
юртимизда тинч ва осойишта хаёт хукм сураётгани,
бунда прокуратура органларининг хам муносиб
хиссаси борлигини барчамиз эътироф этамиз.
Айни вактда бу борада прокуратура фаолиятида
жиддий камчиликлар кузга ташланаётганини хам
айтмасдан утолмаймиз. Аввало, хукукни мухофаза
килувчи органларнинг фаолиятини мувофиклаштириш ишлари аксарият худудларда тугри ташкил
этилмаган.
2016
йилда умумий жиноятчилик к)фсаткичлари
Коракалпогистон Республикаси (Таджиев), Бухоро
(Эшбаков) ва Андижон (Эгамбердиев) вилоятларида
сезиларли равишда ошган.
Бу эса мазкур худудларда профилактика сохасидаги ишлар талаб даражасида эмаслигини к^фсатади.
Мамлакатимиз буйича жиноятларнинг 6 минг
440 таси ёки 18,4 фоизи очилмасдан колган. Бу кур207
саткич Сурхондарё (Саидов) ва Андижон (Эгамбердиев) вилоятларида 24 фоизни, Сирдарё (Облакулов) вилоятида 23 фоизни ташкил этмокда.
Бугунги кунда жиноят содир этган ва кидирувда
булган шахсларнинг 12 минг 249 нафарп скм
55 фоиздан ортиги кулга олинмаганини, узинпп
айтинг, кандай бахолаш мумкин?
Тошкент шахри (Кудратхужаев), Андижон (Эгамбердиев) ва Фаргона (Абдурахмонов) вилоятлари
буйича ана шундай жиноятчилар сони энг юкорн
эканига
карамасдан,
уларни
кидириб
томиш
курсаткичи энг паст даражада колаётганини мутл а ко
оклаб булмайди. Шунингдек, Хоразм (Турдисв) ва
Наманган (Умаров) вилоятларида хам бу борадагм
ишлар талабга умуман жавоб бермайди.
Шуни афсус билан айтиш керакки, процессуал
конун
нормалари
асосида
холисона
тергов
утказишни таъминламаслик, уни зуравонлик
билан олиб бориш ва чузиш оркали фукароларни
сарсон килиш каби салбий амалистга батамом
чек куйилгани йук.
Маълумки, судларда прокурор ваколатини са­
марали таъминлаш, шу максадда конунларга зид
булган суд хужжатларини уз вактида аниклаб, уларни
конунга
мувофиклаштириш
чораларини
куриш
прокуратура фаолиятида мухим йуналиш хисобланади.
Бу борада якинда кабул килинган фармон
ижросини таъминлаш биринчи даражали вазифадир.
208
Жиноят ишини суддан кушимча терговга кайтариш институти батамом тугатилади.
Бундан кузланган максад фукароларнинг ортикча
овора булишига чек куйиш, лунда килиб айтганда,
судда окни - окка, корани - корага ажратишдан
иборат.
Табиийки, бу амалиётнинг жорий этилиши
натижасида айби тасдикланмаган судланувчиларга
нисбатан оклов хукмлари чикариш х.олатлари учун
хам йул очилади.
Бугунги кунда оклов хукми чикдими, бунга
алокадор прокуратура ходими жазоланиши лозим,
деган эскича карашлардан воз кечиш зарур.
Албатта, бундай ёндашув тергов харакатларини
касддан ва факат айблов нуктаи назаридан бир томонлама олиб борган хамда шунга йул куйган ходимларга тегишли булмаслиги керак. Бундай шахсларга
нисбатан жазонинг мукаррарлиги таъминланиши
шарт.
Яна бир долзарб вазифа - конун устуворлигини
таъминлашда хукукий маданиятни юксалтириш,
фукароларни конунга хурмат рухида тарбиялаш,
конунлар мазмун-мохиятинн халкимиз ва ижрочиларга уз вактида етказиш, уларнинг ижросини
тугри ташкил этиш мухим ахамиятга эга.
Айникса, махаллий ижро х.окимияти, назорат ва
хукукни мух,офаза килувчи органларнинг ходимлари
томонидан конунни бузиш билан боглик х,ар
кандай холат буйича катъий чора к$фиш шарт.
209
Бу хакда гапирганда, прокуратура тизимида
сунгги икки йил ичида 7 нафар ходим томонидан
жиноят содир этилганини афсус билан айтишга
мажбурмиз.
Бундан ташкари, 2 0 1 5 -2 0 1 6 йилларда уз хизмат
вазифасини талаб даражасида бажармаган ёки ножуя
хатти-харакатлар содир этган 643 нафар ходим
интизомий жазога тортилган, 461 нафар ходим
эса эгаллаб турган лавозимидан озод этилган. Шу
даврда уз хизмат вазифасини талаб даражасида
бажармагани учун Жиззах, Сирдарё, Хоразм вилоятлари ва Коракалпогистон Республикаси прокурорлари
лавозимидан озод этилди.
Шу билан бирга, 29 та туман прокурори хизмат
лавозимидан озод этилгани, 11 нафари эса прокуратура
органларидан
бушатилгани
кадрлар
масаласида
жиддий хатоларга йул куйилганидан дарак беради.
Хар бир прокуратура ходими бундан узига тегишли
хулоса чикариши, прокуратура органи ходими
деган шарафли номга лойик булиш учун уз хизмат
вазифасини масъулият билан бажариши, бергап
касамёдига ва хизмат бурчига доимо содик колиши
шарт. Бу масалалар буйича энди талаб ва суров катти к
булади.
Хурматли мажлис катнашчилари!
Хукукбузарлик
холатларининг
олдини
олиш,
прокурорлар фаолиятида очиклик ва ошкораликни
таъминлаш максадида халк вакиллари олдида
прокурор хисоботини эшитиш тизимини йулга
куйиш, прокуратура фаолияти устидаи жамоагчилик назоратини янада кучайтириш зарур.
210
Х,акикатан хам, давлат томонидан беш йилга
ваколат берилган прокурор нима учун бирор марта
жамоатчилик, халк олдида хисобот бермайди?
Яна бир карра таъкидлайман: халк давлат
идораларига эмас, давлат идоралари халкимизга
хизмат килиши керак ва бу хакикатни аввало
прокурорлар кулогига кургошиндек куйиб олиши
зарур.
2017
йилдан бошлаб парламент ва жамоатчилик
назорати буйича таъсирчан механизмларни шакллантириш максадида шахар ва туманларда хакикий
ахволни урганиб, тегишли рахбарлар хисоботини
халк депутатлари кенгашлари сессияси мухокамасига
киритиш тартиби жорий этилди. Яъни, хар ойда
1 0 -1 2 кун давомида хар кайси вилоятнинг маълум
бир туманида депутат ва сенаторлар томонидан
худуддаги ижро хокимияти органи, прокуратура ва
ички ишлар булими фаолияти 5Фганилади хамда
тегишли халк депутатлари кенгашлари сессияларида
мухокама килинади. Бу эса, уз навбатида, хар бир
прокурордан уз фаолиятини танкидий куриб чикиб,
натижадорликни кучайтиришни талаб этади.
Прокуратура органлари зиммасига юклатилган
вазифаларни самарали амалга ошириш салохлятига
хамда юксак маънавий-ахлокий фазилат ва масъулиятга эга булган профессионал кадрларни тарбиялаш ва тайёрлаш масаласи мухим вазифа­
ларимиздан биридир.
Бу хакда суз юритганда, мазкур вазифага бевосита масъул булган Бош прокуратура Олий укув
курсларининг фаолияти талабга жавоб бермайди.
211
Ана шу укув курслари фаолиятини такомиллаштириш, модций-техник базасини мустахкамлаш,
прокурор ва тергов ходимлари малакасини узлуксиз
ошириш ва уларни кайта тайёрлашнинг самарали
тизимини жорий этиш буйича 2 ой муддатда ани к
чора-тадбирлар иш лаб чи ки ш им из ва ам алга
ош ириш им из зарур.
Кадрли юртдошлар!
Биз сайловолди дастуримизда халкимизни уйлантириб, безовта килаётган, унинг кундалик хаётига
бевосита таъсир курсатаётган гоят мухим масалаларни, биринчи навбатда, адолат ва конун устувор­
лигини таъминлаш масаласини уртага куйдик.
Ахдлимиз, эл-юртимиз энди биздан ана шу вазифаларнинг амалий ижросини кутмокда. Агар биз
мана шундай муаммоларни уз вактида, конуний
асосда бажармасак, бизга инониб, ишониб яшаётган
миллион-миллион одамларга хиёнат килган буламиз.
Барчамизга билдирилган юксак ишончни окламасак,
халкимиз • биздан
рози
булмайди.
Жумладан,
бугун нишонлаётган байрамдан хдм одамлар рози
булмайди. Буни х,еч ким \е ч качон эсидан чикармаслиги керак.
Бундан кейин прокуратура тизимида иш натижаларини
бахолаб
бориш
буйича
чораклик
рейтинг тизимини жорий этиш максадга мувофик.
Яъни, биринчи, иккинчи ва учинчи уринларни ким
эгаллади ёки ким умуман рейтингга илинмади буларнинг барчаси тахлил этиб борилиши керак.
Ишда яхши натижадорликка эришиб, рейтингда
биринчи ва иккинчи эфинларни эгаллаган рахбар
212
ва масъул ходимлар рагбатлантирилади. Аксинча,
рейтингда учинчи
погонани
эгаллаган
шахсга
хайфсан эълон килинади. Рейтингга илинмаган ходим
билан эса хайрлашишга тугри келади. Кимгадир
ёкадими-ёкмайдими, биз айни шундай йул тутишга
мажбурмиз.
Намунали иш килиб, юкори натижаларга эришган
прокурор ва милиция ходимларининг фаолиятини
намуна сифатида телевидение, радио ва газеталарда
ёритиб, уларнинг тажрибасини кенг таргиб килиш
ва узларини рагбатлантириш керак. Шунда адолат
булади, ходимлар яхшиларга караб интилади ва
эргашади.
Мухтарам дустлар!
Биз бугун прокуратура органлари фаолиятини
танкидий нуктаи назардан бахолаб, олдимизда турган
мухим ва устувор вазифалар хакида хеч нарсани
яширмасдан, очикчасига гаплашиб олдик.
Уйлайманки, биз бир-биримизни тугри тушунамиз. Халкимизнинг «Дуст ачитиб гапирар» деган
маколида чукур маъно борлигини сизлар яхши
англайсиз. Чунки, хамма нарсани уз номи билан,
ютукни - ютук, камчиликни - камчилик деб иш олиб
бормасак, биз у з максадларимизга етолмаймиз.
Такрор айтаман, ишимизда йул куйилган хато
ва нуксонларни узимиз тузатмасак, муаммоларни
узимиз ечмасак, хеч ким четдан келиб бу ишларни биз
учун килиб бермайди.
Бу масалалар канчалик кийин ва огир булмасин,
уларни хал килишга бизнинг кучимиз хам, билим
213
ва тажрибамиз, салохиятимиз хам етади. Мен бунга
ишонаман.
Хаммамиз яхши тушунамизки, прокуратура тизимидаги бундай нохуш ахвол, бундай вазият бугун
пайдо булгани йук.
Бундай яроксиз иш услуби йиллар давомида
шаклланиб келган ва уни бирданига тубдан узгартириш
хам кийин масала. Буни хам тан олиш керак.
Прокуратура сохасидаги олдинги рахбарлар бу
масалаларга совукконлик билан, бефарк карагани
туфайли биз бугун мана шундай ахволга тушиб
утирибмиз.
Бу холатни тузатиш, ушбу тизимни замон талаблари, демократик тамойиллар асосида узгартириш
учун нима килишимиз керак?
Энг аввало, прокуратура илгаригидек факат жазолайдиган, репрессия органи булиб колмаслиги,
аксинча, фукароларнинг хукук ва эркинликларини
когозда эиас, амалда химоя киладиган тизимга
айланиши зарур. Бунинг учун хаммамиз биргаликда, тизимли асосда хали куп-куп иш килишимиз
керак.
Барчангизга маълум, биз хозирги вактда проку­
ратура тизимида жиддий узгаришларни амалга
оширмокдамиз. Жумладан, соханинг купгина рахбар
ва ходимларини янгиладик ва ёшларни бу тизимга
купрок жалб этдик.
Бош прокуроримиз Ихтиёр Бахтиёрович Абдуллаев
хам ишни янгича асосда ташкил этиш учун
астойдил ва фидокорона, кечаю кундуз харакат
214
килмокда. Лекин бир фикрни очик айтишим керак:
рахбар хар канча кучли, билимли ва гайратли булмасин,
агар
унинг
>Финбосарлари,
бошкарма
бошликлари, вилоят ва туман прокурорлари, бутун
жамоа уни куллаб-кувватламаса, бугунги куйилган
вазифаларни самарали ва натижали бажариш учун,
чин маънода фидойилик ва катъият курсатмаса,
кутилган натижага эришиш мумкин эмас.
Шу нуктаи назардан Караганда, сизлар бугунги
йигилишимизда билдирилган фикр-мулохдзалардан
тугри
хулоса
чикариб,
конун
устуворлигини
таъминлашдек мураккаб ва айни вактда шарафли
вазифани бажариш учун бор билим ва салохиятингизни, куч-гайратингизни сафарбар этасизлар, деб
ишонаман.
Ватанимиз тараккиёти ва халкимиз фаровонлиги
йулидаги масъулиятли фаолиятингизда барчангизга
сихат-саломатлик, гайрат ва матонат хамда янги ютук
ва зафарлар тилайман.
Прокуратура ходимлари ва фахрийлари
билан учрашувдаги маъруза.
201 7 йил 7 январь
215
КУРОЛЛИ КУЧЛАР - ВАТАНИМИЗ ВА
ХАЛКИМИЗНИНГ МУСТАХКАМ КУРГОНИ
Хурматли аскар ва сержантлар, офицер ва генераллар, Куролли Кучларимиз фахрийлари!
Кадрли юртдошлар!
Шу кунларда бутун халкимиз мамлакатимиз \астидаги буюк тарихий санани байрам килмокда. Яъни,
Ватан хлмоячилари куни ва Узбекистон Республикаси
Куролли Кучлари ташкил этилганининг 25 йиллиги
юртимизда кенг нишонланмокда.
Ана шу кутлуг айём билан уз хаётини Ватанни \и моя килишдек энг улуг ва олижаноб ишга багишлаган сиз, азизларни, сизларнинг тимсолингизда бутун
халкимизни чин калбимдан самимий табриклайман.
Бугун, мана шу шонли байрам кунида буюк давлат
ва сиёсат арбоби, Узбекистон Республикасининг
Биринчи Президента мухтарам Ислом Абдуганиевич
Каримовнинг ёркин хотирасига барчамиз яна бир
бор хурмат бажо келтирамиз. Утган 25 йил давомида
Куролли Кучларимизни барпо этиш йулида кулга
киритган бекиёс ютукларимиз азиз Юртбошимизнинг
номи билан чамбарчас боглик эканини чукур
миннатдорлик билан эсга оламиз.
Узбекистон
мустакилликка эришган
биринчи
кунларда айнан Ислом Абдуганиевич намоён этган
принципиал позиция, сиёсий ирода ва азму шижоат
216
туфайли миллий армиямизга асос солинди. 1992 йил
14 январда юртимиз худудида жойлашган барча харбий
тузилмалар Узбекистон Республикаси юрисдикциясига у т к а з и л д и . Мана, 25 йилдирки, ана шу тарихий
кун Куролли Кучларимиз пойдевори куйилган,
истиклолимиз солномасига олтин харфлар билан
ёзилган буюк сана сифатида байрам килинмокда.
Биринчи Президентимиз уша огир йилларда
«У зининг буюк тарихи ва аж додларига муносиб
ворис булган халким из м ам л акат хавфсизлигини
т аъ м и н л аш га кодир арм и ян и яр ата олади», деб
катта ишонч билан айтган эдилар.
Бугунги кунда ана шу улкан ишончга хар томонлама
лойик булган Куролли Кучларимиз ташкил этилганини барчамиз куриб турибмиз.
Хаки катан хам, тарихан киска муддатда мам­
лакатимиз мустакиллиги, худудий яхлитлиги, чегараларимиз дахлсизлигини, халкимизнинг тинч ва
осойишта хаётини ишончли химоя килишга кодир
булган миллий армия барпо этилди, деб гурур ва
ифтихор билан айтишга бугун барча асосларимиз бор.
Собик Иттифок худудида турли куролли тукнашув
ва карама-каршиликлар юз бераётган гоят мураккаб
шароитда Узбекистон Куролли Кучларига асос солингани, хеч муболагасиз айтиш мумкин, ёш давлатимизни
куриш жараёнида хал этилган буюк вазифалардан
бири булди. Айнан миллий армиямиз мамлакатимизда
эркин, озод ва фаровон хаёт бунёд этиш, демократик
ислохотларни самарали амалга ошириш йулида
ишончли кафолат, тогдек таянч булиб келмокда.
217
Албатта, мустакилликнинг илк йилларида барча
сохалар каби харбий йуналишда хам куплаб огир
муаммолар тупланиб колган эди. Аввало, кушинларнинг моддий-техник таъминот тизими талаб даражасида эмас эди. Харбий тузилмалар узининг курилиши
ва жанговар таркиби буйича янги пайдо булган
тахдидлар олдида заиф эди. Энг мушкул муаммо
малакали харбий кадрлар етишмасди. Шунинг учун
миллий армиямизни барпо этиш ва ислох килиш
буйича хар томонлама чукур уйланган ва узок муддатга
мулжалланган стратегия ишлаб чикилди.
Утган чорак аср давомида ана шу стратегия
асосида, Миллий хавфсизлик концепцияси ва Мудофаа
доктринаси доирасида куп ишлар килинди. Юз
бериши мумкин булган харбий харакатлар театри ва
унинг реал хусусиятлари, илгор хорижий тажрибалар
хар томонлама хисобга олинди. Шу асосда ихчам,
яхши таъминланган, юксак жанговар рухга эга булган
миллий армиямиз барпо этилди.
Киска муддатда харбий округлар, чсгара минтакалари, 1нунингдек, жанговар кобилиятга эга кушин
гурухлари, биринчи навбатда, мураккаб жанговар
операцияларни амалга оширишга кодир булган Ички
вазифалар корпуси ва Махсус операциялар буйича
кучлар ташкил этилди.
Бугунги кунда харбий бошкарувнинг самарали
тизими шакллантирилди. Куролли Кучлар таркибида
турли кушинларнинг узаро мувофик холда ва
хамкорликда харакат килишини таъминлайдиган
механизмлар фаолият курсатмокда.
218
Хдрбий кадрларни тайёрлаш ва кайта тайёрлаш
хамда малакасини ошириш тизими принципиал
жихатдан мутлако янги асосга утказилди.
Мустакилликнинг дастлабки йилларида махдллий
офицер кадрлар юртимиздаги хдрбий хизматчилар
умумий сонининг - шунга эътибор беринг - атиги
0,6 фоизини ташкил этарди. Офицерларни тайёрлаш
эса учта харбий билим юртида ва бор-йуги учта
хдрбий мутахассислик буйича олиб борилар эди.
Амалга оширилган ишлар натижасида кушимча равишда янги, замонавий учта хдрбий таълим муассасаси ташкил этилди, курсантларни укитиш тизими
эса куп тармокли асосда йулга куйилди.
Юкори бугин кумондонлик офицерларини тайёр­
лаш хдмда мудофаа курилиши сохдсида илмийтадкикотлар ва ишланмаларни амалга ошириш буйича
энг зарур вазифалар самарали хдл этилмокда. Бу
борада айникса 1995 йилда ташкил этилган Куролли
Кучлар академияси гоят мух,им урин эгаллаб келмокда.
Шунингдек, армиянинг асосий таянчи булган
сержантлар корпусини шакллантиришга алох,ида эъти­
бор каратилди. Сержантларни укитиш 2001 йилда
илгор халкаро стандартлар асосида ташкил этилган
сержантлар тайёрлаш мактабларида 26 та йуналиш
ва мутахассислик буйича олиб борилмокда.
Кадрли дустлар!
Мустакилликка эришганимиздан сунг фукароларни
муддатли х,арбий хизматга чакириш тизимини
ислох, килиш буйича х,ам улкан ишлар амалга оши219
рилди. Бунинг натижасида жамиятимизнинг армияга
булган муносабати тубдан узгарди.
Миллий армиямиз ташкил этилган дастлабки
йилларда харбий кисмларни ёш аскарлар билан
тулдиришда
жиддий
муаммолар
мавжуд
эди.
Собик ш>фО тузумида армияда хизмат килган катта
авлод вакиллари яхши билади, уша пайтда харбий
хизматни уташ, айникса, Узбекистон ёшлари учун огир
ташвиш ва машаккат эди. Чунки, юртимиз сшлари
асосан курилиш батальонларига кора ишчи сифатида
юбориларди.
Харбий кисмлардаги носоглом маънавий-рухий
мухит, устав коидаларига зид булган муносабатлар
туфайли канча-канча навкирон йигитлар, ота-оналар
жабр чеккани - булар хаммаси хакикат.
Янги миллий армияни яратишда бундай салбий
иллатларга мутлако чек куйиш керак эди. Шу
максадда бир неча йиллар давомида изчил иш олиб
борилди. Жумладан, муддатли харбий хизмат бир
йил этиб белгиланди, харбий хизматчиларнинг
ижтимоий-маиший шароитлари, озик-овкат таъминоти
тубдан яхшиланди. Муддатли харбий хизматни
утаб, резервга бушатилган ёшларнинг ишга жойлашиши ва олий укув юртларига укишга кириши билан
боглик имтиёзлар тизими белгиланди. Буларнинг
барчаси харбий жамоаларда соглом маънавий-ахлокий
мухит шаклланиб, ёшлар уртасида харбий хизматнинг
нуфузи
кескин
ошишида
мухим
омил
булди.
220
Ана шу ислохотларнинг мантикий давоми сифатида
фукароларнинг
сафарбарлик-чакирув-резерв
хизматини уташини назарда тутадиган узигэ хос
ноёб тизим яратилди. Бу тизимда ёшлар нафакат
зарур харбий тайёргарликдан утади, балки жисмоний
ва маънавий жихатдан чиникади. Улар узларининг
фукаролик масъулияти, Ватан химоячиси сифатидаги
мукаддас йигитлик бурчини чукур англаб, уз юртига
фидойи инсон булиб етишади.
Бугунги кунда миллий армиямиз минг-минглаб
углонларимиз учун чинакам мардлик, фидойилик,
хдкикий ватанпарварлик мактабига айлангани, хеч
шубхасиз, шу йулда эришган энг катта ютугимиздир.
Бу хакикатни юртимиздаги барча ота-оналар, бутун
халкимиз гурур билан, миннатдорлик билан эътироф
этмокда.
Хозирги кунда оналар уз фарзандларини армияга кузда ёш, юракда хавотир билан эмас, балки
менинг углим хакикий Ватан химоячиси булади,
деб, юксак ишонч ва фахр туйгуси билан кузатмокда.
Оналар кунглидаги розилик - бу бутун халкимиз
калбидаги розилик ифодаси, десам, айни хакикатни айтган буламан.
Хурматли юртдошлар!
Миллий армиямиз ривожланиб бориши билан уни
курол-ярог ва техника билан таъминлаш буйича хам
кенг куламли чора-тадбирлар амалга оширилмокда.
Кушинлар замонавий ва модернизация килинган
221
ук отар ва огир куроллар, вертолётлар, самолётлар,
хаво хужумидан мудофаа воситалари, автомобиль
ва зирхли техника,
алока воситалари
билан
таъминланмокда.
Харбий хизматчилар ва уларнинг оила аъзоларини
ижтимоий химоя килиш, харбий шахарчаларда замон
талабларига жавоб берадиган ижтимоий-маиший
шароитлар яратишга алохида эътибор каратилмокда.
Шу максадда комплекс дастурлар амалга оширилмокда. Ана шу дастурлар доирасида 15 мингдан
ортик харбий хизматчилар оиласи уй-жой билан
таъминлангани, айникса, эътиборлидир.
Хеч шубхасиз, биз бу йуналишдаги тизимли ишларни келгусида хам изчил давом эттирамиз.
Мустакиллик йилларида Куролли Кучлар устидан
фукаролик назоратини амалга ошириш буйича самарали механизм ишлаб чикилди. Бу механизм
миллий армия фаолиятида очикликни таъминлашда
катта ахамиятга эга булмокда. Шунингдек, харбий
курилиш сохасидаги сиёсатни ишлаб чикиш ва
амалга ошириш, харбий хизматчилар ва чакирув
ёшидаги фарзандларимизни тарбиялашга фукаролик
институтлари ва жамоат ташкилотларини кенг
жалб этишда мухим роль уйнамокда. Мудофаа
ва хавфсизлик масалалари буйича Олий Мажлис
палаталари кумиталари, Мудофаа вазирлиги хузурида
2012 йилда ташкил этилган Жамоатчилик кенгаши
бугунги кунда Куролли Кучлар билан фаол хам­
корлик олиб бормокда.
222
Буларнинг барчаси миллий армиямизни халкимизга, халкимизни миллий армиямизга янада якинлаштиришдек гоят мухим максадга хизмат килмокда.
Фурсатдан фойдаланиб, Куролли Кучларимизни
барпо этиш, унинг жанговар кудратини ошириш йулида фидокорона мехнат килган харбийларимизга,
шу эзгу ишга хисса кушган барча юртдошларимизга
чукур миннатдорлик билдираман.
Мухтарам дустлар!
Хозирги вактда жахонда ва минтакамизда харбийсиёсий вазият кескин узгариб, миллий ва глобал
хавфсизлик сохасида хатар ва тахдидлар тобора
кучайиб бормокда. Ана шундай ута масъулиятли
вазият ва хаётнинг узи эришган барча ютукдаримизни, шу билан бирга, йул куйган камчиликларимизни
чукур ва танкидий тахдил килишни барчамиздан
талаб этмокда. Шу асосда миллий армиямизни янада
ривожлантириш
ва такомиллаштириш
борасида
пухта уйланган ва изчил харакатларни давом эттиришимиз даркор.
Биринчидан, миллий хавфсизлик каби ута
мухим сохани конун талаблари асосида бошкариш
самарасини ошириш бизнинг устувор вазифаларимиз
каторига киради. Афсуски, бу сохадаги куплаб
хужжатларимиз хозирги давр талабларига жавоб
бермаяпти.
Биз миллий хавфсизликни таъминлашда стратегик
режалаштириш буйича аник давлат тизимини барпо
этишга объектив зарурат сифатида эхтиёж сезмокдамиз.
223
Ушбу тизимда доимо янгиланиб борадиган Мил­
лий хавфсизлик концепцияси марказий уринни
эгаллаши шарт. Мазкур концепцияда Узбекистон
ташки сиёсатига хос мослашувчанлик ва очиклик
тамойиллари, бизнинг якин кушниларимиз билан
конструктив муносабатларни ривожлантириш устувор вазифа экани акс эттирилиши даркор. Айни
вактда Ватанимиз мустакиллиги ва суверенитети,
халкимизнинг маданий-тарихий узига хослигини
асраш буйича катъий курсатмалар белгилаб берилиши
керак.
Шу муносабаг билан мухим бир ёндашувни яна
бир бор таъкидлашни уринли, деб биламан: хеч
кандай харбий-сиёсий блокларга кушилмаслик,
Узбекистон
Республикаси
худудида
хорижий
давлатларнинг харбий база ва объектларини
жойлаштиришга йул куймаслик, харбий хизматчиларимизнинг
хориждаги
тинчликпарварлик
операцияларида иштирок этмаслиги сиёсатига
содик колиш бундам буён хам мамлакатимизнинг
принципиал позицияси булиб колади.
Жахонда ва минтакада вазиятнинг ривожланиш
динамикасини хисобга оладиган булсак, вужудга
келадиган хавф-хатар ва тахдидларга муносиб зарба
бериш зарурати, шунингдек, бизнинг устувор вазифа
ва имкониятларимиз Узбекистон
Республикаси
Мудофаа доктринасини кайта ишлаб чикишни
талаб этади.
Факат ана шундай тизимли ёндашув биз учун
миллий хавфсизликни таъминлаш сохасида ягона,
224
мувофиклаштирилган ва изчил стратегияни ишлаб
чикиш, мавжуд ресурс ва маблагларни устувор
максадларга йуналтириш, уларни бехуда сарфламаслик, иккинчи даражали вазифаларга чалгиб кетмаслик имконини беради.
Иккинчидан, Куролли Кучлар курилишининг
ташкилий тизимини янада такомиллаштириш
лозим. Харбий курилиш сохдсида тупланган тажрибани хисобга олган холда, хдр кайси хдрбий округнинг таркибий тузилиши ва вазифаларини аниклаш
даркор. Бу борада улардан айнан кайси вазифаларни
хдл этиш учун фойдаланиш кераклиги, кушинларнинг кулланиш ва шунингдек, операцияларни $Ьгказиш йуналишлари буйича узига хос хусусиятларига
ало\ида эътибор каратиш зарур. Шу билан бирга,
бизнинг «хдво калконимиз» - Хаво хужумидан
мудофаа ва Харбий х.аво кучлари кушинларини
оптималлаштириш вазифаси х,ам катта эътибор ва
ресурсларни сафарбар этишни талаб килади.
Киска муддатда уларнинг ташкилий тузилиши ва
бошкарув тизимини такомиллаштириш, шунингдек,
уларни замонавий техника ва курол-ярог билан
таъминлаш буйича комплекс тадбирларни амалга
ошириш лозим.
Учинчидан, кушинларни тайёрлаш борасидаги
тадбирларни режалаштиришга оид янгича ёндашувни ишлаб чикиш мухим ахамиятга эгадир.
Бу тадбирлар авваламбор хдрбий булинмаларга
юкланган вазифаларга, уларнинг тайёргарлик ва
таъминланиш даражасига мос булиши зарур.
225
Биз учун бу борадаги якуний мезон - амалий
натижа, яъни, бутун эътиборни Куролли Кучларнинг
жанговар кобилияти ва тайёргарлигини реал оширишга, уларнинг юкори даражадаги уюшкоклиги ва
самарали хамкорлигига каратишдан иборат.
Туртинчидан, барча бугиндаги профессионал
харбий кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш бизнинг эътиборимиз марказида булиб
колиши зарур.
Шу нуктаи назардан Караганда, мутлако янги
Куролли Кучлар академиясини ташкил этиш бу
йуналишдаги биринчи кадам булиши даркор. Ушбу
укув маскани Тошкент олий умумкушин кумондонлик билим юртининг шонли харбий анъаналарини ва хозирги мавжуд академия хамда мамлакатимиздаги етакчи илмий-таълим муассасаларида
тупланган фаолият тажрибасини узига камраб олиши
керак.
Ишончим комил, бу академия харбий таълимнинг
ягона тизимида хакикатан хам асосий уринни
эгаллайди, том маънода харбий илм-фан марказига
айланади. Академияда лейтенантлар тайёрлаш, фао­
лият курсатаётган офицерлар малакасини ошириш
ва шунингдек, армиямиз бошкарув таркибида 1 и кумондонлик кадрларини махсус тайёргарликдан утказиш давом эттирилади.
Бу вазифани амалга оширишда биз таълим жараёнига энг янги усул ва технологияларни жорий
этишимиз, аудиторияларни замонавий тренажёрлар,
укув ва лаборатория асбоб-ускуналари ва компьютер
техникаси билан жихозлашимиз лозим.
226
Академия тингловчиларининг умумий маданиятини ошириш, уларнинг дам олиши ва спорт билан
шугулланиши учун барча кулай шароитларни яратишимиз даркор.
Бу жараёнда хдрбий билим юртида хакикатан
хам таълим олишга муносиб, юксак акд-заковат ва
етакчилик кобилиятига эга булган ёшларни аниклаш учун уларни укишга танлаб олишда талабни
ошириш лозим. Шу максадда мамлакатимизнинг хдр
бир минтакасида икки-учтадан коллеж ва лицейни
белгилаб куйиш керак. Ана шу коллеж ва лицейлар
узларининг асосий вазифалари билан бирга, олий
хдрбий укув юртларига кирадиган ёшларни чукур
тайёрлаш билан хдм шугулланади.
Бундан ташкари, барча олий хдрбий таълим муассасалари профессор-укитувчилари таркибини тайёр­
лаш, жумладан, уларнинг хориждаги етакчи олий
таълим муассасаларида малака ошириш имкониятларидан кенг фойдаланиш максадга мувофикдир.
Бешинчидан, кушннларни замонавий куролярог ва харбий техника билан кайта таъмин­
лаш - бугунги ва истикболдаги энг мухим вазифамиздир.
Афсуски, бу масала биз кутган даражада жадал
суръатлар билан амалга оширилмаяпти.
Шу муносабат билан биринчи галдаги вазифа
сифатида 2017 - 2021 йилларга мулжалланган комп­
лекс дастур ишлаб чикишимиз керак. Унда харбий
ахдмиятга эга мах,сулотлар сотиб олиш, мавжуд
техника воситаларини таъмирлаш ва модернизация
227
килиш, бу борадаги ишларни максадли молиялаштириш буйича аник тадбирлар кузда тутилиши
даркор.
Мамлакатимизда харбий саноат мажмуасини
барпо этиш вакти келди, деб хисоблайман. Шу
нуктаи назардан, Бош вазирнинг биринчи $финбосари А.Ж.Раматов бошчилигида мудофаа саноати
сохасида ягона сиёсатни амалга ошириш учун масъул
булган тегишли давлат органини ташкил этиш
масаласини куриб чикиш керак. Унинг таркибига
Мудофаа вазирлигининг таъмирлаш буйича барча
корхоналарини, шунингдек, Чирчик авиация таъмир­
лаш заводи хамда ук-дори тайёрлайдиган «Восток»
илмий-ишлаб
чикариш
бирлашмасини
утказиш
зарур.
Келгусида ана шу корхоналар фаолияти самарадорлигини ошириш билан бирга, илмий-ишлаб
чикариш базасини яратиш, сервис марказлари ва
кушма корхоналар ташкил этишга, шунингдек, мамлакатимизнинг етакчи корхоналарида харбий ахамиятга
эга булган айрим турдаги махсулотларни ишлаб
чикаришни махаллийлаштиришга алохида эътибор
каратиш керак.
Олтинчидан, харбий хизматчиларни ижтимоий химоя
килиш
буйича
чора-тадбирлар
самарадорлигини ошириш диккатимиз марказида
булиши даркор. Бу сохада кабул килинган давлат
дастурини амалга ошириш буйича янги механизмларни ишлаб чикиш объектив заруратга айланганини
бугун яккол хис этмокдамиз.
228
Шу максадда хизматни уташ тартиби, фронт орти
таъминоти, хдрбий хизматчиларни уй-жой билан
таъминлаш, уларга тиббий хизмат к$фсатишни
такомиллаштиришга каратилган, купдан буён хдёт
талабига айланган норматив-хукукий хужжатларни
ишлаб чикишни тезлаштириш мух,им ахдмиятга эга.
«Харбий хизматни, ички ишлар ва божхона идораларида хизматни $нгаган шахслар хдмда уларнинг
оила аъзоларини пенсия билан таъминлаш тугрисида»ги Узбекистон Республикаси конунини кабул
килиш зарур, деб х,исоблайман.
Маълумки, мамлакатимизда якка тартибда уйжойлар куриш учун узок муддатли имтиёзли ипотека
кредитлари ажратиш буйича жорий этилган янги
тизим бугунги кунда ижобий натижа бермокда.
Ана шу тизимни хдрбий хизматчиларни уй-жой
билан таъминлаш буйича хам кенг жорий этиш
зарур.
Шу йилнинг узиДа мамлакатимизнинг барча
минтакаларида хдрбий хизматчиларнинг оилалари
учун уларга имтиёзли ипотека кредитлари бериш
йули билан уч каватли 56 та уй-жой биносини барпо
этамиз.
Еттинчидан,
ёшларимизни
ватанпарварлик
рухида тарбиялаш буйича узлуксиз олиб бориладигаи ишлар биз учун долзарб ахамиятга эгадир.
Барчамизга яхши маълумки, ватанпарварлик хар
бир давлат хдётининг маънавий асоси х,исобланади
ва жамиятни хдр томонлама ривожлантириш борасида
энг мух.им сафарбар этувчи куч сифатида намоён
229
булади. Шунинг учун хам фукароларимизда бизга
мутлако ёт булган зарарли таъсирларга карши
мустахкам иммунитетни шакллантириш ва Ватанимиз
такдири учун масъулият туйгусини мустахкамлаш
буйича аник чора-тадбирларни куришимиз шарт.
Ана шу мураккаб ишда армия сафларида мардлик
ва матонат, Ватанга садокат билан хизмат килиш
мактабини утаган навкирон углонларимиз ишончли
таянч ва суянч булиб хизмат килади.
Шу муносабат билан мудофаа ишлари буйича
бошкарма ва булимлар бундай ёшлар билан доимо
алокада булиши керак. Мазкур бошкарма ва
булимларнинг бу йуналишдаги ва махаллий хокимияг
органлари билан хамкорлик килиш сохасидаги
ваколатларини
кенгайтириш
мухим
ахамиятга
эгадир.
Шу борада Бош вазир А.Н.Арипов бошчилигида
муддатли харбий хизматни ва сафарбарлик-чакируврезерв хизматини утаган фукароларни ишга жойлаштириш буйича республика комиссиясини, жой­
ларда эса бевосита хокимлар рахбарлигида вилояг,
шахар ва туман комиссияларини ташкил этиш яна бир
амалий кадам булур эди.
Сизларга яхши маълумки, Мудофаа вазирлиги
хузуридаги Жамоатчилик кенгаши ёшларни ватанпарварлик рухида тарбиялаш буйича купгина ютукларга эришмокда. Шуни эътиборга олган холда,
вилоят хокимликлари таркибида ушбу кенгашнинг
минтакавий булинмаларини тузиш оркали унинг
имкониятларини кенгайтириш зарур. Бу булин230
маларнинг ишини харбий округлар кумондонлиги
билан якин хамкорликда ташкил этиш максадга
мувофикдир.
Кадрли дустлар!
Хозиргина баён килинган барча вазифаларни
катъий ва изчил амалга ошириш биздан миллий
армиямизни янада ислох этиш, унинг салохияти ва
жанговар кобилиятини ошириш буйича тизимли
ишларни давом эттириш ва чукурлаштириш борасида
бутун куч ва имкониятларимизни сафарбар этишни
талаб килади. Айнан шунинг учун мамлакатимиз
ижтимоий-сиёсий хаётининг бошка сохалари каби
ушбу йуналишдаги долзарб вазифалар хам хозирги
кунда ишлаб чикилаётган Узбекистон Республикасини
2017-2021
й илларда
ривож лантириш
Х,аракатлар стратегиясида аник белгилаб берилмокда.
Ана шу ута мухим хужжатга биноан мудофаа
сохасидаги конунчилик базаси, кушин гурухларининг
жанговар таркиби, ташкилий тузилмаси, харбий
кадрлар тайёрлаш ва уларнинг сафини тулдириш
самарадорлигини
ошириш
чоралари
курилади.
Шунингдек, кушинларни замонавий курол-ярог ва
техника билан куроллантириш хамда уларни хар
томонлама таъминлаш масалаларини яхшилашга
йуналтирилган аник чора-тадбирлар кабул килинади
ва амалга оширилади.
Азиз ва мухтарам юртдошлар!
Мана шу кутлуг айёмда харбий сохада узининг
масъулиятли ва шарафли бурчини муносиб адо
этаётган мард у г л о н л а р и м и з - аскар ва офицерлар,
231
барча Ватан посбонлари, уларнинг ота-оналарига
уз номимдан, халкимиз номидан самимий миннатдорлик билдираман.
Сиз, азизларни, сизларнинг тимсолингизда бутун
халкимизни бугунги улуг байрам - Куролли Кучларимиз
ташкил топганининг 25 йиллик санаси билан яна бир
бор чин калбимдан муборакбод этаман.
Барчангизга мустахкам соглик, оилаларингизга
бахту саодат, Ватанни химоя килишдек олижаиоб
фаолиятингизда куч-гайрат ва ютуклар тилайман.
Ватан %илюячилари купи ва Узбекистон Республикаси
Куролли Кучлари ташкил этилганининг 25 йиллигига
багишланган тантанали маросимдаги табрик нупщи.
2017 йил 13 январь
232
ТАНКИДИЙ TAX-ЛИЛ,
КАТЪИЙ ТАРТИБ-ИНТИЗОМ
ВА ШАХСИЙ ЖАВОБГАРЛИК ХАР БИР РАХБАР ФАОЛИЯТИНИНГ
КУНДАЛИК КОИДАСИ
БУЛИШИ КЕРАК
Хурматли мажлис иштирокчилари!
Мана, 2016 йил якунига етди.
Бу йил Узбекистон ва унинг халки учун куп
жихатдан мураккаб йил булди. Охирги беш ойда юз
берган вокеалар буни яккол тасдиклаб турибди.
Юртимизда булиб утган Президент сайлови ва
Узбекистон Конституциясининг 24 йиллигига багишланган байрам тадбирлари давлатимиз тизими мустахкамлигини, хокимиятнинг барча б^и нлари, жамиятимиз ва халкимизнинг жипслигини бутун дунёга яна
бир бор намоён этди.
Барчамиз учун азиз ва кадрли булган Ислом
Абдуганиевич Каримов бугун орамизда йук. Бирок
Биринчи Президентимиз томонидан ишлаб чикилган
тараккиётнинг «узбек модели»ни амалга ошириш ва
замонавий давлат барпо этиш борасидаги стратегик
тамойилларга биз уз ишимизда доимо суянамиз.
Бу тамойиллар Узбекистонда бундан буён хдм
сиёсий, иктисодий ва ижтимоий узгаРишлаРни
таъминлашнинг мустахкам пойдевори хисобланади.
233
2017
йилни биз Халк билан мулокот ва инсон
манфаатлари йили, деб эълон килдик. Бугунги
мажлисимизнинг асосий мазмунини айнан шу талабдан келиб чиккан холда белгилашни таклиф этаман.
Шу муносабат билан сизларнинг эътиборингизни
куйидаги энг мухим масалаларга каратишни зарур, деб
хисоблайман.
Биринчидан, нима сабабдан утган йилда иктисодиёг тармоклари ва худудларни ривожлантиришнинг
айрим курсаткичларига эришилмади? Бунинг учун ким
шахеан жавоб беради?
Иккинчидан, 2017 йилга мулжалланган иктисодий
дастурнинг энг мухим йуналишлари ва устувор вазифаларини белгилаб олишимиз зарур.
Учинчидан, келгуси беш йил давомида кандай
стратегии вазифаларни амалга оширишимиз керак?
Мажлис иштирокчиларини огохлантириб айтмокчиман: «галаба рапортлари» ва килинган ишга дойр
хисоботларга
берилмасдан,
асосий
диккат-тьтиборни мавЖуд камчиликлар ва уларнинг илдизларини пухга тахлил килишга каратиш зарур. Шунинг­
дек, мамлакат Президента ва хукумати даражасида
ечиладиган аник таклифлар ва муаммоли масалаларга
эътибор бериш шарт.
Мажлисни асосан мулокот тарзида утказишми
таклиф этаман. Куйилган саволларга бериладиган
жавоблар аник-равшан ва тушунарли булиши керак.
Бу нафакат Бош вазир у Р и н б о с а р л а р и , х.укумат
аъзолари ва шу залда утирган мажлис ишлирокчиларига, балки барча шахар ва туман рахбарларига
хам бирдек тегишлидир.
234
Бугун мамлакатимизнинг баркарор ривожланиш
йулида изчил илгарилаб боришини тахлил килар эканмиз, утган йили принципиал мухим ислохотларни
амалга ошириш буйича катьий кадамлар куйилди,
деб айтишга барча асосларимиз бор.
Бу ислохотларнинг асосий максади - ахоли
учун муносиб хаёт даражаси ва сифатини таъминлашдир.
Жадал ва баркарор ривожланишга каратилган
бу сиёсат бундан кейин хам сузсиз давом эттирилади.
Танкидий тахлил, катьий тартиб-интизом ва
шахсий жавобгарлик хар бир рахбарни - бу Бош
вазир ёки унинг уринбосарлари буладими, хукумат
аъзоси ёки худуд хокими буладими, улар фаолиятининг кундалик коидаси булиб колиши керак.
Энди хар биримиз, энг аввало, давлат бошкаруви
органлари рахбарларининг вазифаси узимиз
масъул булган соха ва тармокда ишларнинг ахволини танкидий бахолаш асосида зиммамизга
юклатилган вазифаларни масъулият билан бажаришни таъминлашдан иборат. Шундай давр келди.
Ана шу талабни, шунингдек, 2017 - 2021 йилларда Узбекистонни янада ривожлантириш буйича
Харакатлар стратегияси лойихасини кенг мухокама ки­
лиш давомида келиб тушган таклифларни инобатга
олган холда, 2017 йил учун мулжалланган иктисо­
дий ва ижтимоий дастурнинг ун битта энг мухим
устувор вазифасини белгилашни таклиф этаман.
Ушбу устувор вазифалар бугунги мажлисимиз
баённомаси лойихасида к)фсатилган. Шу муносабат
235
билан Бош вазир А. Ариповга ана шу йуналишларни
амалга ошириш буйича узаро боглик чора-тадбирлар
комплексини бир ой муддатда такдим этиш топширилади.
Энг асосий устувор вазифа - «Халк билан мулокот
ва инсон манфаатлари йили» Давлат дастурини
амалга ошириш, «Инсон манфаатлари хамма нарсадан устун» деган олижаноб гояни изчиллик билан
хаётга татбик этишдан иборат.
Айнан ана шу энг мухим вазифалар иктисодий
ислохотларни чукурлаштиришнинг асосий йуналишлари ва устувор вазифаларига жиддий узгартиришлар киритиш учун пойдевор булиши
керак.
Бунинг учун куйидаги вазифаларни бажаришимиз
лозим.
Биринчи - фукаролар билан очик мулокотни
йулга куйишнинг янги самарали усул ва механизмларини татбик килиш, жумладан, барча даражадаги хокимлар, прокуратура ва ички ишлар органлари
рахбарларининг ахоли олдида хисобот бериш тизимини жорий этиш керак. Уйлайманки, ана шу мухим
ишда Конунчилик палатаси ва Сенат кумиталари
фаол иштирок этади.
Жорий йилнинг 1 февралидан бошлаб Конунчилик палатаси Спикери - Нуриддинжон Муйдинхонович Исмоилов ва Сенат Раиси - Нигматилла
Тулкинович Йулдошев хам жойларга чикиб, мавжуд
ахволни шахсан уРганиш асосида ахолининг энг
236
мухим эхтиёжларини хал этишда амалий ёрдам
курсатишлари максадга мувофикдир.
Иккинчи - Узбекистон Республикаси Президентининг Коракалпогистон Республикаси, вилоятлар ва
Тошкент шахридаги, хар бир туман ва шахардаги
Халк кабулхоналари, Узбекистон Республикаси Президентининг Виртуал кабулхонаси фаолиятини самарали ташкил этишни таъминлаш даркор.
Дна шу ишларнинг бош максади - фукароларнинг конуний мурожаатларини киска муддатда
синчиклаб куриб чикишни ва хал этишни таъминлашдир. Бу борада ракамлар ва силлик
хисоботларнинг оркасидан кувиб, навбатдаги кампаниябозликни уюштириш керак эмас.
Буни халк хеч качон кечирмайди!
Бундан буён агар аризачи олган жавоб хатидаги
уз конуний муаммоси ечимидан каноат хосил килмаса, бундай мурожаат назоратдан олинмайди.
Учинчи - Бош вазир бошчилигида тузилган
махсус комиссия бир хафта муддатда «Халк билан
мулокот ва инсон манфаатлари йили» Давлат дастури лойихасини яна бир бор кайта куриб чикиб,
тасдиклаш учун киритиши керак.
Макроиктисодий баркарорликни янада мус­
тахкамлаш ва иктисодий усишнинг юкори суръатларини саклаб колиш, жумладан, Давлат бюджети барча даражада мутаносиб, миллий валюта ва
ички бозордаги нарх даражаси баркарор булишини
таъминлаш - энг мухим устувор вазифамиздир.
237
Бош вазирнинг барча >финбосарлари, иктисодиёт
вазири Г.Саидова, молия вазири Б.Хужаев, Давлат
солик кумитаси раиси Б. Парпиев ва Давлат божхона кумитаси раиси М.Тохирийни 2017 йил учун белгиланган асосий макроиктисодий курсаткичларга
эришиш борасида шахсан жавобгар зканликлари
тугрисида яна бир бор огохлантираман.
Макроиктисодиёт комплекси рахбари Р.Азимов,
иктисодиёт вазири Г.Саидова ва молия вазири
Б . Х у ж а е в н и н г жорий йил якуни буйича Давлат
бюджети дефицити прогнозига дойр таклифларига кушилиб булмасликии алохида таъкидламокчиман.
Бу борада факат бюджет профицити хакида суз
бориши мумкин ва зарур. Бу мухокама килиш ни
эмас, балки сузсиз бажаришии талаб этадиган
стратегик вазифадир.
Бунинг учун жойларга чикиш, хар бир хонадоннинг тадбиркорлик борасидаги имкониятини уР"
ганиш,
молиялаштиришни
кенгайтириш
билан
боглик муаммоларни хал этиш, тадбиркорларни
ишонтириш ва уларга амалий ёрдам бериш - бутун
Макроиктисодиёт комплекси фаолиятидаги кундалик коидага айланиши керак.
Факат шундагина натижага эриша оламиз. Шу
муносабат билан хокимлар ва уларнинг биринчи
$финбосарлари уз иш услуби ва дунёкарашини тубдан узгартириши шарт.
Хар бир туман ва шахарда, республика ахамиятига молик йирик корхоналар хиссасини эътиборга
238
олмаган холла, соликка тортиш базасини кенгайти­
риш буйича амалий чора-тадбирларни ишлаб чикиш
хисобидан Коракалпогистон Республикаси ва Тош­
кент вилоятининг барча туманларини субвенциядан
чикаришни сузсиз таъминлаш керак.
Бу йил бошка хокимликлар ва тегишли органлар
учун хам субвенциядан кутулиш масаласида синов
йили булади. Бунинг учун Макроиктисодиёт комплекси таркибидаги вазирлик ва идоралар хар куни,
хар хафта самарали ва тинимсиз иш олиб бориши
керак. Бусиз натижага эришиб булмайди.
Шунинг учун Макроиктисодиёт комплекси рахбари Р. Азимов иктисодиётни бошкариш буйича хозирги замонавий янги тизимлар самарадорлигига
куйи бугиндаги рахбарларни ишонтириши, уларни
шу асосда ишлашга ургатиши, бу борадаги натижа
учун жавоб бериши ва уни кафолатлаши керак.
Хурматли дустлар!
Хаётнинг узи ва халкнинг талаблари бизнинг
олдимизга амалий ечимини топиш лозим булган янги
ва янада мураккаб вазифаларни куймокда.
Бу у Р и н Да асосий муаммо, менинг назаримда,
куйидагилардан иборат:
Биринчидан, айрим
идоралар
ва уларнинг
рахбарлари реал хаётдан ва халк эхтиёжларидан маълум даражада узилиб колмокда.
Иккинчидан, тармок ва худудларни ривожланти­
риш концепциялари ва дастурларини ишлаб чикишда
юзаки ёндашувга йул куйилмокда.
Ва них,оят, учинчи асосий камчилик - купчилик
рахбарларнинг мураккаб муаммоларни
кабинет239
дан чикмасдан, иктисодиёт тармоклари, хар бир корхонадаги, шахар ва туманлардаги, айникса, кишлок
жойлардаги ишлар кандай ахволда эканини чукур
Зфганмасдан хал этишга одатланиб колгани билан
боглик.
Шунинг учун бугун Бош вазир уринбосарларидан узларига карашли вазирлик ва идораларнинг
адвокати булиб эмас, балки, энг аввало, давлат манфаатларидан келиб чиккан холда ана шу саволларга
гоят аник ва равшан жавоб беришни талаб киламан.
Шунингдек, комплекс таркибидаги хар бир бошкарув
органи рахбарига жиддий ва аник бахо беришни
сурайман.
Баркарор иктисодий ривожланиш пойдевори бул­
ган таянч тармоклардаги ишларимиз кай ахволда?
Давлат томонидан бу тармоклар доимо куллабкувватланаётган булса-да, нима сабабда . изчил ва
баркарор усиш таъминланмаяпти? Ва нихоят, нима
сабабдан тажрибали комплекс рахбари F.Ибраги­
мов томонидан самарали бошкарув жилови кулдан
чикариб юборилган?
Аник далилларга мурожаат килайлик.
«Узбекнефтгаз» компанияси гизимида - ^.Султонов - 2010 - 2016 йилларда карийб 20 миллиард
долларлик катта капитал куйилмалар киритилганига карамасдан, суюк углеводород ва табиий газ
казиб олиш камайган.
Шу билан бирга, бу борада хомашё импорт килиш
1,3 баробар купайган. Йирик ва хаётий мухим
240
лойихдларни амалга ошириш муддатлари доимо
барбод килинмокда. 40 минг киши ишлайдиган
«Узтрансгаз» компанияси тизимида мудцати утган
дебитор карздорлик 14 фоизга ошган.
Нима сабабдан, Гулом Иномович, сиз илгари
узингиз рахбарлик килган «Узкимёсаноат» акциядорлик жамияти тизимидаги ишлар ахволига сусткашлик билан ёндашяпсиз? Нима сабабдан ушбу тармокдаги ишлар доимий равишда издан чикмокда?
К^ишлок хужалигига фосфорли угитларни тулик
етказиб бермаслик ва уларнинг танкислиги учун
шахсан ким жавоб беради? Охирги 10 йилда минерал
угитларнинг нархи неча баробар усган?
Табиий савол тугилади: угатнинг таннархи неча
марта камайган? Афсуски, бундай хакли саволларга жавоб йук. Бундан ким зарар к$фяпти? Албатта,
дехкон ва фермерларимиз.
«Узбекэнерго» акциядорлик жамиятида 67 минг
киши, жумладан, куштирнок ичидаги «пул йигувчи»лар мавжуд булса-да, нима сабабдан улкан
дебитор карздорликнинг тагига етиб булмайди?
Кумир казиб олиш тармоги, таъбир жоиз булса,
«ёнбошлаганича ётибди».
Сизга уч йил олдин ходимлар штати хдддан ташкари кенгайиб кетган, жумладан, кариндошлик
асосида ишга олиш ва жуда юкори иш хаки белгилаш авж олган унлаб лойихд гурухлари фаолия­
тини пухта >Фганиб чикиб, тартибга солиш топширилган эди. Нима учун топширикни охиригача
бажармадингиз?
241
Сиз ва сизга буйсунувчи рахбарлардан бугун ана
шу саволларга жавоб беришингизни талаб киламан.
Шу билан бирга, биринчи ярим йилда асосий
эътиборни куйидаги вазифаларни амалга оширишга
каратиш зарур:
биринчи - Навоий ва Олмалик кон-мсталлургия комбинатларида махсулот ишлаб чикариш
хажмини купайтириш буйича якинда тасдикланган
дастурни сузсиз амалга ошириш учун К-Санакулов
ва А. Фармоновнинг шахсий жавобгарлигини таъмин­
лаш шарт. Бир-икки фоиз микдордаги усиш суръатлари билан чегараланиб колиш мумкин эмас.
Шу муносабат билан F .Ибрагимов кимматбахо
металлар ишлаб чикаришни купайтириш ва янги
фабрикалар куришга дойр топширикни бажариш
буйича карор лойихасини киритишни тсзлаштириши
зарур;
иккинчи - нафакат жорий йилда, балки якин
3 - 5 йилда фойдаланишга топшириладиган барча стра­
тегик мухим объектларни у з вактида ишга тушириш
даркор;
учинчи - нефть-газ махсулотлари экспортипи ку­
пайтириш, импортни кескин камайтириш ва асбобускуналар ишлаб чикаришни махаллийлаштириш
хажмини ошириш учун кушма корхона ташкил этиш
буйича пухта ишлаб чикилган аник чора-тадбирлар
комплексини такдим этиш зарур.
Кейинги 10 йилда Вазирлар М ахкамаси комплексларига карашли вазирлик ва идоралар томонидан
242
олиб кирилган асбоб-ускуналар импорти тахлил
килинмаган. Уларни махдллийлаштиришдан хеч
ким манфаатдор эмас, бу масала билан хеч ким
астойдил шугулланмаяпти. Бундай ёндашув замирида нима ётибди, деган хакли савол тугилади.
Шунинг учун бундан буён Вазирлар Махкамасининг хар чорак якуни буйича мажлисларидан олдин
алохида йигилишлар утказилиб, уларда хар кайси
Бош вазир уринбосарининг импортни ва таннархни камайтириш, махаллийлаштиришни кенгайтириш
борасидаги ишларнинг ахволи тугрисидаги хисоботи
эшитилади. Уларнинг фаолиятига хол исона бахо
берилади.
Давлат геология кумитаси тизими, шунингдек,
унинг рахбари И.Т)фамуратов фаолияти самарадорлиги алохида эътиборни талаб килади. Якин вакт
ичида 2017 - 2021 йилларда минерал-хомашё базасини ривожлантириш ва тиклаш дастури лойихасини такдим этиш зарур.
Бош вазир $финбосари У.Розукулов рахбарлик
килаётган Машинасозлик комплексида юзага келган
ахвол бизни жиддий ташвишлантирмокда.
Энг аввало, сиз рахбарлик килаётган автомобилсозлик саноатида ишлаб чикариш хажми кейинги уч
йилда 2,8 баробар камайган. Бу нафакат саноат махсулоти усиш суръатига, балки мамлакатимиз ялпи
ички махсулоти усишига хам жиддий таъсир курсатмокда. Бу сохада импорт хажми экспортдан бир неча
баробар юкори булиб, махаллийлапггириш даражаси
эса импортга нисбатан 20 фоиздан хам паст булиб
колмокда.
243
Бутун кишлок х)Ькалиги машинасозлиги тизимини тубдан кайта куриш таъминланмаган. Бу тизим уз
мохиятига к)фа нафакат кишлок хужалигини механизациялаш ва фермер х^окаликлари мехнатини енгиллаштиришнинг мустахкам пойдевори, айни вактда
мамлакатимиз валюта балансини тулдириш буйича
кафолатланган манба булиши керак эди.
Охирги йилларда шахсан сиз кадрлар билан ишлашни бушаштириб юбордингиз. Сизнинг таклифингизга кура «Узэлтехсаноат» компанияси рахбари
этиб Э.Иминов тайинланган эди. Бирок унинг иш
натижалари ва бутун тармокдаги ах,вол кандай?
Купгина инвестиция лойих,аларини ишлаб чикиш
чузиб юборилмокда. Ички бозоримизнинг куплаб товарларга булган эхтиёжи 50 фоиз даражасида хам
кондирилмаяпти. Экспорт буйича топшириклар барбод килинган.
Сиз ва компания раиси хорижий инвестиция ва
замонавий ускуна олиб келиб, замонавий ракобатдош ишлаб чикариш корхоналари ташкил этганингизни мен эслай олмайман хам.
Сиз хусусий тадбиркорларнинг узи ташаббус курсатаётганидан каноатланиб юрибсиз. Тармокда эса
халигача зарур силжиш йук.
Сиз томонингиздан «Узстандарт» агентлиги рахбарлигига тавсия килинган А.Курбонов номзоди
ва унга нисбатан талабчанлик к>фсатилмагани ту­
файли сохдда аник иш ва якуний натижа булмади.
Халкаро стандартлаштириш ташкилотининг 21 минг
244
стандартидан атиги
13 фоизи мамлакатимизда
жорий этилган, холос.
Шунинг учун хам сиздан ва тармок рахбарларидан бугун куйидаги вазифаларни амалга ошириш
буйича комплекс чора-тадбирлар тугрисида ахборот
беришингизни талаб киламан:
биринчи - автомобилсозлик саноатини ривож­
лантириш, унинг махсулотлари ракобатдошлигини,
энг аввало, якин ва узок хорижий мамлакатлар бозорларида ошириш буйича принципиал жихатдан янги
тизим зарур.
Бу борада мен «отвертка билан машина йигиш»
эмас, балки асосий ва ёрдамчи тармокларни баркарор ривожлантириш, ортикча харажатлар ва таннархни камайтириш, махдллийлаштириш даражасини
ошириш ва импортни кискартиришни назарда тутяпман;
иккинчи - ахоли учун макбул нархда турли маиший электр техника буюмлари ишлаб чикаришни таъминлашимиз керак;
учинчи - утган йили биз «Узагротехсаноатхолдинг»
акциядорлик жамиятини кайта ташкил этиш буйича
мухлм хужжатлар кабул килдик. Савол: уларни
муваффакиятли амалга ошириш ва бу ута мухлм
тармокнинг баркарор иш юритишини таъминлаш
буйича сиз томонингиздан кандай аник чора-тадбирлар к>филади?
туртинчи - бутун стандартлаштириш тизимини
тубдан кайта куриш керак. Бундан кузланган максад - мамлакатимизда ишлаб чикарилган махсу245
лотлар замонавий халкаро стандартларга жавоб бериши лозим.
Сиз ва Бош вазирнинг бошка >финбосарлари учун
мамлакатимиз иктисодиёти тармоклари ва худудларнинг экспорт салохиятини янада ривожлантириш
буйича комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш
2017 йилда сузсиз хал килувчи фаолият йуналишига айланиши зарур.
Бу $финда ran факат экспорт хажмининг усиш
курсаткичлари хакида бораётгани йук. Кун тартибида ута жидций масалалар турибди. Булар - мам­
лакатимизда яратилган технологияларнинг ракобатдошлигини таъминлаш, «ноу-хау» намуналарини
яратиш, замонавий ахборот-коммуникация тсхнологияларини жорий этиш, яъни юкори сифатли
махсулот ишлаб чикаришни таъминлаш буйича
тизимли чора-тадбирларни амалга оширишдир.
Бизда улкан резервлар бор. Лекин шунга карамасдан, утган йили жами 1 миллиард 540 миллион долларлик прогноз курсаткичлари бажарилмай колди.
Шундан 570 миллион доллари Вазирлар Махкамаси
комплексларига карашли корхоналарга тугри келади. 970 миллион доллар микдоридаги курсагкичлар
эса худудлардаги хужалик юритувчи субъектлар
томонидан бажарилмаган. Бизнинг махсулотимиз
экспорт килинадиган мамлакатлар сони 2010 йилга
нисбатан 176 тадан 138 тага камайган.
Айни вактда машинасозлик комплекси, «Узфармсаноат» концерни ва «Узбекэнерго» акциядорлик
246
жамияти тизимидаги корхоналарда импорт хажми
экспорт хажмидан унлаб марта куп.
«Узкурилишматериаллари» акциядорлик жамияти
ва «Узбекнефтгаз» компанияси тизимида махаллийлаштирилган махсулотлар хажми импорт микдорига нисбатан 2 5 - 3 0 фоиздан ошмайди.
Нима сабабдан сиз ушбу мухим вазифадан
узини четга олаётган ва прогноз курсаткичи атиги
42 фоизни ташкил этган Тошкент шахри хокими
Р.Усмонов ва туманлар хокимларининг шахсий
жавобгарлигини белгилаш буйича аник таклифлар
киритмаяпсиз?
Ёки Ш. Абдурахмонов, 3. Рузиев, Ш. Ганиев каби
тажрибали хокимлар рахбарлик килаётган Анди­
жон, Кашкадарё ва Фаргона вилоятларида про­
гноз курсаткичлари атиги 65 - 85 фоиз бажарилганини кандай тушуниш мумкин?
Энди, рухсатингиз билан, 2017 йилда олдимизда турган вазифалар тугрисида тухталсак. Биз
10 миллиард 800 миллион доллар хажмидаги махсулот экспортини таъминлашимиз керак. Бу бора­
да кандай кечиктириб булмайдиган вазифаларни
хал этишимиз зарур?
Биринчи - 15 кунлик муддатда комплекслар
буйича эмас, чунки бу узини окламаяпти, балки
экспортга махсулот чикарадиган барча корхоналар
буйича харакат дастурини пухта ишлаб чикиш ва
У.Розукулов рахбарлигидаги махсус комиссия мажлисида тасдиклаш керак.
247
Иккинчи вазифа - 2016 йилда Тошкент шахри ва
хорижда утказилган халкаро саноат ярмаркаларида
жами 7,7 миллиард долларлик махсулотни экспорт
килиш буйича тузилган шартномаларни амалга оши­
риш зарур.
Россия, Крзогистон, Туркманистон, Украина ва
Беларусь Республикасида, шунингдек, бошка давлатларда махсулот сотишнинг янги бозорларини излаш буйича бошланган ишларни янада фаол да­
вом эттириш керак. Болгария билан бу борада якиндан хамкорлик килиш буйича берилган топширик,
афсуски, натижасиз колди.
Бу ишларга бизнинг хориждаги дипломатик ваколатхоналаримиз хам у з х,иссасини кушиши ло­
зим. Буни Сенат раисининг биринчи уринбосари
С.Сафоев ва ташки ишлар вазири А. Комилов назоратга олеин.
Учинчи вазифа - «Узтадбиркорэкспорт» ва
«Узсаноатэкспорт» акциядорлик жамиятлари, шу­
нингдек, Миллий банк хузуридаги Кичик бизнес ва
хусусий тадбиркорлик субъектларининг экспортини куллаб-кувватлаш жамгармаси йуналиши буйича
кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари
экспорта билан боглик. Бу борада камида 1 милли­
ард 500 миллион долларлик экспортни таъминлаш
керак.
Туртиичи вазифа - мева-сабзавот махсулотларини
экспорт килиш. Бош вазир уринбосари 3. Мирзаевга
15 кун муддатда утган йили 650 миллион долларлик
248
мева-сабзавот экспорт килинмай колгани сабабларини атрофлича тахлил килиб, аник таклифлар киритиш
топширилади.
Бу борада мамлакатимиздаги мева-сабзавот етиштиришга ихтисослашган 66 та туманнинг салохляти
ва имкониятларини х,ам сузсиз хясобга олиш зарур.
Энди ушбу туманлар х,окимлари, уларнинг )финбосарлари ва тумандаги барча рах,барлар прогноз
курсаткичларига эришиш учун тугридан-тугри жавобгардир.
Бош вазир уринбосари, махсус комиссия раиси
У.Розукулов ва янги департамент бу амалий вазифаларни хал этиш учун давлат ва хужалик бошкаруви
органлари, шунингдек, вилоятлар, шахдр ва туманлар
х.окимларининг иктисодиёт ва тадбиркорлик буйича
биринчи уРинбосарлари фаолиятини мувофиклаштириши шарт.
Мазкур иккита комплексдаги ишларнинг х.олатини,
шунингдек, Г.Ибрагимов ва У.Розукуловнинг шахсий жавобгарлигини танкидий тахлил килишга
эътиборингизни алох,ида каратдим. Бунинг сабаби бу сохдларга нафакат саноат, балки бутун иктисодиёт
ривожида хал килувчи )фин тутади, деб гоят катта ишонч билан караяпмиз. Уларни ва комплекслар таркибидаги ташкилотлар рах,барларини шахсан огохлантираман: агар жорий йил биринчи ярим
йиллиги якунлари буйича реал натижалар таъминланмаса, сизларга нисбатан каттик чора к^филади.
Хурматли мажлис иштирокчилари!
Маълумки, биз ижтимоий сохдца ахоли саломатлиги, он ал и к ва болаликни мухофаза килиш ,
249
дори воситалари билан ишончли таъминлаш,
жисмоний бакувват ва маънавий жихатдан соглом
авлодни камол топтириш масалаларига алохида
устувор ахамият бермокдамиз.
Ана шу мухим сохаларда кандай муаммолар бор?
Бундан илгари хам согликни саклаш вазири лавозимида ишлаган Бош вазир уринбосари А.Икромовга
мурожаат килиб сурамокчиман:
биринчидан, нима сабабдан утган шунча пил
мобайнида согликни саклаш тизимининг бирламчи бугини, энг аввало, кишлок врачлик иунктларини
ислох килиш самарадорлиги таъминланмади? Бугунги кунда уларда 2 минг 500 нафар врач етишмайди, бу масканларни замонавий ускуналар билан
жихозлаш ва дори воситалари билан таъминла!и даражаси жуда паст;
иккинчидан, диагностика даражаси пастлиги ва
врачларнинг малакаси етарли эмаслиги натижасида йилига .30 мингдан зиёд юртдошимиз даволаниш
учун хорижий мамлакатларга бори ш га ва оила
бюджетидан катта маблаг сарфлашга мажбур булаётганидан сизнинг хабарингиз йукми?
учинчидан, сиз качон тез тиббий срдамнинг бар­
ча лузилмаларида тартиб урнатиб, уларнинг баркарор
ишлашини таъминлайсиз? Нима сабабдан улар аксарият холатларда беморларга хакикий тез ердам курсата олмайди?
туртинчидан, тиббиёт ходимлари уРтасиДаги
салбий холатларга качон бархам берилади? Бу
борада факатгина утган йилнинг узида 174 та
250
жиноят иши кузгатилган. Согликни саклаш ходимлари билан якинда булиб $игган учрашувда
тугурукхоналардаги таъмагирлик билан боглик салбий холатлар тугрисида сизга ва тизим рахбарларига алохида айтган эдим;
бешинчидан, сиз нима сабабдан экологиянинг
жиддий муаммолари билан етарлича шугулланмаяпсиз? Ахир, бу соха одамларнинг соглигига ва
мамлакатимиздаги эпидемиологик холатга таъсир
килмайдими?
олтинчидан, шахсан сиз ва «Дори-дармон» компанияси рахбари А.Комилов нима сабабдан дорихоналар тармогидаги жиддий камчиликларга панжа
орасидан караб, уларни бартараф этиш учун таъсирчан чораларни к)фмаяпсиз? Ахир, бу сохада киммат
дориларнинг 45 фоизини импорт дорилар, бунинг
устига, нархи хаддан ташкари ошириб юборилган
дорилар ташкил этади.
Адхам Илхомович, сиз рахбарлик килаётган
комплекснинг яна бир мухим тармоги - жисмоний
тарбия ва спортни ривожлантириш билан боглик.
Албатта, бу сохада, айникса, олий махорат спорти
борасида кейинги йилларда муайян ютукларимиз
бор. Биз улар билан хакли равишда фахрланамиз.
Лекин охирги Олимпиадада факатгина огир атле­
тика, бокс, кураш ва дзюдо буйича совринли )финлар
эгалланди. Бунинг сабаби нимада?
Сунгги беш йилда жисмоний тарбия ва спортни
ривожлантириш, шунингдек, унинг моддий-техник
базасини мустахкамлаш учун бюджетдан 1 триллион
251
230 миллиард сум ажратилган. Бу - Миллий олимпия кумитаси маблагларидан ташкари.
Бизда болалар спорти, олий спорт мах,орати ва
олимпия
резервларини
ривожлантириш
буйича
кудратли база яратилган. Яна кандай база, кушимча
шарт-шароит ва воситалар керак?
Ана шу муаммоларнинг ичига чукур кириб бориш
зарур. Шу муносабат билан куйидаги вазифаларни
амалга ошириш талаб этилади:
биринчи - кишлок врачлик пунктлари, юкори
технологиялар асосидаги ихтисослашган марказлар
ва тез тиббий ёрдам станциялари буйича мавжуд
камчиликларни бартараф этиш ва уларга дойр
топширикларни амалга ошириш юзасидан таклифларни ва тегишли хужжатлар лойихаларини тайёрлашни тезлаштириш зарур;
иккинчи - врачлар ва тиббиёт ходимлари малакасини хам мамлакатимизда, хам етакчи хорижий
клиникаларда ошириш буйича таъсирчан тизим яратишга каратилган комплекс чора-тадбирларни ишлаб
чикиш даркор. Зарур булса, уларни моддий рагбатлантириш буйича таклифлар киритиш керак;
учинчи - 340 номдаги дори воситалари ва тибби­
ёт буюмлари чегараланган нарх буйича сотилишини
назорат килувчи органлар билан бирга катъий тартибга солиш зарур. Х,ар бир фукаро кабул килаётган
карорларимиз реал фойда бераётганини сезиши
керак.
Шу билан бирга, утган йили сентябрь ойида тасдикланган 2016-2020 йилларда фармацевтика саноа252
тини янада ривожлантириш буйича дастур самарали
бажарилишини таъминлаш даркор;
туртинчи - кариялар ва ногиронларни давлат
томонидан куллаб-кувватлаш буйича тасдикланган
дастурни амалга ошириш алохдца назоратга олиниши
керак. Хар бир имтиёз ва ижтимоий химоя чораси уз
эгасига етиб бориши даркор;
бешинчи - Бош вазирнинг биринчи )финбосари
А.Раматов билан биргаликда экология сохасидаги
ишлар ахволини яхшилаш, энг аввало, жойларда
чикиндилар билан ишлаш сохасида давлат назоратини кучайтириш буйича таклифларни якин вакт ичида
такдим этиш зарур;
олтинчи - сиз ва шахсан маданият ва спорт ишлари вазири Б.Ахмедовнинг эътиборини жисмоний тарбия ва спорт сохасида яратилган кудратли
базадан самарали фойдаланиш зарурлигига каратаман.
«Умид нихоллари», «Баркамол авлод» ва Универ­
сиада мусобакалари билан чегараланиб колиш ке­
рак эмас. Иктидорли усмир ва кизларни танлаб олиш
ва тарбиялаш буйича жиддий селекция ишларини
амалга ошириш зарур.
Таъкидлаш керакки, вазир Б.Ахмедовнинг бугунги мажлисимизга тайёрлаб келган жонсиз хисоботи
хеч кандай танкидга чидамайди. Бу хисоботда на
тахлил, на аник таклиф бор. Афтидан айнан шунинг учун хам сизнинг маданиятни ривожланти­
риш сохасидаги ишларингиз асосан юбилей тадбирларини зд'казиш билан чекланиб коляпти. Сиз
253
хам, )Финбосарларингиз хам бу сохага янгича
мазмун киритиб, вазиятни тубдан яхшилашга харакат
килмаяпсизлар.
Кадрли дустлар!
Хаётнинг узи ва утган йиллар тажрибаси худудларни комплекс ривожлантиришни ва инфратудилма
фаолиятини тубдан узгартиришни таъминлашдаги
жиддий камчиликларни бартараф этишни талаб
килмокда. Шу сабабли Вазирлар Махкамаси тузилмасида Бош вазирнинг биринчи уринбосари рахбарлик
киладиган янги комплекс ва департамент ташкил
этилди. Уларнинг бош вазифаси куйидаги икки
йуналиш буйича баркарор ишлайдиган тизимни таш­
кил этишдир:
биринчи - туманлар, шахарлар, вилоятлар ва
Коракалпогистон
Республикасидаги
ксчиктириб
булмайдиган ва истикболли вазифаларни амал­
га ошириш юзасидан хокимлик ва тармокларни
бошкариш органларининг куч ва харакатини аник
мувофиклаштириш. Максад - иктисодиёт ва ижти­
моий сохадаги, энг мухими, одамларнинг хаёт даражасидаги жиддий тафовутни бартараф этишдир;
иккинчи - йул-транспорт, мухандислик-коммуникация ва ижтимоий инфратузилмани ривожлангириш ва модернизация килиш буйича дастурларнинг
прогноз параметрларини ишлаб чикиш ва амалга
оширишни назорат килиш хамда уларга эришиш.
Якуний максад - иктисодиёт тармоклари учун
ишончли инфратузилмани шакллантириш, шахар ва
кишлок ахолисига кулай шарт-шароит яратиб беришдир.
254
А.Раматовнинг эътиборини шахсан ундан ва иккита департаментдан талаб этиладиган куйидаги
вазифаларга каратаман:
биринчидан, комплекс таркибига кирадиган барча
идораларнинг самарали фаолият юритишини таъмин­
лаш. Пала-партиш таклифларни бериш ва шошма-шошарлик билан карорлар кабул килиш ке­
рак эмас. Якинда шу сабабларга кура Оролбуйи
муаммоларини хал этиш буйича комплекс дастурни кайтаришга мажбур булдим. Бу каби
хатоликлар такрорланмаслиги шарт;
иккинчидан, 14 та худудда сайловчилар билан
учрашувда кутарилган йирик муаммоли масалаларни х,ал этишга дойр карорлар лойихаларини ишлаб
чикишни якин вакт ичида якунлаш ва такдим этиш
зарур;
учинчидан, 2017 - 2021 йилларга мулжалланган
12 та ижтимоий ва инфратузилма дастурини амалда
бажариш. Шундан 8 та дастур тасдикланган. Якин
вакт ичида транспорт ва савдо хизматини яхшилаш,
автомобиль йулларини ва ичимлик сув таъминоти тизимини реконструкция килиш буйича хужжатлар тупламини кайта ишлаб чикиб, такдим этиш
керак.
Кун тартибида Уй-жой ва коммунал хизмат вазирлигини ташкил этиш масаласи хам турибди. Ана шу
лойихаларни тасдиклаш жараёни сиз томонингиздан
асоссиз равишда чузиб юборилди;
туртинчидан, мамлакатимиз худудларига салмокли
инвестициялар
киритишга
дойр
муаммоларга
255
алохяда эътибор каратиш зарур. Шу сабабли тажриба лойихдси тарикасида Миллий банк мисолида куйидаги тизимни жорий этиш буйича таклиф киритаман.
Банк инвестиция фаолиятига уз маблаглари би­
лан бирга, ташкаридан молиялаштириш манбаларини
жалб этиш буйича чора-тадбирлар ишлаб чикиши
керак. Банк рах,бари С.Рахимов бугун уз таклифларини бериши лозим.
Бундан ташкари, кечиктириб булмайдиган бир
катор ута мухлм вазифалар бор. Улар орасида Дав­
лат архитектура ва курилиш кумитаси тизимини тубдан кайта ташкил этиш, шахдрсозликнинг эскирган
методология ва нормативлари, капитал курилишдаги
номутаносиблик ва муаммоларни бартараф этиш,
шунингдек, лойихд институтларининг самарасиз
фаолиятини кайта к)фиб чикиш масалалари бор.
Айрим фактларни келтирмокчиман. Шахарсозликни такомиллаштириш буйича бир катор хужжатлар кабул килинган булса-да, уларнинг купчилиги
назоратсиз колган. 2012 - 2015 йилларда ишлаб чикилган 18 та шахдр ва посёлканинг бош режалари
халигача тасдикланмаган.
Кумита рахбарияти бундан 3 йил аввал туман
архитекторлари фаолиятини такомиллаштириш буйи­
ча кенгашлар ташкил этиш, уларнинг моддийтехник базасини мустахдамлаш ва уларга «Дамас»
автомобиллари ажратиш буйича берилган топшириклар ижроси устидан назоратни таъминламади.
256
Лицензияга эга булган 850 та лойиха ташкилотларининг атиги 147 таси ёки 17 фоизи мамлакати­
миз микёсидаги инвестиция дастурларини амалга
оширишга жалб этилган.
Очик тан олишимиз керак, бизнинг энг жиддий
камчиликларимиздан бири - замонавий талабларга
жавоб берадиган лойиха институтларининг йуклигидир. Уларнинг моддий-техник базаси утган асрнинг
80-йиллари даражасида колиб кетган. Улар томони­
дан ахборот технологияларини, замонавий илм-фан,
архитектура ва дизайн ютукларини куллаш даражаси
хаки да гапирмаса хам булади.
Шу сабабли хаётнинг узи хар бир вилоятда бириккита замонавий лойихд институтини ташкил
этишни талаб этмокда.
Давлат маблаглари ва ресурслари талон-торож
килинмокда. Утган йили инспекциялар томонидан
пудрат ишлари хажми 4 миллиард 700 миллион
сумга камайтирилган. 24 мингта лойиха экспертизадан утказилганида уларнинг нархи 1 триллион
500 миллиард сумга камайтирилган.
Савол: бундай жиддий камчиликларни Б.Зокиров ва унинг биринчи уринбосари А.Тухтаев билмайдими? Нима сабабдан сиз иккалангиз факатгина айрим объектлар билан чекланиб, курсатилган муаммоларнинг ичига кириш ва уларни
ечишга умуман эътибор бермаяпсиз?
Бутун тизимни тубдан кайта ташкил этиш
буйича 20 кун муддатда аник таклифларни киритиш
керак.
257
Бизни йул курилишидаги ишлар ахволи хам кониктирмайди. Молия вазирлиги ва унинг Йул жамгармаси айби билан маблагларнинг кескин етишмаслиги доим сезилиб турибди. Битумни баркарор ет­
казиб бериш масаласи хдл этилмаган. Угирликлар
тугамаяпти. Кадрлар кунимсизлиги юкорп.
Утган йили «Узкоммунхизмат» агентлиги ва
«Узкурилишматериаллари»
акциядорлик
жамияти
рахбариятини алмаштирдик. Бирок бу ташкилотларнинг янги рахбарлари - И.Махкамов ва Б.Зарипов
зарур даражада ташаббус курсатмаяпти.
Умид киламанки, А.Раматов ва бошка рахбарлар уз хисоботида ана шу саволларга аник жавоб
беришади. Шу йил бошида жорий килинган хукумат аъзоларининг Президентга хисобот бериш
тартиби доирасида бошка рахбарлар билан хам
албатта учрашаман. Бунга барча рахбар ходимлар ва
худудлар хокимлари пухта тайёргарлик куришини
сурайман.
Жойлардаги ахволнинг жиддийлиги ва огирлигидан келиб чиккан холда, А.Раматовни Бош вазирнинг биринчи уринбосари лавозимига тайинладик ва
унга шу огир участкани топширдик. Шунинг учун
Бош вазирнинг барча у Р и н б о с а р л а р и , хокимлар,
вазирлик ва идоралар рахбарлари уз саъй-харакатини бирлаштириб, унга ёрдамчи булиб фаол
кумак бермаса, кутилган натижага эришиш кийин
булади.
Агар жойларда инфратузилма ва ижтимоий
объектларда ута ачинарли ахволга дуч келсангиз,
258
мавжуд холати улардан к$фа яхширок булган объектлар урнига ана шу ёмон ахволдаги объектларни
киритиш йули билан, А.Раматов, сизга тасдикланган
манзилли дастурларга узгартириш киритиш хукуки
берилади. Буни барча рахбарлар билиб олеин.
Х,урматли мажлис иштирокчилари!
Барчамиз сузсиз тушунамиз, иктисодий ислохотлар
ва ижтимоий узгаришларни муваффакиятли амалга ошириш энг аввало иктисодий ва молиявий органларнинг фаолияти самарадорлигига богликдир.
Улар якин ва узок истикболга мулжалланган, мамлакатимиз иктисодий кудратини мустахкамлашга
дойр стратегик вазифаларни нафакат ишлаб чикиши,
балки амалга оширишни таъминлаши зарур.
Бундан бир неча йил олдин хукумат мажлисида Иктисодиёт вазирлиги ва унинг собик рах,бари
Р.Гуломовнинг фаолияти каттик танкид килинган
эди. Иктисодиёт вазирлиги мамлакатимиздаги бошка
вазирлик ва идоралар учун харакатлантирувчи куч,
яъни локомотив вазифасини бажара олмаётгани
таъкидланган эди. Афсуски, бугун очик айтиш
керак, ана шу вазифа хдлигача бажарилмади.
Аник далил ва муаммоларга мурожаат киламан.
Биринчи - ислох,отларнинг кай даражада самара
бераётганини к)фсатадиган максадли дастурларни амалга ошириш натижадорлиги. Булар каторида
саноат ва бошка тармокларни ривожлантиришнинг
куйидаги иктисодий ва молиявий к$фсаткичларини
келтириш мумкин: ишлаб чикариш кувватларининг
ах,воли, харажатларни ва таннархни пасайтириш,
259
махдллийлаштириш ва рентабеллик даражасини,
махсулот ракобатдошлигини сузсиз ошириш.
Тармоклар буйича таннарх уртача W фоизга
кискартирилган булса-да, кимё ва енгил саноат.
автомобилсозлик, курилиш материаллари ва бошка
бир катор тармокларнинг айрнм махсулотлари
кимматлиги сабабли ташки бозорларда ракобатдош
була олмаяпти. Айрим корхоналар зарар билан
ишламокда.
Махаллийлаштириш дастурини шакллантиришнинг аввалги усуллари эскирди. Экспортни прогноз
килиш билан бирга, импортни пухта ва синчиклаб
прогноз килмаслигимизни кандай тушуниш мум­
кин?
Факат утган йилнинг узида мамлакатимизда
махаллийлаштирилган карийб 400 миллион долларлик махсулот четдан импорт килинган. Айникса,
«Узбекэнерго», «Узкурилиш материаллари» акциядорлик жамиятлари, Олмалик кон-мегаллургия ком­
бината, «Узфармсаноат» концерни бунга берилиб
кетган.
Энди, хурматли Галина Каримовна, бундан кейин хар ой, хар чорак якуни билан, мавжуд ахволни
чукур тахлил килган холда, таннархни ва импортни
кискартириш, махаллийлаштириш даражасини оши­
риш буйича хужалик бирлашмалари ва хокимликлар томонидан амалга оширилаётган ишлар тугрисида Президентга шахсан маълумот киритасиз.
Бу маълумотномада чукур тахлил, куриластган
ёки курилмаётган чоралар ёритилиши, шунингдек,
260
аник таклифлар берилиши керак. Айрим рахбарларнинг чилдирмасига уйнаш даври утци энди. Шу
асосда хар ойда бир марта Президент рахбарлигида
селектор йигилиши утказилади ва тегишлича бахо берилади.
Уз вактида, Галина Каримовна, шахсан сиз ва
жаноб Э.Ганиев эркин иктисодий зоналар ташкил
этишни таклиф этган эдингиз. Бу - яхши ташаббус,
лекин у охиригача аник харакатлар билан мустахкамланмади.
Исбот тарикасида «Навоий» эркин иктисодий
зонаси буйича маълумотларни келтираман. Утган
8 йил мобайнида бу ерда атиги 24 та лойиха амалга
оширилиб, уларда тугридан-тугри хорижий инвестициялар улуши жуда паст ва атиги 900 та одам ишга
жойлаштирилган. Утган йили эса махсулот ишлаб
чикариш хажми 24 фоизга пасайган.
Принципиал жихатдан янги асосларда «Ургут»,
«Гиждувон», «Кукон» ва «Хазорасп» эркин иктисо­
дий зоналарини ташкил этиш буйича куни кеча
фармон кабул килинди. Утган йиллардаги хатоларни яна такрорлашга энди йул куйиб булмайди.
Бундан деярли 10 йил олдин Иктисодиёт вазирлигининг собик рахбарияти мева-сабзавот балансини ишлаб чикмасликни ва тасдикламасликни
катъий таклиф этган эди. Бу нимага олиб келиши
мумкинлигини, энг аввало, ички истеъмол бозорига таъсири кандай булишини биз бугун бошкалар мисолида куриб турибмиз. Бунинг устига,
261
валюта балансининг мухим тушум манбаидан
ажралган булар эдик.
Хорижий инвестицияларни, биринчи навбатда, тугридан-тугри хорижий инвестицияларни жалб
этиш буйича ишлар кандай ахволда экани танки­
дий тахлилни талаб этади. Бундай инвестицияларнинг улуши 30 фоизга тушиб колган.
Халкаро молия институтларининг кредитлари,
айникса, лойихалар буюртмачилари булмиш Респуб­
лика йул жамгармаси ва «Узкоммунхизмаг» агентлиги томонидан самарасиз ишлатилмокда. Чунки
уларнинг фаолиятида тизим, назорат ва масъулият
йук.
Лойихаларни экспертиза килиш ва тендерларни ^аказиш бюрократлашиб кетгани энг асосий
тусиклардан
бири
хисобланади.
Лойихаларнинг
техник-иктисодий асосланишини экспертиза килиш
агентлиги ташкил этилганидан кейин хам ссзиларли узгариш ва натижалар йук. Агентлик рахбари
Ш.Хошимовда ташаббус етишмайди.
Ушбу масалага дойр хукумат карори ишламасдан, таъбир жоиз булса, жойида тошдек котиб
колган ва ун йилдан буён кайта куриб чикилгани
йук. Бундан экспертиза органларининг айрим кули
эгри рахбарлари ва мутахассислари усталик билан
нопок максадларда фойдаланмокда.
Сиздан, Галина Каримовна, 15 кун муддатда
ушбу карорга узгартиш киритиш буйича таклиф киритишни сурайман.
262
Махдллий хокимларнинг айби билан мамлакати­
миз худудларига хорижий инвестициялар жалб
этиш ута коникарсиз ахволда колмокда.
Биргина мисол келтираман. Кашкадарё, Наман­
ган, Сурхондарё вилоятларида атиги 18 та лойихани
амалга оширишга 55 миллион доллар ёки хар
бир лойихага уртача 3 миллион доллардан хорижий
инвестиция жалб этилган.
Ана шу худудларнинг саноати ва инфратузилмасини ривожлантириш буйича мамлакат Президен­
та томонидан тасдикланган махсус дастурлар амал­
га оширилаётган бир шароитда бу албатта етарли
эмас.
Шунинг учун вилоят хокимлари хар чорак якунига кура тижорат банклари билан биргаликда
хорижий
инвестициялар
олиб
кириш
буйича
ишларнинг кандай ахволда экани тугрисида шахсан
Президентга ахборотнома киритади. Буни
Давлат маслахатчиси У.Исмоилов алохида назоратга
олеин.
Юкорида зикр этилган масалаларнинг барчаси
Иктисодиёт вазирлиги ва унинг рахбарияти вазифасига кирмайдими?
«Биз ишлаб чикдик ва тасдикладик, энди сизлар амалга ошириш ва натижа учун жавоб беришга мажбурсиз» деган кайфият билан яшаб, уни одат
килиб олиш мумкин эмас. «Бизнинг кароримиз энг юкори боскичдаги хакикат ва конун» деган
яроксиз, куштирнок ичидаги «принцип»га асоссиз
равишда таяниш ва амал килиш мумкин эмас.
263
Шу муносабат билан Бош вазир А.Ариповдан
вазирликнинг бутун тизимини кайта ташкил этишни таъминлайдиган хужжатлар тупламини ишлаб
чикишни ва такдим этишни тезлаштиришни сурайман. Бунда унинг таркибий тузилмасига хокимликларнинг тугатилган Йигма бошкармалари ва
иктисодиёт булимларини киритишни назарда тутнш
керак.
Бирок, энг асосийси - Иктисодиёт вазирлипшпнг
вазифа ва функцияларини тубдан кайта куриб чикиш
зарур. Бунда ушбу ташкилотнинг энг мухим вазифа­
си сифатида вазирлик, унинг рахбарияги, жумладан,
шахсан вазирнинг якуний натижалар, шуниигдск.
таклиф этилаётган концепциялар, дастурлар ва улар
буйича кабул килинган карорларнинг иктисодий ва
ижтимоий окибатлари учун жавобгарлиги бслгиланиши лозим. Хукумат ушбу таклифнинг хуку кий
асосларини Крнунчилик палатаси ва Сенат билан бир­
га пухта урганиб чиксин.
Солик-бюджет сиёсатига катъий амал килиш,
давлатнинг ижтимоий мажбуриятларини бажариш,
иш хаки, пенсия, нафака ва стипспдиялар хажми,
йирик инвестиция лойихалари ва мамлакат мудофаа
кобилиягини мустахкамлашни молиялаштириш
ушбу энг мухим вазифаларни амалга ошириш, аивало, Молия вазирлиги ва шахсан вазирпинг фаолияти
самарадорлиги билан белгиланади.
Мажлисимиз иштирокчиларига мурожаат килар
эканман, куйидаги саволларни беришии зарур, деб
264
хисоблайман. Ушбу масалалар кай даражада самарали
хдл этилмокда?
Нима сабабдан Молия вазирлигининг низоми
1992 йилда тасдикланган булса-да, 25 йилдан буён
асосий вазифа ва функциялари тубдан кайта куриб
чикилмаган? Ахир, ислохдглар вазирлик ва унинг
рахбарларига тааллукли эмасми? Нима сабабдан
вазирлик узига юклатилган энг мух.им вазифаларни
самарали бажаришни, иктисодиёт ва ижтимоий сох,анинг молиявий баркарорлигини мустахкамлашни
таъминламаяпти? Ахир, вазирлик таркибида 16 минг­
дан ортик ходим ишлайди, хдддан ташкари кенгайиб
кетган марказий аппарат, худудий органлар, Газначилик, Назорат-тафтиш бошкармаси, Пенсия жамгармаси ва яна 4 та махсус жамгарма мавжуд. Уларни
саклаш учун бюджетдан х.ар йили 350 миллиард сум
харажат килинади.
Энг мух,им дастурлар, лойиха ва вазифалар
буйича кабул килинган айрим карорлар ёки умуман реал молиялаштириш манбалари билан таъминланмаган ёки колдик принципи буйича молиялаштирилади. Нима сабабдан тулов интизоми оксаяпти?
Жами 18 триллион сумлик дебитор карздорликдан
11 триллион суми ёки 60 фоизи охирги 3 йил мобайнида чузилиб келяпти.
Нима учун ушбу муаммо билан Муддати у т г а н
карздорликни кискартириш комиссиясига бошчилик киладиган молия вазири ва Марказий банк раиси
жиддий шугулланмаяпти?
265
Нима сабабдан пластик карточкаларни муомалага киритишдан илгари барча механизмлар
пухта ишлаб чикилмаган? Нима учун куплаб
ташкилотлар, энг аввало, бюджет ташкилотлари ходимлари - укитувчилар, врачлар, хизматчилар ва хатто пенсионерлар айрим амалдорларнинг куштирнок ичидаги «янгилик»ларидан кийналиши керак?
Албатта, Давлат бюджети улчовсиз эмас, маблагларни
каггик
тежаш,
белгиланган
максад
учун ва окилона ишлатишни таъминлаш зарур.
Бу - хаммага равшан ва рад этиб булмайдиган хаки кат.
Шундай экан, нима учун Газначилик ва Назорат-тафтиш бошкармасининг аппаратлари хаддан
ташкари кенгайиб кетган? Уларда жами 4 минг
нафар ходим ишлайди ва уларнинг харажатига йилига 90 миллиард сум давлат маблаги сарфланади. Ана
шу тузилмалар рахбар ва ходимлари шундай тасаввур билан яшамокдаки, уларнинг вазифаси гус
факатгина назорат килиш ва бошкаларни жазолашдир.
Лекин факат камчи ва килич билан ижобий
натижаларга эришиб буладими? Бу - нафакат хато
фикр. балки чукур янглишиш, деб хисоблайман. Бу
борада профилактика ишларини ким самарали олиб
боради?
Утган йилнинг узида 22 мингта ташкилотда жами
200 миллиард сумлик узлаштириш ва маблагларни
бошка максадлар учун сарфлаш холатлари аникланган. Уларнинг асосий кисми ижтимоий соха ташкилотларига тугри келади. Ана шу камчиликларни бар266
тараф этиш тегишли вазирликлар рах,барлари билан
бирга молия вазирининг биринчи $финбосари этиб
тайинланган Ж.Кучкоровнинг фаол иш йуналиши
булиб колиши керак.
Хисоб палатаси (К-Акмалов)дан бир ой муддатда
Давлат бюджета маблагларининг нафакат самарали
ва максадли ишлатилишини хар тарафлама урганишни, балки, биринчидан, рахбарларнинг шахсий
жавобгарлиги чоралари буйича, иккинчидан, аллакачон вакти келган масалаларни х,ал этишга дойр
таклифларни киритишни сурайман.
Молия вазирлиги, унинг таркибий тузилмалари ва аппаратининг иш юритиш шакли ва усулларига
алохида эътибор каратиш зарур.
Хукуматнинг
аксарият
топшириклари
белгиланган муддатларни купол равишда бузган х,олда
бажарилмокда, иш сифати хдм аксарият холатларда оксамокда. Шунга карамасдан, бу тузилмалар рахбарларининг узига булган ишончи осмон
кадар баланд.
Нима учун бошка идоралар рахбарлари давлатнинг
аник муаммоларини хал этиш буйича малакали тавсия олиш урнига, доимо когозбозлик ва сансалорлик
холатлари, шунингдек, айрим вазир уринбосарларининг баланд димоглиги ва кайсарлиги билан тукнашиши керак?
Нихоят, нима сабабдан баъзан инсон кадркиммати ерга урилади, бунга ким хукук берган?!
Нима учун Бош вазир > Ф и н б о с а р и ёки хукумат
267
аъзоси кабулхонада соатлаб кутиб утириши керак?
Нима
учун
Вазирлар
Махкамасининг
тармок
департамента мудири жиддий масалалар буйича
юзаки
презентация
^казилиш ини
кунлаб
ва
хафталаб кутади, кейин эса хужжат кайта ишлашга кайтарилади? Ва нима сабабдан бу жараёнларнинг барчасини штатдаги ёрдамчи эмас, балки
чаласавод
ва беандиша
кабулхона
инспскторп
белгилайди?
Уйлайманки, ана шу оддий булмаган ва му\им
саволларга аник ва равшан жавоб топпш вакти
келди. Шу муносабат билан Бош вазир А.Ариповга
ва янги вазир Б.Хужаевга бир ой муддатда Молия
вазирлигининг ташкилий тузилмаси, унинг вазифа
ва функцияларини тубдан кайта куриб чикиш
буйича аник таклифлар киритиш топширилади.
Кадрлар билан ишлаш холатини хам танкидий
тахлил килиш зарур. Уйлайманки, молия органларининг буГун тизимидаги рахбар ва ходимларни
аттестациядан утказиш керак.
Хакикий факт шундан иборатки, агар Р.Ачимовда ана шу жиддий камчилик ва муаммоларни куриш хохиши булганида, уларни ксскин бартараф этиш буйича у зарур ташаббус курсатганида, биз
бугун иктисодий ва молиявий сохаларда бундан хам
юкорирок натижаларга эришган булар эдик.
Такрор айгаман, факатгина «галаба рапортлари» билан, шунингдек, муаммоларга умуман алокаси йук, уз орзу-истагидаги
мавхум
нарса268
ларни хдкикат деб курсатадиган шахслар томонидан
тайёрланган ахборотномалар билан чекланиб колиш
мумкин эмас.
Хакикат эса хизмат вазифангизга кура сиз шахсан жавоб берадиган куйидаги жиддий муаммоларда уз аксини топган.
Биринчи - иктисодиёт усишининг юкори суръатлари ва инвестиция ресурсларига усиб бораётган
талабни каноатлантириш бир-бирига мувофик эмас.
Иккинчи - накд ва накдсиз шаклдаги хисобкитобларда фарк мавжудлиги.
Учинчи - худудларни баркарор ижтимоий-иктисодий
ривожлантиришни
молиялаштириш
учун
мах.аллий бюджетларнинг маблаглари етарли эмаслиги.
Сиз бу очик-ойдин фактларни инкор килмайсиз,
деб уйлайман. Сиздан реал таклифларни кутаман.
Макроиктисодиёт комплекси таркибига кирувчи
бошкарув органларининг самарали ишлаши ва уларга рахбарлик килиш талаб даражасида таъминланмаяпти. Шу муносабат билан шахсан сизга куйидагилар топширилади:
биринчи - Ташки иктисодий алокалар, инвестициялар ва савдо вазирлиги узининг вазифа ва
функцияларини самарали ва тулик х,ажмда бажаряптими? Унинг рахбарлари Э.Ганиев ва Ш .Тулаганов-чи? Бу - принципиал савол. Ушбу вазирликнинг 163 та мутахассис ишлаётган марказий
аппарати ва худудий булинмалари нима билан
машгул?
269
Бош вазирга 10 кун ичида аллакачон хал этиш
вакти келган ушбу саволлар буйича таклифлар киритиш юкланади;
иккинчи - Мехнат вазирлиги ва унинг рахбари
А.Абдухакимов фаолияти самарадорлигини тубдан
кайта куриб чикиш зарур.
Юртимизда йилига 1,5 миллион одамни ишга
жойлаштиришга эхтиёж булса-да, утган йили Бандликка кумаклашиш марказлари атиги 248 минг кишини ёки 16,5 фоизини ишга жойлаштирган. Бунннг
асосий сабаблари иш фаолиятидаги эскирган шакл
ва усуллар хамда бандлик муаммоларини хал тгишдаги расмиятчилик билан боглик.
Айникса,
касб-хунар
коллежлари
битирувчиларини ишга жойлаштириш буйича турт томонлама
шартномаларни амалга ошириш борасида куплаб
кушиб ёзиш холатлари бартараф этилмаган.
Ана шу муаммоларга бархам бериш бутун
Макроиктисодиёт комплекси ва шахсан мехнат вазирининг биринчи даражали вазифасига айланиши керак.
Сизга, Рустам Содикович, 15 кун муддатда ушбу
ишга барча иктисодий ва молиявий органлар, банк
муассасалари ва Урта махсус, касб-хунар таълими марказининг худудий булинмалари ходимларини,
шунингдек, барча бугиндаги хокимлар уРинбосарларини жалб этишни назарда тутадиган, принципиал
жихатдан янги, таъсирчан механизмни жорий этиш
юзасидан аник таклифлар киритишни топшираман.
Аник бир мисол билан ушбу муаммони хал этишнинг реал йулини айтмокчиман. Андижон вилояти270
нинг ахдпи зич жойлашган Олтинкул туманида 7 та
касб-хунар коллежи бор, уларни бу йил турли мутахассисликлар буйича 2 минг 300 нафар битирувчи тамомлайди. Туман худудида 714 та хужалик юритувчи
субъект, жумладан, саноатда - 371 та субъект,
курилишда - 167 та субъект, савдо ва хизмат курсатиш
сохдсида - 156 та субъект ва бошка ташкилотлар
фаолият курсатади.
Тумандаги хдр бир хужалик субъектига уртача
3 нафар битирувчи тугри келади.
Туманда бюджетдан ойлик оладиган иктисодий
комплекс ташкилотларидаги жами 400 нафар ходим
ушбу корхоналарнинг самарали ишлашига амалий
ёрдам берса, масалан, кимгадир кредит, яна кимга
хомашё ёки малакали маслахдт билан кумаклашса,
бу ишни бемалол бажарса булади. Агар ана шу
400 нафар одам ойига биттадан иш урни ташкил
этишга кумаклашса, бир йилда 4 минг 800 та янги
иш жойига эга булиш мумкин.
Бугуннинг узида хдр бир битирувчини аник бир
ташкилотга бириктиришни таъминлаш билан бир­
га, унинг булажак иш жойи, иш хдки ва ижтимоий
шароитларини аник белгилаш зарур.
Буларнинг барчасини хукукий хужжатлар билан
мустах,камлаш ва энг асосийси, хужалик юритувчи
субъект рах.барининг нафакат мажбуриятини, балки
шахсий масъулиятини хдм белгилаш зарур.
Факат шундай йул билан биз давлатнинг укувчилар ва уларнинг ота-оналари олдидаги мажбурия­
тини бажаришимиз мумкин. Худди шундай амалиёт271
ни республика олий таълим муассасалари битирувчилари буйича хам ишлаб чикиш ва жорий этиш даркор.
Навбатдаги мухим вазифа - бу бандлик масаласини хал килишнинг бутун тизимини тубдан узгартириш буйича комплекс рахбарияти, хокимлар ва уларнинг биринчи уРинбосарлари шахсий масъулпятини оширишдан иборат. Шу масала буйича куйидаги
таклифларни киритаман.
Бирннчидан, хокимлар янги иш уринлари яратиш юзасидан тасдикланган курсаткичларнииг, \а р ой
якунига кура бажарилишини таъминлаган такдирда,
уларнинг иш хакига 15 фоиз кушимча кушиш билан
рагбатлантирилади. Ана шу курсаткичлар бажарилиши таъминланмаса, аксинча, уларнинг иш хакидан 15 фоиз ушлаб колинади.
Иккинчидан, мазкур йуналиш учун бсвосита жавоб берадиган хокимларнинг биринчи уринбосарларн
хам шунга-мос равишда иш хакининг 20 фоизи микдорида ё рагбатлантирилади, ё жазоланади. Бу тартиб
вилоят, туман ва шахарларнинг иктисодий комплекслари барча рахбарларига нисбатан хам кулланади.
Шунинг учун Бош вазир А.Ариповга, Бош ва­
зир уринбосари Р. Азимовга 15 кунлик муддатда иш
жойлари ташкил этишни моддий рагбатлантиришга
дойр таклиф этилаётган ушбу тизимни шу йилнинг
1 мартидан бошлаб амалиётга жорий этиш тугрисида
Вазирлар Махкамасининг пухта ишланган карорини кабул килишни топшираман.
272
Учинчидан, биз бугун Давлат ракобат кумитасининг раиси ДДидоятовдан шахсан сиз ва кумитанинг
булинмалари хусусийлаштириш жараёнида пировард натижани нима учун назорат килмайсиз ёки таъминламайсиз, деган саволга жавоб беришни катъий
галаб килишга хаклимиз.
Сиз нима учун ушбу муаммоларни амалда хал
этиш урнига менга узингизнинг хеч кандай натижа бермаган ва бермайдиган хорижий хизмат сафарларингиз ва «такдимот»ларингиз тугрисида огиз
купиртириб ахборот берасиз?
Бугун давлат бюджети хисобидан катта маблагларни харажат килиб, хорижга хизмат сафарига бориб
келаётган рахбарлар ва ишчи гурухларидан сурашга
хаклимиз: кани сизлар огиз тулдириб, когозга чиройли килиб ёзиб берган натижалар, кани инвестор
ва инвестициялар?
Сиз бу ишларга мутасадди давлат кумитасининг рахбари булиб, бундай натижаларни кимдан
талаб киляпсиз? Биргина Корея Республикасига
корхоналарни сотамиз, инвестициялар олиб келамиз,
деб ташкил этган бир нечта бизнес форумларингиз
натижа бердими, кани ваъдалар?
Агар сизлар хорижий сафарларга сарф килган
харажатларни хисоб-китоб килсак, шу пулнинг узига
иккита йирик корхонани сотиб олса буларди.
«Ноль» киймати буйича 1 минг 27 та объект
сотилган. Албатта, бу яхши, бирок нима учун улар­
нинг купчилиги, баъзиларини хисобга олмаганда,
ишга туширилмаган ва вайрона холида ётибди?
273
Биз уларнинг $ ф н и га нимани ташкил этдик, кандай
кувватлар ва ишлаб чикаришлар барпо этилди, канча
одам иш билан банд? Нима учун сотилиши лознм
булган 119 та акциядорлик жамиятидан факат ярмининг 15 фоизлик улуши хорижий инвесторларга
сотилган?
Давлат мулки талон-торож
килингани учун
бугун ким шахсан жавоб бериши керак? Сузсиз
ва биринчи навбатда сиз кумита раиси сифатида жавоб
беришингиз шарт.
Сиз олдинги рахбарларнинг хатоларини такрорлаб, сусткашлик килиб ва факат статистика билан
шугулланиб, асосий бугинни - мамлакатнинг ва
халкнинг бойлигига эхтиёткорлик билан муносабагда
булишни бой беряпсиз.
Сизга охирги марта, комплекс рахбари ва Давлат
маслахатчиси О.Муродов билан биргаликда, Олий
Мажлис билан узаро хамкорликда 20 кун муддатда,
биринчидан. ушбу муаммоли масалаларни бартараф этишни, иккинчидан. сотилган ва согиб олинган давлат мулкининг ишламаслиги, ундан самарасиз фойдаланилгани ёки талон-торож килингани
учун рахбарлар ва мансабдор шахсларнинг хукукий
мажбурият ва масъулиятини пухта ишлаб чикишни
назарда тутадиган комплекс аник чора-тадбирларни
такдим этишни топшираман.
Давлат
статистика
кумитаси
рахбариятининг
фаолиятида хам эскича ёндашувлар бартараф этилмаган. Уларнинг иш усули, хисоб-китоблари ва
маълумотлари амалий ва тезкор чора-тадбирлар
274
куришни талаб этадиган камчилик ва муаммоларнинг сабабларини тулик очиб бермаяпти.
Охирги йилларда туризмдек м у х и м соха ком­
плекс рахбарининг зарур даражадаги эътиборидан
четда колиб кетди. Бу хатони сузсиз ва энг мухими,
натижали равишда тугрилаш керак. Биз хозир факат
туризмни ривожлантириш билан шугулланадиган
тузилмага дойр масалаларни тасдикладик.
Бу чоралар туризмнинг Узбекистон иктисодиёти
ривожига кушадиган хиссасини ошириш, тарихий ва маданий кадриятларимизни таргиб килиш,
шунингдек, валюта захираларини тулдириш буйича
аник чора-тадбирлар билан кучайтирилиши зарур.
Бу вазифани хал килиш учун 1 ой муддат берилади.
Ушбу муаммолар куп жихатдан вазирликлар,
хужалик
бирлашмалари
ва
хокимликларнинг
иктисодий тузилмалари билан тизимли ишлар
йулга куйилмагани натижасидир.
Ахир, качондир ва кимдир туроператорларнинг
дардини эшитганми? Улар кандай масалалар билан
шугулланяпти, кандай муаммоларга тукнаш келяпти?
Уларга аник профессионал ёрдам к>фсатиш хдкида
умуман гапирмаса хдм булади.
Такдим
этилган
хисоботларда зарур
саволларга умуман жавоб йук. Биринчи - канча одам
мехнат киляпти? Иккинчи - худудларда ислохотларни
амалга ошириш буйича муаммолар билан ким
шугулланяпти:
менежерми
ёки
иктисодиётдан
умуман узок одамларми? Яна бир бор комплекс
рахбарига ушбу муаммо билан якиндан шугулла275
нишни топшираман. Факат энди талаб каттик
булади.
Комплекс рахбари Р.Азимов, тегишли тузилма
ва хокимликларнинг жиддий ва кундалик эътиборини талаб киладиган яна бир мухим йуналиш бор.
Бу - хусусий мулк ва тадбиркорликни янада ривож­
лантириш ва уларнинг таъсирчан химоясини таъминлашдир.
Тадбиркорлар билан шахсан учрашишга сичларга
нима халакит беради? Албатта, бу учрашувларда сичларга ёкмайдиган саволлар берилиши табиий.
Тадбиркорлар билан
булиб утган
учрашув­
ларда шахсан узим шунга каттик ишонч хосил
килдимки, бундай саволларни беришга уларнинг тулик
ва конуний хукуки бор.
Бу хукукни улар турли маълумотнома, рухсатнома ва сертификатлар, кредит олишда меча
кунлар навбатда туриш, ноконуний текширувлар, бой
берилган иктисодий ва молиявий фонда хисобидан
кулга киритган.
Шу билан бирга, тадбиркорларнинг купчилиги
хакикий фукаролик позициясида туриб, етим болалар
ва ночор оилаларга, махаллалар ва ижтимоий соха муассасаларига бегараз ёрдам бермокда.
Бунинг эвазига улар нима оляпти? Биринчиси - факат куркув, яна текширишни ва сикувга
олишни бошлашади, эркин мехнат килишга, оиламни, бола-чакамни бокишга яна имконият бер­
майди, деган куркув. Шу сабабли улар уз ишида
камчилиги ва конунбузарлик холати булмаса хам тур276
ли даражадаги амалдорлар билан «келишиб олишга»
мажбур булмокда.
Уйлайманки,
буларнинг
барчасидан
сиз,
Рустам Содикович, танкидий хулоса чикарасиз ва жо­
рий йил якуни буйича хукумат мажлисида реал натижалар билан хисобот берасиз.
Хурматли дустлар!
2016
йилда кишлок хужалигида
иктисодий
ислохогларни
ва таркибий
узгаришларни яна_
да чукурлаштириш буйича тизимли ишлар давом
эттирилди.
Шу билан бирга, 2016 йил учун белгиланган
прогноз курсаткичлар ва устувор вазифаларни
бажаришни
таъминламаган
айрим
рахбарларга
бугун хукумат мажлисида алохида бахо беришни
зарур, деб хисоблайман.
Биринчи - бу ер майдонларини оптималлаштиришдаги камчиликлар. Тошкент, Наманган, Жиззах,
Сурхондарё ва Кашкадарё вилоятларида бу жараён
талаб даражасида утказилмаган.
Халк депутатлари туман кенгашлари томонидан фермер хужаликларини ташкил этиш буйича
номзодлар танлашда жиддий хатоларга йул куйилган.
Иккинчи - айрим фермер хужаликлари етарлича
айланма маблаглар, зарур техника ва бошка моддийтехник ресурсларга эга эмас. Бу кишлок хужалиги
экинларининг хосилдорлигига, шартнома мажбуриятлари бажарилишига ва фермер хужаликларининг
рентабеллигига салбий таъсир курсатмокда.
Учинчи - ишлар старли даражада ташкил этилмагани ва айрим ралбарл-рнинг, жумладан, Сур277
хондарё, Сирдарё, Жиззах ва Бухоро вилоятлари
собик хокимларининг шахсий масъулиятсизлиги
сабабли бир катор туманлар ва фермер хужаликларида кутилган даражада пахта х.осили олинмади.
Косонсой, Ангор, Музработ, Кизирик, Шеробод, Куйичирчик, Куштепа туманларида пахта сотиш буйича шартнома мажбуриятлари 60 - 65 фоиз
даражасида колиб кетган. Зарбдор, Пахтакор, Арнасой, Мирзаобод, Ховос, Сардоба, Гулистон. Чует ва
Бекобод туманларида давлат захираси учун галла
етказиб бериш мажбуриятлари бажарилмаган.
Ана шу фактларнинг хар бири буйича мажлис баёнида принципиал ва катьий бах.о бериш зарур.
2017
йилда Кишлок ва сув хужалиги вазир­
лиги, компаниялар ва бошка идоралар, шунингдек,
барча
бугиндаги
хокимликлар
куйидаги
стратегик мухим вазифаларни амалга ошириши шарт:
биринчи - экин майдонлари ва экинлар таркибини оптималлаштириш, илгор агротехнологияларни жорий этиш ва-хосилдорликни ошириш, мева-сабзавот ва
узум етиштиришни купайтириш;
иккинчи - фермер хужаликларининг молиявийиктисодий х,олатини мустах.камлаш. Охирги 10 йил
мобайнида минерал упгпгар, ёкилги-мойлаш матсриаллари ва уруглик нархининг усиши билан пахта
хомашёси ва галлани харид килиш нархлари усиши
уртасида кескин фарк борлиги кузатилмокда;
учинчи - утган йилларда Молия вазирлиги
ва унинг хузуридаги Жамгарма рахбарияти томонидан
шакллантирилган, агротехника тадбирларини молия278
лаштиришда ижобий натижа бермаётган ва мутлако
чала тизимга бархдм бериш зарур.
Неча йилдан бери савол бераман: агарки кишлок
хужалиги
масъулиятсизларча
ёндашув
асосида
молиялаштириладиган булса, давлат хариди учун
махсулотни кандай етиштириш мумкин? Бу саволга
халигача аник жавоб йук. Нима сабабдан?
Жорий йилнинг 1 январь холатига кура, Жамгарма
томонидан фермер хужаликларига 300 миллиард
сум маблаг тулаб берилмаган. Табиий савол тугилади: агар фермер давлат олдида уз мажбуриятини бажарган булса, нега давлат ва унинг баъзи
бир рахбар ходимлари бу масалага бефарк ва
беэътибор
муносабатда
булмокда?
Ким
бунга
масъул? Ким шахсан жавоб бериши зарур ва
шарт?
Туртинчи - охирги йилларда агросаноат комплексида ташкил этилган янги бошкарув органлари
фаолиятидаги бир катор муаммоларни бартараф
этиш юзасидан катъий чоралар куришимиз зарур.
Энг аввало, бу уринда ran «Узпахтасаноатэкспорт»
компанияси (А.Камолов) ва унинг таркибига кирувчи «Узпахтасаноат» (Я.Хидиров), «Узпахтаэкспорт»
(Ж Додиров) ва «Узпахтаёг» (В.Жураев) акциядорлик жамиятлари тугрисида боряпти.
Ушбу тармокларни модернизация килиш ва ин­
вестиция лойихаларини амалга ошириш, жумладан,
пахта хомашёсини кайта ишлаш буйича марказларни
ташкил этиш борасидаги ишлар ута коникарсиз йулга
куйилган.
279
«Узбекозиковкат-холдинг» компанияси рахбарлари
О.Рустамов ва А.Салимовга саволлар тупланиб
колмокда. Мева-сабзавотни кайта ишлаш даражасп
20 фоизга хам етмайди. Янги технология ва
стандартлар ута сусткашлик билан жорий этилмокда.
Кушма корхоналарда ишлаб чикариш \ажмп
кескин пасайган. Ана шу рахбарларга нисбатан вакт
ва ишонч захираси тез вакт ичида нихоясига
етади. Улар бундан хулоса чикариши зарур.
«Узбекенгилсаноат» акциядорлик жамияти рахбари
И.Хайдаров, «Узвиносаноат-холдинг»
Ш.Рахимов
ва «Узбекчармпойабзали» уюшмаси
М.Мансуров
фаолиятида замонавий ёндашув ва янгиликлар
сезилмаяпти.
Аник фактларни келтираман. Экспорт таркибида
ип-калаванинг улуши юкорилигича - 53 фоиз даражасида колмокда. Ахолининг пойабзалга булган
эхтиёж ини. кондириш даражаси 41 фоизни ташкил
этади. Узум етиштирадиган, вино ва арок махсулотлари ишлаб чикаришга ихтисослашган куплаб корхоналар самарасиз ишлаяпти.
Ана шу устувор вазифаларни амалга ошириш
Бош вазир уринбосари - кишлок ва сув хужалиги вазири З.Мирзаев учун биринчи ва жи;ший имтихон
булади.
Сиздан якин вакт ичида уларни бажаришни гаъминлаш буйича тизимли чора-гадбирларни бслгилаб,
ахборот беришингизни сурайман.
280
Хурматли мажлис иштирокчилари!
Бугун Бош вазир $финбосари _ Хотин-кизлар
кумитаси раиси Т.Норбоевадан кечиктириб булмайдиган куйидаги вазифалар буйича жавоб беришни
ва уларни амалда хал этиш юзасидан аник таклифларни кутамиз.
Биринчи вазифа - биз учун мукаддас булган
оила асосларини янада му ставкам л аш, хонадонларда тинчлик-хотиржамлик, ахиллик ва узаро хурмат
мухитини яратиш, маънавий-маърифий ишларни
аник мазмун билан тулдиришдан иборат булмоги заРУРИккинчи вазифа - аёллар уртасида жиноятчилик,
оилаларда ажралишлар купайгани, ёшларнинг турли диний-экстремистик окимлар ва террористик
ташкилотлар таъсирига тушиши каби халкимизга
хос булмаган аччик ва нохуш масалалар билан боглик.
Учинчи вазифа - аёлларни уларга муносиб мехнат билан бандлигини таъминлаш масаласидир.
Аёллар учун доимий иш жойлари яратиш борасидаги мухим масала билан бир каторда, оилавий
бизнес,
касаначилик,
хунармандлик,
томорка
хужалигини кенг ривожлантириш ишлари хам
оксамокда.
Бу уринда расмиятчиликка, когозбозликка, хатто
кузбуямачиликка берилиш холатлари х,ам кам эмас
ва бу хакда куплаб хакконий мисолларни келтириш
мумкин. Савол тугилади: кимни ва нима учун
алдаяпмиз?
281
Шунинг учун Бош вазир $финбосари Т. Норбоева
бошчилигида Хотин-кизлар кумитаси, Касаба уюшмалари федерацияси кенгаши, «Нуроний», «Махалла»,
«Камолот» тузилмалари, Дин ишлари буйича кумита,
Савдо-саноат палатаси ва тижорат банклари рахбар
ва мутасаддиларидан иборат ишчи гурухлари ташкил
этилсин.
Ушбу гурухлар жорий йилнинг 20 январидан
бошлаб Андижон, Фаргона ва Наманган вилоятларига бориб, уч ой давомида кучама-куча, хонадонма-хонадон юриб, мавжуд вазиятни чукур ва пухта урганади, тахлил килади ва жойлардаги оддий
оилалардан, купни курган отахон ва онахонларимиздан хам таклифлар олади.
Бош вазир А.Ариповдан Давлат маслахатчиси
О.Муродов билан биргаликда, ана шундай урганишлар натижалари ва аччик сабоклари асосида мав­
жуд муаммо ва масалаларнинг хам хукукий, хам
ижтимоий-иктисодий, хам маънавий-маърифий, хам
ташкилий томондан ечимини узида акс эттирган
Президент карори лойихаси ва аник чора-тадбирлар
комплексини ишлаб чикиб, 20 апрелгача тасдиклаш
учун киритишни сурайман.
Х,урматли мажлис иштирокчилари!
Аввалги учрашувларда таълим ва илм-фан, давлатнинг ёшларга дойр сиёсатини амалга ошириш,
таълимнинг янги, замонавий усулларини, жумладан, ахборот-коммуникация технологияларини жорий
этиш сохасидаги ишлар ахволи танкидий тахлил
килиб берилган эди.
282
Бу борадаги долзарб вазифаларни амалга ошириш
ёшларимиз, жамиятимиз ва мамлакатимизнинг келажаги учун стратегик ахамиятга эга экани сабабли
ушбу сохддаги ишлар шахсан Бош вазирга юклатилган. Сизнинг эътиборингизни куйидаги вазифаларни
амалга оширишга каратаман.
Биринчи вазифа - мактабгача таълим сохасида.
Очик тан олишимиз керак, биз бу мухим сохадаги ишларни эътибордан четда колдирдик. Ушбу сохада болаларни камраб олиш 27 фоизни ташкил этади.
Якинда тасдикланган дастурга кура, бу йуналишда
2 минг 200 та муассасанинг модций-техник базаси мустахкамланади.
Шунингдек, тажрибали педагог ва мутахассисларни жалб этган холда, укув режа ва дастурларини тубдан кайта к)фиб чикиш зарур. Олдимизда
ёшларга тарбия бериш, психология ва бошка турли
сохаларда кадрлар тайёрлаш ва кайта тайёрлаш буйича
мураккаб вазифалар турибди.
Иккинчи вазифа - умумтаълим мактаблари, ли­
цей ва касб-хунар коллежлари, шунингдек, олий укув
юртларидаги укитиш сифати билан боглик. Замона­
вий укув режа ва услубларини жорий этиш талаб
даражасида эмас.
Болалар ва ёшларга махсус фанлар, мамлакати­
миз ва жахон цивилизацияси тарихини, хорижий тилларни ва замонавий компьютер дастурларини чукур
ургатиш вазифалари хали сифатли ва тулик холда
ечилгани йук.
Яна бир муаммони хал этиш хам ута мухим
хисобланади: бу - педагоглар ва профессор-укитувчи283
лар таркибининг профессионал даражаси, улар­
нинг махсус билимларидир. Бу борада таълим олиш.
маънавий-маърифий камолот масалалари ва хакикий
кадриятларни шакллантириш жараёнларига фаол
кумак берадиган мухитни яратиш зарур.
Учинчи вазифа - таълим муассасаларини, энг
аввало, касб-хунар коллежларини окилона жойлаштиришни, шунингдек, иктисодиёт, ижтимоий со \а ва
хар бир худуднинг зарур мутахассисларга булган
талабини тугри аниклашни танкидий тахлил килишдир.
Хозирча ушбу механизм ишламаяпти. Тармоклар рахбарлари кадрларга эхтиёж тугрисидаги
маълумотни Олий таълим вазирлиги ва Иктисодиёт вазирлигига такдим этишади. Кейин мутахассислар тай­
ёрлаш квоталари буйича чукур уйланмаган таклифлар
ишлаб чикилади. Бунинг натижасида кадрлар сифати
ва уларни ишга жойлаштириш муаммоси йилдан йил га
кучайиб бормокда.
Афсуски, хеч ким бунинг учун жавобгар эмас.
Нима сабабдан? Ахир, бу уринда ran барчамизнинг
фарзандларимиз тугрисида, хеч бир муболагасиз
айтиш керакки, мамлакатимизнинг келажаги хакида
кетяпти.
Олий ва урта махсус таълим вазири Р.Косимовни огохлантириб айтмокчиман. Сиз бу сохада катга
тажрибага эга булган холда, нафакат ушбу камчиликларни бартараф этиш, балки туб ва сифатли
узгаришларни таъминлаш учун хам шахсан жавоб
берасиз. Олдинги йиллардаги хаголарни такрорлаш
мумкин эмас.
284
Туртинчи вазифа - нафакат академик илм-фанни,
балки олий укув юртларидаги илм-фанни янада
ривожлантириш. Бунга Фанлар академияси аъзопари
билан якинда у т к а з и л г а н учрашув ва узок мудлатли
мулокот давомида катъий ишонч хосил килдим.
Бу уринда, менинг назаримда, иккита асосий
вазифани хал этиш зарур:
биринчи - илмий муассасаларнинг моддий-техник базасини илгор хорижий марказлар даражасида
ва олимлар талабларига мувофик сезиларли равишда мустахкамлаш керак. Бунда, албатта, давлатнинг
эхтиёжлари ва унинг максадли вазифалари инобатга
олиниши шарт;
иккинчи - академикларни хар тарафлама куллабкувватлаш,
жумладан,
моддий
рагбатлантириш
буйича аник чора-тадбирларни ишлаб чикиш ва
амалга ошириш.
Сизга, Абдулла Нигматович, Фанлар академиясининг янги президента Б.Йулдошев, Олий ва
урта махсус таълим вазирлиги ва бошка идоралар
билан биргаликда бир ой муддатда олимлар билан
учрашувда берилган топширикларни ижро этиш
буйича пухта ишланган чора-тадбирлар комплексини
такдим этиш топширилади.
Бешинчи
вазифа китоб чоп этиш ва
таркатишдаги муаммоларни хал килишдир. Бу уринда
ran, энг аввало, ёшлар ва ахоли $ ф т а с и д а мамлакатимизнинг бой тарихини, унинг бетакрор маданияти ва миллий кадриятларини кенг таргиб килиш,
жахон илм-фани ва адабиёти ютукларини етказиш
285
учун зарур мухит ва шарт-шароит яратиш хакида
бормокда.
Бу борада замонавий компьютер технологиялари
ва, айникса, Интернет тизими биздан анча илдамлаб
кетганини хам инобатга олиш зарур.
Ана шу вазифани хал этишда гурли дарсликлар яратиш, уларни чоп этиш ва молиялаштириш масалаларида идоралар уртасидаги узаро келишмовчилик,
афсуски, жиддий тусик булмокда.
Шу муносабат билан Бош вазирга алохида
комиссия тузиб, бир ой муддатда дарсликлар, махсус
ва бадиий адабиётга булган реал эхтиёжни, улар­
ни бошка тилларга таржима килиш, улар билан укув
юртлари, кутубхона ва ахборот-ресурс марказларини таъминлаш буйича чора-тадбирлар комплексини
такдим этиш топширилади.
Бунда ёшлар ва ахолининг кенг катламлари ургасида китобхонликни таргиб килиш масалаларига хам
алохдда эътибор бериш лозим булади. Кигобларнинг хакикий нархи шаклланишини жуда хам пухта
)фганиш зарур.
Х,озирги пайтда хдммамизнинг олдимизда жуда
мух,им ахдмиятга эга булган масала, яъни китобхон­
ликни кенг ёйиш ва ёшларимизнинг китобга булган
мухдббатини, уларнинг маънавий иммунитетини
янада оширишга каратилган ишларимизни янги
боскичга олиб чикиш вазифаси турибди.
Ушбу масалаларни амалга ошириш учун биз
куни кеча алохида фармойиш хдм кабул килдик.
286
Бизнинг навбатдаги кечиктириб булмайдиган
ва истикболдаги вазифамиз - «Электрон хукумат»
тизими самарали ишлашини таъминлашдан иборат. Хозирча у тулик хажмда ишламаяпти. Айрим
идоралар эса бу тизимга ёки уланмаган, ёки очик
айтадиган булсак, уни нима килишни хам билмайди.
2016
йилдаги айрим фактлардан узингиз хулоса
чикариб олинг. Давлат хизматлари ягона порталига
534 минг фукаро ва юридик шахслардан келиб
тушган мурожаатлардан 6 мингдан ортиги ёки
куриб чикилмаган, ёки уларга уз вактида жавоб берилмаган.
Руйхатга олинган 4 мингдан ортик норматив-хукукий хужжатнинг атиги мингга якини тизимга жойлаштирилган. Туман ва шахарлар х,окимликларининг купида ушбу тизим самарасиз ишлатилмокда.
Хатто, технологик жараёнларни ва бошкариш
тизимларини такомиллаштиришга жиддий эх,тиёж
булган йирик корхоналар, ташкилот ва хужалик
бирлашмалари
хам
ахборот-коммуникация
технологияларини жорий этишда зарур ташаббус курсатмаяпти. Улар каторида «Узбекнефтгаз»,
«Уздонмахсулот» компаниялари, «Узфармсаноат»
концерни, «Узбекчармпойабзали» уюшмаси, «Узкурилишматериаллари»
акциядорлик
жамияти
х.ам
бор.
Бундай юзаки ёндаш ув билан куплаб муаммоларимизни ечишимиз мумкинми? Шу сабабли
якин вакт ичида ана шу ишлар ах,волини мух,окама килиб, бу борада тасдикланган Миллий
287
дастурни баж ариш нинг самарадорлиги юзасидан курилган чора-тадбирлар, шунингдек, истикболдаги вазифалар тугрисида ахборот бериш
керак.
Хурматли мажлис иштирокчилари!
Хокимларнинг мавкеи ва роли, уларнинг тумандаги, шахар ва вилоятдаги ишлар ахволи учун
шахсий жавобгарлиги Конституциям изда принципиал коида сифатида белгилаб куйилганини барчангиз яхши биласиз.
Биз хар доим уларнинг фаолияти натижаларига алохида эътибор каратганмиз ва бундан ксиин
хам бу масала диккатимиз марказида булади.
Шуни инобатга олиб, якинда барча бугиндаги
хокимликларнинг тузилмасига принципиал узгаришлар киритилди. Бунга кандай зарурат бор эди?
Биринчидан, худудларни, айникса, колок шахар
ва туманларни комплекс ривожлантиришга дойр энг
мухим устувор вазифани амалга ошириш заруратидан келиб чикилди.
Агар худудларнинг ахоли жон бошига тугри келадиган курсаткичларини солиштирсак, улар кун ва тун дек
бир-биридан фарк килади.
Иккинчидан, худудий ва гармок бошкаруви самарасига, уларнинг ривожига холис бахо бсришни кийинлаштирадиган холатлар мавжуд. Масалан, республикага буйсунадиган йирик корхоналар курсаткичини чикариб ташласак, вилоятлар
ялпи худудий махсулоти хажми жуда кичик булиб
колади.
288
Бош вазир А.Ариповга бир ой муддатда худуд ва
тармоклар курсаткичлари хисоби ва уларни статистикада акс эттириш механизмини такомиллаштириш
юзасидан карор тайёрлаш ва кабул килиш юкланади.
Масалан, Навоий ва Олмалик кон-металлургия
комбинатлари, нефть-газ ва кимё саноати корхоналарининг худудпарга бевосита алокаси йук. Уларни
ривожлантиришга эришишда хокимликларнинг хеч
кандай роли ва хизмати йуклигини хаммамиз яхши
биламиз.
Шунинг учун окни - окка, корани - корага ажратиш вакти хам келди. Шунда статистик ракамлар
хам хакикий холатни акс эттиради.
У чинчидан, хокимликларнинг тузилмасини ишлаб
чикишда тупланган тажриба хамда бир катор вилоятлар хокимларининг таклифлари хисобга олинди.
Тузилмага кушимча равишда куйидагилар киритилди. Барча вилоят, шахар ва туман хокимликларида хокимнинг иктисодий ислохотлар ва тад­
биркорлик масалалари буйича биринчи зфинбосари,
шунингдек, ёшлар сиёсати, ижтимоий ривожланти­
риш ва маънавий-маърифий ишлар буйича )финбосари
лавозимлари жорий этилди.
Ахборот-тахлил гурухлари кучайтирилди. Чегарага якин 80 та туманда хокимнинг махсус ёрдамчиси
лавозими киритилди. Жами 739 та кушимча штат
ташкил этилди.
Якинда хокимлар ва хокимликларнинг барча хо­
димлари иш хакини уларнинг мехнат стажидан
289
келиб чиккан холда ошириш буйича карор кабул
килинди.
Уйлайманки, энди барча бугиндаги хокимларнинг ходимлар сони етишмаслиги тугрисида шикоят
килиши учун объектив асос йук. Энди ушбу лавозимларга самарали ишни таъминлайдиган, муносиб
кадрларни танлаш буйича олдимизда мухим вазифа
турибди.
А.Арипов, А.Раматов ва Р.Азимовнинг эътиборини хокимларнинг биринчи уринбосари лавозимларига муносиб номзодларни такдим этиш чузиб юборилганига каратаман.
Бирок яна бир устувор вазифа бор. Бу - Бош
вазирнинг барча уринбосарлари, департаментлар,
тармокларни бошкариш органлари рахбарларининг хокимлар ва уларнинг тегишли у р и н б о с а р лари билан узаро якин алокаси ва фаолиятини
мувофиклаштиришни таъминлашдир. Энди сама­
рали ишлаш барча рахбарлар учун хам карз, хам
фарз.
Хурматли мажлис иштирокчилари!
2017
йил ва ундан кейинги даврга белгиланган
вазифаларни амалга ошириш учта энг мухим талабга
хал этувчи даражада богликдир.
Биринчи - давлат рахбари - Президентдан бошлаб барча бугиндаги рахбарларнинг якуний натижалар
учун шахсий жавобгарлиги.
Иккинчи - хамма сохада аник тартиб ва каттик
интизомни таъминлашимиз даркор. Яна бир бор таъкидлайман, ишни биргаликда бажарамиз, натижа учун
эса хар биримиз шахсан жавоб берамиз.
290
Учинчи талаб - сафларимиз ва кадрларимизнинг софлигини таъминлаш, ишдаги хдр кандай
салбий холатларнинг олдини олиш ва бундай
иллатларнинг илдизини куритиш.
Утган йили ишдаги жиддий камчиликлар ва шахсий масъулиятсизлиги учун олий ва $фта махсус
таълим
вазирини,
«Узстандарт»
агентлиги,
«Узбекэнерго»
акциядорлик
жамияти,
«Узагросаноатмаш-холдинг» компанияси, «Асакабанк» ва
бошка бир катор бошкарув органлари ва ташкилотлар
рахбарларини лавозимидан озод этдик.
Айнан ана шу сабабларга к)фа Бухоро, Жиззах,
Сурхондарё, Сирдарё ва Тошкент вилоятлари, шунингдек, бир катор шахар ва туман хокимлари лавозими­
дан озод килинди.
Буларнинг барчаси давр талаби. Бу талаб иктисо­
диёт ва, айникса, ижтимоий соханинг, шунингдек,
ахолининг мухим муаммоларини бир ой ёки бир
йилдан кейин эмас, балки шу бугун, хозирнинг
узида ечиш заруратидан келиб чикади.
Хисобот берувчи Бош вазир уринбосарлари,
тармоклар рахбарлари ва хокимлардан, шунинг­
дек, мажлисда иштирок этаётган барча мутасадди
шахслардан асосий эътиборни куйидаги саволларга
каратишни сурайман:
биринчи - хар бирингиз камчилик ва муаммоларни бартараф этиш учун кандай аник чораларни
к)фасиз?
иккинчи - иктисодиёт тармоклари ва ижтимоий
сохани, шунингдек, мамлакатимиз худудларини ри291
вожлантириш буйича кайси энг мухим к>фсаткичларни жорий йил биринчи чораги ва биринчи ярим
йиллигида бажариш учун нима килиш керак?
Яна бир бор таъкидламокчиман: бизга назарий ва
умумий фикрлар эмас, ана шу иккита саволга аник
ва лунда жавоб керак.
* * *
Булиб утган мухокамалардан сунг Узбекистон
Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев мажлисга якун ясаб, куйидаги фикрларни таъкидлади.
- Азиз дустлар, хозир сизлар билан белгилаб
олган максад ва вазифаларга эришиш учун ишимизни янгича асосда ташкил этиб, хар биримиз уз
жойимизда масъулиятни чукур х.ис килиб, каттик
иш олиб боришимиз керак. Бугунги мажлисда билдирилган барча тахлилий ва танкидий фикрлар эртанги кун учун, янги марраларни эгаллашимиз учун
мустахкам замин булиб хизмат килади.
Хаммамизга бир хдкикат равшан булиши лозим:
биз мавжуд ривожланиш суръатлари билан уз олдимизга куйган юксак максадларга эриша олмаймиз.
Бугун замон узгармокда, унинг талаби, олдимизга
куяётган вазифалари тобора ортиб бормокда. Мана
шундай мураккаб шароитда «Сен - менга тегма,
мен - сенга тегмайман» деган кайфият билан ишлашнинг вакти у т д и . Биз «вазият ёмон, вазият огир»
деб бах.она кидиришга урганиб колганмиз. Лекин шу
вазиятни ким узгартиради, ким изга солади, деган
саволни, келинг, узимизга берайлик.
Вазиятни
узимиз, уз акл-заковатимиз, мехнатимиз билан
292
узгартирмасак, хеч ким четдан келиб бу ишни биз
учун килиб бермайди.
Бугун бу мажлисда хамма нарса у з номи билан
айтилиб, иктисодиётимиздаги мавжуд ахвол холис
тахлил килинди, келгуси режалар белгилаб олинди.
Энг мухим вазифамиз - мамлакатимизда тинчлик
ва фаровонликни мустахкамлаш, одамларни, халкимизни хаётдан рози килишдан иборат. Бунинг учун
эл-юртимиз, аввало биз - рахбарларнинг фаолиятидан рози булиши керак. Бунинг учун хар бир
рахбар уз аравасини узи тортиши, уз сохасидаги
ишларнинг ахволи учун узи шахсан жавоб бериши
керак. Шундан кейин жамиятимизда узгариш булади,
ривожланиш булади.
Утган йили декабрь ойида булиб у г г а н Прези­
дент сайлови халкимизнинг эртанги кунга, келажакка
булган ишончини к$фсатди. Энди биз ана шу юк­
сак ишончни амалий ишлар билан оклашимиз шарт.
Шунинг учун хам хаммамиз хулоса килайлик: жонажон Ватанимиз, олижаноб халкимизнинг ишончини
козониш, унинг орзу-умидларини руёбга чикариш
учун факат тинимсиз мехнат, изланиш ва ташаббус
курсатиб яшаш керак. Одамлар буни кундалик хаётда
сезиши, куриши зарур.
Халкимизда «Дуст ачитиб гаииради» деган макол
бор. Биз бир-биримизга нисбатан айтилган танкидий гапларни, албатта, тугри тушунамиз, деб уйлайман.
Х,аммамизга маълум, утган йил биз учун осон
булмади. Жуда огир кийинчилик ва мусибатларни
293
бошимиздан у т к а з д и к . Лекин бу синовлардан муносиб утдик.
Худога шукр, мана, 2017 йил ёмон келмаяпти.
Тогларда кор мул, «оби рахмат» - ёмгирлар ёгиб
турибди. Бу - кишлок хужалиги, дехкон ва фермерларимиз учун кут-барака, мул х,осил дегани.
Мана шундай имкониятлардан самарали фойдаланиб, замон талабини хис этмасдан, эскича ишлашга энди хеч биримизнинг хаккимиз йук. Халкимиз
бугун катта орзу-умидлар билан яшаяпти. Бу орзуумидларни ким амалга оширади? Аввало, мана шу
залда утирган рахбарлар, мутасадди ва мутахассислар, навкирон ёшларимиз. Бунинг учун бизда куч
ва имконият, бил им ва салох,ият хам, катъий ирода,
интилиш ва азму шижоат хам етарли.
Шу йулда барчангизга сих,ат-саломатлик, бахт ва
омад, янги ютуклар тилайман.
Мамлакатимизни 2016 йилда ижтилюий-ицтисодий
ривожлантиришнинг асосий якуилари ва 2017 йилга
мулжалланган иктисодий дастурнинг энг му я;им устувор
йуналишларига багишланган Вазирлар Ма^камасининг
кепгайтирилган мажлисидаги маъруза.
2017 йил 14 январь
294
МИЛЛАТЛАРАРО ДУСТЛИК ВА
ХАМЖИХАТЛИК - ХАЛЦИМИЗ ТИНЧЛИГИ ВА
ФАРОВОНЛИГИНИНГ ХАЁТБАХШ МАНБАИ
Кадрли дустлар!
Сизларни ва сизларнинг тимсолингизда куп
миллатли бутун Узбекистон халкини кутлуг сана Республика байналмилал маданият маркази ташкил
этилганининг 25 йиллиги билан чин калбимдан
самимий табриклайман.
Маълумки,
бизнинг
кадимий
ва
саховатли
заминимизда куп асрлар давомида турли миллат ва
элат, маданият ва дин вакиллари тинч-тотув яшаб
келган. Мехмондустлик, эзгулик, калб саховати ва том
маънодаги багрикенглик бизнинг халкимизга доимо
хос булган ва унинг менталитета асосини ташкил
этади.
Мустакиллик йилларида мамлакатимизда миллатлараро муносабатлар ривожида янги боскич бошланди. Багрикенглик ва инсонпарварлик маданиятини
ривожлантириш. миллатлараро ва фукаролараро хамжихатлик ва тотувликни мустахкамлаш, ёш авлодни
шу асосда, Ватанга мухаббат ва садокат рухида
тарбиялаш Узбекистонда давлат сиёсатининг энг
мухим устувор йуналишларидан бири этиб белгилан­
ди. Буларнинг барчаси хаётда узининг тулик ифодасини топди.
295
Юртимизда хукм сураётган дустлик ва бирдамлик
мухити - тинчлик ва баркарорлик, амалга оширилаётган ислохотлар самарадорлигини ошириш, Узбекистоннинг халкаро майдондаги обру-эътиборини
янада юксалтиришнинг энг мухим омилидир. Биз
барчамиз мамлакатимизнинг Биринчи Прсзидснти
Ислом Абдуганиевич Каримовнинг ана шу том
маънодаги бебахо бойлигимизни асраб-авайлаш ва
мустахкамлаш борасидаги хизматларини яхши биламиз ва юксак кадрлаймиз.
Бугун мамлакатимизда 130 дан ортик миллат ва
элат вакиллари бир оила фарзандларидек ахил ва инок
яшамокда. Улар умумий уйимиз - Узбекистонимиз
равнаки йулида бирлашиб, барча соха ва тармокларда
фидокорона мехнат килмокда, ривожланган бозор
иктисодиёти ва кучли фукаролик жамиятига асосланган хукукий демократик давлат куришга муносиб
хисса кушмокда.
Бизнинг -Конституциямиз ва конунларимизда Уз­
бекистон Республикасининг барча фукаролари миллати, тили ва динидан катъи назар, тенг хукук ва
эркинликларга эга экани мустахкамлаб куйилган.
Уларга уз миллий маданияти, анъана ва урф-одатларини саклаш хамда хар томонлама ривожлантириш
учун барча имкониятлар яратилган. Мамлакатимизда
16 та конфессияга мансуб диний ташкилотлар эркин
фаолият юритмокда. Давлат таълим муассасаларида
укитиш 7 тилда олиб борилмокда. Узбекистон
Миллий телерадиокомпанияси уз курсатувларини
296
12 тилда намойиш этмокда, ундан ортик тилда газета
ва журналлар нашр этилмокда.
Мамлакатимизда этник узига хосликни ривожлантириш ва миллатлараро муносабатларни янада
уйгунлаштиришда 137 та миллий маданий марказ
етакчи роль уйнамокда. Улар узларининг узига хос
маданияти, тили, халк хунармандлигини ривожлантириб, турли маданиятларнинг бир-бирини узаро
бойитишига, хар биримизда куп миллатли ягона
оила туйгусини мустахкамлашга салмокли х,исса
кушмокда.
Республика байналмилал маданият маркази улар­
нинг фаолиятини мувофиклаштириб, амалий ва
услубий ёрдам бераётгани алохида диккатга сазовордир.
Марказ мамлакатимизнинг барча худудларида
утказилаётган ёркин тадбирлари асосида маданий
ва ижтимоий хаётимизни янада теран маъно-мазмун
билан бойитмокда, Узбекистонда яшаётган турли
миллат ва элат вакиллари $фтасида дустлик ва
багрикенглик муносабатларини мустах,камламокда.
МДХ давлатлари уртасида Факэт Узбекистонда
шундай тузилма ташкил этилгани эътиборга лойикдир.
Буларнинг барчаси мамлакатимизда миллатлараро
муносабатлар сохасида нодавлат ташкилотларнинг
ноёб тизими шаклланганидан далолат беради. Ушбу
ташкилотларнинг серкирра фаолияти мамлакатимиз­
да тинч ва фаровон хаётни таъминлаш, мухим
маданий-маърифий вазифаларни х,ал этиш, шунингдек, хорижий давлатлар билан хамкорликни
ривожлантиришга хизмат килмокда.
297
Хурматли учрашув иштирокчилари!
Барчангизга маълумки, хозирги вактда дунёнинг
турли минтакаларида миллатлараро ва динлараро
кескинлик кучайиб бормокда, миллатчилик, диний
муросасизлик бош кутармокда. Бу иллатлар давлатни
емириб, жамиятни парчалаб, радикал гурух ва окимлар учун мафкура базасига айланмокда.
Ана шундай мураккаб вазиятда мамлакатимизда
турли миллат ва динга мансуб инсонлар уртасида
дустлик ва хамжихатликни янада мустахкамлаш
биз учун борган сари мухим ахамият касб этмокда.
Х,еч шубхасиз, бу бизнинг заминимизда тинчлик ва
осойишталикнинг мустахкам кафолати, халкимиз
бунёдкорлик салохиятини, унинг эртанги кунга
булган ишончини оширишнинг асоси булиб хизмат
килмокда.
Шу муносабат билан Маданият ва спорт ишлари
вазирлиги, Халк таълими, Олий ва урта махсус
таълим вазирликлари, Узбекистон Бадиий акадсмияси,
«Тасвирий ойина» ижодий уюшмаси, Хотин-кизлар
кумитаси, «Махалла», «Нуроний» жамгармалари,
«Камолот» ёшлар ижтимоий харакати ва бошка куплаб
ташкилотлар, уйлайманки, маданият ва маърифаг,
ёшларни миллий ва умуминсоний кадриятлар рухида
тарбиялаш сохасидаги ишларни янада кучайтириши
зарур. Бу бугун бизнинг барчамиз учун хаётий мухим
вазифадир.
Янада огох ва сергак булиш, энг асосий бойлигимиз
булган ва биз хакли равишда фахрланадиган куп
миллатли халкимизнинг бирдамлиги ва жипслигини
298
куз корачигидек асраш хамда янада мустахкамлаш
Узбекистонни уз Ватани, деб биладиган хар бир
инсоннинг мукаддас бурчидир.
Биз факат шу йул билан бугунги куннинг барча
тахдид ва хавф-хатарларига самарали карши туришимиз, жамиятимизда турли бузгунчи гояларга карши
катъий иммунитет яратишимиз, узимиз танлаган
демократик тараккиёт йулида янада салмокли
натижаларга эришишимиз мумкин.
Биз узимиз учун энг мухим булган ана шу масалага бундан буён хам устувор ахамият каратамиз,
жумладан, миллий маданий марказлар фаолиятини
амалий жихатдан куллаб-кувватлаш буйича зарур
барча ишларни бажарамиз.
Масалан, якинда менга мослаштирилган биноларда жойлашган катор марказларнинг бир гурух
фаоллари узларининг мехнат шароитларини яхшилашга кумаклашиш тугрисида мурожаат килди.
Шу муносабат билан пойтахтимиз к)фкига курк
кушиб турган, илгари «Узбекенгилсаноат» акциядорлик жамиятига тегишли булган Бобур кучасидаги
бинони Республика байналмилал маданият марказига
беришни ва уни Дустлик саройи деб номлашни
таклиф этаман. Биз мазкур бинони реконструк­
ция килиш ва унинг атрофини ободонлаштиришни
кузда тутадиган тегишли хукумат карорини кабул
киламиз.
Ана шу бинонинг ёнида жойлашган ва мустакиллик йилларида Республика байналмилал маданият
маркази узининг куплаб тадбирларини утказиб
299
келаётган богни «Дустлик боги» деб номлашни
таклиф киламан.
Шу муносабат билан Бош вазир А.Арипов тегишли идоралар билан биргаликда, бир ой муддатда
мазкур бог худудида Узбекистонда истикомат килаётган барча элу элат вакилларининг узига хос маданияти, урф-одатлари ва пазандалик анъаналаринм
намойиш этиш учун павильонлар барпо килиш
лойихасини ишлаб чикиши зарур.
Тошкент шахрининг Мирзо Улугбек туманида
Навруз байрами арафасида очиладиган янги бог эса
энди буюк аждодимиз Зах.ириддин Мухаммад Бобур
номи билан аталади.
Фанлар академияси институтлари билан хамкорликда мамлакатимизда миллатлараро муносабатларни
янада ривожлантириш ва уйгунлаштиришга багишланган илмий тадкикотлар утказишни ташкил
этиш Республика байналмилал маданият марказининг яна бир долзарб вазифаси, деб х.исоблайман.
Агар Узбекистонда фаолият курсатаётган хар бир
миллий маданий марказнинг фаоллари узларининг
тарихий ватанлари билан маданий-гуманитар сохадаги
муносабатларни янада фаол ривожлантирадиган
булса, уйлайманки, максадга мувофик булади.
Республика байналмилал маданият маркази биз учун
мухим булган бу масалада катта вазифани бажариши
керак.
Ишонаманки, яна бир таклифни сизларнинг
барчангиз куллаб-кувватлайсиз.
300
Афсуски,
хозирги
вактда
шундай
тажриба
шаклланганки, мамлакатимизнинг аксарият ахолиси
турли миллат ва элатлар маданиятининг узига хос
хусусиятлари билан бир йилда атиги икки-уч марта,
энг аввало, Навруз байрами кунларида танишиш
имкониятига эга, бу албатта етарли эмас.
Шундан келиб чиккан холда, Республика байналмилал маданият маркази Маданият ва спорт ишлари вазирлиги хамда юртимиздаги ижодий ташкилотлар билан хамкорликда кенг жамоатчиликни
Узбекистонда яшаётган турли миллат ва халклар
вакилларининг бетакрор маданияти, халк хунармандлиги, анъана ва урф-одатлари билан тизимли ва
доимий асосда таништириш буйича дастур ишлаб
чикиши ва хар йили йил давомида уни амалга
ошириши айни муддао булур эди. Бунинг учун
уларга
мамлакатимиздаги
энг
яхши
концерт
майдончалари, театр сахналари ва к$фгазма залларини
бериш керак.
Хеч шубхасиз, буларнинг барчаси турли халклар
маданиятларининг бир-бирини узаР° бойитишига,
бизнинг куп миллатли Узбекистонимизнинг маънавий ва маданий хаётини янада ёркин намоён этишга
хизмат килади.
Кадрли дустлар!
Биз сизлар билан мамлакатимизда Халк билан
мулокот ва инсон манфаатлари йили, деб эълон
килинган жорий йил бошида учрашиб турганимиз
чукур рамзий маънога эга.
301
Одамларнинг дарду ташвиши, манфаатларини
уйлаб яшаш, ахоли учун муносиб шароитлар
яратиш, дунёдаги ривожланган демократик давлатлар
каторидан муносиб )ФИН олишни давлат сиёсатининг устувор йуналишлари этиб белгилаганмиз.
Ишончим комил, сизлар ана шу дастурий вазифаларни хаётга татбик этишда фаол иштирок этасиз.
Халкимиз сизларнинг биз учун ута мухим, шунчалик зарур фаолиятингизни юксак кадрлайди ва у
муносиб бахоланмокда.
Мустакиллик йилларида Республика байналмилал
маданият маркази ва миллий маданий марказларнинг
юздан ортик фаоллари фахрий унвонларга сазовор
булди, орден ва медаллар билан такдирланди.
Турли миллатлар вакили булган 14 нафар фукаромиз Узбекистон Кахрамони деган юксак унвон билан
мукофотланганини алохида таъкидлаш уринлидир.
Мен сизларнинг купчилигингизни шахсан танийман, аксариятингизни телевидение, матбуотдаги чикишларингиз оркали биламан ва бугун бошкаларга
урнак буладиган, халкимизнинг бирлиги ва жипслигини мустахкамлашга муносиб хисса кушаётган яна 20 нафардан зиёд ташаббускор ва фидойи
юртдошларимизга
Ватанимизнинг
юксак
мукофотларини топширишдан хурсандман.
Уларнинг орасида Навоий вилояти Конимех
туманидаги коракалпок миллий маданий маркази
фаоли Нуркул Базарбаева, Республика байналмилал
маданият маркази директорининг уринбосари Сергей
Миронов, Тошкент вилояти Янгийул тумани татар
302
миллий маданий маркази раиси Анися Гатауллина,
Сирдарё вилояти рус миллий маданий маркази раиси
Фаина Голубцова, Хоразм вилояти козок миллий
маданий маркази раиси Пулатбек Изюмов, Жиззах
вилояти корейс миллий маданий маркази раиси
Олег Ким, Фаргона вилояти яхудий миллий маданий
маркази раиси Семён Абдурахмонов, Тошкент
шахридаги литва миллий маданий маркази раиси
Лидия Довидайтис, Самарканд вилоятидаги немис
миллий маданий маркази раиси Наталья Кайзер,
Нукус
шахридаги
«Славутич» украин
миллий
маданий маркази раиси Ольга Миронец, Кашкадарё
вилоятидаги тожик миллий маданий маркази раиси
Абдурасул Эргашев каби юртдошларимиз бор.
Шунингдек, Тошкент шахридаги «Свитанак» бело­
рус миллий маданий маркази раисининг уринбо­
сари Нина Шубникова, Кашкадарё вилоятидаги араб
миллий маданий маркази раисининг уринбосари
Ниёзмухаммад Панжиев, Бухоро вилоятидаги турк
миллий маданий маркази раиси уринбосари Жума
Шукуров, республика озарбайжон миллий маданий
марказининг
«Озарбайжон
кизлари»
ансамбли
бадиий рахбари Кайкеп Алиева, Коракалпогистон
Республикаси туркман миллий маданий маркази
фаоли Аразмухаммет Абаев, Андижон вилоятидаги
киргиз миллий маданий маркази фаоли Умутхон
Маматалиева, республика арман миллий маданий
маркази фаоли Георгий Сааков ва бошкалар хам
давлат мукофотлари билан такдирланди. Улар биргаликдаги саъй-харакатлари билан энг мухим вазифани
бажармокда, яъни мамлакатимизни ривожлантириш303
га, унинг маънавий ва инсонпарварлик асосларини
мустахкамлашга муносиб хисса кушмокда.
Энди учрашувимизнинг хаяжонли кисмига утиш
Ватанимизнинг юксак мукофотларини топширишга
рухсат бергайсиз.
Хурматли дустлар!
Сизларнинг барчангизни Республика байналмилал
маданият маркази ташкил этилганининг 25 йиллиги билан яна бир бор табриклаб, жонажон Узбскистонимизнинг баркарор тараккиёти ва фаровонлиги
йулидаги бегараз мехнатингиз учун узимнинг чукур
миннатдорлигимни изхор этишга ижозат бергайсиз.
Сизлар билан, куп миллатли ва мехнатсевар халки­
миз билан биргаликда эркин демократик ва фаровон
давлат курамиз хамда кузлаган юксак максадларимизга албатта эришамиз.
Сизларнинг барчангизга мустахкам соглик ва омад,
оилавий бахт, хонадонларингизга файзу барака тилайман.
Барча эзгу ишларимизда Яратганнинг узи кулласин!
Гузал диёримизда доимо тинчлик-осойишталик
баркарор булсин!
Ватанимиз осмони хамиша мусаффо, халкимиз омон
булсин!
Республика байналмилал
маданият маркази maumwi этилганининг
25 йиллигига багишланган учрашувдаги нут к,.
2017 йил 24 январь
304
ЗАМОНАВИЙ, КХДРАТЛИ АРМИЯ ТИНЧ-ОСОЙИШТА ХАЁТИМИЗ КАФОЛАТИ
Узбекистон Республикаси Президента, Куролли
Кучлар Олий Бош Кумондони Шавкат Мирзиёев
2017 йил 26 январь куни Тошкент олий умумкушин
кумондонлик билим юртида Мудофаа вазирлиги
рахбарияти билан йигилиш утказди.
Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Се­
ната аъзолари, Крнунчилик палатаси депутатлари,
хукумат аъзолари иштирок этган тадбирда Узбекистон
Республикаси Президентининг мамлакатимиз Курол­
ли Кучлари ташкил этилганининг 25 йиллиги муносабати билан Ватан химоячиларига байрам табригида белгиланган вазифалар ижросининг бориши мухокама килинди, катор вазирлик ва идоралар
рахбарларининг ахбороти тингланди.
Давлатимиз рахбари хавфсизлик сохдсига оид
конунчилик самарадорлигини юксалтириш, Куролли
Кучлар ташкилий тизимини янада такомиллаш­
тириш, унинг шахсий таркибини тайёрлаш, замонавий курол-ярог ва хдрбий техника билан таъминланганлик даражасини янада оширишга каратилган аник
вазифаларни белгилаб берди.
Х,арбий хизматчиларни хар томонлама ижтимоий
химоя килиш, жумладан, харбийлар ва уларнинг оила
аъзолари учун замонавий уй-жойлар куриш билан
боглик масалалар куриб чикилди.
305
Президентимиз Шавкат Мирзиёев ёшларни ватанпарварлик рухдца тарбиялаш, юртдошларимизда
Ватан такдири ва келажаги учун масъулият туйгусини янада юксалтириш каби мухлм вазифаларга
алохлда эътибор каратди.
Йигилишда хукумат аъзоларига, вазирлик ва идо­
ралар рахбарларига Куролли Кучларимиз кудратини ошириш борасидаги ишларни янада такомиллаштириш, миллий армиямиз ва халкимиз якдиллигини янада мустахкамлашга дойр аник топшириклар
берилди.
Давлатимиз рахбари мазкур билим юртида курсантлар учун яратилган шароитлар билан танишди.
2017 йил 26 январь
306
СОГЛИКНИ САКЛАШ ТИЗИМИНИ
ЗАМОН ТАЛАБИ ДАРАЖАСИДА
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ - КУН ТАРТИБИДАГИ
АСОСИЙ МАСАЛА
Президентимиз Шавкат Мирзиёев 2017 йил 5 январь
куни согликни саклаш сохаси мутахассислари билан
учрашиб, ушбу тизимни такомиллаштириш, муаммо
ва камчиликларни бартараф этиш буйича курсатмалар берган эди. Халкимиз саломатлиги, айникса,
ёш авлод келажагига дахлдор бу соха Президентнинг
доимий эътиборида булишини алохида таъкидлаган
эди.
Давлатимиз рах,бари мамлакатимиз худудларига
сафарлари чогида кишлок врачлик пунктлари ва
клиникаларда булиб, шифокор ва беморлар билан
мулокот килмокда. Бу Президентимизнинг мазкур
сохдга - халкимиз саломатлигига доимий эътиборидан далолат беради.
Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат
Мирзиёев раислигида 7 февраль куни юкорида эслатилган мажлисда белгиланган вазифалар ижроси, сог­
ликни саклаш тизимидаги муаммолар ва соханинг
ривожланиш истикболларига багишланган видео­
селектор йигилиши булиб з^гди.
Мажлисда тегишли вазирлик ва идоралар рах,барлари, тиббиёт олий укув юртлари ректорлари,
307
республика ихтисослаштирилган тиббиёт марказлари директорлари, Коракалпогистон Республикаси
Жукорги Кенгеси раиси, вилоятлар, Тошкент шахри,
туман ва шахарлар хокимлари, согликни саклаш
муассасалари рахбарлари иштирок этди.
Давлатимиз рахбари согликни саклаш тизимидаги муаммоларни чукур тахлил килиб, уларни
бартараф этиш юзасидан амалга оширилаётган
ишлар самарадорлиги, рахбарлар масъулияти ва
шахсий жавобгарлиги хусусида атрофлича тухталди.
Президентимиз таъкидлаганидек, курилаётган чоратадбирларга карамасдан, жойларда тиббиёт сохасидаги вазиятни узгартириш ишлари талаб даражасида олиб борилмаяпти. Буни ахолидан Президентнинг Халк кабулхоналари ва Виртуал кабулхонага
келиб тушаётган куплаб ариза ва шикоятлар тасдиклаб турибди.
Бирламчи тиббиёт муассасалари, айникса, кишлок
врачлик пунктлари, оилавий поликлиникалар, патро­
наж хизмаТи, тез тиббий ёрдам тизимининг фаолияти хамон коникарсиз ахволда колмокда. Шифохоналар ва ахолини дори-дармон воситалари ва
тиббиёт буюмлари билан таъминлаш, жумладан,
ижтимоий дорихоналар ташкил этиш буйича берилган топшириклар ижроси талаб даражасида эмаслиги
кайд этилди.
Тиббиёт муассасаларини малакали кадрлар билан
таъминлаш, республика ихтисослаштирилган тиб­
биёт
марказларининг
фаолиятини
такомиллаштириш буйича сезиларли ишлар кузга ташланмаяпти.
308
Согликни саклаш тизимида хусусий секторни ривож­
лантириш ишларига етарлича эътибор берилмаяпти.
Маълумки, тиббий хизмат - инсон манфаатларини таъминлашнинг мухим омилларидан биридир.
Тиббиёт ходимлари уйма-уй юриб, касалликларни
профилактика
килиши,
сохадаги
узгаришларни
одамлар сезиши керак. Бунинг учун шифокорларнинг маданиятини, маънавиятини, масъулиятини
ошириш, ишга ва беморларга муносабатини узгар­
тириш зарур, деди давлатимиз рахбари.
Кишлок врачлик пунктлари жойлашувини кайта
к>фиб чикиш, самарасиз ишлаётган пунктларни оптималлаштириш, уларга сарфланаётган маблагларни
талаб юкори булган кишлок врачлик пунктларини
моддий-техник жихатдан мустахкамлаш, максадга
мувофикларини
поликлиникаларга
айлантириш,
малакали шифокорларни рагбатлантиришга йуналтириш зарурлиги таъкидланди. Кишлок врачлик
пунктлари туну кун ишлаши, врач у ерда яшаши
учун зарур шароитлар яратиш масалаларига эътибор
каратилди.
Утган йилларда ахолини тиббий хизмат билан
камраб олиш буйича улкан ишлар амалга оширилди.
Жойларда кишлок врачлик пунктлари бунёд этилиб,
замонавий асбоб-ускуналар билан таъминланди.
Лекин одамлар курук бинога бормайди, мутахассисга
боради. Шу боис кишлок врачлик пунктлари ва
поликлиникаларда энг яхши мутахассислар ишлаши
керак. Ихтисослаштирилган тиббиёт марказлари,
республика ва вилоят шифохоналаридаги малакали
309
врачлар жадвал асосида кишлок врачлик пунктлари
ва оилавий поликлиникаларда кабуллар утказиши
лозим, деди Президентимиз. Шунда халкимиз тиббий
хизматдан рози булади.
Согликни саклаш вазирлиги ва унинг худудий
тузилмалари фаолиятини янада такомиллаштириш,
ихтисослаштирилган марказларнинг туман тиббиёт
бирлашмалари, бу бирлашмаларнинг кишлок врач­
лик пунктлари ва поликлиникалар билан х.амкорлигини мустахкамлаш хакида суз юритилди. Тиббий
хизматнинг кайси турлари бепул амалга оширилиши
ва кайсиларига пул туланишини аник белгилаш,
бу маълумотларни хар бир муассасада к$финарли
жойга ёзиб куйиш зарурлиги кайд этилди.
Давлатимиз рахбарининг 2016 йил 31 октябрда
кабул килинган «Ахолини дори-дармон воситалари
ва тиббиёт буюмлари билан таъминлашни янада
яхшилашга дойр чора-тадбирлар тугрисида»ги карорига мувофик бу махсулотларнинг нархи анча
арзонлашди. Узбекистон Республикаси Бош проку­
ратурам хузуридаги департамент, тегишли вазирлик
ва хокимликлар вакиллари иштирокида дори-дармон
воситаларининг белгиланган нархларда сотилиши
назорат килиб борилмокда.
Президентимиз дори-дармон воситалари ноконуний равишда баланд нархда сотилишига йул
куймаслик, халк манфаатларини таъминлаш максадида Бош прокуратура хузуридаги департаментда
«Ишонч телефонлари» ташкил этиш буйича курсатма берди. Бу телефон ракамлари хар бир дорихонага
осиб куйилади, телевидение оркали курсатилади.
310
Йигилишда Узбекистон Республикаси Бош вазирининг )Финбосари, согликни саклаш вазири
А.Икромов, вазирнинг биринчи уринбосари А Д о жибоев, вазир )финбосари Э. Боситхонова, Узбекистон
Республикаси
Бош
прокуратурам
хузуридаги
департамент бошлиги З.Дусанов, Коракалпогистон
Республикаси Жукорги Кенгеси раиси М.Ерниязов,
Тошкент шахри, Андижон, Сурхондарё, Самарканд,
Хоразм, Тошкент, Фаргона, Бухоро, Жиззах вилоятлари хдмда Бекобод, Олтиарик, Вобкент туманлари
х,окимларининг ахборотлари тингланди.
Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат
Мирзиёев тиббий хизмат самарадорлигини янада
ошириш, бу борада белгиланган устувор йуналиш
ва вазифаларни беками куст бажариш буйича
мутасаддиларга алохдца топширик ва к)фсатмалар
берди. Танкидий тахлил рухлда утган йигилиш
тиббиёт сох,асини янада такомиллаштириш, тиббий
хизмат сифати ва самарадорлигини замон талаблари
даражасига кутариш ишлари тизимли равишда олиб
борилиши ва кагьий назоратда эканини к>фсатди.
2017 йил 7 февраль
311
И Н С О Н М АНФ ААТЛАРИНИ ТА Ъ М И НЛ АШ
УЧ У Н АВВАЛО У Н И Н Г * У Ц У К ВА
Э РК И Н Л И К Л А РИ И Ш О Н Ч Л И ХИМ ОЯ
К И Л И Н М О ГИ ЗАРУР
Ассалому
алайкум,
хурматли
видеоселектор
катнашчилари!
Бугунги мажлисимизда сизлар билан х,озирги
пайтда жуда мухлм ва долзарб булиб турган, ички
ишлар тизимидаги хакикий ахзол, жойларда жамоат хавфсизлиги ва фукароларимиз осойишталигини
таъминлаш борасида ахолини ташвишга солаётган,
ечимини кутаётган куплаб масалаларни мухокама
килиш учун йигилдик.
Шунинг учун бугунги йигилишимизда асосий
эътиборни мавжуд муаммо ва камчиликларни танкидий тахлил килишга, уларни бартараф этиш ва
ишимиз
сифатини
тубдан
яхшилаш
буйича,
вазифаларни белгилаб олишга каратишни таклиф эта­
ман.
Бугунги кунда мамлакатимизда юритилаётган
давлат сиёсатининг асл мохияти ва пировард максади - халкимизнинг дарду ташвишлари, хдётий
муаммо ва эхтиёжларидан доимо хабардор булиб,
унинг моддий фаровонлигини ошириш, муносиб
турмуш даражаси ва сифатини таъминлаш, тинч
хаётини хлмоя килишдир.
312
Энг мухлми - халкимиз уз хдётидан ва давлатдан
рози булиб яшашини таъминлаш бугун барчамизнинг
бош вазифамиздир.
Уйлайманки, асосий вазифаси мамлакатимиз­
да хукук-тартиботни ва ахоли осойишталигини таъ­
минлаш булган ички ишлар органларидан халкимиз
бугунги кунда розими, улар фаолияти замон талабларига мос келадими ёки йукми, деган саволга жа­
воб бериш вакти келди.
К^айси худудда хокимлик, прокуратура ва ички
ишлар органлари, жамоат ташкилотлари бир ёкадан
бош чикариб, окилона иш олиб бораётган булса, энг
мухлми, адолат ва халоллик билан иш к)фаётган
булса, jhiia ерда одамлар хаётдан рози булиб яшаяпти
ва уша жойда вазият баркарор булиб келмокда.
Шу билан бирга, бунга амал килинмаётган баъзи
туман ва шахарлардаги ахвол узгаришсиз колаётганини афсус билан тан олиш керак.
Ички ишлар идоралари фаолиятида сурункали
тарзда катор камчиликларга йул куйилмокда.
Биринчидан, ахолининг мурожаатларини юзаки куриб чикиш холатлари кенг таркалган. Айникса,
худуд буйича жиноят курсаткичларини камайтириш ва жиноятларни яшириш максадида аризаларни асоссиз равишда кабул килмаслик холатлари
мавжудлигини алохдца таъкидлаш керак. Масалан,
2016 йилда Андижон вилояти ички ишлар бошкармасига ахолидан 2463 та шикоят келиб тушган,
шундан 947 та холатда масаласи хал булмагани
учун одамлар бошка хукукни мухофаза килувчи
313
идораларга такрор мурожаат килишга мажбур булган.
Андижон шахар ички ишлар бошкармаси рахбариятининг харакатсизлиги окибатида 38 та у г а р л и к Ва
талончилик жинояти узок вактдан буён очилмасдан колмокда.
И кки нчидан , жойларда тезкор-кидирув ишларни
амалга оширадиган ходимларда амалий иш тажрибаси
етишмайди, тергов ва тезкор тузилмалар >фтасидаги
узаро хамкорлик жуда паст даражада. Масалан,
Хоразм вилояти ички ишлар бошкармаси кидирувдаги
шахсларни излаш ва кулга олиш буйича энг пастки )финлардан бирида турибди. Вилоятда диний-экстремистик окимларга алокадор булган, кидирувдаги
214 нафар шахсни излаш буйича ишлар жуда суст
олиб борилмокда.
У чинчидан, хукукбузарликларни профилактика
килиш ишлари талаб даражасида олиб борилмаяпти. Профилактика инспекторлари фаолиятида уларга хаддан ташкари куп иш юклаш, ишларни сохталаштириш, фукароларнинг узини узи бошкариш ор­
ганлари билан етарли даражада хамкорлик килмаслик
холатлари кенг таркалган.
Туртинчидан, вояга етмаганлар билан ишлаш
сохасида тизимли иш умуман йук, деса хам булади.
Бу йуналиш бошка сохаларда уз ишини эплай олмаган, интизомий жазоланган ходимлар ишлайдиган булинмага айланиб колган. Бу ходимлар таълим
муассасаларидаги давомат билан мутлако шугулланмайди, болаларнинг ота-оналари билан тушунтириш ишларини олиб бормайди.
314
Б еш инчидан, кадрлар билан ишлаш масаласи
узок вакт давомида вазирлик рахбариятининг эътиборидан четда колиб келган. Бу эса ички ишлар идоралари ходимларида «шараф» («честь») тушунчаси йуколишига олиб келган, янги ходимларни ишга
кабул килишда аксарият холларда таъмагирликка йул
куйилган.
2016 йилда биргина Тошкент вилоятида 9 та ана
шундай жиноят иши очилиб, 11 нафар ходим жиноий
жавобгарликка тортилган, 113 нафар ходим лавозимидан бушатилган.
Кейинги пайтларда ахолимиз томонидан кийинчилик ва машаккатли мехдат натижасида ишлаб топилган
мол-мулкка жиноий тажовузлар килиш каби салбий
холатларга тулик чек куйилмагани фукароларимизнинг хакли эътирозларига сабаб булмокда.
Бугунги кунда инсон манфаатлари билан боглик
масалаларни кечиктирмасдан хал килиш зарур. Шун­
дай бир вактда ички ишлар органларида эскича
фикрлаш, уз хизмат вазифасини халкка хизмат килиш
тамойилига асосланиб эмас, балки шахсий манфаатидан келиб чиккан холда бажариш каби яроксиз иш
усули хали хам куп учраётгани хеч кимга сир эмас.
Энди узимизга бир уринли савол берайлик: жиноятчилар томонидан талончилик йули билан олиб
куйилган ёки угирланган мол-мулкни фукароларга
ким кайтариб беради? Нима учун бундай жиноятларнинг уз вактида олди олинмаяпти?
Масалага шу нукгаи назардан карайдиган булсак,
Ички ишлар вазирлигининг барча тизимлари ва
худудий булинмалари фаолияти бугунги кунда
315
хукукбузарликлар
профилактикасини
таъминлаш
урнига, факат жиноятчиликнинг окибатлари билан
курашишга каратилгани яккол аён булмокда. Бунинг
натижасида огир ва ута огир жиноятлар сони ошиб
бораётгани кузатилмокда.
Энг ачинарли томони шундаки, утган йилнинг
узида мамлакатимиз буйича жиноят-кидирув йуналишидаги 7 минг 66 та жиноят аникланмаган. Улар­
нинг асосий кисми Тошкент шахри, Фаргона, Тош­
кент, Самарканд, Сирдарё ва Кдшкадарё вилоятлари хиссасига тугри келади. Ушбу худудларда огир
ва ута огир жиноятларнинг курсаткичи энг юкори
даражада колаётган экан, жойлардаги ички ишлар
бошкармалари рахбарларининг бу борадаги масъулиятини кандай бахолаш мумкин? Жаноб вазир
ва унинг уринбосарлари бу йуналишда кандай чоралар куряпти? Х,окимлар, прокуратура идоралари
нима учун бу холатларга факат кузатувчи, томошабин
булиб караб турибди?
Энди ички ишлар органлари фаолиятининг яна бир
асосий йуналишларидан - тезкор-кидирув ишларининг ахволига тухталсак.
Тезкор-кидирув ишларидаги камчиликлар, айникса,
ходимлар малакасининг пастлиги натижасида бир
катор жиноятлар йиллар давомида фош этилмаяпти.
Масалан, 2016 йил февралда Самарканд шахридаги
Амир Темур кучасида икки нафар номаълум шахе
фукаро Б.Мамажоновнинг уйига кириб, унга тан
жарохати етказган хамда уйдан кимматбахо буюмлар
ва пул маблагларини олиб кетган. Аммо бу жиноят
бугунги кунгача очилмаган.
316
Ёки 2015 йил февралда Сирдарё вилоятининг
Сирдарё шахридаги «Пахтакор» махалласида аёл кишининг жарохат етказилган жонсиз танаси топилган.
Лекин бу жиноятни амалга оширган шахслар ханузгача аникланмаган.
Шу билан бирга, бугунги кунда жиноят содир
этиб, кидирувда юрган шахсларни кидириб топиш
борасидаги ишлар хдм коникарсиз даражага тушиб
колган. Натижада кидирувда юрган шахслар сони
йилдан йилга купайиб бормокда. Масалан, кидирув
эълон килинган 12 минг 447 нафар жиноятчидан
8 минг 756 нафари ушланмагани хаммамизни ташвишга солиши керак. Уларнинг асосий кисми Тош­
кент шахри, Фаргона, Самарканд, Тошкент, Андижон, Кашкадарё, Сурхондарё ва Наманган вилоятлари
хлссасига тугри келаётганини кандай бахолаш мумкин?
Кидирувда юрган жиноятчиларнинг ушланмай
колгани - улар жиноий килмишларини республикамизда ёки чет элларда давом эттириб юрганидан
далолат эмасми?
Кидирув фаолиятидаги жиддий камчиликлар,
айникса, хукукни мухофаза килувчи органларнинг
куйи тизимларидаги хамкорлик етарли даражада
ташкил этилмаганида намоён булмокда.
Бу сохдда жиддий узгариш килмаса булмайди.
Шунинг учун Миллий хавфсизлик хизмати раи­
си )финбосари Р.Гуломов бошчилигида Бош проку­
ратура, Олий суд, ички ишлар вазирлиги, бошка вазирлик ва идоралар билан биргаликда, икки хафта
муддатда хукукни мухофаза килувчи идораларнинг
317
узаро хдмкорлигини мувофиклаштирувчи идоралараро комиссия тузиш керак. Бу комиссия хукукни мухофаза килувчи органлар уртасидаги, айникса, куйи
тизимлардаги хдмкорликни самарали ва тугри йулга
куйиш, очилмай колаётган жиноятларни ва кидирувдаги шахсларни ушлаш буйича ишлар ахволини
танкидий к)фиб чикиш билан шугулланиши лозим.
Керак булса, комиссия карори билан хукукни мух,офаза килувчи органларнинг юкори тизими рахбарларига 10-15 тадан очилмай колаётган жиноят иши
учун масъулиятни юклаб, натижасини с$фаб бориш
зарур.
Жиноят-кидирув со\асидаги долзарб муаммолардан бири терроризм ва диний экстремизм га
карш и кураш иш дир. Хрзирги кунда диний экстремистик окимга кушилаётганлар сонини кескин
камайтириб, бу иллатни илдизи билан бутунлай
куритиш таъминланмаётгани
учун
ким жавоб
беради?
Энг ачинарлиси, мазкур шахсларнинг 11 фоизини
аёллар, 9 фоизини эса 18 ёшдан 30 ёшгача булган
ёшлар ташкил этади.
Кидирув эълон килинган 2 минг 988 нафар диний
экстремизм тарафдоридан у п д н йили бор-йуги
75 нафари ушланган, холос.
Хабарингиз бор, 2017 йил 1 январь куни Туркиянинг Истанбул шахридаги тунги кафеда мижозларга карата ук узган, 2011 йилдан бери кидирувда
булган Абдулкодир Машарипов иштирок этган тср
рорчилик акти натижасида 39 нафар шахе улдирилган, 70 га якин киши турли тан жарохати олган.
318
Жах,он оммавий ахборот воситалари ушбу террорчини Узбекистон фукароси деб эълон килди.
Бу кандай шармандалик, бунга кандай изох бериш
мумкин?
Шу )финда бир таклиф киритмокчиман. Президентнинг
Давлат маслахдтчиси О.Муродов икки
хдфта муддатда тегишли вазирлик ва идоралар
билан
биргаликда
кидирувдаги жиноятчи
куп
йиллардан буён хорижда юрган булса, уни Узбе­
кистон
фукаролигидан
махрум
килиш
буйича
конунчиликка узгартириш киритиш юзасидан таклиф
киритсин.
Ички ишлар органлари фаолиятини бахдпашга
таъсир этадиган яна бир масала, бу - жиноят
ишларини сифатли тергов килиш, шахснинг
жиноий килмишига муносиб, адолатли хукукий
бахо бериш хлсобланади.
Масаланинг яна бир жихатини алохдца кайд этиш
зарур: жиноят ишларини факатгина тергов килиш ва
жиноятчиларни айблаш билан чекланиб колмасдан,
жиноятларнинг келиб чикиш сабаблари ва шартшароитлари, омилларини чукур тахлил асосида
урганиш л озим.
Бирок, тан олишимиз керак, бу борадаги ишлар
етарли самара бермаяпти. Шунинг учун Бош про­
курор И. Абдуллаев ва ички ишлар вазири А. Азизов
тегишли вазирлик ва идоралар билан биргаликда,
жиноят-кидирув ва тергов билан шугулланувчи
булинмалар фаолиятини такомиллаштириш, уларнинг
тузилмасига
тегишли
узгартиришлар
киритиш,
319
масъулиятини оширувчи ва моддий рагбатлантирувчи механизмларни жорий этиш юзасидан хукумат
карори лойихасини бир ой муддатда тайёрлаб,
киритсин.
Таъкидлаш керакки, умумий жиноятчилик йилдан йилга камайиб бораётган бир вактда узгалар
мол-мулкини у г и р л а ш Ва фирибгарлик жиноятлари
салмоги юкори булиб колаётгани барчамизни ташвишлантиради. Масалан, мамлакатимиз буйича содир этилаётган жиноятларнинг хар олтинчиси угриликка, уларнинг хар учинчиси эса - хонадон угри_
лигига тугри келади.
Амалга оширилаётган тезкор-тергов ишларига
етарли даражада эътибор каратилмагани окибатида
ушбу жиноятларнинг хар бештадан биттаси фош
этилмасдан колган. Бу холат ички ишлар органлари
ходимларининг касб малакаси юзасидан хам хакли эътирозларни келтириб чикаради.
Шундай экан, ким аник жавоб беради: содир
этилган жиноятлар качон уз вактида фош этилади?
Умуман, хар кандай жиноят, айникса, угрилик халкимиз томонидан каттик кораланадиган ва нафратланадиган холат, керак булса, халкимиз буни касб
килганлардан хазар килади, десак, айни хакикатни айтган буламиз.
Биз жиноятларга карши курашишда профилак­
тика ишлариии кучайтиришимиз, айникса, куй и
погонадаги ишларни тубдан узгартиришимиз зарур
ва шарт.
Бунинг учун Бош прокурор И.Абдуллаев, Давлат
маслахатчиси Т.Худойбергенов, ички ишлар вазири
320
А.Азизов куйи погонада профилактика ишларини
кучайтириш буйича янги тизимни пухта ишлаб
чикишни ва жорий этишни таъминлашлари зарур.
Биринчидан, х,ар хафтанинг пайшанба кунини
республика буйича жиноятларнинг олдини олиш
буйича профилактика куни деб эълон килиш керак.
Иккинчидан, барча худудларда, биринчи навбатда Тошкент вилоятида, ички ишлар бошкармаси
бошлиги хар хафтанинг пайшанба куни махаллий
телевидение оркали к5фсатувда шахсан катнашиб,
хафта давомида вилоятда содир этилган жиноятлар, уларнинг сабаблари, жиноятни очиш учун нима
ишлар килинаётгани ва натижаси тугрисида халкка
тушунтириш ва хлсобот беради.
Учинчидан, шу куни кечкурун вилоят хокими
йигилиш $о-казиб, жиноятчиликнинг олдини олиш ва
жиноятларни очиш буйича ишларни мухокама этиб,
тегишли карор кабул килади.
Туртинчидан, хафтанинг пайшанба кунлари
махаллаларда прокуратура идоралари рахбарлари
бош-кош булиб, содир этилган жиноятларни ахоли
уртасида мухокама килади. Бунда «Махалла» ва
«Нуроний» жамгармалари, «Камолот» ёшлар ижти­
моий харакати, Хотин-кизлар кумитаси, касаба уюшмалари ва диний идоралар вакиллари хам фаол
катнашиши
керак.
Махаллий
ахоли
уртасида
)пгказиладиган
бундай
мухокамалар,
жиноят
куламидан катьи назар, хар бир содир этилган
хукукбузарлик буйича алохида ташкил килиниши
керак.
321
Бешинчидан, хар хафтанинг пайшанба куни махаллий оммавий ахборот воситаларида жиноятларнинг олдини олишга багишланган чикишлар ташкил
этилади.
Давлат маслахатчиси У.Исмоилов ва Давлат
маслахатчиси >Финбосари С.Самадов бу ишларни
шахсий назоратига олиши керак. Агар бу ишни тез
ва тугри ташкил этадиган булсак, канчадан-канча
одамлар, энг мухими, ёшларимизнинг хаёти синишига
йул куймаган буламиз.
Бугунги кунда профилактика инспекторииинг
асосий вазифаси - факат содир этилган жиноятларни хисобга олиш, уларнинг окибати билан курашиш эмас, балки хукукбузарликларнинг сабаб ва
омилларни чукур тахлил килиш асосида уларнинг
барвакт олдини олишга каратилган чораларни уз
худудида амалга оширишдан иборат. Мен бу масалага
алохида эътибор каратмокчиман.
Бугунги кунда мамлакатимиз буйича 3 минг 819 та
милиция таянч пунктида 5 минг 867 нафар профи­
лактика инспектори хизмат олиб бормокда. Мазкур
ракамлар хакида эшитгач, юртимиз худуди тулик
назоратда,
жойларда
тинчлик-тотувлик
таъминланмокда, деган фикрга бориш мумкин. Бирок
ички ишлар идораларида профилактика ишларини
кампаниябозлик асосида ташкил этишга купчилик
ходимлар урганиб колган, десак, айни хакикатни
айтган буламиз.
Масалан, утган йили паспорт-виза тизими буйича
утказилган
профилактик
тадбирлар
натижасида
322
паспорт тизими коидаларини бузган 492 мингга якин
шахе аникланган. Шундан 155 мингтаси калбаки
паспорт ва яшаш гувохномалари билан яшаётган,
265 нафари виза муддати тугаган, 413 нафари
Узбекистон Республикасида визасиз яшаётган инсонлардир. Лекин буларнинг асосий кисми Шанхай
хамкорлик ташкилоти саммити ва Президент сайлови
олдидан у т к а з и л г а н тадбирларда аникланган, десак,
айни хакикат булади. Яъни, бу борада тизимли иш
умуман йук, деб бахолашга тулик асосимиз бор.
Яна бир мухим масала - аёллар ва ёшлар томонидан жиноятлар содир этиш даражаси хам
хозирги кунга кадар юкорилигича колмокда. Жум­
ладан, аёллар томонидан содир этилган жиноятлар
карийб 14 мингтани ёки содир этилган жиноятларнинг
хар олтинчисини ташкил этади. Бундай холатларни бар­
тараф этиш учун махалла идоралари ва хотин-кизлар
кумиталари билан хамкорликда кенг тушунтириш ва
профилактика тадбирларини амалга ошириш лозим.
Бунинг учун Бош вазир уринбосари Т.Норбоева Касаба уюшмалари федерацияси кенгаши раиси К.Рафиков билан биргаликда жойларда юрган ишчи гурухлари, яъни Хотин-кизлар кумитаси, «Махалла» Кен­
гаши, «Камолот» харакати, «Нуроний» жамгармаси,
диний идоралар вакиллари иштирокидаги ишчи
гурухлари фаолияти самарадорлигини кескин оширишлари лозим.
Ишчи гурухлари бир ой муддатда шахар ва туманлардаги хар бир махалла ва хонадонда булиб,
улардаги ижтимоий-маънавий мухит, ахоли тур323
муш даражаси ва саломатлиги, мактаб ва коллежлардаги давомат, содир этилган жиноятлар махаллаларда мухокама килиниб, тулик )Фганиб чикилишини таъминлаши зарур.
Урганиш натижалари асосида аникланган муаммоларни бартараф этиш юзасидан хар бир махалла,
туман ва шахар буйича алохида чора-тадбирлар
режаси ишлаб чикилиши ва катъий бажарилиши
шарт. Ана шу чора-тадбирлар Олий Мажлис Конунчилик палатаси Кенгаши томонидан тасдикланиши
керак.
2016
йилда факат академик лицейлар ва касб-хунар
коллежлари укувчилари томонидан 1 минг 427 та жиноятга кул урилган.
Ёшлар тарбиясига етарли эътибор каратилмагани
окибатида утган йили 18 дан 30 ёшгача булган
фукаролар томонидан жами 31 минг 933 та жиноят
содир этилган. Бундай холатлар учун У рта махсус
касб-хунар таълими маркази ва Халк таълими вазирлиги рахбарлари хам жавоб бериши керакми ёки
йукми?
Президентнинг Давлат маслахатчиси О.Муродов
ва Бош прокурор И.Абдуллаевга тегишли идоралар билан биргаликда 15 кунда вояга етмаганлар
билан ишлаш тизимини такомиллаштириш буйича
Президент карори лойихасини тайёрлаб, киритиш
топширилади.
Карор билан бирга ота-оналарнинг бола учун
масъулиятини кучайтириш, айникса, укишдаги давомати учун жавобгарлигини ошириш юзасидан конун324
ларга узгартириш киритиш буйича конун лойихасини
х,ам киритиш керак. Албатта, бола - ота-онаники,
лекин у биринчи навбатда фукаро, халкнинг, Ватаннинг фарзанди!
Бош вазир уринбосари Т.Норбоева ва Касаба
уюшмалари рахбари ^.Рафиков «Махдлла» ва
«Нуроний» жамгармалари, «Камолот» ёшлар иж­
тимоий харакати, Хотин-кизлар кумитаси, диний
идоралар
вакиллари
билан
биргаликда
жино­
ят килган ёшларни уларнинг ота-оналари яшайдиган махаллаларда мух,окама килишни ташкил этиши
керак.
Профилактика хизматини тубдан яхшилаш борасида амалга оширилаётган ишлар доирасида асосий
эътиборни ёшлар билан бевосита олиб борилаётган
профилактика тадбирлари самарадорлигини оширишга каратиш зарур. Шу максадда хар бир шахдр
ва туман ички ишлар органлари бошликларининг
ёшлар билан ишлаш ва хукукбузарликлар профилактикаси буйича уринбосари лавозими жорий этилмокда.
«Махдлла институтини янада такомиллаштириш
чора-тадбирлари т5^грисида»ги фармонга мувофик,
фукаролар йигинида раиснинг ёшлар масалалари
буйича маслахатчиси лавозими киритилиши про­
филактика инспекторлари олдига долзарб вазифаларни куймокда. Энди улар жамоат ташкилотлари билан хамкорликни янада кучайтириб, ёшлар
уртасида соглом турмуш тарзини таргиб этиш,
таълим-тарбия муассасаларида давомат ва таълим
325
сифатини ошириш, уюшмаган ёшлар билан ишлашда
кжори натижадорликка эришиш учун шахсан жавоб
беради.
Умуман, бу масалада таклифим бор - бундан
буён вилоят, шахдрлар ва туманлар хокимлари хар
хафтада мактаб, коллеж ва лицейларга бориб, у
ердаги ишларнинг ахволини, айникса, давоматни
урганиши ва бу борадаги камчиликларни тугатиш
буйича зарур чораларни к$фишлари керак. Агар шу
тизимни жорий килмасак, хеч кандай натижага эриша
олмаймиз.
Фармон талабига кура, профилактика инспекторларининг фукаролар йигини Кенгаши таркибига
киритилиши хамда уларнинг фаолияти юзасидан хар
чоракда хисоботлар эшитиб борилиши уларга янада
купрок масъулият юкламокда.
Хаммамиз бир хакикатни англаб олишимиз ке­
рак: бугунги кун профилактика инспектори энди кичкина одам эмас. Буни улар англаши ва хис килиши
лозим.
Вахоланки, шу пайтгача профилактика инспекторларининг аксарияти жиноятларнинг олдини олиш
билан шугулланиш урнига, аксинча, содир этилган
жиноятларни факатгина руйхатга олиш, юкори
идораларга хисоботлар ёзиш, мажлисларга одам
йигиш билан машгул булиб, х,окимлар ва прокурорларнинг «югурдаги»га айланиб колгани жуда
аянчли холдир.
Профилактика инспекторларини уларнинг асосий фаолияти билан бевосита боглик булмаган
326
ишларга жалб килиш амалиётига чек куйиш вакти
келди, деб х,исоблайман. Уларнинг 50 фоиз вакти
кераксиз когозларни
тулдириш
ва хлсоботлар
ёзишга сарф булмокда. Бундан буён профилактика
инспекторларини ортикча когозбозликдан умуман
озод килиш керак. Шунинг учун сохдни тубдан
ислох, килиш доирасида, янги талаблар асосида
профилактика инспекторларининг хизмат вазифалари
ва функцияларини кайта ишлаб чикиш ва бу ишларни
доимий назоратга олиш лозим.
Ички ишлар вазири А.Азизовга Бош прокуратура
ва тегишли вазирликлар билан бирга профилактика
инспекторлари фаолиятини ташкил этиш принциплари, улар фаолиятини бахдлашнинг мезонлари,
профилактика инспектори лавозимига тайинланадиган шахсларга куйиладиган талаблар, уларнинг
вазифа ва функциялари, хукук ва мажбуриятларини
назарда тутадиган Ички ишлар органлари таянч
пунктлари тугрисидаги низомни 1 ой муддатда ишлаб
чикиш ва Президент девонига киритиш топширилади. Бунда профилактика инспекторининг фукаролар йигини раиси (оксоколи) билан хдмкорликни
амалга ошириш тартибига, унинг узига карашли
худудда яшаши, уни тасдиклашни вилоятлар ва
Тошкент шахдр х.окимлари номенклатурасига ут_
казиш масалаларига алохлда эътибор бериш керак.
Профилактика инспекторининг оиласи уз худудидаги энг тинч ва намунали оила булиши
лозим.
327
Шунингдек, ички ишлар вазири (А.Азизов) Ички
ишлар вазирлиги академияси (Б.Матлюбов) билан
бирга профилактика инспекторларини тайёрлаш, кайта
тайёрлаш ва малакасини ошириш буйича амалдаги
укув дастурлари кайта ишлаб чикилишини таъминлаши зарур. Бу борада укув жараёнларини интерфаол усулда, илгор хорижий тажрибага таяниб олиб
боришга, ахоли олдида хисоботлар бериш, фукароларнинг мурожаатлари, ёшларнинг уюшмаган
кисми билан ишлаш, жамоат ташкилотлари билан
хамкорликни кучайтириш йуналишларига алохида
эътибор каратилиши керак.
Профилактика инспектори хизмат хонасининг эшиги халк учун доимо очик булиши шарт. Чунки про­
филактика инспектори халк билан ички ишлар
органларини боглайдиган асосий куприк булиб
хизмат килиш и даркор. Бундан буён махаллий
хокимликлардан бошлаб, хукук-тартибот идоралари,
кенг жамоатчилик вакиллари уларга якиндан ёрдам
к>фсатиши, .инспекторлар фаолияти учун зарур шартшароитларни яратиб бериши керак.
Профилактика инспекторларининг давлат бош­
каруви органлари, жамоатчилик вакиллари, колаверса,
бошка соха хизматлари билан хамкорликда амалга
оширадиган ишлари натижалари ички ишлар таянч
пунктларида уларга яратилган шароитларга бевосита
богликдир.
Афсуски, профилактика инспекторларининг фукаролар йигинлари ва махалла фаоллари билан бир
бинода, узаро хамкорликда фаолият олиб боришида
бир катор камчиликларга йул куйиб келинмокда.
328
Хрзирги вактда 372 та ички ишлар таянч пункти
махалла фуцаролар йигини билан бир бинода жойлашмаган. Бошка корхона ва ташкилотлар, тадбир­
корлик субъектлари тасарруфида булган милиция
таянч пунктлари 390 тани ташкил этади. Бугунги
кунда кушимча 678 та милиция таянч пункти учун
бинолар топиш ва 500 тасини таъмирлашга эхтиёж
мавжуд.
Биз замонавий ахборот-коммуникация технологиялари ривожланган даврда яшаяпмиз. Шунга карамасдан, хозирги кунда бир катор милиция таянч
пунктларида оддий радиоалока воситалари етишмайди, хизмат хоналарида Интернет у ёвда турсин, оддий
телефон ёки компьютер хам йук.
Вилоят хокимлари молия вазири Б.Ходжаев би­
лан бирга махаллий бюджет тушуми прогнозини бажаришдан ошган кисми хлсобидан профилактика
инспекторларини рация ва телефон билан таъминлаш
масаласини 15 кунда хал этсин.
Нима учун махаллий хокимликлар томонидан бар­
ча ички ишлар таянч пунктларини куриш, таъмирлаш, профилактика ходимлари хизмати учун кулай
шарт-шароитлар яратиш ишлари якунига етказилмаган?
Вилоят хокимлари молия вазири Б.Ходжаев би­
лан бирга махаллий бюджет тушуми прогнозини
бажаришдан ошган кисми хисобидан ички ишлар та­
янч пунктларини таъмирлаш ва жихозлаш юзасидан
чора-тадбирлар дастурларини ишлаб чикиб, улар­
нинг 2018 йил 1 июлга кадар тулик бажарилишини
329
таъминласин.
Давлат
маслахатчиси
$финбосари
С.Самадов бу топширик ижросини шахсан назоратга олеин.
Яна бир муаммо - бугунги кунда профилактика
инспекторлари хизмат жойларига 15 километрдан
140 километргача булган масофадан катнаб хиз­
мат килмокда. Масалан, Самарканд вилояти, Каттакургон тумани, Пайшанба шахарчасига - 140 кило­
метр, Сурхондарё вилояти, Денов тумани, Шахринав
махалласига - 55 километр хамда Хоразм вилояти, Гурлан тумани, Дусинбой махалласига - 51 километр ма­
софадан катнаб хизмат килаётган профилактика инспекторининг шарт-шароити билан кимдир кизикдими?
Мен факат айрим худудлардаги ахволни мисол
килиб келтирдим, холос. Вахоланки, бундай шароитда хизмат килаётган профилактика инспекторларининг
сони купчиликни ташкил этади.
Уларнинг на хизмат уйи, на автотранспорт воситаси бор. Ким бу масалалар билан шугулланиши
керак? Бундай ахволни тузатиш, унглаш учун нима
килиш керак?
Бош вазир А.Арипов, унинг биринчи уринбосари
А.Раматов, молия вазири Б.Ходжаев, ички ишлар вазири А.Азизовга профилактика инспекторлари ва ички
ишлар идораларининг бошка ходимларига уй-жой
куриб бериш юзасидан 3 йиллик дастур ишлаб чикиш
ва тасдиклаш учун киритиш топширилади. Бунинг
учун вилоят марказларида хар йил и 46 квартирали
ва туман марказларида 24 квартирали арзон уйларни
куришни назарда тутиш керак.
330
Ички ишлар органлари тизимида курилиш учун бюджетдан ажратиладиган маблагларни тухтатиб куйиб,
ушбу маблагларни ходимлар учун уй-жой куришга
йуналтириш зарур.
Бугунги йигилиш давомида ички ишлар таянч
пунктлари инфратузилмасини такомиллаштиришда
ички имкониятлардан фойдаланиш, уларнинг тулаконли
фаолият юритиши учун зарур шароитлар яратиш
масаласи юзасидан хар бир вилоят ва туманлар
хокимлари, ички ишлар бошкармалари бошликлари
хдмда бошка мутасадди рах,барлар тулик хисобот
беришга тайёр булиб турсин.
Хурматли селектор иштирокчилари!
Биз х.озирги кунда ички ишлар органлари тизи­
мида жидций узгаришлар, янгиланиш ва ислохдглар
килиш арафасида турибмиз. Бунда куйидаги масалаларга эътибор каратишимиз зарур.
Биринчидан, ички ишлар органлари тизимини
комплекс ислох килиш, унинг таркибий тузилмаларини оптималлаштириш, куйи бугин булинмалари, ички ишлар таянч пунктлари ва профилактика
инспекторлари фаолияти самарадорлиги ва натижадорлигини ошириш керак.
Ички ишлар вазири А.Азизов, Тошкент шахри
х,окими Р.Усманов, Ички ишлар академияси рах,бари
Б.Матлюбов, Тошкент шахдр ички ишлар бошкармаси
бошлиги Б.Курбонов 1 ой муддатда х,ар бир жиноятнинг илмий асосланган сабабларидан келиб чиккан
холда, жиноятчиликка карши курашиш ва унинг
олдини олиш, ички ишлар органлари фаолиятини
331
такомиллаштириш буйича Тошкент шахрида янги
тизим жорий этсин. Ички ишлар академияси тегишли
конунларга узгартиришлар киритиш буйича асосланган таклифлар тайёрлаб киритсин.
Бу ишларни Бош прокурор И. Абдуллаев уз назоратига олеин.
Иккинчидан, ички ишлар органларининг ёнгин
хавфеизлиги, жамоат тартибини саклаш ва бошка
хизматлари томонидан тадбиркорлик фаолиятига
конунга хилоф равишда аралашиш ёки тускинлик
килиш каби холатларга мутлако чек куйиш лозим.
Учинчидан, мурожаатлар билан ишлаш тизимини тубдан такомиллаштириш, халк билан очик
мулокотни йулга куйиш, содда килиб айтганда,
халк ичига кириш, унинг дарди ва ташвиши билан
яшаш ички ишлар органларининг энг долзарб вазифасига айланиши шартлигини алохида таъкидламокчиман.
Виртуал кабулхона иш бошлаганидан буён утган
киска муддатда ички ишлар органларига тааллукли
масалалар буйича жуда куп мурожаатлар келиб
тушган. Уларнинг салмокли кисми Тошкент шахри
(535 та), Кашкадарё (437 та), Тошкент (208 та),
Хоразм (143 та) вилоятларига тугри келади.
Бу мурожаатлар хал этиш учун жойларга юборилган булса-да, биздаги мавжуд маълумотларга
кура, уларни ечишда сусткашликка йул куйилмокда.
Мисол учун, прокуратура томонидан Бухоро вилояти ички ишлар органларига келиб тушган 52 та
мурожаатни яшириш холати аникланган.
332
Мана яна бир аник мисол: жорий йил 16 январда
Тошкент шахрида яшовчи фукаро Ирина Мочалованинг
Президент номига ёзган аризасида уйи олдида
номаълум шахе талончилик йули билан кулидаги
сумкасини тортиб олгани юзасидан бир неча бор
Учтепа тумани ички ишлар булимига мурожаат
килгани, бирок хеч ким хеч кандай чора к^фмагани
айтиб утилган. Бундай холатда ички ишлар ходими
ахоли )фтасида хурмат ва обру-эътибор козона
оладими, бошкаларга >фнак була оладими? Йук,
албатта!
Туртинчидан,
фукароларимиз
хавфеизлигини
таъминлашдаги мухлм омиллардан бири - куча
ва жамоат жойларида жиноят ва хукукбузарликларнинг олдини олиш экан, бугунги кунда патрульпост хизматининг фаолиятини хам талаб даражасида, деб булмайди.
Хусусан, угган йилда патруль-пост хизмати
булинмаларига таксимланган йуналишларда содир
этилган жиноятлар тахлилларига кура, Фаргона вилоятида 18 та каеддан одам улдириш, Самарканд вилоятида 23 та каеддан огир тан жарохати етказиш,
Тошкент вилоятида 107 та талончилик, Сурхондарё
вилоятида 133 та безорилик ва Тошкент шахрида
775 та угрилик жинояти содир этилган.
Мен факат мазкур йуналишдаги жиноятларнинг сони ошган айрим вилоятларни к>фсатиб утдим,
холос. Крлган вилоятларда хам бу борадаги ишларни коникарли деб булмайди.
333
Ана шу салбий к>фсаткичлар сох,ага оид катор
узгаришлар киритишни, авваламбор, куча ва жамоат
жойларидаги хизматнинг замонавий модций-техник
базасини чет элдаги илгор тажрибадан келиб
чикиб, такомиллаштиришни талаб этмокда.
Бешинчидан,
кейинги
вактларда
жойларда,
айникса, Тошкент шахри, Кашкадарё, Самарканд,
Наманган ва бошка вилоятлар худудларида йул
харакати коидаларини купол равишда бузаётган
хайдовчиларнинг фукаролар хаёти ва соглигига
жиддий хавф солиб келаётганини кузатиш мумкин.
Бунинг натижасида йул-транспорт ходисаларининг
хар иккинчиси пиёдаларга нисбатан содир этилмокда.
Биргина у т ^ н йилнинг узида мамлакатимизда
2 минг 269 та фукаро йулларда халок булди, 11 мингдан ортик киши жарох,ат олди.
Тошкент шахрида йул х.аракати хавфсизлигини
таъминлайдиган
компьютерлаштирилган
видеоназорат т^зимини ишга тушириш таъминланмаган. Холбуки, бунга канча маблаг сарфланган эди.
Иуловчи, хдйдовчи ва пиёдаларнинг \укукий
маданиятини юксалтириш, йуллардаги тирбандлик масаласини ечиб, ахдпи норозилигига йул
куймаслик, йуловчи ташиш хавфсизлигини таъмин­
лаш ва уларга хизмат к)фсатиш сифатини ошириш йул харакати хавфсизлиги масъул ходимлари учун
энг устувор йуналиш экани катьий коида этиб
белгиланиши даркор.
Бу борада йул хдракати хавфсизлиги ходимла­
ри )фтасидаги порах$флик ва хизмат вазифасини
334
суиистеъмол килиш холатлари юзасидан эътирозлар хар качонгидан хам купайиб кетгани учун ким
жавоб беради?
Олтинчидан, шахсий таркиб )фтасида хизмат
интизоми ва конунчиликни кучайтириш, ички ишлар
идоралари таркибига адашиб кириб колган бефарк,
масъулиятни тулик англамасдан, фукароларнинг
хакли эътирозларига сабабчи булаётган ходимлардан
бу сохани тозалаш масаласи доимо долзарб булиб
келган.
Утган йили 4 минг 517 нафар ходим, шундан
966 нафар ходим салбий сабабларга к)фа ички
ишлар идораларидан бушатилган.
Хизмат интизомини бузган 7 минг 795 нафар
ходимга нисбатан интизомий жазо чоралари кулланган булса, 219 нафар ходим томонидан жиноятлар
содир этилишига йул куйилган. Уларнинг аксарияти
порах$флик, мансаб ваколатини суиистеъмол килиш,
мансаб ваколати доирасидан четга чикиш каби
жиноятларни содир этган. Бундай холатда ахоли
орасида ички ишлар ходимининг обрусини кандай
килиб ошириш мумкин? Конун химоячисининг
узи жиноят содир этса, оддий одам дардини кимга
айтиши керак?
Бу борада вазирлик шахсий таркиби томонидан
конунчилик ва хизмат интизомига риоя килиниши
устидан назорат тизимини, хусусан, шахсий тар­
киб буйича махсус инспекциялар фаолиятини тубдан
такомиллаштириш чораларини к)фиш лозим.
Вазирликнинг мухим булинмаларидан бири булган
Транспортдаги ички ишлар бошкармасида вази335
ят мутлако издан чикиб кетган. Бошкарма шахсин
таркиби уртасиДа ишчанлик, хамкорлик ва ишга
булган масъулият хисси йуколган.
Хусусан, рахбарлар томонидан оператив хизмат
хамда ходимларнинг фаолияти тугри ташкил этилмаган. Бунинг окибатида бошкарманинг жиноятларни фош этиш, кидирувдаги шахсларни ушлаш каби
асосий к$фсаткичлари пасайиб, терроризм ва диний
экстремизмга карши кураш ва бошка мухим йуналишларда ижобий натижаларга эришилмаган.
Тизимда кадрларни танлаш, жой-жойига куйиш
ходимларнинг жанговар, касбий, жисмоний тайёргарлик масалаларига мутлако эътибор каратилмаяпти.
Шунингдек, рахбарнинг кул остидаги ходимлари устидан назорат олиб бормаслиги, юклатилган
вазифаларни бажармаслик хдпатлари куплаб кайд
этилмокда. Натижада утган йил мобайнида хизматда йул куйган камчиликлари учун бошкарманинг
49 нафар Ходими ички ишлар органлари хизматидан
бушатилган.
Шу билан бирга, 6 нафар ходим томонидан
порахурлик, фирибгарлик, мансаб ваколатидан четга
чикиш жиноятлари содир этилган.
Юкорида баён килинган салбий холатларни инобатга олган холда, вазирликнинг Транспортдаги
ички ишлар бошкармаси бошлиги Гаффоровни эгаллаб турган лавозимига нолойик деб карор чикариш
керак. Шунингдек, Тошкент ва Андижон вилоятлари
ички ишлар бошкармалари томонидан хам назоратнинг сусайтириб юборилиши, рахбарларнинг совук336
конлиги, бепарволиги натижасида куйи бугин булинмалари фаолиятида сурункали тарзда тизимли камчиликларга йул куйиб келинмокда.
Айникса, боскинчилик, талончилик, угирлик жиноятларини фош этиш борасидаги ишлар уз холига
ташлаб куйилган. Уларни руйхатдан утказмаслик
окибатида боскинчи ва мол-мулк угрилари жазоланмасдан, узларининг ёвуз килмишларини давом эттириб юрибди. Бу эса ахолининг хакли эътирозига
сабаб
булиб,
милицияга
нисбатан
ишончини
сундирмокда.
Тошкент вилоятидаги кидирув эълон килинган
3806 нафар шахсдан 1712 нафари ёки 45 фоизи,
Андижон вилоятидаги 2121 нафар жиноятчидан
857 нафари ёки 41 фоизи ушланмасдан колиши нимадан далолат беради?
Тезкор тадбирлар етарли даражада у т а а з и л м а г а н и
натижасида, айникса, узок муддатга чет элларга
кетган диний экстремизм тарафдорларини кайтариш
чоралари к)филмаган, одам савдоси ва ноконуний
миграцияга карши курашиш буйича умуман натижа
йук.
Профилактика хизматлари томонидан тегишли иш­
лар талаб даражасида ташкил этилмаган ва бошка
мутасадди ташкилотлар билан хамкорлик етарли
эмас. Бунинг натижасида Андижон вилоятида диний
ваъзхонлик холатлари давом этмокда. Тошкент ви­
лоятида эса профилактик хисобда турганлар томо­
нидан угрилнк содир этиш ошиб бормокда. Ушбу
вилоятларда фаолият к>фсатаётган аксарият милиция
337
таянч пунктларининг холати хозирги кун талабига
умуман жавоб бермайди. Хокимликлар тасарруфига
олинмаган ва фукаролар йигинлари билан бир бино­
га жойлаштирилмаган милиция таянч пунктлари хам
бир талай.
Жамоатчилик билан хамкорлик яхши йулга
куйилмаган, куйилган булса хам номига йулга
куйилган.
Профилактика инспекторларининг билим савияси ва касбий тайёргарлиги нихоятда пастлиги натижасида вояга етмаганлар, уюшмаган ёшлар ва аёллар
томонидан хукукбузарликлар содир этиш холатлари
камаймаяпти.
Фукаролар мурожаатларининг сифатсиз куриб
чикилиши натижасида Андижон вилоятида 36 та,
Тошкент вилоятида 103 та мурожаат такроран келиб
тушган.
Хизмат жамоаларида носоглом мухитнинг хукм
суриши туфайли Андижон вилоятида 300 нафар,
Тошкент вилоятида 581 нафар ходим хизмат интизомини бузиб, интизомий жавобгарликка тортилган.
Андижонда 24 нафар, Тошкент вилоятида 36 нафар
ходим конунни бузиб, жиноий жавобгарликка тортил­
ган.
Кайд этилган салбий мисоллардан келиб чиккан
холда, Андижон вилояти ички ишлар бошкармаси
бошлиги Бобожоновни ва Тошкент вилояти Ички
ишлар бошкармаси бошлиги Бобохужаевни эгаллаб
турган лавозимларига нолойик деб карор чикариш
керак.
338
Хурматли йигилиш иштирокчилари!
Ички ишлар тизимида кадрлар билан ишлаш, улар­
нинг малакаси ва масъулиятини ошириш ишларига алох.ида эътибор каратилиб, назоратга олиниши
лозим деб уйлайман.
Бу борада Ички ишлар вазирлиги тизимидаги
укув
муассасалари,
жумладан,
Ички
ишлар
академиясининг )ФНИНИ алохида таъкидлаб утиш
зарур. Ушбу укув маскани ёш офицерларга чукур
билим бериш билан бирга узининг тарбиявий
таъсирини хдм утказиши лозим. Ички ишлар
органларида хизмат килишга муносиб ходимларни
етказиб беришда айнан укув муассасалари рахбарияти ва укитувчиларининг масъулиятини оширишга
алохлда эътибор каратиш керак.
Бу масалада ички ишлар вазири А.Азизов те­
гишли вазирликлар билан бирга ички ишлар органлари
ходимлари лавозимига номзодларга куйиладиган
малакавий талаблар, кадрларни танлов асосида
ишга олиш жараёнлари, ички ишлар органлари
ходимлари фаолияти самарадорлигини бахдпашнинг
аник мезонларини назарда тутадиган ички ишлар
органларида хизматни уташ тартиби тугрисидаги
низом лойихаси ишлаб чикилишини таъминласин.
Шунингдек, ички ишлар органлари ходимлари хулкатворининг
янгиланган
коидалари,
ходимларни
тарбиялаш ва хизмат вазифаси лозим даражада
бажарилишини
таъминлаш
чораларини
назарда
тутадиган ички ишлар органларининг интизом
устави хам ишлаб чикилиши зарур. Бу хужжатларни
339
бир ой муддатда тасдиклаш учун Президент девонига
киритиш керак.
Давлат маслахатчиси У.Исмоилов, ички ишлар
вазири А.Азизов, Ички ишлар академияси рахбари
Б.Матлюбов икки хафта муддатда хар бир вилоятдаги
университетлар
хузурида
профилактика
инспекторлари ва ички ишлар органлари ходимлари
малакасини асосий фаолиятдан ажралмаган холда
ошириш ва кайта тайёрлаш буйича таклифлар киритсин.
Хулоса килиб айтадиган булсак, тахлиллардан
барчамиз тушуниб турибмиз, ички ишлар идоралари
тизимида асосий йуналишлар, жумладан, жинояткидирув ва хукукбузарликлар профилактикаси буйича
камчиликлар хал и куп. Сохддаги мавжуд вазиятни
унглаш ва ишларни тизимли ташкил этиш борасида
олдимизда жуда куп вазифалар турибди. Хотиржамликка берилишга х>еч кандай асос йук.
Кун тартибидаги масаланинг накадар долзарблиги
ва мух,имлйгини инобатга олган холда, хисобот
берувчилардан унга жиддий ёндашишни, аник ва лунда
хисобот беришни талаб киламан.
Ички ишлар органлари фаолияти, тизимда мавжуд
муалшо ва камчиликлар, истицболдаги вазифаларга
багишлангап йигилишдаги маъруза.
2017 йил 9 февраль
340
МУНИС ВА МЕХ.РИБОН АЁЛЛАРИМИЗГА
Э^ТИРОМ ВА ГАМХУРЛИК КУРСАТИШ,
УЛАРНИНГ ОГИРИНИ ЕНГИЛ к и л и ш БАРЧАМИЗ УЧУН *А М К Д О , ХДМ ФАРЗ
Ассалому алайкум, азиз опа-сингиллар!
Мухтарам дустлар!
Аввало, сиз, азизлар билан юртимизга бахор нафаси кириб келаётган ёруг кунларда, Халкаро хотинкизлар байрами арафасида мана шу мухташам кошонада учрашиб турганимдан гоят хурсандман.
Шу кутлуг айём - 8 март байрами билан сизларни, сизларнинг тимсолингизда бутун мамлакатимиз
аёлларини, мухтарама онахонларимиз, кадрли опасингилларимиз, гузал кизларимизни чин калбимдан
муборакбод этиб, барчангизга узимнинг чукур хурматэхтиромим ва эзгу тилакларимни билдиришга ижозат
бергайсиз.
Барчамиз учун азиз ва муътабар булган аёл зоти
хакида суз юритар эканмиз, авваламбор, бизни дунёга
келтирган, ок сут бериб вояга етказган Она сиймоси
олдида бош эгиб таъзим киламиз.
Ер юзида мукаддас деган сузга энг муносиб зот
бу - аввало, Онадир. Халкимиз она сиймосини доимо
улуглаб, ардоклаб яшайди. Юртимизда оналарни шарафлаб мухташам хайкаллар бунёд этилгани хам шундан далолат беради.
341
Биз Она тимсолида Ватанимизни, унинг гузал ва
бетакрор киёфасини к$фамиз. «Она Ватан» деган ибора бежиз айтилмаган, бунда чукур маъно бор. Инсонни инсон киладиган мана шундай юксак туйгу ва
тушунчаларни болаларимиз калбига ёшлигидан сингдирсак, шоирларимиз, рассомларимиз, санъаткорларимиз оналарни, аёлларни тараннум этадиган янги-янги
асарлар яратсалар, нур устига нур булур эди.
Аёлни
эъзозлаш,
аёлга
эхтиром
курсатиш
халкимизга хос олижаноб кадрият х,исобланади. Биз,
барчамиз кандай касб, кандай лавозимда ишламайлик, калбимиз, юрагимиздаги жамики эзгу фазилатлар учун сиз, мехрибон аёллардан умрбод карздормиз.
Айникса, сиз, азизларнинг соглом зурриёд, баркамол авлодни тарбиялаб вояга етказишдаги урнингиз
ва хизматингизни х,еч нарса билан киёслаб, бахдлаб
булмайди.
Сизларнинг мехр-мухаббатингиз, вафо ва садокатингиз, фидойилигингиз сабабли х.аётимиз чарогон.
Сизлар туфайли оилаларимизда тинчлик-осойишталик, кут-барака х.укм сураётгани учун барчангизга
хар канча тасанно айтсак, арзийди, албатта.
Кадрли юртдошлар!
Бугунги кунда Узбекистон хотин-кизлари х,аётимизнинг барча сох,а ва тармокларида узларини тула
намоён этиб келмокда.
Сизлар давлат ва бошкарув идоралари, вакиллик
органларида, ишлаб чикариш, тадбиркорлик ва фсрмерлик тармокларида, ижтимоий сохаларда самарали
342
мех,нат килиб, Ватанимиз тараккиётига муносиб хисса
кушмокдасиз.
Бу хакикатни халкимиз, жамиятимиз яхши билади
ва юксак кадрлайди.
Хозирги вактда мамлакатимиз хотин-кизлари орасида 514 нафар фан доктори, 6 нафар академик, 15 нафар
Узбекистон Кахрамони, 17 нафар сенатор, 15 нафар
Крнунчилик палатаси депутати борлигини, шунингдек,
махаллий кенгашлар депутатларининг 23 фоизидан
зиёдини айнан аёлларимиз ташкил этишини алохида
таъкидлаш лозим.
Унлаб опа-сингилларимиз «Узбекистон фан арбоби», «Узбекистон халк шоири», «Узбекистон халк
укитувчиси», «Узбекистон халк артиста» сингари
давлатимизнинг юксак фахрий унвонларига сазовор булганлар. Шулар каторида 240 нафар ёш истеъдод эгаси Зулфия номидаги Давлат мукофоти билан
такдирланган ва уларнинг сафига бу йил яна 15 нафар
иктидорли кизимиз кушилмокда.
Биз бугун узининг фидокорона мехнати, эришган
улкан ютуклари, давлат ва жамоат ишларидаги фаол
иштироки, ибратли фазилатлари билан халкимиз
Зфтасида обру-эътибор козонган юзлаб опа-сингилларимизнинг номларини хурмат билан тилга оламиз.
Айникса, Узбекистон Кдхрамонлари - кишлок
хужалиги сохаси фидойилари Халчахон Мирзаева, Патилахон Эргашева, Сиёсатхон Абдуллаева, махоратли
педагоглар Манзура Мадалиева, Мавлуда Исматова, Вера Пак, Анора Махмудова, Мухаббат Шаропова, атокли навоийшунос олимамиз Суйима Ганиева,
343
устоз шифокорлар Малика Абдуллахужаева, Ойшахон
Кучкорова, Онесия Сайтова, кули гул хунармандлар
Муяссар Темирова, Мартия Рах.матова барчага $ф н ак
ва намуна булиб келмокдалар.
Шулар каторида таникли академикларимиз М а т ­
хура Мавлоний, Раъно Убайдуллаева, Сайёра Рашидо­
ва, Анна Глушенкова, Мухаббат Абидова, Узбекистон
халк шоиралари Ойдин Хожиева, Халима Худойбердиева, Энахон Сиддикова, Узбекистон халк артистлари Яйра Абдуллаева, Тути Юсупова, Галина Мельнико­
ва, Муножот Йулчиева, Гавхдр Зокирова сингари аёлларимиз халкимиз орасида маълум ва машхурдирлар.
Миришкор фермер ва тадбиркорлар Лолахон Муродова, Рашида Ёдгорова, Дилфуза Мусаева, Сарвиноз Шокирова, Зулфия Очилова, Зебихон Рустамова,
Райхон Рахмонова, Анна Добрих, Зулхумор Эрматова, захматкаш устоз ва мураббийлар Агрепина Шин,
Жамила Баймуратова, Валентина Недикова, Тохира
Исломова, Елена Кучеренко, Сайёра Умарова, жонкуяр махалла раислари ва маслахатчилари Гулбахор
Султонова, Мархамат Максудова, Бувинисо Хамроева,
Гулжахон Ибраимова, Феруза Хасанова, мохир шифо­
корлар Феруза Эрматова, Дилоромхон Тошболтаева
каби опа-сингилларимиз самарали мехнат килиб, бахт
топган инсонлардир.
Ана шундай хурматли аёлларимизнинг купчилиги
бугунги учрашувда иштирок этаётгани даврамизга яна­
да файз багишлаб турибди.
Бугунги кунда мамлакатимизда илм-фан, таълимтарбия, согликни саклаш, маданият ва санъат соха344
ларида мехнат килаётганларнинг 72 фоизи - шунга
эътибор беринг, 72 фоизи - айнан хотин-кизлардир.
Махалла раислари ва фаолларининг аксарият кисмини аёллар ташкил этади. 8,5 мингдан ортик опасингилларимиз
махаллаларда
диний
маърифат
ва маънавий-ахлокий тарбия масалалари буйича
маслахатчи сифатида фаол иш олиб бормокдалар.
Хурматли дустлар!
Барчамизга яхши маълум, утган йигирма беш йил
мобайнида халкимиз ута огир синов ва машаккатларни,
турли кийинчиликларни енгиб, улкан ютук ва натижаларни кулга киритди.
Бундай марраларга эришишда оилада, мехнат жамоаларида, умуман, жамиятимизда энг катта бойлигимиз
булган тинчлик ва баркарорлик, узаро хурмат, мехрокибат мухлтини саклаш ва мустахкамлашда юртимиз
хотин-кизларининг донолиги, сабр-каноат ва матонати,
шукроналик, оилага садокат каби ибратли хусусиятлари хал килувчи ахамиятга эга булди. Мана шундай олижаноб, хакикатан хам буюк инсоний фазилатларингиз
учун сизларга яна бир бор уз номимдан, эл-юртимиз
номидан чукур миннатдорлик билдиришни узимнинг
бурчим деб биламан.
Азиз опа-сингиллар!
Ер юзидаги хар кайси жамиятнинг маданий даражаси унинг аёлларга булган муносабати билан белгиланади.
Бу, албатта, исбот талаб килмайдиган хакикатдир.
Шунинг учун хам мустакилликнинг биринчи кунларидан бошлаб хотин-кизларнинг хукук ва манфаатла345
рини таъминлаш, улар учун муносиб мехнат ва турмуш
шароитини яратиб бериш, кобилият ва салохиятини
руёбга чикариш масаласи юртимизда давлат сиёсати
даражасига кутарилди. Шу асосда оналик ва болаликни хлмоялаш, оила институтини куллаб-кувватлаш,
аёлларнинг огирини енгил килиш, уларнинг жамият
хаётидаги нуфузини ошириш борасида улкан ишлар
амалга оширилди.
Бу хакда гапирганда, барчамиз Биринчи Прези­
дентимиз мухтарам Ислом Абдуганиевич Каримов­
нинг аёл зотига, мамлакатимиз хотин-кизларига юксак
хурмат, доимий эътибор ва гамхурлик курсатиб келганликларини бугун яна бир бор эслаймиз. У кишининг:
«Аёл бахтли булса, оила бахтли, оила бахтли
булса, жамият мустахкам» деган чукур маъноли
сузлари амалий харакатларимизда кулланма булиб
келмокда.
Биз ана шу эзгу даъватга амал килиб, мамлака­
тимизда бошланган кенг куламли ишларни янги
боскичга кутаришни уз олдимизга асосий максад
килиб куйганмиз.
Узбекистонимизни янада ривожлантириш буйича
якинда кабул килинган Х,аракатлар стратегияси ва
унинг узвий кисми булган «Халк билан мулокот ва
инсон манфаатлари йили» Давлат дастури авваламбор
ана шу максадга каратилгани билан ахамиятлидир.
Бизнинг якин ва узок келажакка мулжалланган
сиёсатимизда мухим ижтимоий ахамиятга эга булган
социал масалаларни хал этиш биринчи уринга
куйилмокда. Бу одамларни уй-жой билан таъмин346
лаш, согликни саклаш тизимини тубдан ислох, килиш
буладими, ахдлини арзон ва сифатли дори-дармон
воситалари билан таъминлаш буладими, савдо ва
транспорт хизмати, электр, табиий газ, ичимлик суви
таъминотини яхшилаш буладими, болалар богчалари,
янги мактаблар, санъат ва спорт иншоотлари, равон
йуллар куриш буладими - буларнинг барчаси буйича
биз аник дастур ва режаларни ишлаб чикканмиз ва
уларни сузсиз амалга оширамиз.
Биз жорий йилнинг узида кишлок жойларда янги
намунадаги 15 мингта арзон уй-жой куришни бошлаб
юбордик.
Ана шундай янги уй-жой массивларида зарур инфратузилма тармоклари, жумладан, 415 километрдан
зиёд ичимлик суви, карийб 300 километр электр,
320 километр табиий газ тармоклари барпо этилади.
Яъни бу уй-жойлар яхлит бир комплекс булиб шаклланади. Шунингдек, мамлакатимиз буйича минглаб
километрлик магистрал ва ички йуллар курилади ва
таъмирланади.
Юртимизда аёллар ва ёшларни тадбиркорликка
кенг жалб этиш, оилавий тадбиркорлик ва касаначиликни ривожлантириш максадида 2017 йилда тадбир­
кор аёллар учун 1 триллион сум, таълим муассасаларини битириб чикадиган 10 мингга якин ёшларимиз учун
60 миллиард сум кредит маблаглари ажратиш кузда
тутилмокда.
Биз согликни саклаш сохдсида юкори технологияларга асосланган, ихтисослаштирилган тиббиёт марказларининг худудларда хам фаолият курсатишига
347
жиддий эътибор каратмокдамиз. Бу олис вилоят ва туманларимизда яшаётган ахолига кандай янги имконият
ва кулайликлар тугдиришини, уйлайманки, тушуниш
кийин эмас.
Мисол учун, Коракалпогистон Республикасини ола­
диган булсак, бу ерда Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг Нукус филиалида куп тармокли болалар
клиникаси курилиши жадал олиб борилмокла. Бу шифохона якин келгусида Оролбуйи минтакасидаги бола­
лар саломатлиги буйича йирик марказга айланади.
Хоразм вилоятида эса Россиянинг А.Бакулев номидаги машхур клиникаси билан хамкорликда юрак-кон
томир жаррохлиги буйича тиббий марказ курилиши
бошланди.
Айни вактда Термиз шахрида Республика урология,
Куз микрохирургияси хамда Гинекология ва акушерлик илмий-амалий марказларининг филиаллари барпо
этилади.
Шулар каторида Кашкадарё вилоятида Республи­
ка кардиология ва Эндокринология марказларининг
филиалларини бунёд этиш буйича хам амалий ишлар
бошлаб юборилди.
Биз кишлок врачлик пунктлари фаолиятини, тез ёрдам хизмати, профилактика ва патронаж тизимини яна­
да такомиллаштириш борасида хам кенг микёсда иш
олиб бормокдамиз.
Уйлайманки, «Инсон манфаати хар нарсадан улуг»
деган эзгу гояни амалга оширишга каратилган бундай
ишларнинг ахамиятини халкимиз, авваламбор, сиз,
азиз аёлларимиз хаммадан кура яхши тушунасиз.
348
Мен жойларда булиб, халкимиз вакиллари, мух,тарама аёлларимиз билан мулокотда булганимда,
уларнинг кувонч ва ташвишлари билан якиндан танишганимда, турли кийинчилик ва муаммоларга карамасдан - хаёт узи х,еч качон муаммосиз булмайди опа-сингилларимизнинг орзу-интилишлари, хдётга,
эртанги кунга катта ишонч билан караётганини к>фиб
хурсанд буламан. Чунки биз уз олдимизга куйган
улкан максад ва вазифаларни амалга оширишнинг
энг мух,им шарти, энг асосий замини х,ам аслида
халкимизнинг мана шундай ишончидир.
Кадрли опа-сингиллар!
Барчамизга яхши аён, бугунги шиддатли замон,
дунёдаги аёвсиз ракобат мух.ити биздан жуда кат­
та масъулият ва сафарбарлик билан ишлашни, хдмма
сохдца янгича ёндашувларни талаб этмокда.
Мана шундай кескин шароитда биз юртимизда
тинчлик ва осойишталик, фукаролар ва миллатлар
уртасида хдмжихдтлик мух.итини куз корачигидек
асрашимиз зарур. Айникса, фарзандларимизнинг
калби ва онгини ёвуз хавф-хатарлардан хлмоя
килишга энг долзарб вазифа, деб карашимиз керак.
Агар биз таълим-тарбия, маданият ва маънавият
сохасидаги ишларимизни аник тизим асосида таш­
кил этиб, уларнинг самарадорлигини оширмасак, эр­
танги кунимизни куролмаймиз, уз максадларимизга
етолмаймиз.
Бу борада «Бир болага етти махалла хам ота,
хам она» деган шиор доимий кун тартибида туриши
лозим. Биз ёшларимизни миллий ва умумбашарий
349
кадриятлар рухида тарбиялаш учун бор куч ва имкониятларимизни сафарбар этишимиз зарур. Бундай
гоят мухим вазифани амалга оширишда биз авва­
ло купни к>фган кайвони онахонларимизга, махалла
фаолларига, мухтарам фахрийларимизга, сиз, азиз
опа-сингилларимизнинг акл-заковатингиз, билим ва
тажрибангизга таянамиз.
Оилаларда тиббий, хукукий маданиятни юксалтириш, касб-хунар коллежлари, олий укув юртларини битириб чикаётган ёшларимизни, авваламбор, киз
болаларни иш билан таъминлаш давлат идораларининг
биринчи
галдаги
вазифаси
булиши
шарт.
Айникса, кизларимизнинг саломатлигини асраш,
уларнинг замонавий билим ва касб-хунарлар эгаси
булиб вояга етиши, жамиятда уз муносиб урнини топиши учун биз барчамиз - ота-оналар, жамоатчилик,
мутасадди рахбарлар жавобгарлик ва масъулиятимизни янада кучайтиришимиз зарур.
Нега деганда, киз бола - булгуси оила бекаси, келажагимиз эгасидир. Бугун биз уларга кандай таълимтарбия берсак, эртага улар янги авлодимизга шундай
тарбия беради.
Биз одатда жамиятимиз хаётига карши каратилган
хавф-хатарлар хакида гапирганда, купинча четдан
кирадиган тахдидларни тушунамиз. Лекин эски замондан колган айрим салбий холатлар, афсуски, бугунги
тинч ва ёруг хаётимизга соя солиб турибди. Локайдли:с,
бир-бирини куролмаслик, оилада эр-хотин, кайнонакелин, куни-кушнилар уртасидаги келишмовчилик,
350
аёлларга беписанд караш - бундай ярамас иллатлар
бизга, бизнинг халкимизга мутлако ярашмайди.
Бундай номаъкул холатларни бартараф этиш учун
биз хдр томонлама чукур уйлаб, мунтазам равишда иш олиб боришимиз керак. Шу максадда биз
махаллий хокимликлар ва ички ишлар тизимини,
«Махдлла» ва «Нуроний» жамгармалари тузилмасини
тубдан узгартирдик, уларга ёшлар билан ишлайдиган
кушимча штатлар бердик.
Айни шундай ислохотларни биз Республика
Хотин-кизлар кумитаси ва унинг жойлардаги тузилмалари буйича хдм амалга оширишни режалаштирганмиз. Кумита ва унинг худудий булинмалари ваколатларини янада кенгайтириш, уларнинг моддий-техник базасини яхшилаш, опа-сингилларимизнинг
мех,натини муносиб бах,олаш ва рагбатлантириш, бунинг учун янги имтиёз ва имкониятлар тизимини
яратиш буйича аник чора-тадбирлар кузда тутилмокда.
Буларнинг барчаси юртимизда хотин-кизларнинг
оила ва жамият хдётидаги урни ва таъсирини оши­
риш, уларнинг хаётий манфаатларини янада кенг
таъминлаш каби эзгу максадларга хизмат килади.
Мунис ва мехрибон опа-сингиллар!
Гузаллик ва нафосат айёми - 8 март байрамини
биз хдр сафар катта кувонч ва хдяжон билан
кутамиз. Чунки бу кутлуг айём калбимизда, юрагимизда сизларга булган чексиз мехримиз, х,урматимизни изх,ор этиш учун яна бир катта имконият
беради.
351
Шу маънода, агарки бу байрам бизнинг хаётимизда
булмаган такдирда хам муътабар оналаримиз, мунис
опа-сингилларимиз, дилбар кизларимизнинг хурмати
учун бундай байрамни албатта ташкил этган булардик.
Нега деганда, сизларнинг доимо мана шундай очилиб, хаётдан, такдирдан рози булиб, яйраб-яшнаб юришингиз учун, сизларнинг бахту саодатингиз учун биз
доимо сидкидилдан хизмат килишга тайёрмиз.
Илохим, мана шундай кувончли кунларимиз куп
булсин!
Сизларни бугунги кутлуг байрам билан яна бир
бор табриклаб, барчангизга сихат-саломатлик, оилавий бахт, фарзандларингиз, набираларингиз камолини
куришии тилайман.
Хамиша сог-омон булинг, азизлар!
Халкаро хотин-цизлар
байрамига багишланган учрашувдаги нутк,.
2017 йил 6 март
352
УЗБЕКИСТОН ВА ТУРКМАНИСТОН СТРАТЕГИК ШЕРИК ДАВЛАТЛАР
Мух,тарам Гурбангули Маликгулиевич!
Хурматли дустлар!
Хонимлар ва жаноблар!
Президент Гурбангули Маликгулиевич Бердимухамедовга, туркманистонлик барча дустларимизга
Узбекистон делегациясига кардош Туркманистон заминида курсатилаётган юксак хурмат-эхтиром ва самимий мехмондустлик учун чин юракдан миннатдорлик изхор этишга ижозат бергайсиз.
Бугунги Туркманистон жадал ривожланаётган за­
монавий давлат, унинг окмармар пойтахти эса хакли
равишда жахондаги энг гузал шахарлардан биридир.
Хурматли Гурбангули Маликгулиевич, Туркма­
нистон сизнинг окилона рахбарлигингизда ижтимоий-сиёсий, социал-иктисодий ва маънавий тараккиёт
сохаларида хакикатан оламшумул муваффакиятларга
эришаётганидан биз хам бехад хурсандмиз.
Президент сайловида ишончли галаба козонганингиз
туркман халкининг мамлакатни баркарор ривожлантириш ва модернизация килиш, унинг халкаро майдондаги
нуфузини ошириш, мавкеини мустахкамлаш, халклар
уртасида дустлик ва хамкорлик муносабатларини янада
кенгайтириш борасидаги хизматларингизни эътироф
этганининг тасдигидир.
353
Мухтарам Гурбангули Маликгулиевич, сизнинг
Президентлик лавозимига киришиш муносабати
билан у т к а з и л г а н тантанали маросимда мамлакатларимиз ва халкларимизни нафакат географик жойлашув, балки тарихимиз, маданият ва анъаналаримиз
муштараклиги бирлаштириши хакидаги сузларингизни тула куллаб-кувватлайман.
Туркманистон - биз учун тарих ва вакт синовидан утган, куп асрлик дустлик ва хамкорлик
муносабатлари боглаб турадиган энг якин кушнимиздир.
Тарихий ва маънавий илдизларимизнинг бирлиги
дустона муносабатларни кенгайтириш учун мустахкам
асос яратади. Туркман ва узбек халкларини неча
минг йиллик кардошлик ришталари богламаганида,
эхтимол, бундай узаро хурмат ва англашувга эришиб
булмас эди. Халкларимиз тарихи бир илдизга бориб
такалиши хам бу хакикатни тасдиклайди.
Ун саккизинчи аср урталарида туркман халкининг
улуг фарзанди, улкан шоир, маърифатпарвар ва
файласуф, туркий тилли халклар адабиётининг мумтоз намояндаси Махтумкули Фирогий «Туркманистон
келажаги» шеърида бундай деб ёзган эди:
Бунда биродарлик - урф-одат, дустлик - конун.
Бизнинг делегациямиз кардош Туркманистон заминига келганидан буён худди шундай мухитни хис
этмокда.
Биз халкларимиз уртасидаги ишончни юксак
кадрлаймиз.
354
Фурсатдан фойдаланиб, Узбекистон бундан буён
хдм ана шу ишончни янада мустахдамлаш йулида
барча имкониятларни ишга солишини таъкидламокчиман.
Хурматли дустлар!
Менинг Туркманистонга биринчи давлат ташрифим
ва унинг доирасида сиёсий, иктисодий ва гуманитар
сохаларда имзоланган мухим хужжатлар халкларимиз
фаровонлиги йулида икки томонлама хдмкорлигимизни ривожлантириш учун янги, янада кенг имкониятлар яратишига ишонаман.
Хамкорлигимизнинг узок муддатли хдётий мухим
йуналишларини тартибга соладиган янги хужжатга
алохида ахамият каратамиз.
Бу - икки давлат рахбарлари томонидан имзолан­
ган Стратегик шериклик тугрисидаги битимдир.
Куп киррали хамкорлигимизнинг узок муддат­
ли ва узаро манфаатли жихатларини мустахкамлайдиган мазкур хужжатнинг яна бир мухлм томони
хавфсизлик сохасида якин хамкорликни йулга куйиш
зарурати билан боглик.
Биз Туркманистон халкининг окил етакчиси
сиймосида ишончли дуст ва маслакдошга эга эканимиздан хурсандлигимизни таъкидламокчиман.
Мухтарам
Гурбангули Маликгулиевич, бугун
сизнинг рахнамолигингизда амалга оширилаётган
самарали сиёсат Узбекистон билан Туркманистон
уртасидаги муносабатлар улкан ва порлок истикболга эга эканига ишонч багишлайди.
355
Туркманистон Президенти билан утказган музокараларимиз ва умуман, ташрифимиз якунларидан
мамнун эканимизни яна бир бор таъкидламокчиман.
Хурматли Гурбангули Маликгулиевич, биз эртага
очилиш маросимида иштирок этадиган Туркманобод
шахрида Узбекистон Республикасининг Биринчи
Президенти Ислом Абдуганиевич Каримовнинг ёркин
хотирасига >Фнатилган гузал ёдгорлик мажмуаси
барпо этилгани учун хдм миннатдорлик билдираман.
Шу
муносабат
билан
туркман
халкининг
«Дил - диле дугой, ил - иле», яъни «Тил - гилга кардош, эл - элга» деган теран маъноли ажойиб
маколи х.ам узаро муносабатларимизнинг ру\и ва хусусиятини ифода этишини таъкидлаш уринлидир.
Мухтарам Гурбангули Маликгулиевич!
Биз келажакда кардош Туркманистон билаи шсриклик муносабатларимиз янада ривожланишига, уни
биргаликда сифат жихдгидан янги боскичга олиб
чикишимизга ишонамиз.
Хакикий .дустлик ва якин кушничилик муносабатлари кандай булиши лозимлигини биз бошкаларга
ибрат килиб курсатиш учун барча имкониятларимизни ишга соламиз.
Сузимнинг якунида, мух,тарам Гурбангули Ма­
ликгулиевич, самимий кабул ва мех,мондустлик учун
яна бир бор миннатдорлик билдириб, Сизни
Узбекистонга давлат ташрифи билан боришга таклиф
этаман.
Туркманистон Президенти Гурбангули Малик­
гулиевич Бердимухамедов саломат булсинлар!
356
Узбекистон ва Туркманистон янада тараккий
этаверсин, халкларимиз фаровонлиги юксалаверсин!
Барчангизга соглик-омонлик тилайман!
Туркманистон Республикасига давлат ташрифи
чогидаги цабул маросимида сузланган нутк,.
2017 йил 6 март,
Ашхобод
357
УЗБЕКИСТОН - ТУРКМАНИСТОН:
ЯКИН КУШНИЧИЛИК ВА КАРДОШЛИК
РИШТАЛАРИ МУ СТАВКАМ Л АНМОКДА
Мухтарам Гурбангули Маликгулиевич!
Кадрли туркман кардошлар!
Хурматли дустлар!
Авваламбор, Сизга, хурматли Гурбангули Малик­
гулиевич, туркманистонлик барча дустларимизга
Узбекистон Республикасининг Биринчи Президенти
Ислом Абдуганиевич Каримов хотирасига юксак
хурмат-эхтиром
курсатганингиз
учун
самимий
миннатдорлик билдирмокчиман.
Ушбу ёдгорлик мажмуаси туркман халкининг
буюк йулбошчиси, Узбекистоннинг хакикий дусти
Президент Гурбангули Маликгулиевич Бердимухамедовнинг шахсий ташаббуси билан бунёд этилгани, Туркманобод шахрининг марказий кучаларидан
бирига Ислом Каримов номи берилганини биз
юксак кадрлаймиз. Бунда биз Гурбангули Маликгулиевичнинг туркман
халкига хос олижаноблиги, ажойиб инсоний фазилатларининг намоёнини
курамиз.
Бу
Узбекистон
Республикасининг
Биринчи
Президенти Ислом Каримов вафот этган кайгули
кунларда хам уз тасдигини топди. Узбекистон халки
шундай мусибатли дамларда хакикий елкадош
дустни,
мухтарам
Гурбангули
Маликгулиевич,
358
Сизнинг шахсий кумагингизни, самимий ва дустона
хамдардлигингизни хис килди.
Огир ва мусибатли дамларда дустларимизнинг
мана шундай куллаб-кувватлаши Узбекистон халкини
янада жипслаштирди.
Сизнинг Ислом Каримовга ва Узбекистон халкига
чукур хурмат билан йугрилган самимий сузларингизни хеч качон унутмаймиз.
Самаркандца Узбекистоннинг Биринчи Президента
билан видолашув маросимида Туркманистонда унинг
хотираси албатта абадийлаштирилиши хакида айтган
сузларингиз Узбекистоннинг хар бир фукароси
калбини тулкинлантириб юборди.
Мана, бугун уша кун келди.
Мустакил
Узбекистон
давлатининг
асосчиси
Ислом Абдуганиевич Каримов замонамизнинг улкан
сиёсат ва давлат арбобларидан бири сифатида тарихда
колди.
Чунки у хар кандай кийинчилик ва машаккатларга
карамасдан, тарихан киска даврда Узбекистонни жадал
ва баркарор ривожланаётган замонавий демократик
давлатга айлантирди.
Ислом
Каримов
нафакат Узбекистонда хар
томонлама кучли давлат барпо этиш, балки бутун
минтакада тинчлик ва яхши к у и ш и ч и л и к , баркарорлик
ва фаровонлик мухитини яратиш максадида яшади ва
мехнат килди.
Узбекистоннинг Биринчи Президента барчамизнинг
умумий уйимиз булган Марказий Осиёда адоват
уругини сочиш ва тартибсизликлар келтириб чикаришга
359
каратилган хар кандай уринишларга катъий карши
курашди.
Ислом Каримов минтака халкларининг илдизи бир,
улар минглаб кардошлик ришталари билан богланиб
кетган, бинобарин, утмиши, бугуни ва эртанги куни
хам умумий, деган фикрдан келиб чикиб иш юритарди.
Ислом Абдуганиевич узбек халкининг энг якин
дусти булган туркман халкига хамиша алохида хурмат
билан карар ва шундай муносабатни бутун халкимиз
онгига сингдиришга интиларди.
Буюк Йулбошчимиз менталитетимиз, дунёкарашимиз, тилимиз ва маданий-ахлокий кадриятларими з
ухшашлиги ва муштараклигини хар доим таъкидларди.
Сиз, Гурбангули Маликгулиевич, Ислом Каримовни
«Туркман халкининг фахрий ёшуллиси» унвони
ва Махтумкули номидаги халкаро мукофот билан
такдирлаганингиз рамзий маънога эга булди.
Ислом Абдуганиевич ушбу мукофотлар билан
фахрланар ’ва уларни Туркманистон ва Узбекистон
халклари у Р т а с и Да г и дустлик муносабагларининг
юксак эътирофи намунаси, деб биларди.
Биринчи
Президентимиз
Сизга,
Гурбангули
Маликгулиевич, алохида хурмат билан муносабатда
булганини таъкидлашни истардим.
Ислом Абдуганиевич Сиз билан булган сухбатларни мамнуният билан эслаб, Сизни хамиша иним,
сафдошим ва маслакдошим, дер эди.
Узбекистоннинг
Биринчи
Президенти
билан
Сизнинг уртангиздаги самимий дустлик, узаро ишонч
360
ва хдмфикрлик муносабатлари туфайли Узбекистон Туркманистон хамкорлиги яхши кушнилар ва кардош
халкларнинг алокалари кандай булиши зарурлигининг амалдаги намунасига айланди.
Икки томонлама муносабатларимизнинг бу галги
ташриф давомида яккол намоён булган узига хос
хусусиятлари Ислом Абдуганиевич хотирасига билдирилган юксак хурмат ифодаси ва буюк аждодларимизнинг
орзу-интилишлари
руёбга
чикаётганининг тасдиги, десам, уйлайманки, купчиликнинг
фикрини айтган буламан.
Ислом Абдуганиевичнинг бугунги кунда дунёда руй
бераётган мураккаб жараёнларни бахолаш ва тушуниш
борасидаги ёндашувларимиз муштараклиги бизни
Туркманистон билан янада якинлаштириши хусусидаги бир неча расмий баёнотлари барчамизга яхши
маълум.
Узбекистон Гурбангули Бердимухамедов рахнамолигида Туркманистоннинг бетарафлик буйича
амалга оширилаётган хар томонлама вазмин ташки
сиёсат стратегияси, халкаро ва минтакавий хавфсизлик, иктисодий интеграциялашув ва бутун минтакамизни баркарор ривожлантиришга каратилган
ташаббусларини изчил куллаб-кувватлайди.
Кадрли дустлар!
Бугун Туркманистонда Узбекистоннинг Биринчи
Президентига
уРнатилган
махобатли
ёдгорлик
мажмуасини очар эканмиз, Ислом Абдуганиевичнинг
биз кадрлашимиз ва юксалтиришимиз зарур булган
361
мухлм бойлик - бу мамлакатларимиз ва халкларимиз
>фтасидаги узаро ишончдир, деган бебахо мероси
ва чукур мазмунга бой угитлари Узбекистон ва
Туркманистон муносабатларининг маънавий асосига
айланишига ишонаман.
Ушбу мажмуа Узбекистоннинг хар бир фукароси,
аввало, ёшларни узига жалб этадиган маънавий
маскан булишига ва халкларимизни бир-бирига янада
якинлаштиришига аминман.
Мухтарам Гурбангули Маликгулиевич, Туркманобод шахрида Узбекистон Республикасининг Биринчи
Президента Ислом Абдуганиевич Каримов хотирасини
абадийлаштирганингиз учун Сизга миннатдорлик
билдирамиз.
Калб куридан чиккан ушбу хайрли ва эзгу ташаббус
Узбекистон билан Туркманистон уртасидаги дустлик,
кардошлик ва якин кушничилик муносабатлари
солномасига зарх,ал харфлар билан битилажак.
Улуг аждодларимизнинг рухи доимо бизга рахнамо
булсин!
Гурбангули Маликгулиевич, Сиз килаётган савоб
ишлар Сизга, туркман халкига юз карра зиёда булиб
кайтсин!
Дустлигимиз абадий булсин!
Узбекистон Республикасининг Биринчи Президенти
Ислом Каримов хотирасига Туркманистоннинг
Туркманобод шахрида барпо этилган ёдгорлик
мажмуаси очилишига багишланган
маросимдаги нутк,.
201 7 йил 7 март
362
ДУСТЛИК ВА ЯХШ И КУШНИЧИЛИКНИНГ
ЁРКИН
тимсоли
Мухтарам Гурбангули Маликгулиевич!
Кдцрли туркман кардошлар, азиз дустлар!
Биз бугун, хеч муболагасиз, тарихий бир вокеага
гувох булмокдамиз.
Мухандислик ишлари, транспорт-коммуникация ва
геостратегии ахамиятига к>фа ноёб булган Туркманобод - Фороб куприкларининг ишга туширилиши
нафакат икки кардош халк, балки бутун Марказий
Осиё минтакаси хаётида мухим вокеадир.
Азим Амударёнинг икки киргогини бирлаштирган
ушбу махобатли иншоотларнинг барпо этилгани бир
пайтлар мамлакатларимиз худуди оркали утган ва
китъамизнинг асосий транспорт кон томири булган
Буюк ипак йули янги шароитда кайта тикланганининг
ёркин намунасидир.
Бугун очиладиган ва янги Буюк ипак йулининиг
марказига айланадиган бу куприклар савдо-сотик
ва хамкорликни ривожлантириш, нафакат Марказий
Осиё, балки унинг ташкарисида хам тинчлик
ва фаровонликни таъминлашга хизмат килиши
шубхасиздир.
Шундай кувончли кунда, хурматли Гурбангули
Маликгулиевич, Сизни ва кардош туркман халкини
363
ушбу буюк марра билан чин калбимдан табриклайман.
Халкларимиз учун мухим булган бундай объектлар
Сизнинг
шахсий
ташаббусингиз
билан
бунёд
этилганини яхши биламиз ва юксак кадрлаймиз.
Ушбу ноёб иншоотлар куп асрлар халкларимиз манфаатига хизмат килиши шубхдсиз. Улар Узбекистон
билан Туркманистон уртасидаги мустахкам дустлик
ва яхши кушничиликнинг ёркин тимсолига айланади.
Минтакада шундай йирик иншоотларнинг очилиши
Туркманистонда Сизнинг рахнамолигингизда темир
йул, автомобиль, денгиз ва х,аво йулини узида
бирлаштирган
ривожланган
транспорт
инфратузилмасини ташкил этиш буйича амалга оширилаётган улкан ишлар самарасидир.
Шунингдек, Сизни якинда Туркманистон пойтахтида минтакадаги йирик халкаро аэропортлардан
бири очилгани билан хам самимий табриклайман.
Туркманистоннинг ушбу янги аэропортига Узбекистон
самолётлари дастлабки парвозини амалга оширди
ва бу бизни бир-биримизга янада якинлаштирди.
Узбекистон дунёда биринчилардан булиб Сизнинг
БМТ доирасида Марказий Осиёнинг транзит ва
транспорт салохлятини ошириш, жумладан, у т г а н
йилнинг ноябрь ойида Ашхободда баркарор транспорт
буйича
БМТнинг
биринчи
глобал
конфсрснциясини утказиш борасидаги халкаро ташаббусларингизни куллаб-кувватлади.
364
Биз Туркманбоши шахрида денгиз бандаргохи,
шунингдек, Ашхобод - Туркманбоши - Туркманобод
халкаро автомобиль йули курилиши якунланишини
катта умид билан кутмокдамиз.
Мазкур лойихаларнинг амалга оширилиши Туркманистон ва умуман, бутун Марказий Осиёнинг
транзит салохиятини сифат жихдгидан янги боскичга
кутаради.
Узбекистонда
хам
транспорт
коридорлари
минтакавий тармогининг мухим кисми булган йул
инфратузилмасини ривожлантириш
буйича кенг
куламли ишлар амалга оширилмокда. Бу борада
Фаргона водийсининг баланд тогли худудида ва
Камчик довони оркали утган 19 километрлик ноёб
туннелни уз ичига олган Ангрен - Поп темир йул
магистрали киска муддатларда барпо этилганини
таъкидлаш уРинлиДиР- Бу Узбекистоннинг ягона
темир йул транспорта тизимини шакллантиришни
якунлаш ва Марказий Осиё минтакаси билан Хитойни киска йул оркали боглайдиган транзит
коридорини ташкил килиш учун янги истикболларни очиш имконини берди.
Биргаликдаги саъй-хдракатларимиз мамлакатларимизнинг жахон бозори билан алокаларини ривож­
лантириш учун янада кенг имкониятлар очиши,
инвестициялар окимини купайтириши, иктисодий
тараккиёт учун кулай шароит яратиши ва пировард
натижада халкларимиз фаровонлигини юксалтиришига ишонаман.
365
Мухтарам Гурбангули Маликгулиевич!
Кадрли дустлар!
Туркман ва узбек халклари азалдан Амударёнинг
икки киргогида ёнма-ён, ахил-инок яшаб келган,
хурсандчиликда хам, ташвишли кунларда хам бирбирига елкадош булган.
Халкларимиз бу заминда яратган юксак цивилизация
умуминсоний маданий кадриятлар хазинасига улкан
хлсса кушган.
Хурматли Гурбангули Маликгулиевич, Сизга узаро
манфаатли Узбекистон - Туркманистон хамкорлигини, вакт синовидан утган мустахкам дустлигимизни янада мустахкамлашга кушаётган улкан хиссангиз учун яна бир бор самимий миннатдорлик
билдираман.
Сиз ва дуст туркман халкига бахт-саодат, фаровонлик ва равнак тилайман.
Мухтарам Гурбангули Маликгулиевич, Сизнинг
окилона рахнамолигингизда мустакил Туркманистон
янги ва ёркин муваффакиятларга эришишига ишончим комил.
Туркманистон ва Узбекистон халклари уртасидаги дустлик мустахкамланаверсин.
Сог-саломат булинглар!
Оллох сизга ёр булсин!
Барчангизга катта рахмат!
Туркманобод - Фороб куприкларинипг
очилишига багишланган маросимдаги нутк;.
2017 йил 7 март
366
«МАХТУМКУЛИ СУЗЛАР ТИЛИ ТУРКМАННИНГ...»
Узбек халки азалдан куз-кошдек якин, кондош ва
жондош туркман халкига, унинг адабиёти ва маданиятига юксак эхтиром билан караб келади. Туркман
адабиётининг улкан намояндалари булмиш Озодий,
Андалиб, Камина, Залилий, Мулланафас, Сайидий
сингари атокли шоирларнинг номлари юртимизда
маълум ва машхурдир. Улар орасида буюк туркман
шоири ва мутафаккири Махтумкули Фирогийнинг
ижоди, хеч шубхасиз, алохида ажралиб туради.
Бекиёс суз санъаткори Махтумкули Фирогий
нафакат туркман халкига, айни пайтда бутун Марка­
зий Осиё халклари, хусусан, узбек халкига хам бирдек азиз ва кадрли сиймодир. Махтумкулининг бирор
шеърини билмайдиган узбек, юртимизда унинг китоблари, кушиклари кириб бормаган бирор хонадон
йук, десак, янглишмаган буламиз.
Бугунги кунда дунё маданиятини туркман ада­
биётининг мумтоз намояндаси Махтумкулининг бокий
шеъриятисиз тасаввур этиб булмайди. Шоирнинг
уз халки калбини, унинг орзу-интилишлари ва дарду
аламларини теран бадиият билан куйлаган асарларини маърифий дунё ахли яхши билади.
Дархакикат, Туркманистон Президенти мухтарам
Гурбангули
Бердимухамедов
таъкидлаганидек:
367
«Махтумкули адабий мероси миллийлик чегараларилан чикиб, жахон суз санъатининг бекиёс дурдоналарнга, инсоният тафаккурининг бебахо хазинасига айланди. Шоир асарларини укиб бугунги кунда
биргина туркман халки эмас, балки бутун инсоният
узининг маънавий ташналнгини кондирмокда».
Махтумкули уз элининг турли синов ва машаккатларга мардона бардош бериб, миллий узлигига доимо
содик колганини юксак пардаларда тараннум этди.
Биз туркман халкига хос булган азму шижоат, мардлик ва жасорат, дустга садокат каби олижаноб фазилатларни айнан Махтумкули шеърлари оркали янада
чукур англаб етамиз. Шу маънода, кимки туркман
халкининг калбини, юрагини билмокчи булса, аввало Махтумкулини укиши керак, десак, айни хаки кат
булади. Уз вактида «Махтумкули - сузлар тили
туркманнинг» дея фахрланиб ёзган буюк шоир ва
мутафаккир узининг улмас ижоди билан инсониятни
эзгулик ва яхшиликка чорлашда давом этмокда.
Махтумкули асрлар мобайнида узбекнинг уз
шоирига айланиб кетган, десак, хато булмайди. Унинг
шеърлари узининг чукур маъноси, халкона рухи iyфайли бахши ва хофизларимиз, шоирларимизга
илхом бериб, хамиша давраларда янграб келади.
Эл-юртимизнинг бирор туй-тантанаси Махтум­
кули кушикларисиз утмайди. Айникса, санъаткорларимиз томонидан Махтумкули шеърлари билан ижро
этиладиган «Айрилма», «Ошик булмишам», «Айрилдим», «Намасан?», «Ёкканча булмас», «Куринг»
сингари унлаб кушикларни каттаю кичик барча мухлислар севиб тинглайди.
368
Улуг шоир каламига мансуб «Бой булай деб, иззатингдан айрилма», «Таълим берган устозингдан
айрилма», «Юз йил яшаб, тушсанг ажал кулига,
Унгингдан чапингга бокканча булмас», «Хар йигитнинг аслин билай десангиз, Даврада угириб-туришин
куринг» сингари хикматли сатрлари халкона маколга
айланиб кетган.
Махтумкулининг Хивадаги Шергозихон мадрасасида тахсил олгани, Алишер Навоийдек буюк санъаткорни узига устоз деб билгани халкларимиз урта­
сидаги абадий дустликнинг ажойиб намунасидир.
Таъкидлаш жоизки, Махтумкулининг отаси, шоир
Давлатмамат Озодий хам уз вактида Хивада тахсил
олган эди. Махтумкули Хивада жуда куп хонадонларда булиб, туз тотган, устозлар, дуст-ёрлар орттирган, у ерда кечирган йилларини миннатдорлик
билан эслаб, гузал шеърлар битганини узбек китобхонлари яхши биладилар.
Маълумки, Узбекистон Республикасининг Би­
ринчи Президенти Ислом Каримов ва Туркманистон
Президенти Гурбангули Бердимухамедовнинг фаол
саъй-харакатлари билан мустакил давлатларимиз
уртасида дустлик ва узаро манфаатли хамкорлик
алокаларига мустахкам замин яратилди. Бу борада
гуманитар-маданий сохалардаги муносабатларимиз
изчил ривожланиб бораётгани айникса эътиборлидир.
Бу хдкда гапирганда, Хива шахрида буюк туркман
шоири Махтумкули Фирогий хайкали бунёд этилганини кайд этиш лозим. Ушбу мухташам ёдгорлик
бугунги кунда икки халк дустлигининг, тарихимиз
369
ва маданиятларимиз муштараклигининг тимсоли сифатида кад ростлаб турибди.
Махтумкулининг шеърлари Узбекистонда ил к
бор узбек тилида 1958 йили «Танланган асарлар»
номи билан босилиб чиккан ва халкимизга гоят манзур булган эди. Агар улуг туркман шоирининг она
тилимизда нашр этилган барча китобларининг умумий сонини хисоблайдиган булсак, карийб 1 миллион
нусхадан ортикни ташкил этади. Биргина кейинги ун йилда юртимизда Махтумкулининг унга якин
китоблари атокли узбек ижодкорлари томонидан
юксак махорат билан таржима килиниб, маънавий
хазинамиздан муносиб урин олди.
Шу маънода, таникли туркман адиби Ораз Ягмурнинг «Махтумкулинома» (бу китоб хам узбек тилида
чоп этилган) номли роман-тадкикотида: «Шу уринда
яна бир хакикатни хам тан олиш лозим: дунёда
Махтумкули асарлари энг куп нашр килинадиган
хорижий мамлакат бу - Узбекистондир», деб таъкидлангани.айникса эътиборга моликдир.
Бугун биз мамлакатимизда ахборот-коммуникация технологияларини жадал ривожлантириш билан
бирга, жамиятимизда китобхонлик маданиятини
юксалтириш, шу жумладан, миллий ва жахон адабиётининг энг сара намуналарини нашр этиш
масалаларига алохида ахамият каратмокдамиз. Бу
борада кузга тутилган режаларимизда, хеч шубхасиз, атокли шоир Махтумкули Фирогий асарларини
чоп этиш мухим )фин эгаллайди. Сиз, азиз укувчиларга такдим этилаётган ушбу мухташам китоб хам
ана шу эзгу ишларимизнинг амалий натижасидир.
370
Айни пайтда Туркманистонда хдм узбек адабиёти ва маданиятига доимий эътибор каратилаётгани
бизни мамнун этади. Кардош мамлакатнинг тур­
ли худудларида узбек санъаткорлари иштирокида
дустлик фестиваллари, маданият ва санъат кунлари мунтазам утказиб келинмокда. Туркманистон
нашрларида, жумладан, «Дунё адабиёти» журналида
юртимиз адибларининг асарларидан намуналар чоп
этилмокда.
Шуни алохлда таъкидлаш жоизки, бугунги кунда Узбекистон ва Туркманистон хамкорлигининг
сифат жихдтидан янги боскичи бошланмокда. Биз
мухтарам Гурбангули Маликгулиевич билан давлатларимиз >фтасида нафакат савдо-иктисодий, айни пайтда
маданий-маърифий
сохдлардаги
алокаларимизни
хдм янада ривожлантириш буйича фаол иш олиб
бормокдамиз ва бу йулда барча куч ва имкониятларимизни сафарбар этамиз.
Бугунги кунда Узбекистонда 189 мингга якин
туркман миллатига мансуб ватандошларимиз истикомат килмокда. Туркман тилида фаолият олиб
борадиган 44 та мактабда 8 мингдан ортик болаларимиз таълим олмокда. Улар туркман тилидаги дарслик
ва укув кулланмалари билан тула таъминланмокда.
Ушбу дарсликларни яратиш учун «Узбекистон»
нашриётида «Туркман тили» булими ташкил этилган. Коракалпок давлат университети ва Турткул
педагогика коллежида туркман тилидаги мактаблар
учун педагог кадрлар тайёрланмокда.
371
Айни вактда фаол иш олиб бораётган Республика
туркман маданий маркази Коракалпогистон Респуб­
ликаси, Бухоро, Кашкадарё, Сурхондарё, Тошкент
вилоятлари ва Тошкент шахридаги туркман миллий
маданий марказларини бирлаштириб турибди.
Албатта, икки халк уртасидаги узаро *амжихатлик муносабатларини янада мустахкамлашда
адабий алокаларнинг >ФНИ ва ахамияти бекиёс.
Уйлаймизки, узбек ва туркман халкларининг юрагида безавол яшаб келаётган Махтумкули Фирогий
асарларининг китобхонларимизга такдим этилаётган
мазкур янги нашри бу йулда яна бир мухим кадам
булади.
Ушбу китоб узбек халкининг нафакат забардаст суз
санъаткорига, айни пайтда унинг сиймосида кардош
Туркманистон халкига, унинг бой маданияти ва
тарихига хурмати ва ёруг келажагига булган ишончининг ёркин намунасидир.
Махтумцулининг узбек тилида нашр
этилган китобига ёзилган сузбоши.
2017 йил 7 март
372
УЗБЕКИСТОН ХАЛКИГА НАВРУЗ ТАБРИГИ
Азиз ватандошлар!
Она диёримизга барчамиз орзикиб кутган гузал
ва дилбар фасл - Наврузи олам кириб келмокда.
Ана шу улуг айём билан каттаю кичик барча
юртдошларимизни чин калбимдан самимий муборакбод этаман.
Шаркона янги йил бошланаётган мана шу мунаввар лахзаларда хаммангизга сихат-саломатлик,
оилаларингизга бахт ва омад, кут-барака тилайман.
Кадрли дустлар!
Яшариш ва янгиланиш айёми булган Наврузи
олам биз учун энг кадимий, асл миллий, гоят ардокли
байрамдир.
Юртимиз яшил либосга бурканган мана шу бетакрор кунларда куп миллатли халкимиз дала ва кирлар,
майдон ва хиёбонларда шоду хуррамлик билан
Навруз байрамини нишонламокда.
Бу йилги Навруз байрами барча ш а\ар ва кишлокларимизда умумхалк сайиллари тарзида утаётгани
унга узгача файз ва тароват багишламокда.
Эл-юртимизнинг табиатга, она заминга мехру
мухаббати, узаро ахиллик ва хамжихатлиги «Халк
билан мулокот ва инсон манфаатлари йили»нинг
гоя ва максадлари билан уйгун ва хамоханг булиб
бораётгани хаммамизни кувонтирмокда.
373
Ватандошларимиз бир-бирини кутлаб, дошкозонларда сумалаклар пишириб, дастурхонларга бах.ор
неъматларини тортиб, уйин-кулгилар килмокда, шу
ёруг кунлар учун шукроналар айтмокда.
Узаро мех.р-окибат, саховат ва мурувват, табаррук
кексаларимизни зиёрат килиш, ногиронлар, ёрдамга
мухтож инсонлар х,олидан хабар олиш, х,ашарлар
5пгказиб, юртимизни янада обод килиш каби савобли
одатларимиз х,ар качонгидан х,ам ёркин намоён
булмокда.
Навруз - бу, аввало, мех,нат байрами, де\кончилик
байрамидир.
Бугун катта орзу-умидлар билан янги мавсумни
бошлаётган фидойи дех.кон ва фермерларимизни
барчамиз чин дилдан кутлаймиз. Йилимиз кутлуг
келсин, х,осилимиз мул булсин, деб уларга энг эзгу
тилакларимизни билдирамиз.
Навруз - умумбашарий ахдмиятга эга байрам.
Унинг мохлятида мужассам булган гуманистик гоялар, миллати, тили ва динидан катъи назар, ер юзидаги барча пок ниятли инсонлар учун бирдек тушунарли ва кадрлидир.
Шу сабабли Навруз мустакиллик йилларида Ватанимизда истикомат килаётган 130 дан зиёд миллат ва
элат вакиллари учун том маънода суюкли байрамга
айланди.
Айни пайтда Наврузи олам Бирлашган Миллатлар Ташкилоти томонидан эътироф этилиб, жахон
микёсида кенг нишонланиб келаётгани барчамизга
гурур ва ифтихор багишлайди.
374
Бугун биз пойтахтимизнинг гузал боглари, хиёбонларида хорижий дипломатии корпус вакиллари,
дустларимиз ва хамкорларимиз билан уз кувончимизни бахам к$фмокдамиз.
Фурсатдан фойдаланиб, барча узок ва якин
давлатларнинг халкларига самимий кутловларимизни
йуллаб, уларга тинчлик, равнак ва фаровонлик
тилаймиз.
Азиз ва мухтарам ватандошларим!
Барчангизни кириб келаётган Навруз айёми билан
яна бир бор чин дилдан табриклаб, энг олижаноб,
самимий тилакларимни билдиришга ижозат бергай­
сиз.
Навруз хар бир оила, хдр бир хонадонга, бутун
юртимизга тинчлик-омонлик, кувонч ва бахт олиб
келсин!
Эзгу орзу-ниятларимиз ушалсин, Ватанимиз янада
обод ва фаровон булсин!
Осмонимиз мусаффо, юртимиз тинч, халкимиз
омон булсин!
Наврузи олам барчамизга муборак булсин!
Шавкат МИРЗИЁЕВ,
Узбекистон Республикаси Президенти
2017 йил 20 март
375
УЗБЕКИСТОН - КОЗОГИСТОН:
АЗАЛИЙ ДУСТЛИК ВА ХАМКОРЛИКНИНГ
ЯНГИ БОСКИЧИ
Нурсултон Абишевич!
Кадрли дустлар! Хонимлар ва жаноблар!
Козогистон Республикаси Президенти Нурсултон
Абишевич Назарбоевга, козогистонлик дустларимиз
ва шерикларимизга кардош Козогистон заминида бизга курсатилаётган юксак эхтиром ва самимий
мехмондустлик учун чин калбимдан миннатдорлик
билдираман ва чукур хурматимни изхор эгаман.
Учрашувимиз Навруз байрами кунлари булиб
утаётганида чукур рамзий маъно бор.
Навруз, мухтарам Нурсултон Абишевич, Сиз уз
чикишларингизда
таъкидлаганингиздек,
нафакат
шаркона Янги йил бошланиши, балки бирдамлик,
х.амжих.атлик, мех,р-саховат ва багрикенглик, дустлик
ва кардошлик байрамидир.
Козогистон Республикасига бу галги давлат ташрифи биз учун Узбекистон - Козогистон муносабатларини жадал ривожлантириш ва тубдан кенгайтириш
борасидаги узаро хайрли ва катъий интилишимиздан
далолат беради хамда уларни янги амалий мазмунмохият билан бойитади.
376
Козогистон ва унинг етакчиси, жахон микёсидаги
буюк давлат ва сиёсат арбоби, мухтарам Нурсултон
Абишевични хамиша Узбекистоннинг вакт ва хаёт
синовидан )птан ишончли дусти деб билганмиз ва
шундай деб биламиз.
Узбек халкида «Кушнинг тинч - сен тинч» деган
пурмаъно макол бор.
Бизнинг муштарак тарихий меросимизни ажратиб
булмаганидек, мамлакатларимиз ва халкларимизнинг
бугунги куни ва келажагини хдм айро холда тасаввур
этиб булмайди.
Биз хдр доим бир-биримизга якин булганмиз ва бундан кейин хам бир-биримизга керак буламиз.
Шу муносабат билан Самаркандда Узбекистон
Республикасининг
Биринчи
Президенти
Ислом
Абдуганиевич Каримов билан видолашув маросимида
«Козогистон \а р доим Узбекистон ва унинг халкини
куллаб-кувватлайди. Бирга л и кд а кувониб, огир
дамларни хам биргаликда бошдан кечирамиз»,
деган сузларингизни яхши эслаймиз ва х.еч качон
унутмаймиз.
Ушбу самимий сузлар калбимизни тулкинлантириб
юборди ва муносабатларимизни янада мустахкамлади.
Хурматли Нурсултон Абишевич!
Кадрли дустлар!
Козогистон
Президентининг окилона рахбарлигида изчил ва самарали амалга оширилаётган туб
узгаришлар,
модернизация
сиёсати,
мамлакатни
баркарор ва мутаносиб ривожлантириш буйича
377
пухта уйланган чора-тадбирлар тизими дунё микёсида
кенг эътироф этилмокда.
Жахон майдонида Козогистоннинг юксак обруэътибори, аввало, уз халкининг тан олинган рахнамоси,
хурматли Нурсултон Абишевичнинг номи, унинг
нафакат минтака, балки бутун ер юзида тинчлик ва
баркарорликни таъминлашга дойр тарихий ташаббуслари билан боглик.
Шуни яна бир бор алохида таъкидламокчиман:
Узбекистон хамиша Козогистоннинг ишончли шериги ва дусти булган ва шундай булиб колади. Биз
Козогистон эришаётган муваффакиятларни Узбекистоннинг ютуклари, деб биламиз.
Буюк аждодларимиз хам шундай юксак маънавий
принципларга сузсиз риоя этишга чакирганлар.
Буюк шоир ва мутафаккир Абайнинг куйидаги
умрбокий сузлари бугунги интилишларимиз билан
хамоханг экани билан тахсинга сазовордир: «Эзгулик,
рахмдиллик, узингга раво курганни бошкаларга
хам раво куриш — мана, хакикий калб кандай
булиши
керак. Чинакам
шерюрак, козокча
айтганда, «журекли» одамлар шундай булади».
Айнан шу боис халкларимиз бугунги учрашув
ва музокараларимизни баланд рух билан карши
олмокда, нафакат Узбекистон билан Козогистоннинг
узок муддатли серкирра муносабатлари истикболи,
балки бутун минтакамизда баркарорлик ва изчил
ривожланиш шу учрашув ва музокаралар якунига
боглик эканини улар яхши англайди.
Мустакил Узбекистон эришаётган барча муваффакиятларга куп миллатли юртимизда тинч-тотув
378
яшаб келаётган козок миллатига мансуб юз минглаб фукароларимиз хдм салмокли хдсса кушаётгани
бизни гоят кувонтиради. Уларнинг орасида Узбекистон
парламенти ва махаллий х,окимият вакиллик органларига сайланганлар, турли даражадаги рахбарлар
х,ам куп.
Мустакиллик йилларида Узбекистоннинг козок
миллатига мансуб 600 дан зиёд фукароси юксак дав­
лат мукофоти ва унвонларига сазовор булгани хдм
уларнинг мамлакатимиз тараккиётига муносиб хлсса
кушиб, халкимиз орасида х,урмат козониб, кенг
эътироф этиб келинаётганининг тасдигидир.
Хурматли дустлар!
Бугун ишонч рухлда булиб утган амалий музокаралардан тулик коникиш х,осил килганимни, минтакавий
ва халкаро муносабатларга дойр мухлм масалалар
юзасидан узок муддатли манфаатлар ва позицияларимиз х,амох.анг эканини таъкидлашни истардим.
Биз Узбекистон билан Козогистоннинг узаро интилиши кучайиб, муносабатларимиз янада жадал туе
олаётгани, янада мазмунли булаётганини яна бир бор
тасдикладик.
Бошкача айтганда, савдо-иктисодий х.амкорлигимиз кулами тобора кенгайиб бормокда.
Бугун имзоланган х,ужжатлар мамлакатларимиз
ва кардош халкларимиз фаровонлиги ва манфаати
йулида хдмкорлигимизнинг х,али ишга солинмаган
улкан салохдятини амалга ошириш учун мустахдам
асос булиб хизмат килади.
379
Фурсатдан фойдаланиб, Узбекистон ва Козогистон
халклари 5фтасидаги дустлик ва яхши кушничилик
муносабатларини хамиша х.ар томонлама мустахкамлаш тарафдори
булиб
келаётган
мухтарам
Нурсултон
Абишевичга
алохида
миннатдорлик
билдирмокчиман.
Шу уринда козок халкининг куйидаги маколини
келтирмокчиман:
«Д осты к бар жерде табыс бар», яъни, «Дустлик
бор жойда муваффакият бор».
Президент Нурсултон Абишевич Назарбоев согомон булсинлар!
Узбекистон ва Козогистон уртасидаги дустлик ва
хар томонлама хамкорлик янада мустахкамлансин!
Кардош халкларимизнинг равнаки ва фаровонлиги
зиёда булсин!
Козогистон Республикасига давлат ташрифи
чогидаги к;абул маросимида супанган пути;.
2017 йил 22 март,
Остона
380
ТАРИХИМИЗ ВА МАНФААТЛАРИМИЗ
МУШТАРАК
Мухтарам Владимир Владимирович!
Хурматли дустлар!
Россия заминида бизни самимий кутиб олганингиз
ва к5фсатилаётган мех,мондустлик учун чин дилдан
миннатдорлик изх,ор этишга рухсат бергайсиз.
Хурматли Владимир Владимирович, Узбекистон
ва Узбекистон халки номига билдирган самимий
сузларингиз учун чин юракдан ташаккур айтаман.
Россия биз учун х.аёт синовларидан утган ишончли стратегик шерик ва иттифокчи булиб келган ва
бундан буён хдм шундай булиб колади.
Биз тарихимиз муштараклигини, манфаатларимиз, маънавий ва маърифий илдизларимиз бирлигини
х.еч качон унутмаймиз.
Таникли олим, академик Дмитрий Сергеевич
Лихачёв айтганидек, «Хотира - виждон ва маънавият, маданият негизидир. Хотирани асраб-авайлаш
эса узимиз ва келажак авлодлар олдидаги маъна­
вий бурчимиздир».
Россия бугунги кунда ишонч ва катъият билан
изчил тараккий этаётгани, унинг халкаро майдондаги
нуфузи тобора ортиб бораётгани бизни кувонтиради.
Хеч шубхдсиз, бу - Россия Федерацияси Президен­
ти мухтарам Владимир Владимировичнинг узокни
кузлаб юритаётган прагматик сиёсати натижасидир.
381
Узбекистон халки буюк рус халкини, унинг бой
тарихи, санъати, анъана ва кадриятлари, рус характерига хос багрикенгликни чукур хурмат килишини
алохида таъкидлашни истардим.
Бугунги кунда саховатли Узбекистон заминида
карийб 1 миллион этник руслар истикомат килиб,
фидокорона мехнати билан уз Ватани деб биладиган
Узбекистон тараккиётига муносиб хисса кушмокда.
Ишончим комил, бу галги ташриф мамлакатларимиз
ва халкларимиз
фаровонлиги
йулида
Узбекистон билан Россиянинг стратегик шериклик
ва иттифокчилик муносабатларини янада кенгайтириш
ва мустахкамлашга хизмат килади.
Россия Федерацияси Президенти Владимир
Владимирович Путинга мустахкам соглик тилаймиз!
Халкларимиз фаровонлиги янада юксалсин!
Барчангизга соглик-омонлик тилайман!
Россия Федерациясига давлат ташрифи
чогидаги к,абул маросимида сузланган путь;.
2017 йил 5 апрель,
Москва
382
ТИНЧЛИК, ДУСТЛИК ВА ХДМКОРЛИК
ЙУЛИДА
Мухтарам хонимлар ва жаноблар!
Авваламбор, сизларни - хорижий давлатларнинг
дипломатии ваколатхоналари рах,барларини Узбекистонда масъулиятли ва шарафли вазифангизни
адо этишга расман киришганингиз билан самимий
кутлайман.
Барчангизга чукур хурмат ва эхтиромимни, эзгу
тилакларимни билдириб, сизлар вакиллари булган
давлатлар ва халкларга тинчлик-осойишталик, равнак
ва фаровонлик тилайман.
Биз сизларнинг мамлакатларингиз билан сиёсий
мулокотни янги боскичга к)лгариш, узаро манфаатли
хамкорликни хдр томонлама мустахдамлаш тарафдоримиз. Сизларни ишонтириб айтмокчиман: бу
борадаги фаолиятингиз амалий натижалар бериши
учун Узбекистон рах.барияти, конунчилик х,окимияти, мамлакатимиз хукумати барча зарур ёрдам ва
кумакни аямайди.
Хурматли элчилар!
Узбекистон Республикаси мустакилликка эришган
дастлабки кунлардан бошлаб пухта уйланган ташки
сиёсатни изчил амалга ошириб келмокда. Унинг
замирида узбек халкининг куп асрлик тарихи ва
маданияти, анъана ва кадриятлари, эзгу орзу-интилиш
ва манфаатлари мужассамдир.
383
Узбекистоннинг
ташки
сиёсати
Бирлашган
Мпллатлар
Ташкилоти
Низомида
мустахкамлаб
куйилган
асосий
хукукий
тамойилларга
ва
Конституциямизга, биз уз зиммамизга олган халкаро
мажбуриятларга тулик мос холда амалга оширилмокда.
Биз бундан буён хам уз ташки сиёсатимизни
олиб боришда Узбекистон Республикасининг Ташки
сиёсий фаолият концепциясида белгиланган стратегии
вазпфалар ва устувор йуналишларга таянамиз.
Биз
узимиз
танлаган,
тинчликпарварликка
асосланган, юзага келадиган зиддият ва карамакаршиликларни факат тинч, сиёсий воситалар билан
.чал этишга каратилган йулга доимо содикмиз.
Хеч кандай харбий-сиёсий блокларга кушилмаслик, бошка давлатларнинг харбий базалари ва
объектларнинг Узбекистон худудида жойлашувига,
харбийларимизнинг чет эллардаги операцияларда
иштирок этишига йул куймаслик давлатимизнинг
катьий сиёсий позицияси булиб колади.
Ташки сиёсат сохасидаги барча хамкорларимизга
нисбатан очиклик ва хайрихохлик рухида, прагматик
сиёсат олиб борамиз.
Мухтарам хонимлар ва жаноблар!
Узбекистон дунёдаги барча давлатлар, аввало,
кушни мамлакатлар билан яхши кушничилик, дустлик
ва хамкорлик муносабатларини ривожлантиришга
алохида эътибор каратади.
Бизнинг халкимизда «Ён кушни - жон кушни»,
«Кушнинг тинч - сен тинч» деган ажойиб маколлар
бор. Булар тарих тажрибасидан келиб чикиб, неча
384
минг йиллик яхши кушничилик муносабатларини
инобатга олиб айтилган буюк хикматли сузлардир.
Биз Киргиз Республикаси билан узаро манфаатли
алокаларимизни янги боскичга кутаришни мухим
вазифа деб биламиз. Халкларимиз 5фтасидаги
замонлар синовидан утган кардошлик ришталари
узаро хурмат ва дустона муносабатлар, муштарак
маданий кадриятлар оркали узвий богланиб кетган.
Киргизистон
Президента
хурматли Алмазбек
Шаршенович Атамбаев билан Самарканд шахрида
утказган
музокараларимиз
икки
томонлама
хамкорлик сохасида янги сахифа очганини алохида
таъкидламокчиман.
Биз Киргизистон билан узаро хурмат, бирбиримизнинг манфаатларимизни тан олиш асосида
ва халкаро хукук меъёрларига мувофик тарзда янада
самарали хамкорлик килишга тайёр эканимизни
билдирамиз. Ва бугун мамлакатимизда уз фаолиятини
бошлаётган
хурматли элчи Данияр
Батирович
Сидиков жанобларига муваффакият тилаймиз.
Биз Узбекистон ва Европа Иттифоки уРтасиДа
карор топган самарали муносабатларни юксак
кадрлаймиз. Бунинг мустахкам хукукий негизини
Шериклик
ва
хамкорлик
тугрисидаги
битам
ташкил этади. Шу хужжат асосида куп киррали
муносабатларимизнинг таъсирчан механизмлари Хамкорлик кенгаши
ва кумитаси,
Парламентлараро хамкорлик кумитаси ва бошка тузилмалар
фаолият к>фсатмокда.
385
Уйлайманки, «Европа Иттифоки - Марказий
Осиё»
форматидаги
вазирларнинг
навбатдаги
учрашувининг шу йил кузда Узбекистонда утказилиши
узаро
манфаатли
хамкорликни
янада
мустахкамлашга ёрдам беради.
Утган йили Т у к им ачи лик сохасидаги битимнинг
Европа парламента томонидан тасдикдангани савдоиктисодиёт
сохасидаги
хамкорлигимизни
янада
кучайтириш учун янги истикболлар очмокда.
Биз Узбекистон ва Европа Иттифоки уртасидаги
шериклик муносабатларининг кенг куламли инвести­
ция дастури доирасида Европа тикланиш ва тараккиёт
банки билан хамкорликни янада ривожлантириш
буйича фаол иш олиб боряпмиз.
Европа Иттифокининг элчиси этиб тайинланган
хурматли Эдуарде Стипрайс жанобларининг Узбекистондаги фаолияти хар томонлама самарали
булишига тилакдошмиз.
Биз жахондаги етакчи давлатлардан бири булган
Франция билан кенг куламли алокаларимиз изчил
ривожланиб бораётганидан мамнунмиз.
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Хавфсизлик Кенгашининг доимий аъзоси сифатида Франция Марка­
зий Осиёда ядро куролидан холи зона яратиш буйича
ташаббусимизни куллаб-кувватлаганини юкори бахолаймиз.
Давлатларимиз уртасида фаол сиёсий мулокот олиб
борилмокда. Шу йил март ойида Узбекистон ташки
ишлар вазири Парижга ташриф буюрди. Апрель
ойида эса Франция ташки ишлар вазири жаноб
Жан Марк Эро Тошкентда кабул килинди.
386
Етакчи Франция компанияларининг мамлакатимиз
иктисодиётидаги
иштирокини,
шунингдек, икки
томонлама савдо хджми усиб бораётганини алохида
кайд этиш зарур. Узбекистонда Франция тараккиёт
агентлигининг тузилмаси иш бошлади.
Маданий-гуманитар сохадаги хамкорлик алокаларимизнинг мухим йуналиши хисобланади. Фукароларимиз, аввало, ёшларимиз француз тилини пухта
)фганишида «Француз альянси»нинг мамлакатимиздаги фаолиятини куллаб-кувватлаймиз.
Давлатларимиз уртасидаги хамкорликни янада ривожлантириш учун мухтарам элчи Виолен де Вильмор
хонимлари муносиб х.исса кушади, деб ишонамиз.
Европа Иттифокининг яна бир йирик аъзоси Италия
билан Узбекистон уртасидаги муносабатлар изчил
ривожланиб бормокда. Жумладан, парламентларимиз у р т а с и д а Якин ва самарали хдмкорлик йулга
куйилгани эътиборга сазовордир.
Савдо, иктисодиёт ва саноат сохасидаги хамкорлик
хамда экспорт кредитлари буйича Узбекистон Италия хукуматлараро ишчи гурухининг шу йил
Рим шахрида булган навбатдаги йигилиши икки
томонлама савдо-сотик хажмининг усиши, иктисодиётимизда Италия сармоялари ортиши учун кулай шартшароит яратади.
2009 йилда Тошкент шахрида очилган Турин
политехника университета киска муддатда Узбе­
кистон ёшлари хдвас билан интиладиган олий укув
юртларидан бирига айланди. Иктисодиётнинг реал
секторидаги талабни инобатга олган холда, биз
387
жорий йилда мазкур университет учун кабул
квоталарини ошириш масаласини к>фиб чикмокдамиз.
Биз элчи этиб тайинланган хурматли Андреа
Бертоцци жанобларининг фаолиятига муваффакиятлар
тилаймиз.
Биз Шаркий Европадаги анъанавий хамкорларимиздан бири булган Чехия Республикаси билан
дустона муносабатларимизни юксак кадрлаймиз.
2015 йилда Чехия Сената раиси М.Штех, шу йил
февраль ойида Депутатлар палатаси раиси Я.Гамачек
бошчилигидаги делегациялар мамлакатимизда булди.
Биз турли даражадаги, жумладан, олий макомдаги
ташрифларни амалга оширишдан манфаатдормиз.
Савдо, инвестиция ва туризм сохаларида хали
ишга солинмаган катта имкониятлардан келгусида
давлатларимиз равнаки, халкларимиз фаровонлиги
йулида кенг фойдаланамиз, деган умиддамиз.
Шу борада Чехия Республикасининг элчиси,
хурматли Ярослав Сиро жаноблари билан биргаликда
самарали фаолият олиб борамиз, деб ишонамиз.
Япония бизнинг ташки сиёсатимизда алохида урин
тутадиган стратегик хамкоримиздир.
Японияни нафакат дунёдаги иктисодий ривожланган давлат, балки глобал муаммоларни хал эгишда
тобора сезиларли роль уйнаётган кудратли мамлакат,
деб биламиз.
Япония
Бош
вазири Синдзо Абэ Жаноби
Олийларининг 2015 йил октябрда Узбекистонга
амалга оширган расмий ташрифи куп киррали
хамкорлигимизни
стратегик
шериклик
рухида
ривожлантириш йулида янги кадам булди.
388
Биз япониялик дустларимиз томонидан курсатилаётган кенг куламли амалий ёрдам учун миннатдормиз.
Япония билан инвестициявий ва молиявий-техник
хамкорликни янада кенгайтириш, юкори технологиялар, транспорт инфратузилмаси, коммуникация, машинасозлик каби истикболли тармоклар буйича лойиха
ва дастурларни биргаликда амалга оширишга тайёрмиз.
Тошкент давлат техника университета кошида
ташкил этиладиган Узбекистон - Япония ёшлар
инновация марказининг ишга туширилишига катта
кизикиш билан караяпмиз.
Мазкур марказ саноат тармокларига энг илгор
инновацион гоя ва технологияларни кенг татбик
этиш, соха ривожини янги боскичга к$лгаришда катта
ахамиятга эга булади.
Хурматли элчи Нобуаки Ито жанобларининг
фаолиятига омадлар тилаймиз.
Биз нафакат минтакада, балки араб ва мусулмон
оламида катта обру-эътиборга эга Миср Араб
Республикаси билан анъанавий дустона хдмкорликни
янги боскичга кутаришдан манфаатдормиз.
Миср Араб Республикаси билан парламентлараро мулокот ва ташки ишлар вазирликлари
уртасида сиёсий алокаларни янада ривожлантириш
тарафдоримиз. Иктисодий алокаларимизни жадаллаштириш максадида Хукуматлараро кушма комис­
сия фаолиятини кучайтириш зарур.
389
Шуни таъкидлаш уринлики, Узбекистон ва Миср
халкларини куп асрлик ришталар, мукаддас ислом
дини, муштарак маданий кадриятлар боглаб туради.
Нил дарёсида сув хажмини улчайдиган ноёб
курилма - ниломер ускунасининг асосчиси, буюк
ватандошимиз Ахмад Фаргонийнинг бой илмий
мероси билан халкларимиз бирдек фахрланади.
Аллома бобомизнинг Кохира шахрида барпо этил­
ган муаззам хайкали тимсолида биз Миср халкининг
узбек халкига булган юксак хурмат-эхтироми ифодасини курамиз.
Биз Мисрнинг юртимиздаги элчиси этиб тайинланган Амани аль-Этр хонимларига узининг шарафли ва
масъулиятли вазифасини адо этишда катта ютуклар
тилаймиз.
Биз учун якин дуст ва иктисодий шерик булган
Туркия Узбекистон мустакиллигини биринчилардан
булиб тан олганини хеч качон унутмаймиз.
Туркия Президента Р.Т.Эрдоган Жаноби Олийлари билан Самаркандда булиб утган музокараларимиз давлатларимиз уртасидаги муносабатларни
янги боскичга олиб чикиш жараёнини бошлаб берди.
Биз икки томонлама келишувларни амалга ошириш
буйича барча сохаларни камраб олган Амалий
харакатлар режасини, яъни узига хос «йул харитаси»ни
кабул килдик.
Узаро савдо хажмини купайтириш ва истикболли
инвестиция лойихаларни амалга оширишда Савдоиктисодий хамкорлик буйича хукуматлараро комис­
сия фаолиятига алохида эътибор каратамиз.
390
Якинда Узбекистон хукумат делегациясининг
Туркияга ташрифи чогида савдо ва сармоявий,
туризм, транспорт коммуникациялари, логистика
ва бошка сохаларда эришилган келишувлар узаро
хамкорликни янада ривожлантириш учун мустахкам
пойдевор булиб хизмат килади.
Биз Туркия Ташки ишлар вазири жаноб Мевлют
Човуш углининг якинда Узбекистонга амалга оширган ташрифи доирасида ана шу масалаларни батафсил
мухокама килдик.
Бугун Туркиянинг мамлакатимизда иш бошлаётган элчиси хурматли Ахмет Башар Шен жанобларига муваффакият ва ютуклар ёр булишини тилаймиз.
Саудия Арабистони Подшохлиги билан хамкорлик
Узбекистон учун мухим ахдмият касб этади.
Фурсатдан фойдаланиб, Макка ва Мадина каби
муборак шахарлар жойлашган, бутун ислом уммати
учун азиз булган ушбу табаррук маконни асрабавайлаб келаётган Икки мукаддас масжид ходими,
Подшох Салмон бин Абдулазиз Ол Сауд Аъло
Хазратларига ва Подшохлик хукуматига самимий
миннатдорлигимни изхор этаман.
Шунингдек,
сунгги
йилларда
хаж
амалини
адо
этишни
истаётган
фукароларимиз
сони
ортиб бораётганини инобатга олиб, 2017 йилда
хаж зиёратига борувчилар сонини икки минг
нафарга оширишга карор килганимизни таъкидламокчиман.
391
Саудия Арабистони билан халкаро ташкилотлар
доирасидаги куп томонлама алокаларни, хусусан,
Ислом хамкорлик ташкилоти билан узаро муно­
сабатларни юкори бахолаймиз. Узбекистон хозирги
вактда ушбу ташкилотнинг Ташки ишлар вазирлари
кенгашига раислик килмокда.
Мамлакатимиз Саудия Арабистони билан узаро
манфаатли ва узок муддатли муносабатларни савдоиктисодий, сармоявий ва молиявий сохаларда янада
фаоллаштириш тарафдоридир.
Бугун мамлакатимизда уз фаолиятини бошластган
Саудия Арабистони Подшохлигининг элчиси хур­
матли Хишом Мишал Ал-Сувейлим жанобларига
сихат-саломатлик, шарафли лавозимда муваффакиятлар ёр булишини Оллохдан сураб коламан.
Мухтарам элчилар!
Маълумки, хар бир дипломатик ваколатхона
рахбарининг вакти жуда тигиз булади, буни барчамиз
яхши биламиз.
Шунга карамасдан, мен сизларга фурсат топиб,
Узбекистоннинг бетакрор шахар ва кишлокларига
боришни, халкимиз хаётида юз бераётган улкан
узгаришлар билан бевосита танишишни гавсия этгаи
булардим.
Самарканд, Бухоро, Хива, Термиз, Шахрисабз,
Карши каби кадимий шахарларимиз, Коракалпогистон, Фаргона водийси ва бошка минтакаларимизга ташриф буюриш оркали сизлар у'зингиз учун
янги бир олам кашф этасиз.
392
Узбек халкининг бой маданияти, ноёб тарихи
ва мех.мондустлиги хакида янада кенгрок тасаввурга
эга буласиз, деб уйлайман.
Бугунги
учрашувимиздан
фойдаланиб,
узаро
хдмкорлигимизни янада ривожлантириш максадида
бир таклифни билдирмокчиман.
Сизларнинг мамлакатимиздаги фаолиятингизни
самарали ташкил этиш учун хорижий давлатлар
элчиларининг Узбекистон Республикаси Бош вазири
ва хукумати аъзолари билан, биринчи навбатда,
ташки ишлар вазири билан доимий учрашув ва
мулокотларини йулга куйиш максадга мувофик
булур эди.
Бу тадбирларда Узбекистоннинг чет давлатлардаги
элчилари хам иштирок этиши лозим.
Уйлайманки, бундай учрашувлар мамлакатларимиз уртасидаги узаро манфаатли алокаларни ривож­
лантириш билан боглик масалаларни атрофлича
мухокама килиш ва уз вактида зарур карорлар кабул
килиш имконини беради.
Хурматли элчилар!
Сизларни мамлакатимизда юксак дипломатик
лавозимда иш бошлаётганингиз билан яна бир бор
самимий табриклаб, барчангизга мустахкам соглик ва
омадлар тилайман.
Сизларнинг куч-гайратингиз, фаол саъй-харакатингиз билан мамлакатларимиз уртасидаги алокалар
янги боскичга кутарилиб, халкларимизнинг бахту
саодати йулида хизмат килади.
393
Хуш келибсиз Узбекистонга, хуш келибсиз биз­
нинг гузал юртимизга!
Эътиборингиз учун ташаккур.
Хорижий давлатларнинг Узбекистон Республикасига
янги тайинланган элчиларидан ишонч ёрлицларини цабул
к,илиб олиш маросимидаги путь;.
2017 йил 2 май
394
БУЮК АЖДОДЛАРИМИЗНИНГ МУКАДДАС
ХОТИРАСИ ВА ЖАСОРАТИ ОЛДИДА
БОШ ЭГАМИЗ
Ассалому алайкум, азиз ватандошлар!
Мух,тарам фахрийлар!
Хурматли мехмонлар!
Аввало, барчангизни 9 май - Хотира ва кадрлаш
куни билан, Иккинчи жахон урушида козонилган
буюк Галабанинг 72 йиллиги билан чин калбимдан
самимий табриклайман.
Сиз, азизларга ва сизларнинг тимсолингизда бутун
халкимизга узимнинг чукур хурмат-эхтиромим ва эзгу
тилакларимни изхор этаман.
Барчамизга маълумки, Биринчи Президентимиз
мухтарам Ислом Абдуганиевич Каримовнинг ташаббуси билан 9 май санасини юртимизда Хотира
ва кадрлаш куни сифатида кенг нишонлаш яхши
анъанага айланиб колди.
Мана шу улуг айём кунида хаммамиз энг аввало
уруш
майдонларидан
кайтмаган
минг-минглаб
юртдошларимизнинг мукаддас
хотираси олдида
бош эгиб, уларнинг рухи покларига хурмат бажо
келтирамиз.
Айни вактда жанг майдонларида мардлик ва жасорат курсатган, фронт ортида фидокорона мехнат
килиб, бугун орамизда сог-саломат булиб юрган
мухтарам фахрийларимизга таъзим киламиз. Х,03ИРГИ
395
тинч-осойишта хаётимиз, мусаффо осмонимиз учун
уларга чексиз миннатдорлик билдирамиз.
Хеч шубхасиз, бу дахшатли уруш, бутун инсоният
катори, бизнинг халкимизга хам мислсиз кулфат ва
йукотишлар олиб келди.
Иккинчи жахон урушида юзлаб юртдошларимиз
Совет Иттифоки Кдхрамони унвонига сазовор булди,
минглаб оталаримиз, боболаримиз жанговар орден ва
медаллар билан мукофотландилар.
Халкимиз фронт ортида фидокорона мехнат килиб,
уруш майдонларига жуда катта микдорда харбий
техника, курол-ярог, дори-дармон, кийим-кечак, озиковкат махсулотлари етказиб берди.
Ута огир ва машаккатли йилларда халкимизнинг
инсонпарварлик ва багрикенглик фазилатлари яккол
намоён булди. Эл-юртимиз мамлакатнинг уруш
булаётган гарбий худудларидан эвакуация килинган
гурли миллатга мансуб 1 миллионга якин болалар,
аёллар ва кексаларга бошпана бериб, бир бурда
нонини улар билан бахам курди.
Узбекистонга кучириб келтирилган заводларда
кексалар, аёллар, усмир болалар туну кун машаккат­
ли мехнат килгани - хакикий фидойилик, кахрамонлик намунаси, дссак, асло хато булмайди.
Бундай мисоллар Буюк галаба биз учун накадар
кимматга тушгани, халкимиз дунёни фашизм балосидан халос этишга кандай катта хисса кушганини
яккол курсатади.
Тарихнинг ана шундай бешафкат ва суронли
синовларидан ёруг юз билан, хар томонлама муносиб
396
утган халкимизга хар канча таъзим килсак, хар канча
тасаннолар айтсак, арзийди, албатта.
Сиз,
мухтарам
фахрийларимизнинг
урушдан
кейинги огир тикланиш йилларида кандай буюк
хизмат килганингизни халкимиз асло унутмайди.
Сизларнинг мардлик ва матонатингиз, мехнат
жасоратингиз бугунги ва келгуси авлодлар учун ха­
миша ибрат намунаси булиб колади.
Азиз дустлар!
Шу кунларда одамларимиз юртимизда, барча
вилоят ва туманларда барпо этилган Хотира
майдонларига келиб, Мотамсаро она хайкали пойига
гуллар куймокда. Урушда хдлок булган уз якинлари,
ота-боболари хотирасини ёд этмокда. Бугунги ёруг
кунларга етиб келган табаррук кексаларимиз, уруш
ва мехнат фахрийларини зиёрат килиб, уларнинг
дуосини олмокда.
Буюк галабанинг 72 йиллиги муносабати билан
пойтахтимизда, барча шахдр ва кишлокларимизда
куплаб тадбирлар,
уруш
катнашчилари
билан
учрашувлар, хотира маросимлари утказилмокда.
Айни пайтда хдммамиз яхши тушунамизки,
барчамизни тарбиялаб, вояга етказган, хаёт йулларида бизга таянч ва суянч булган сиздек табаррук
инсонлар олдида биз доимо карздормиз. Шунинг
учун хам хурматли нуронийларимизга эътибор ва
гамхурликни янада кучайтириш, уларни ижтимоий
куллаб-кувватлаш, жумладан, пенсияларини ошириш,
тиббий хизмат ва ижтимоий-маиший таъминотини
яхшилаш, ёлгиз кария ва ногиронларга давлат ку397
магини кучайтириш бундан кейин хам доимнй
эътиборимиз марказида булади.
Бу масала каерда, кайси лавозимда ишламасин,
юртимиздаги хар бир инсон, айникса, рахбарлар
фаолиятида хамиша биринчи уринда туриши, улар­
нинг нафакат вазифаси, балки инсоний бурчи га
айланиши керак.
Азиз дустлар, муътабар оталарнмиз, мехрибон
оналаримиз бошимиздаги тожи давлатимиз эканини
\еч качон унутмайлик. Бу ганимат, куз очиб юмгунча утиб кетадиган хаётда уларни канча кадрлаб,
имкон кадар умрларини узайтиришга канча харакат
килсак, икки дунёда асло кам булмаймиз.
Агарки мендан, дунёдаги кайси оила энг бахтли,
деб сурашса, хеч иккиланмасдан, ксксалари бош
булиб, иззат-хурматда хаёт кечираётган оила, деб
жавоб берган булардим.
Дорогие ветераны!
Уважаемые гости!
Я рад сегодня встретиться с вами, сердечно
поздравить вас и в вашем лице весь народ Узбекистана
со знаменательной датой - Днем памяти и почестей,
72-й годовщиной Победы над фашизмом во Второй
мировой войне и выразить вам свое искреннее ува­
жение и самые добрые пожелания.
В этот день мы прежде всего отдаем дань
памяти тем, кто не вернулся с войны, и всегда
будем помнить их славные имена, гордиться их
поистине великим подвигом во имя мира на земле.
398
Сегодня мы обращаемся со словами огромной
благодарности к вам, наши дорогие ветераны,
проявившим подлинное мужество, отвагу и героизм
на полях сражений минувшей войны, и тем, кто своим
самоотверженным, неустанным трудом приближал
победу в тылу.
Низкий поклон вам от имени всего нашего народа
за сегодняшнюю мирную, спокойную жизнь, чистое
небо над Родиной, беззаботное детство наших детей и
внуков.
В каждом доме в Узбекистане помнят о том, как
дорого обошлась нам победа над фашизмом,
какой большой вклад внес в нее наш народ. Сотни
узбекистанцев были удостоены звания Героя Совет­
ского Союза, тысячи награждены боевыми орденами
и медалями.
Мы с гордостью вспоминаем тех, кто в годы
войны день и ночь трудился в тылу и, отказывая
себе практически во всем, поставлял на фронт
необходимые военную технику и боеприпасы, обмун­
дирование, лекарства и продовольствие.
Благородство, великодушие и гуманизм нашего
народа ярко проявились и в том, что Узбекистан
принял около 1 миллиона человек, эвакуированных
из районов, где шли бои. Прежде всего - детей, жен­
щин, стариков, с которыми здесь делились кровом
и последним куском хлеба, согревали теплом своих
сердец, добротой и щедростью души.
Те суровые военные годы еще раз подтвердили,
насколько велики духовная сила нашего народа,
его мужество и стойкость в преодолении тяжелей399
iii их
испытаний. Именно на таких примерах
проявления лучших человеческих качеств, присущих
нашему народу, в духе уважения национальных и
общечеловеческих ценностей мы должны воспитывать
сегодня молодое поколение страны.
Дорогие ветераны!
Как вам известно, в нашей стране по инициативе
Первого Президента Узбекистана Ислама Абдуганисвича Каримова стало доброй традицией отмечать
9 мая как День памяти и почестей.
Посвященные этой знаменательной дате меро­
приятия проводятся в эти дни не только в столице,
но и во всех областях и районах. Люди чтят память
погибших на Второй мировой войне соотечествен­
ников, возлагая цветы к подножию монументов
на площадях Памяти. Мы все проявляем большое
уважение и внимание к живущим рядом ветеранам
войны
и труда, людям
старшего
поколения,
обеспечившим нынешнее благополучие и процветание
Родины.
Вместе с тем все мы, сколько бы ни прошло лет
или десятилетий, всегда будем чувствовать себя в
долгу перед вами, дорогие наши ветераны. Поэтому
делаем все от нас зависящее, чтобы окружить вас
еще большей заботой, сделать вашу жизнь еще более
содержательной.
Среди таких принимаемых нами мер, в частности, повышение размеров пенсий, улучшение социального
обеспечения, медицинского обслуживания, условий
жизни и быта наших ветеранов и старшего поколения
400
в целом. Усилена помощь, оказываемая государством
одиноким пожилым людям, инвалидам, всем, кто
нуждается в особой поддержке.
Хочу вас заверить, что и впредь этот важнейший
вопрос будет находиться в центре внимания нашего
государства и общества. Это не только наша служеб­
ная обязанность, но и высший человеческий долг.
Еще раз от всей души поздравляю вас с сегодняш­
ним праздником. Желаю всем вам здоровья, долгих
лет жизни и семейного благополучия.
Хурматли анжуман иштирокчилари,
Мана шу кутлуг байрам кунларида бутун халкимиз
бундай дахшатли уруш энди хеч качон кайтмасин,
деб чин дилдан ният килмокда. Бугунги тинч ва
осойишта, фаровон хаёт учун шукрона билдирмокда.
Дунёда турли карама-каршиликлар кескинлашиб,
терроризм, экстремизм хавфи кучайиб бораётган
хозирги мураккаб ва тахликали замонда тинчлик
деган бебахо неъматнинг кадр-киммати ва ахамияти
тобора ортиб бормокда.
Биз «Узбек халкига ти н ч л и к ва ом онлик керак»,
деган даъватнинг мохиятини чукур англаган холда,
тинчлик учун хар биримиз масъул эканимизни
унутмасдан, доимо хушёр ва огох булиб яшашимиз
керак.
Бизнинг кабул килаётган барча конун ва карорларимиз, режа ва дастурларимиз - бу мамлакатимизни
янгилаш ва модернизация килиш, иктисодий ислохотларни чукурлаштириш буладими, давлат хокимия401
ти ва бошкарув тизими, хукук-тартибот, согликни
саклаш, таълим-тарбия сохалари фаолиятини такомиллаштириш буладими, Куролли Кучларимизнинг
жанговар салохиятини ошириш буладими - буларнинг барчаси ана шундай эзгу максадларга каратилганини, уйлайманки, сизлар яхши тушунасиз.
Бугунги
кутлуг айёмда
ота-боболаримизнинг
шонли анъаналарини муносиб давом эттириб, Ватан
химояси йулида узини аямасдан, фидокорона хизмат
килаётган мард ва жасур аскарларимизга, офицер ва
генералларимизга халкимиз номидан, уз номимдан
самимий миннатдорлик изхор этаман.
Фурсатдан фойдаланиб, бугунги даврамизда инггирок этаётган дипломатик корпус вакилларига, барча
чет эллик мехмонларимизга узимнинг юксак \урмат
ва эхтиромимни билдириб, уларнинг мамлакатлари ва
халкларига тинчлик-омонлик хамда равнак тилайман.
Азиз ва мухтарам юртдошлар!
Барчангизни 9 май - Хотира ва кадрлаш куни
билан я н а ' бир бор кутлаб, сизларга сихат-саломаглик, бахт-саодат, хонадонларингизга файзу барака
тилайман.
Юртимиз тинч, осмонимиз мусаффо, халкимиз омон
булсин!
9 май - Хотира ва цадрлаш кунига багишланган
цабул маросимидаги пути;.
2017 йил 9 май
402
ХИТОЙНИНГ БУГУНГИ ТАРАККИЁТИ
ВА КЕЛАЖАК МАЦСАДЛАРИ ХДКВДАГИ
МУКАММАЛ МАЖМУА
Узбекистон ва Хитой давлатлари уртасидаги
дустлик ва хамкорлик алокалари кадимий тарихга эга булиб, унинг илдизлари олис утмишда Шарк
ва Гарбни узаро боглаган Буюк ипак йули замонларига бориб туташади. Мамлакатларимиз халклари
асрлар давомида савдо, илму фан ва гуманитар
сохаларда самарали хдмкорлик килиб, маданият,
урф-одат ва анъаналаримиз доимо бир-бирини бойитиб келгани хакида тарихий манбаларда куплаб мисоллар мавжуд.
Бугунги кунда Хитой Халк Республикаси Узбе­
кистоннинг якин ва ишончли хамкоридир. Купкиррали ва икки томонлама манфаатли алокаларимиз
анъанавий дустлик, бир-бирини яхши тушуниш ва
хурмат рух,ида ривожланиб бормокда.
М амлакатларимиз уРтасиДа тузилган Дустлик
ва хамкорлик тугрисидаги шартнома бу борада
мустах,кам х,укукий асос булиб хизмат килмокда.
Хитой Халк Республикаси Раиси Си Цзиньпин
жаноби олийларининг 2016 йил июнь ойида
Узбекистонга давлат ташрифи доирасида имзоланган Кушма баёнот узаро муносабатларимизни хдр
томонлама стратегик шериклик даражасига олиб
чикканини алохида таъкидлаш жоиз.
403
Биз ахолиси 1 миллиард 300 миллион кишини
ташкил этадиган Хитойдек улкан мамлакатнинг стратегик хамкори булиш юксак шараф, айни вактда кат­
та масъулият эканини чукур хис киламиз.
Дустона алокаларимизнинг сифат жихатидан бун­
дай юксак даражага кутарилишида, \е ч шубхасиз,
Хитой рахбари Си Цзиньпин жаноби олийларининг
ташаббус ва хизматлари мухим ахамиятга эгадир.
Мамлакатларимиз уРтасиДа дипломатик муносабатлар урнатилганидан буён утган карийб 26 йил
давомида узаро узок муддатли самарали хамкорлик
шаклланиб, давлатлар ва хукуматлараро ташрифлар мунтазамлик касб этди ва баркарор ривожланиб
бормокда.
Биз Узбекистонда иктисодиётни ислох этиш ва
модернизация килиш борасидаги энг йирик дастурларимизни Хитой изчил куллаб-кувватлаётгани,
мамлакатимизда саноат, энергетика, транспорт, теле­
коммуникация, кишлок хужалиги ва бошка сохаларда
хитой инвестициялари иштирокида амалга оширилаётган юкори технологик лойихаларнинг ахамиятини
юксак бахолаймиз.
Хитой Халк Республикасида давримизнинг кузга
куринган, жахон микёсида улкан обру-эътиборга эга
булган атокли давлат ва сиёсат арбоби Си Цзинь­
пин рахбарлигида олиб борилаётган, хар томонлама
чукур уйланган, вазмин ички ва ташки сиёсат йули
бутун дунёда, жумладан, бизнинг юртимизда хам
катта кизикиш ва эътибор уйготмокда.
404
Ана шу сиёсат, замонавий Хитой давлатида амал­
га оширилаётган кенг куламли ислохотларнинг туб
мохияти, асосий принцип ва йуналишларини англаб етишда Си Цзиньпиннинг «Давлат бошкаруви
тугрисида» деб номланган ушбу китоби гоят мухим
ахамиятга эга.
Хитой рахбари, мухтарам Си Цзиньпин жаноби
олийларининг расмий чикишлари, сухбат ва маърузалари, интервьюлари урин олган мазкур китобда
Хитой Халк Республикасининг бугунги тараккиёт
манзараси, «хитой орзуси»ни руёбга чикариш
борасидаги келажак максадлари хамда бундай
юксак марраларга эришиш йуллари атрофлича
ёритиб берилгани туплам билан танишадиган хар
бир укувчида унутилмас таассурот колдириши
шубхасиздир.
Улкан давлат арбобига хос булган теран сиёсий
тафаккур, бугун дунёда юз бераётган мураккаб
глобал жараёнларнинг чукур тахлили билан йугрилган бу сермазмун китобни шахсан мен жуда
катта кизикиш билан укиб чикдим ва уни узбек
китобхонларига такдим этиш шарафига муяссар
булганимдан бахтиёрман.
Бугунги кунда узининг баркарор ва юксак усиш
суръатлари билан дунё хамжамиятини койил колдираётган, тарихан киска даврда жахон иктисодиётининг локомотивларидан бирига айланган
Хитой давлати рахбари Си Цзиньпин жаноби олий­
ларининг мана шундай кенг камровли ва салмокли
китобини она тилимизда укиш имкониятига эга
405
булаётгани билан мамлакатимиз китобхонларини,
бутун халкимизни чин калбимдан табриклайман.
Ушбу
китоб
шиддатли
глобаллашув
асрида давлат ва жамиятни окилона бошкариш, бозор
иктисодиётини, миллий узига хослик тамойилларини саклаган холда, изчил ривожлантириш, ахолининг
манфаат ва эхтиёжларини тулаконли таъминлаш
борасида бизнинг рахбар ва мутахассисларимиз,
олий укув юртлари, биринчи навбатда, Узбекистон
Республикаси Президенти хузуридаги Давлат бошкаруви
академиясининг
профессор-укитувчилари
ва талабалари, оммавий ахборот воситалари ходимлари учун мух.им назарий манба, амалий кулланма
вазифасини бажаради.
Ишончим комил, Си Цзиньпиннинг «Давлат
бошкаруви тугрисида» китоби Узбекистон ва Хитой
уртасидаги азалий дустлик ва хамкорлик ришталарини мустахкамлашга, халкларимизни узаро янада
якинлаштиришга хизмат килади.
Хитой Хали; Республикаси Раиси Си Цзиньпиннинг
«Давлат бошкдруви тугрисида» китобининг
узбек тилидаги нашрига ёзилган сузбоши.
201 7 йил 5 май
406
«БИР МАКОН, БИР ЙУЛ» МАНФААТЛАРИМИЗ МУШТАРАК
Мухтарам жаноб Си Цзиньпин!
Хурматли давлат ва хукумат рахбарлари!
Хонимлар ва жаноблар!
Авваламбор, Хитой Халк Республикаси рахбариятига «Бир макон, бир йул» халкаро форумида иштирок этишга таклиф килгани учун ташаккур билдираман.
Бундай нуфузли тадбирнинг утказилиши Сиз, жаноб
Раис илгари сурган «Бир макон, бир йул» концепциясига кизикиш катта эканидан далолатдир.
Мазкур ташаббусга булган талаб глобал молиявий-иктисодий инкироз ва жахон иктисодиёти бир
маромда ривожланмаётган, хавфсизлик ва баркарорликка тахдидлар кучайиб бораётган бир шароитда
умумий манфаатларимизни бирлаштириш эхтиёжи
билан богликдир.
Бизнингча, «Бир макон, бир йул» концепцияси
мамлакатларимизнинг узаро кенг хамкорлигининг
янада самарали механизмларига асосланган, янги
халкаро хамкорлик моделидир.
Хитой ана шу жараёнларнинг харакатга келтирувчи
кучи эканини таъкидлаш лозим.
Хитой давлати рахбари Си Цзиньпин форумнинг очилиш маросимидаги дастурий маъруза407
сида
мамлакатларимиз
хамкорлигини
кенгайтириш учун йирик инфратузилма, инвестиция ва савдо лойихаларини амалга оширишга каратилган
фаол мулокот ва кенг куламли шериклик мухимлигини
таъкидлади.
Бу
концепцияни
амалга
оширишда бепоён худуди оркали мухим халкаро ва
минтакавий транзит-транспорт коридорлари утган
Россия Федерацияси хам мухим роль уйнашшш
таъкидлаш зарур.
Хурматли форум катнашчилари!
Икки ярим минг йил мукаддам буюк Хитой
файласуфи ва мутафаккири Jiao Цзи «Дунёда \амма
нарса усади, гуллайди ва уз илдизларига кайтадн»,
деб айтган экан. Бу диалектик хакикат накадар тугри
эканини вактнинг узи курсатиб турибди.
Хитой Халк Республикаси Раиси Си Цзиньпиннинг «Бир макон, бир йул» концепциясининг ажралмас кисми булган «Ипак йул и иктисодий йуналиши»ни ташкил этиш тугрисидаги ташаббуси, бизнингча, нафакат тарихий рух билан бойитилган, балки
узок муддатли
истикболга
мулжалланган
кснг
камровли ташаббусни ифода этади.
Белгиланган максадларга эришиш учун умумий
саъй-харакатларимиз куйидаги мухим вазифаларни
хал этишга каратилиши лозим, деб хисоблайман:
Биринчидан, «Бир макон, бир йул» концепциясини минтакавий тараккиётга оид аник дастур ва
лойихалар билан бойитиш керак.
408
Табиий захиралар, ишлаб чикариш ва инсон ресурсларига бой минтакамизда транспорт, савдо, инвести­
ция, энергетика ва юкори технологиялар сохаларида
йирик лойихалар амалга оширилишини кутиб
колам из.
Иккинчидан, Марказий Осиёни Хитой ва Рос­
сия оркали Жанубий, Жануби-шаркий Осиё ва Ев­
ропа давлатлари билан боглайдиган транспорт-логистика йуналишларини ташкил этишда Хамкорлик
буйича комплекс харакатлар дастурини ишлаб чикиш
лозим.
Бизнингча, «Бир макон, бир йул» транспорт коридорининг кенг тармогига Покистон ва Эроннинг Хинд океанидаги бандаргохларига чикадиган
Хитой - Киргизистон - Узбекистон - Афгонистон те­
мир йул магистралини бирлаштириш мумкин.
«Ипак йули иктисодий йуналиши»га Афгонистон
худуди оркали утадиган йуналишларни хам киритиш
ушбу мамлакатни халкаро ва минтакавий жараёнларга фаол жалб этишни таъминлашга, Афгонистон
иктисодиётини тезрок кайта тиклаш имконини беришига ишонаман.
Учинчидан, транспорт-коммуникация коридорини
ривожлантириш билан бирга, аввало, юкори техноло­
гиялар сохасидаги кушма лойихдларни амалга оширишга эътибор каратиш зарур.
«Ипак йули иктисодий йуналиши» буйича интеграциялашган саноат технопарклари, илмий-инновацион кластерлар ва эркин иктисодий зоналарни
ташкил этиш хам устувор йуналишимизга айланиши
даркор.
409
Шу максадда бундай лойихдларни илгари суришнинг самарали механизмларини биргаликда ишлаб
чикишни таклиф этамиз.
Туртинчидан, «Ипак йули иктисодий йуналиши»
ташаббусини самарали амалга ошириш учун, бизнингча, «макон ва йуллар» концепциясидан жой
оладиган хамкорлик буйича дастур ва лойихаларни
кабул килиш максадида минтакалараро даражада
бизнес
хамжамиятлар
уртасида
тугридан-тугри
мулокотни хар томонлама рагбатлантириш зарур.
Бешинчидан, «Ипак йули иктисодий йуналиши»
ташаббусининг амалга оширилиши нафакат икти­
содий хамкорликни кенгайтириш, балки маданийгуманитар алокаларимизни мустахкамлаш, мавжуд
улкан сайёхлик салохиятидан фаол фойдаланишга
каратилиши лозим.
Биз кайта тиклаётган Буюк ипак йулида Самарканд,
Бухоро, Хива каби бир неча минг йиллик тарих ва
бой маданиятга эга булган шахарлар жойлашган.
Хурматли Форум иштирокчилари!
Си Цзиньпиннинг мазкур форумни утказиш хакидаги ташаббуси «Бир макон, бир йул» доирасида
узаро фикр алмашиш ва хамкорлик килиш макса­
дида
мунтазам
фаолият
юритадиган
мулокот
майдонини шакллантириш имконини беришига ишонамиз.
Ер шари ахолисининг 60 фоиздан ортигини
камраб олган минтакага оид ушбу кенг куламли
лойиханинг хаётга татбик этилиши мамлакатларимиз ва халкларимиз уртасида ягона тинчлик, фаро410
вонлик, тараккиёт, хамкорлик ва дустлик маконини
шакллантиришга хизмат килишига ишончим комил.
Сузимнинг якунида «Бир макон, бир йул» форуми бепоён Евроосиё китъасида баркарор ривожланиш, янги иктисодий тузилмани карор топтириш
максадида бугунги куннинг куплаб муаммоларини
самарали ва узаро манфаатли тарзда хдл этиш
йулларини ишлаб чикишни бошлаб беришига ишон­
чим комил эканини таъкидламокчиман.
Узбекистон мазкур форум якунлари буйича
Кушма баёнотда ифода этилган халкаро хдмкорлик
сохдсидаги максад ва принципларни куллаб-кувватлайди.
Барча иштирокчилар фаолиятига муваффакият
тилайман.
Хитой Халк, Республикаси пойтахти
Пекин ша^рида булиб утган
«Бир макон, бир йул» халцаро форумида
сузланган нутк,.
2017 йил 14-15 май
411
ОЗОД ВА ОБОД ВАТАННИНГ
БАРКАМОЛ ФАРЗАНДЛАРИ
Кадрли угил-кизларим!
Аввало, мана шу унутилмас ва \аяжонли
дакикаларда сиз, азиз фарзандларимизни, сизларга
омад ва зафарлар тилаб турган мухтарам устозмураббийлар, ота-оналарни, барча спорт мухлисларини
гузал
ва бетакрор
Жиззах
шахрида
«Баркамол авлод» спорт уйинларининг тантанали
очилиши билан чин калбимдан самимий муборакбод этаман.
Сизларга яхши маълум, мамлакатимизда амалга
оширилаётган барча ислохот ва узгаришлар, кенг
куламли дастурлар ягона ва улуг бир максадга
каратилган. У хам булса, халкимиз хаётини янада
обод ва фаровон килиш, фарзандларимизни хар
томонлама етук ва баркамол этиб тарбиялашдан
иборат.
Бугун сизлар иштирок этаётган, юртимизда
еттинчи бор утказилаётган «Баркамол авлод» спорт
уйинлари шу йулдаги саъй-харакатларимизнинг яна
бир амалий намоёни, десак, айни хакикат булади.
Эътиборга молик жихати шундаки, бу мусобакалар биринчи марта бундан 17 йил олдин айнан мана
шу кутлуг заминда - мард ва олижаноб инсонлар
юрги булган Жиззах вилоятида утказилган эди.
412
Утган даврда «кичик олимпиада» деган ном
билан халкимиз уртасида катта шухрат козонган
бу беллашувлар юзлаб, минглаб навкирон угил_
кизларимиз учун чинакам чиникиш ва махорат
мактаби. парвоз майдончаси булиб хизмат килаётганини алох.ида таъкидлашни истардим.
Ана шу спорт уйинларида тобланиб, хозирги
кунда халкаро майдонларда Ватанимиз байрогини
баланд кутариб келаётган Руслан Нурудинов,
Хасанбой Дустматов, Ш ахобиддин Зоиров, Нигина
Ш арипова,
Фазлиддин
Гойибназаров,
Шахрам
F иёсов, Бектемир М еликузиев, Барно Мирзаева,
Умида Абдуллаева, Рустам Тулаганов, Муроджон
Ахмадалиев, Гулноза Матниёзова, Ихтиёр Нав­
рузов, Элмурод Тасмурадов, Диёр Уразбоев, Ришод
Собиров каби машхур спортчиларимизнинг номларини барчамиз хурмат ва гурур билан тилга
оламиз.
Энг мухими, канчадан-канча ёшларимиз шу мусобакалар оркали спорт билан, соглом турмуш
тарзи билан ошно булганини хисобга оладиган
булсак, «Умид нихоллари», «Баркамол авлод» ва
Универсиада уйинларидан иборат уч боскичли
тизимнинг мохияти ва ахамияти янада яккол аён
булади.
Барчангиз хабардорсиз, 2016 йили Бразилияда
булиб утган, ер юзининг энг кучли спортчилари
катнашган
XXXI
ёзги
Олимпия
уйинларида
Узбекистон спортчилари 13 та медални кулга киритиб, умумжамоа хисобида 21-уринни, Осиё
413
давлатлари орасида туртинчи, Мустакил Давлатлар
Хамдустлигида иккинчи, Марказий Осиёда биринчи
уринни эгаллагани, хеч шубхасиз, улкан тарихий
вокеадир.
Ишончим комил, сизлар ана шундай марраларни
забт этаётган
мохир
ва фидойи
спортчиларимиз изидан бориб, келгусида бундан хам к а п а
натижаларга эришасиз.
Хурматли анжуман катнашчилари!
Юртимиздаги 1500 дан зиёд лицей ва коллежлар
вакиллари иштирок этадиган бугунги «Баркамол
авлод» уйинлари юксак савияда, халоллик, мардлик
ва адолат рухида утишига, жушкин ва кескин курашларга бой булишига, сизларнинг \а р бирингиз
галаба учун бор куч ва имкониятингизни сафарбар
этишингизга, нафакат жисмоний, айни вактда
халкимизга хос ноёб маънавий фазилатларни хам
намоён килишингизга ишонаман.
Купни курган, хаёт синовларида тобланган, йе­
не улуг ин'сонлар, кураги ерга тегмаган пахлавонлар
юрти булган Жиззах ахли, ушбу вилоятдаги
тенгдошларингиз билан буладиган самимий мулокот
ва учрашувлар барчангизнинг хотирангизда учмас
из колдиришига аминман.
Фурсатдан фойдаланиб, ёшлик ва нафосат байрами, махорат ва камолот куриги булган бу
мусобакаларни
юкори
савияда утказиш
учун
замонавий
спорт
иншоотлари,
инфратузилма
объектлари бунёд этган, бу йулда сидкидилдан
хизмат килган барча фидойи инсонларга, бутун
414
Жиззах ахлига уз номимдан, халкимиз номидан
чукур миннатдорлик билдираман.
Кадрли угил-кизларим!
Бизнинг хдвас килса арзийдиган буюк тарихимиз
бор. Хавас килса арзийдиган улуг аждодларимиз
бор. Хавас килса арзийдиган бекиёс бойликларимиз
бор. Ва ишонаман, Худо хохласа, хавас килса
арзийдиган буюк келажагимиз хам булади.
Ана шундай ёруг келажакни авваламбор сиздек
азму шижоатли, жушкин орзу-интилишлар билан
хаётга кириб келаётган, х,еч кимдан кам булмайдиган навкирон авлодимиз, бутун Узбекистон ёшлари
барпо этади.
Шу эзгу йулда барчангизга энг олий саодатни халкимиз ва Ватанимизга хдмиша муносиб фарзанд
булиш бахтини тилайман.
Сизларни мамлакатимиз хдётидаги катта вокеа «Баркамол авлод» спорт уйинларининг очилиши
билан яна бир бор чин калбимдан табриклайман.
Доимо сог-омон булинг, омад ва зафар сизларга
хамиша ёр булсин!
Жиззах ша^рида булиб утган
«Баркамол авлод» спорт уйинлари
цатнашчиларига йулланган табрик.
201 7 йил 25 май
415
БАГРИКЕНГЛИК, ТИНЧЛИК ВА ТОТУВЛИК
САРИ МУХИМ КАДАМ
Бисмиллахир Рохманир Рохийм
Икки мукаддас масжид ходи ми
Саудия Арабистони Подшохи
Салмон бин Абдулазиз Ол Сауд
Аьло Хазратларига
Ул Зотни Оллох. уз панохида сакласин.
Ассалому алайкум ва рахматуллохи ва баракотуху,
Аъло Хазратлари,
Авваламбор, Сизнинг ер юзидаги барча муминмусулмонл^р учун мукаддас булган гузал юртингизга
ташриф буюриш ва гашриф доирасида араб-мусулмон мамлакатлари ва Америка Кушма Штатлари
рахбарларининг саммитида иштирок этишга iu a x c a H
таклифнома йуллаганингиз учун у3 миннатдорлигимни изхор этиб, мазкур зиёратимиз нагижаларидан чукур коникиш хосил килганимизни кагга
мамнуният ила маълум киламан.
Ташриф давомида Сиз, Аъло Хазратлари билан
утказган бевосита мулокотимиз мамлакатларимиз
уртасидаги дустона муносабатларни янги боскичга
416
олиб чикишига ва куп киррали хдмкорлигимизни
янада ривожлантириш йулида мухим пойдевор булиб
хизмат килишига ишонч билдираман.
Шубхасиз, Ар-Риёдда Сизнинг бевосита рахнамолигингиз остида юксак савияда ташкил этилган
мазкур анжуман экстремизм ва терроризмга карши
кураш,
багрикенглик,
тинчлик
ва
тотувликда
яшаш кадриятларини илгари суриш хамда хавфсизлик, баркарорлик ва хамкорликни мустахкамлаш
буйича ислом дунёси ва АКШ уртасида янги ва
самарали шериклик урнатиш йулида мухим кадам
булди, десак, муболага булмайди.
Саудия Арабистонининг ташаббуси билан экстремистик мафкурага карши курашиш буйича «Муътадиллик» халкаро марказининг Ар-Риёд шахрида очилиши саммит доирасида эришилган ёркин натижалардан бири булиб, х,еч шубхасиз, келажакда
вазминлик ва ижобий мулокот тамойилларини
мустахкам карор топтириш имконини беради.
Фикримизча, саммит доирасида мухокама килин­
ган масалалар 2016 йил 18-19 октябрь кунлари
Тошкент шахрида Ислом хамкорлик ташкилоти
Ташки ишлар вазирлари кенгашининг 43-сессияси
давомида Самарканд шахрида мухдцдислар султони
Имом Бухорий номидаги халкаро илмий-тадкикотлар
марказини
ташкил
этиш
тугрисидаги
Узбекистоннинг ташаббуси билан уйгун ва х,амохангдир.
Ушбу марказнинг асосий фаолияти жах,он афкор
оммасига мукаддас Ислом динимизнинг багри417
кенглик ва инсонпарварлик гояларини тараннум
этиш, унинг тинчлик ва баркарорлик, динлар ва
миллатлараро тотувлик тамойилларига асосланган
дин эканлигини кенг таргиб килиш, мусулмон
мамлакатларининг
бирдамлигини
мустахкамлаш,
умумий ислом меросини асраб-авайлаш йулида
хамкорликни кучайтиришдан иборатдир.
Имом Бухорий номидаги халкаро илмий-тадкикотлар марказини барпо этиш ва ислом цивилизацияси ривожи учун бекиёс хизмат килган буюк
аждодларимизнинг бой илмий-маънавий меросини
ёш авлодга безавол етказишдек савобли ишда
Саудия Арабистони хам узининг амалий хиссасини
кушади, деб умид билдирамиз.
Ар-Риёд
ва Самарканд
шахарларида
барпо
этилажак ушбу янги марказларнинг максад ва
вазифалари бир-бирига якин эканлигини инобатга
олиб, келажакда улар хамкорликда фаолият олиб
боришларига ишонч билдирамиз. Жахолагга карши
маърифат ва таълимни кучайтириш оркали курашиш,
шу асосда башарият фаровонлигини таргиб килиб,
инсонларни эзгуликка даъват этиш йулида бу
марказлар мухим ахамият касб этишлари мукаррар. Мукаддас ислом динимиз бизга айнан шуни
ургатади ва, уйлайманки, бундай ёндашув бугунги
давр талаби булиб колади.
Аминманки, биргаликдаги саъй-харакатларимиз
натижасида
ушбу
йуналишдаги
хамкорлигимиз
келгусида мамлакатларимиз, халкларимиз ва бутун
мусулмон уммати манфаатлари йулида янги мазмун
ва мохият касб этади.
418
Фурсатдан фойдаланиб, Сиз, Аъло Х,азратларига
мустахдам соглик ва бахт-саодат, дуст Саудия
Арабистони халкига эса баркарор тараккиёт ва
равнак тилайман.
Камоли эхтиром ила,
Шавкат МИРЗИЁЕВ,
Узбекистон Республикаси Президенти
Икки мук;аддас масжид ходими, Саудия Арабистони
Подтоки Салмон бин Абдулазиз Ол Сауд
Аъло Хазратларига йулланган мактуб.
2017 йил 5 июнь
419
УЗАРО ИШОНЧ, ЯХШИ КУШНИЧИЛИК
ВА ДУСТЛИКНИ ЯНАДА МУСТАХКАМЛАШ ЭНГ МУХИМ ВАЗИФА
Мухтарам Нурсултон Абишевич!
Хурматли давлат рахбарлари!
Мажлис иштирокчилари!
Аввало, шу залда утирган давлат рахбарлари
ва делегациялар рахбарларига узимнинг чукур
хурматимни изхор этаман, Козогистон Республикаси
Президенти
Нурсултон
Абишевич
Назарбоевга
самимий мехмондустлик ва бугунги тадбир юксак
савияда ташкил этилгани учун чин калбимдан
миннатдорлик билдираман.
Фурсатдан фойдаланиб, Узбекистон Республикаси
Биринчи Президенти Ислом Абдуганиевич Каримовнинг бевакт вафоти муносабати билан бизни куллабкувватлагани учун барча шерикларимизга миннат­
дорлик билдиришга рухсат бергайсиз.
Ислом Абдуганиевич Ташкилотимизнинг карор
топиши ва ривожланишига муносиб хисса кушди.
Огир вактда биз билан бирга булганингизни
кадрлаймиз.
Хурматли мажлис катнашчилари!
Шанхай хамкорлик ташкилоти аъзо давлатларнинг
минтакада тинчлик, хавфсизлик, фаровонлик ва
420
баркарор
тараккиётни
таъминлашга
каратилган
нуфузли хамжамияти сифатида ташкил этилди.
Имкониятдан фойдаланиб, Хиндистон Респуб­
ликаси Бош вазири хурматли Нарендра Моди ва
Покистон
Ислом
Республикаси
Бош
вазири
хурматли Навоз Шарифни уларнинг мамлакатлари
«ШХТ оиласи»га кушилгани билан чин калбимдан
табриклайман.
Хиндистон ва Покистоннинг ШХ,Тга аъзолиги
серкирра хамкорлигимизни янада ривожлантириш
учун мутлако янги имкониятлар яратишига ишонамиз.
Хурматли мажлис иштирокчилари!
Турли минтакаларда хамон давом этаётган курол­
ли тукнашувлар, янги тахдид ва хавф-хатарлар
куламининг кенгайиб бораётгани мамлакатларимиз
хавфсизлигига салбий таъсир к>фсатмокда.
Шу муносабат билан Афгонистондаги вазиятни
тезрок хал килиш муаммосини кенг минтакамизда
тинчлик ва хавфсизликнинг мух,им таркибий кисми
сифатида к)фиб чикмокдамиз.
Узбекистон
Афгонистон
халки
ва
халкаро
хамжамиятнинг ушбу мамлакатда тинч хаётни кайта
тиклаш буйича саъй-х.аракатларини катъий куллабкувватлайди.
Кадрли дустлар!
Фурсатдан фойдаланиб, Ташкилотимиз фаолияти
самарадорлигини янада ошириш борасидаги долзарб масалаларга тухталмокчиман.
421
Биринчидан, бугун халкаро террорчи гурухлар
ва
бузгунчи
кучлар
уз
фаолиятида
ахборот
технологияларидан ёшларни узига буйсундириш ва
з$фавонлик гоясини таркатишдек ёвуз максадларда
фойдаланмокда.
Шу боисдан ШХ.Т Минтакавий аксилтеррор
тузилмасининг таъсис хужжатларига узгартишлар
киритиш ва тузилмага глобал ахборот маконида
юзага келаётган хавф-хатарларни мониторинг килиш
ва уларга карши туриш тизимини йулга куйиш
буйича ваколатлар беришни таклиф этамиз.
Иккинчидан, ёш авлодни турли террорчи ва
радикал тузилмалар фаолиятига жалб килишга
йул куймаслик борасида биргаликдаги аник чоратадбирларни кучайтириш зарур.
Ёшларни укитиш, уларни маънавий ва ахлокий
тарбиялаш, уларнинг билим олиши ва узини узи
камолга етказишга интилишини шакллантиришга
алохида эътибор каратиш лозим.
Барчами^ни яхшилик, тинчлик ва багрикенгликка
чорлайдиган мукаддас Ислом динининг хакикий
кадриятларини кенг тушунтиришга кумаклашиш
зарур, деб хисоблаймиз.
Шу максадда Самарканд шахрида Ислом хам­
корлик
ташкилоти
кумагида
буюк
мухаддис,
пайгамбаримиз Мухаммад соллаллоху алайхи васалламнинг энг ишончли хадислар туплами, яъни
мукаддас
Куръони
каримдан
кейинги
уРи,,ла
турадиган китоб муаллифи Имом Бухорий номидаги
халкаро илмий тадкикотлар маркази ташкил этил422
мокда. Ушбу марказ фаолияти динлараро, миллатлараро ва маданиятлараро мулокотга кумаклашади,
деб уйлаймиз.
Шу билан бирга, ШХТ мамлакатлари дин уламолари ташкил этилаётган ушбу Марказ ишида фаол
иштирок этишига умид киламиз.
Учинчидан, Узбекистон ШХДга аъзо давлатлар
билан савдо-иктисодий алокаларни изчил чукурлаштириш тарафдори.
Хитойнинг «Бир макон, бир йул» ташаббуси
доирасида кенг куламли лойихдларни хдмкорликда
амалга оширишга алох,ида ах.амият берамиз.
Айникса, транспорт-коммуникация лойихдларини
хаётга татбик этиш борасида хдмкорликни фаоллаштиришга мух.им эътибор каратиш зарур.
ШХ,Т минтакасининг мавжуд улкан транзит
салохиятини руёбга чикариш Ташкилотнинг мухим
устувор йуналишига айланиши даркор.
Бизнинг назаримизда, Хитой - Киргизистон - Узбе­
кистон темир йули курилишини канча тез бошласак,
мамлакатларимизнинг жах,он бозорига энг киска йул
билан чикишига эришиш имкони шунча тез кулга
киритилган булур эди.
Минтакамиз
транзит
салох,иятини
самарали
ривожлантиришга оид келишилган таклифларни
ишлаб чикиш учун ШХДга аъзо давлатларнинг
темир йул сохаси рахбарларининг мунтазам учрашувларини йулга куйиш ни таклиф этамиз.
ШХ,Тга аъзо давлатлар худудлари ва ишбилармон доиралари уртасида тугридан-тугри алокалар
423
)фнатилиши
мамлакатларимиз
иктисодиётини
юксалтириш ва халкларимиз )ФтасиДа хамфикрликни мустахкамлашда мухим ахамият касб этади.
Шу муносабат билан Россиянинг ШХТга аъзо
давлатлар
худудлари
рахбарларининг форумини
таъсис
этиш
тугрисидаги
таклифини
куллабкувватлаймиз.
Туртинчидан, Илм-фан ва техника сохасида
хамкорликнинг истикболга эга булган устувор
йуналишлари руйхатини ишлаб чикиш, уларни
молиялаштириш ва амалга ошириш механизмлари
хакида уйлаб куриш максадга мувофикдир.
Етакчи илмий-тадкикот муассасаларининг куч
ва имкониятларини, аввало, биотехнология, ген
инженерияси, мукобил энергетика, жумладан, куёш,
шамол, биогаз ва кичик гидроэнергетика сохаларида бирлаштириш мухим йуналишлар сирасига
киради.
Шунингдек, ШХТ давлатлари ва халклари уртасида узаро ишонч, яхши кушничилик ва дустликни
янада мустахкамлаш зарур, деб хисоблаймиз.
ШХТ марказлари халк дипломатиясининг
доимий фаолият юритадиган институтларини таъсис
этиш имкониятларини куриб чикишни таклиф
этамиз. Бу марказларда мавзуга оид кургазмалар,
конференция ва учрашувлар хамкорликда угказилиши
халкларимиз
уРтасиДаги
алокалар
ва
хамжихатликни янада мустахкамлаш имкониятини
беради.
Хурматли мажлис иштирокчилари!
424
Сузимнинг якунида Шанхай хамкорлик ташки­
лоти асосчиларидан бири сифатида Крзогистон
Президента
Нурсултан
Абишевич
Назарбоевга
Остона саммитини муваффакиятли ташкил этишга
кушган шахсий хлссаси учун яна бир бор миннатдорлик билдиришга ижозат бергайсиз.
Нурсултон Абишевич, Сизни «ЭКСПО - 2017»
кургазмаси угказилиши муносабати билан хам сами­
мий табриклаймиз ва бу борада муваффакиятлар
тилаймиз.
Минтакамизда бундай кенг куламли халкаро тадбир
илк маротаба утказилмокда.
Тадбирга пухта тайёргарлик куриш, киска муддатда «яшил» технологиялар ёрдамида бунёд этилган
замонавий инфратузилма Козогистон иктисодиёти
улкан салохдятга эга эканидан далолат беради.
Хитой Халк Республикаси Раиси мухтарам Си
Цзиньпинни кейинги даврда ШХТга раисликни
кабул килгани билан табриклайман ва ушбу
масъулиятли вазифада унга улкан муваффакиятлар
тилайман.
К,озогистон пойтахти Остона илах;рида булиб утган
Шанхай хамкорлик ташкилоти Давлат рщбарлари
кенгашининг кенгайтирилган таркибдаги
мажлисида сузланган нутц.
201 7 йил 8-9 июнь
425
КОНУН ВА АДОЛАТ УСТУВОРЛИГИНИ
ТАЪМИНЛАШ - БАРЧА ЭЗГУ
МАКСАДЛАРИМИЗГА ЭРИШИШНИНГ
ЭНГ М У^ИМ ШАРТИ
Хурматли мажлис катнашчилари!
Авваламбор, сизлар билан бугун мана шундай самимий, ишчан бир вазиятда куришиб турганимдан хурсанд эканимни билдирмокчиман.
Бугунги учрашувимиздан асосий максад - мам­
лакатимизда суд тизимида олиб борилаётган ислохотлар хусусида, бу борадаги камчилик ва муаммолар
тугрисида, уларни хал этиш йуллари хакида атрофлича фикрлашиб, амалий вазифаларни белгилаб олишдаи
иборат.
Хаммамизга яхши маълум, суд - жамият хастида
конун устуборлиги, адолат баркарорлигини таъминлайдиган мустакил хокимият тармогидир. Яна бир
марта айтаман - мустакил хокимият тармоги.
Адолат халкимиз учун азал-азалдан тинч ва фаровон хаёт мезони, барча эзгуликлар манбаи булиб кслган. Сохибкирон Амир Темур бобомиз «Куч - адолатда» деган хикматга амал килиб, давлат бошкарувини
ташкил килиш, эл-юртнинг тинчлиги ва ободлигини
таъминлашга эришгани тарихдан яхши аён.
Истиклол йилларида мамлакатимизда суд хокимияти мустакиллигини таъминлаш, соханинг моддий426
техник базаси, кадрлар таркибини яхшилаш буйича
куп ишлар килинди.
Айни вактда хаммамизга маълумки, бугунги кунда
юртимизда хукукий демократик давлат, фукаролик жамияти барпо этиш жараёнлари янги, юксак боскичга
кутарилмокда, бунга хаммангиз гувохсиз. Бинобарин,
суд тизими фаолиятини танкидий кайта куриб чикиш,
унинг натижадорлигини тубдан яхшилаш энг долзарб
вазифага айланмокда. Бунга хаётнинг узи мажбур
килмокда.
Узбекистон Республикасини 2017 - 2021 йилларда
янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегиясида суднинг чинакам мустакиллигини таъминлаш
алохида устувор йуналиш этиб белгиланди. Бу борадаги мухим вазифаларни амалга ошириш максадида
бир катор конун хужжатлари кабул килинганидан
сизлар албатта хабардорсиз.
Аввало, Конституциямизнинг 7 та моддасига судхукук сохасидаги ислохотлар билан боглик принципиал узгартишлар киритилганини таъкидлаш лозим.
Судьяликка номзодларни танлаш ва лавозимга тайинлаш тизимини тубдан такомиллаштириш, юкори
малакали судьялар корпусини шакллантириш макса­
дида Узбекистон Республикаси Судьялар олий кенгаши ташкил этилди.
Шу билан бирга, Узбекистон Республикаси Олий
суди суд хокимиятининг ягона олий органи сифатида
давр талаблари асосида янгидан шакллантирилди.
Бундан кузланган асосий максад - фукароларимизнинг хукук ва манфаатларини химоя килишда конуний
ва адолатли карорлар чикарилишини сузсиз таъмин427
лайдиган ягона суд амалиётини шакллантиришдан
иборатдир.
Хурматли суд органлари ходимлари!
Жамиятимизнинг барча сохалари катори судлар
фаолиятини хам чукур тахлил килиб, ютукни - ютук,
камчиликни - камчилик, деб айтмасак, ишимизга
танкидий бахо бермасак, мазкур тизимда тупланиб
колган муаммо ва нуксонларни бартараф этиш чораларини бугун курмасак, эргага кеч булади.
Ана шу хакикатни хисобга олган холда, аввало
олдимизда турган энг мухим масалаларга эътиборингизни каратмокчиман.
Биринчидан, бугун хаётнинг узи Конституциямизда ифодасини топган энг асосий максад - инсон
манфаатларини хар томонлама таъминлашни устувор
вазифа килиб куймокда. Инсон манфаатларини таъ­
минлаш учун эса, аввало одамлар билан, халк билан
мулокот килиш, уларнинг дарду ташвишлари, орзу-умидлари, хаётий муаммо ва эхтиёжларини яхши
билиш керак.
Шу максадда ташкил этилган Узбекистон Респуб­
ликаси Президентининг Халк кабулхоналари ва Виртуал кабулхонасига утган давр мобайнида келиб тушган мурожаатларнинг карийб 50 мингтасида бевосита
судьялар фаолияти ва уларнинг карорларидан норозилик баён килинган.
Мурожаатларнинг карийб 24 мингдан ортиги
фука-ролик ишлари буйича, 11 мингдан зисди эса
жиноят ишлари буйича судлар фаолиятига тааллукли
428
экани бу идоралар фаолиятида жиддий камчиликлар
борлигини курсатади.
«Одамлар хамма нарсага чидаши мумкин. ле­
кин адолатсизликка чидай олмайди» деган сузларда
кандай катта маъно борлигини барча судьялар яхши
англаб олишлари керак. Судья - бу адолат посбони.
Шунинг учун хдм судьялар томонидан кабул килинаётган хар бир карорнинг конуний ва адолат­
ли булиши хакида чукур уйлашимиз зарур. Бу
борада суд хокимиятининг чинакам мустакиллигини, одил судлов фаолиятига аралашганлик
учун жавобгарлик мукаррарлигини сузсиз таъмин­
лаш лозим.
Савол тугилади: суд тизимидаги бугунги ах,вол бу
талабларга жавоб берадими? Афсуски, йук. Мана шу
сизларга берилган бах.о.
Айникса, амалдаги конунчилигимизда мустах.камлаб куйилган, суд ишларини к>фиб чикишда факат суд
тергови жараёнида атрофлича текширилган ва у3
тасдигини топган далилларга асосланиш кераклиги
хдкидаги талаблар когозда колиб кетаётгани ачинарлидир. Буни такрор ва такрор айтмокчиман.
Энг ёмони, далилларга бахо беришда уларнинг
ишончли экани, конуний йул билан олингани ва
ишга алокадорлиги судларнинг эътиборидан мутлако
четда колиб кетмокда.
Айрим холларда айбдорларни «ичкарига олиб
кириб», турли номакбул усул ва тазйиклар остида
олинган к>фсатмалар айбловнинг асосий мазмунини
ташкил этмокда.
429
Бундан ташкари, «ишларни назоратга олиш».
«жазо тури ва муддатини олдиндан белгилаб бериш»
каби ута салбий холатлар ханузгача давом этмокда.
Энг ачинарлиси, барчамизнинг обруйимизни туширадиган, конуннинг кадр-кимматини бир пул киладиган бундай яроксиз амалиёгга сохада катга тажрибага эга булган ходимлар, бутун судьялар хамжамияти бепарво караб келмокда. Бошкача айтганда, хамма томошабин. Мен бу гапларни афсус билан
айтяпман.
Бир одамни судья килиб куямиз. Уч-турт ойда юриштуриши узгаради.
Фукаролар адолатни карор топтириш умидида
ойлаб, йиллаб сарсон-саргардон булиб, нажот излаб
Президентга мурожаат килмокда. Шунинг узи судлар фаолиятига халк томонидан берилаётган холисона
бахо эмасми?
Бундай холатларга катьий чек куйиш вакти келди.
Судьялар олий кенгаши судьяларнинг фаолия­
тига хар кандай ноконуний аралашувга бархам
бериш, айбдор шахсларнинг мукаррар жавобгарлигини таъминлаш юзасидан бир ой муддатда
таклиф киритсин.
Бош прокуратура, Олий суд далиллар ишончли, конуний йул билан олинган ва ишга алокадор
булишини, судьялар тили билан айтганда, далил­
лар макбуллиги тамойилини амалда таъминлаш,
айникса, турли тазйиклар остида олинган курсагмалардан далил сифатида фойдаланишга мутлако
чек куйиш чораларини куриши зарур. Бунинг
430
учун киска муддатда тегишли хукукий механизмлар яратиш ва амалдаги конун хужжатларини
такомиллаштириш керак.
Иккинчидан, судьялар адолатни факат ва факат
конунга асосланган холда руёбга чикаришлари
шарт. Чунки, адолат конун устуворлигида намоён
булади.
Афсуски, хозирги вактда бу борадаги ахвол тубдан
ижобий томонга узгаргани йук. Хрлбуки, утган даврда судьяларнинг мустакил фаолият юритишини таъминлашга каратилган куп ишлар амалга оширилди.
Судьяларнинг ижтимоий мух,офазасини кучайтириш максадида уларнинг иш хаки бир неча баробар
купайтирилди, сохд вакиллари жисмоний шахслардан олинадиган даромад солигидан озод килинди, уйжой масаласида улар учун кулайликлар яратилмокда.
Лекин, ана шундай эътибор ва гамхурликка муносиб
фаолият к)фсатиш >фнига, афсуски, судьялар орасида
судья деган юксак номга нолойик шахслар учраб турибди.
Шу борада баъзи бир ракамларга эътиборингизни
каратмокчиман. Охирги йилларда карийб 50 нафар
судья жиноий жавобгарликка тортилган. Жорий йил­
нинг утган даврида 6 нафар судья жиноятга кул
урган. Мисол учун, Андижон вилояти хужалик суди
раисининг уринбосари Абдуллаев фукаро Нуралиевдан
150 минг АКШ доллари олаётган пайтда кулга олинган.
Асосий вазифаси ва бурчи окни - окка, корани корага ажратиш, адолатни химоя килишдан иборат
431
булган судья конунга, уз касбига хиёнат килса, одамлар
додини кимга айтади? Адолат излаб каерга боради?
Шунинг учун хам ахоли уз мурожаатларини
Президентнинг Халк кабулхоналари ва Виртуал
кабулхонага, Президент девонига ва Олий Мажлисга
юбормокда. Улар уз муаммолари судда хал килинишига ишонмаяпти. Канчалик аччик булмасин, бугун
шу хакикатни айтишга мажбурмиз.
Учинчидан, судьялик ута масъулиятли ва шарафли
касб эканини халкимиз яхши тушунади. Азал-азалдан
эл-юртимиз уртасида инсофли, диёнатли козиларга,
адолатни химоя килувчиларга хурмат-эътибор юкори
булган. Бирок бугунги кунда ана шундай ибратли
анъаналар муносиб давом эттирилаётгани йук. Бундай
деб айтишга тулик асослар бор. Масалан, 2016 йилда
уз фаолиятида камчилик ва нуксонларга йул куйгани,
хизмат коидаларини бузгани учун 117 нафар судья
интизомий жавобгарликка тортилган.
Шу у р и н д а бир фикрни алохида таъкидлаб айтмокчиман. Юксак маънавий-ахлокий савияга эга булмаган юрист кадрлар хеч качон судья лавозимига
тайинланмаслиги керак. Адолат ва маънавият - узаро
чамбарчас боглик тушунчалардир. Маънавият булмаган жойда хеч качон адолат булмайди.
Шундай экан, хакли савол тугилади: Олий суднинг
собик рахбарияти - раис Ш. Газиев, унинг уринбосарлари Ф. Абдуазимов, К. Тогаев, Р. Обидов нима учун
бу масалага панжа орасидан караб келган?
Мутлако йул куйиб булмайдиган бундай холатни
ижобий томонга узгартириш учун барчамиз, бутун
432
жамиятимиз бош котириши зарур. Лекин, афсуски,
бу борада аксарият рахбарларда масъулиятни хис
этиш, катъият ва талабчанлик етишмаяпти.
Яна мисолларга мурожаат киладиган булсак, одил
судлов буйича йул куйган хато ва камчиликлари
учун 2016 йилда 129 нафар судьяга нисбатан хусусий
ажримлар чикарилганини кайд этишга тугри келади.
2016 йилда бу курсаткич 2015 йилга нисбатан
34 фоиздан зиёд, судьяларга нисбатан кузгатилган
интизомий ишлар сони эса карийб 44 фоизга купайган.
Айникса, фукаролик ишлари буйича Сурхондарё,
Тошкент ва Андижон вилоятлари, жиноят ишлари
буйича Тошкент, Сирдарё, Фаргона вилоятлари ва
Тошкент шахри судларида судьялар томонидан конунбузарлик содир этиш холатлари купайиб бормокда.
Туртинчидан, одил судловни амалга оширишда энг
мухим ахамиятга эга булган адолат тамойилини бузиш
билан боглик салбий холатларга хам, афсуски, чек
куйилмаяпти.
Айрим судьялар уз бурчини виждонан бажариш
урнига жойлардаги баъзи бир «каттаконлар», мансабдор шахслар билан муносабатни бузмаслик хакида
купрок уйлаши, очигини айтганда, «уйин» килиб юриши хеч кимга сир эмас. Якин-якингача судлар томо­
нидан оклов хукмлари чикарилмагани шундан далолат
эмасми?
Аксарият холларда айбсиз шахсларни оклаш учун
тулик асослар булса-да, жиноят ишлари турли сохта
бахоналар билан кушимча терговга кайтариб келинганини кандай тушуниш керак? Кайси давлатда, кайси
жамиятда яшаяпмиз узи?
433
Мисол учун, жиноят ишлари буйича Ширин шахар
судининг судьяси Сувонкулов сохта айблар куйилган,
аслида айбсиз фукаро Логановни 5 йил муддатга озодликдан махрум килган. Сирдарё вилояти суди бегунох
фукарони оклаш $ ф н и г а , масъулиятни узидан сокит
килиб, жиноят ишини кушимча терговга юборган.
Кейинчалик терговда жиноят иши тугатилган. Хдпбуки, ушбу масалани кушимча терговга юбормасдан,
суднинг узида хал этиш мумкин эди.
2016 йилда 417 нафар шахсга нисбатан кузгатилган
жиноят ишлари аксарият холларда Коракалпогистон
Республикаси, Андижон, Тошкент, Наманган, Кашкадарё вилоятлари, Тошкент шахри судлари томонидан
кушимча терговга юборилган. Шу даврда 238 нафар
шахсга нисбатан кузгатилган жиноят ишлари юкори
инстанция судлари томонидан кушимча терговга кайтарилган.
Олий суд ва жойлардаги судларнинг рахбарлари
ана шу ищлар буйича судьялар тергов органлари
билан келишиб, ишни кушимча терговга кайтариб
юбормаганига кафолат бера оладими?
Мана, бир мисол. Фукаро Расулов Янгийул тумани
суди томонидан фирибгарликда айбланиб, ноконуний
равишда жазога хукм килинган. Ушбу фукаро орадан
3 йил зо'иб, канча мурожаатлардан сунг, факат Бош
прокуратуранинг аралашуви билан окланган.
Биз ана шундай нохуш, шармандали холатларни
бартараф этиш максадида кушимча тергов институтини бекор килдик.
434
Мазкур карорнинг ахамияти шундан иборатки, энди
тергов органлари жиноят ишларини хар томонлама
холис ва пухта тергов килишга мажбур булади. Уз навбатида судлар хам хар бир иш юзасидан узил-кесил
карор кабул килишга мажбур. Чунки бошка йули йук.
Кайта тергов канча маблаг, канча вакт, канча оворагарчиликларга сабаб булади. Энди буларнинг барчасига чек куйилмокда. Халкимиз «кайта тергов» балосидан кутулмокда.
Суд фаолияти сохасидаги камчиликлар хакида
гапирганда, куплаб юртдошларимизда хакли норозилик
уйготаётган яна бир ачинарли холат хакида т)Ьсталишимиз шарт, деб уйлайман. Баъзи жойларда инсофсизлик шу даражага етганки, айрим судьялар айбсиз
одамни айбдор, деб топиш учун пора талаб килмокда.
Масалан, жиноят ишлари буйича Уртачирчик тумани
судининг судьяси Юсупов фукаро Калмурзаевга нисбатан маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги иш сохта хужжатлар асосида тузилганини билатуриб, ички
ишлар ходимларига 1000 АКШ доллари эвазига
Калмурзаевни айбдор деб топиш хакида карор
чикаришни ваъда килган ва жорий йилнинг март
ойида ана шу порани олаётган вактида ушланган.
Бундай нохуш мисолларни Тошкент шахридаги
суд идоралари буйича хам куплаб келтириш мумкин.
Пойтахт судьялари томонидан сунгги пайтда
айбдорларга конунда белгиланган жазога нисбатан
енгил жазо тайинлаш ёки шартли хукм чикариш одат
тусини олмокда.
435
Охирги уч йилда жазо тайинланган 18 мингдан
ортик шахснинг 34 фоизига конунда белгиланган
жазога нисбатан енгил жазо ёки шартли жазо тайин­
ланган. Касддан одам улдириш, боскинчилик, номусга
тегиш каби огир ва ута 0ГИР жиноятлар буйича
6600 дан ортик ишнинг 1532 таси юзасидан ана шун­
дай ёндашув кулланган. Агар бу карорлар конуний
булганида, х,еч шубх.асиз, буни гуманизм, инсонпарварлик намунаси сифатида куллаб-кувватлаш мумкин
эди. Бирок тахлиллар бунинг мутлако тескарисини
курсатмокда.
Мисол учун, Сиргали тумани суди раиси Алимухамедов томонидан фукаро Анваров ута огир жиноят
содир этгани учун шартли равишда хукм килинган.
Вахоланки, у уюшган гурух. таркибида товламачилик
жиноятини содир этган, шунинг учун 8 йил давоми­
да кидирувда булган. Ишни куриб чиккан судья эса
унинг бу килмишларига бемалол куз юмган.
Прокурорлар протест келтириш йули билан адолатсиз хукм* чикарилганини курсатиб берса-да, шахар
судининг раиси пинагини хам бузмасдан, хукмни
уз кучида колдирган. Факат Бош прокуратура протссти
билан хукм бекор килиниб, айбдорга 11 йил озодликдан махрум килиш жазоси тайинланган.
Яна бир салбий х,олат шундан иборатки, жиноят
ишлари буйича Тошкент шахдр суди апелляция ва
кассация тартибида туман судларининг хато ва камчиликларини тузатиш уРнига конуний хукмларни
ноконуний равишда бекор килиш ёки узгартириш
билан шугулланиб келган.
436
Сунгги икки йил давомида факатгина Тошкент
шахар судлари томонидан 130 та жиноят иши буйича
енгил жазолар тайинлаш тугрисида асоссиз хукмлар
чикарилган. Бу хукмлар юзасидан Бош прокуратура
томонидан киритилган протестлар асосида бугунги
кунга кадар 93 та ноконуний суд хукми бекор килинган.
Албатта, биз Тошкент шахрида суд органлари
фаолиятида вужудга келган огир ахволни ижобий
томонга узгартириш учун зарур чораларни курдик шахар суди раиси Абдужаббаровни мудцатидан олдин лавозимидан озод этишга мажбур булдик. Хрзир
у у3 килмишлари учун тергов органлари олдида
жавоб бермокда.
Уйлайманки, бу залда утирган хдр бир судья ана
шундай мисоллардан узи учун тегишли хулоса чикариб
олади.
Билиб куйинглар, инсон такдирини хал этишда
судьянинг онгида - факат адолат, тилида - факат
хакикат, дилида эса поклик устувор булиши шарт.
Бешинчидан, фукароларнинг суд идораларида сарсон-саргардон булишига чек куйиш, ишларни уз вактида курмасдан, одамларни овора килган суд ходимларига судьялар х,амжамияти томонидан муносиб
бахо бериш вакти келди, деб уйлайман.
Бир мисол. Фукаролик ишлари буйича Гулистон
туманлараро судининг судьяси Мингбоев томони­
дан фукароларнинг 54 та мурожаати умуман куриб
чикилмаган, 75 та иш буйича суд карорлари ёзилмаган, фукаролик ишлари асоссиз бир неча марта
бошка кунларга колдирилган ва фукаролар ойлаб
сарсон-саргардон килинган.
437
Бундай нохуш холатларга бархам бериш, конунийлик ва хукук-тартиботни мустахкамлаш, хукукбузарликларнинг олдини олиш максадида Олий суд ва
Судьялар олий кенгаши томонидан тасдикланадиган,
хар бир чоракка мулжалланган график асосида халк
билан мулокот $ ф н а т и ш г а каратилган аник тадбирлар амалга оширилиши шарт.
Бу борада хар бир судья томонидан мавжуд муаммоларни хал этиш учун ахоли билан жойларда бир
ойда камида бир марта очик мулокотлар ташкил
этилишига алохида эътибор каратиш лозим. Очик
мулокотлар масаласини,
керак булса, «Судлар
тугрисида»ги конунга тегишли узгартишлар киритган холда, конуний асосда мустахкамлаб куйиш зарур,
деб уйлайман.
Бундан кейин судьялар фаолиятига, биринчи навбатда, ахолидан тушаётган шикоятлар сони, уларнинг
халк билан мулокот килиб, одамларни кийнаётган
муаммоларни кандай хал килаётганига караб бахо
берилади. Кискача айтганда, бундан буён судьяларга
халкнинг узи бахо беради.
Яна бир жиддий муаммо судьялар томонидан конун
буйича берилган имтиёзларнинг кулланиши билан
боглик.
Маълумки, конунда судга мурожаат килишда дав­
лат божи ундирилиши белгиланган. Суд айрим холларда ана шу божни тулашдан озод килиш, суд
харажатларини тулашни кечиктириш ёки булиб тулашга
рухсат бериш, уларнинг микдорини камайтиришга
хакли.
438
Афсуски, айрим судьялар фукароларга конун нормаларини тушунтирмасдан, уларни иложи борича
кулламасликка хдракат килмокда. Баъзи таъмагир
судьялар томонидан бу нормаларни пора эвазига
куллаш холатлари хам учрамокда.
Масалан, фукаролик ишлари буйича Пастдаргом
тумани судига мурожаат килган Садиновага суд ра­
иси Махмадиёров давлат божини туламагансиз, деб
даъво аризасини кабул килмаган. Бир соатдан кейин
100 АКД1 доллари эвазига аризани кабул килиб
олган. Икки соатдан кейин ишни ижобий хал килиш
учун яна 400 АКД1 долларини олиш вактида ушланган.
Хурматли йигилиш иштирокчилари!
Хозиргина келтирилган мисоллар Олий суднинг
собик рахбарияти тизимдаги хакикий ахволни ичидан билмагани ёки билиб-билмасликка олиб келгани,
факат кабинетда савлат тукиб утиришга, фукаролар
билан юзаки мулокот килишга урганиб колганини
к)фсатади.
Шу муносабат билан мен сизларга бир савол билан
мурожаат килмокчиман: суд тизимининг рах,барлари
охирги марта качон узок туманларга бориб, суд
эшигига куз тикиб утирган фукаролар билан
сухбатлашган? Хеч качон! Ахир, узингиз айтинг,
одамлар билан очик гаплашмасдан, уларнинг муаммоларини билмасдан туриб, кандай тугри карор кабул
килиш мумкин?
Биз судга келиб тушган хар бир иш, мурожаат белгиланган муддатларда куриб чикилишини таъминлаш,
бу борада конунни бузиш х.олатларига нисбатан катьий
439
чоралар куриш, фукароларга етказилган зарарни
айбдорлардан ундириш буйича албатта зарур тадбирларни амалга оширамиз.
Суднинг тарбиявий-профилактик рол и ни оши­
риш учун махаллаларда, иш ва хизмат жойларида,
таълим муассасаларида сайёр суд мажлислари
утказиб,
жиноятчилик ва хукукбузарлик холатларини кенг мухокама килиш тажрибасини йулга
куйсак, уйлайманки, бунинг таъсири албагга
катта булади. Халкимиз таъбири билан айтганда,
минг бор эшитгандан бир бор курган афзал. Одамлар
конунни бузган кимсалар эл-юрт олдида кандай ахволга
тушганини уз кузи билан к$фса, шундан тугри хулоса
чикаради.
Олий суд хукукбузарлик ва низоларнинг турларини тахлил килган холда, бундай ишларнинг камида
30 фоизини сайёр суд мажлисларида куриб чикиш
буйича тавсиявий хужжаг ишлаб чикиши лозим.
Олтинчидан, суд органлари фаолиягидаги мавжуд
ахвол айрим судьяларнинг билим даражаси пастлиги,
уларнинг малакасини ошириш буйича самарали тизим
жорий этилмаганини курсагмокда.
Судьялар томонидан конунда аник-равшан ёзиб
куйилган нормаларни тугри куллай олмаслик, мо;щий
ва процессуал хукук нормаларини очикдан-очик бузиш холатлари содир этилаётгани хам аввало шу билан
боглик.
Маълумки, конунда вояга етмаган шахсга уга огир
жиноят содир этгани учун 10 йилгача озодликдан
махрум этиш жазоси назарда тутилган. Лекин Ан440
дижон шахдр судьяси Абдусатторов вояга етмаган
Исмоиловни айни шу турдаги жинояти учун 15 йилга озодликдан махрум этган. Прокуратура киритган
протест асосида кейинчалик жазо 7 йилга туширилган.
Яна бир мисол. Жиноят конунчилигида жарима
жазосининг энг куп микдори энг кам ойлик иш хакининг 600 баробарига кадар этиб белгиланган. Аммо
Яккасарой тумани суди судьяси Атавалиев фукаро
Крихтинга энг кам ойлик иш хакининг 700 баробари
микдорида жарима жазоси тайинлаган.
Савол тугилади: бу судьялар фукароларга хукм
чикаришдан олдин Жиноят кодексини очиб курганми?
Мен уйлайман - курмаган.
Хабарингиз бор, мустакилликнинг илк йилларидан бошлаб биз билиб-билмай жиноят содир этган
шахсларни инсонпарварлик тамойилига асосан амнис­
тия оркали жазодан озод килиш, уларни оиласи
багрига кайтариш амалиётини жорий этдик. Хар йили
Президент такдимномасига асосан Сенат томонидан
кабул килинган Амнистия тугрисидаги карорга биноан
минг-минглаб
юртдошларимиз
озодликка
чикарилмокда.
Афсуски, бу жараёнда хам адолат бузилмокда.
Амнистияга тушиши лозим булган шахслар жазодан
озод этилмасдан, аксинча, бунга нолойик булган
шахсларга нисбатан амнистия акти кулпанаётганини
кандай тушуниш мумкин?
Олий суд бу жараённи нима учун назорат килмасдан келган?
441
Масалан, фукаро Ахмедов эхтиётсизлик окибатида
автомобилда халокат содир этгани учун амнистия
актига кура жазодан озод килиниши керак булган.
Лекин у Шайхонтохур тумани судининг раиси
Алимухдмедов томонидан жавобгарликка тортилган.
Амнистия акгининг асл максад ва гоясини ана
шундай узбошимчалик билан талкин килиб, унинг обрусини туширишга хеч кимнинг хакки йук.
Шу уринда суд фаолиятига оид яна бир маълумотга
эътиборингизни каратмокчиман.
2016
йилда 3 минг 700 га якин шахсга нисба­
тан чикарилган суд карорлари бекор килинган ёки
узгартирилиб, 1 минг 362 нафар фукаронинг жазоси
камайтирилган.
Жиноят ишлари буйича Тошкент, Андижон, Кашкадарё, Сурхондарё вилоят судларида фаолият курсатаётган судьяларнинг куплаб карорлари бекор килинган
ёки узгартирилган. Айникса, Тошкент шахридаги
судьяларнинг 821 та карори бекор килингани ски узгартирилгани ва бу курсаткич шахарда карийб 20 фоиз
купайгани ташвишлидир.
Шунингдек, фукаролик ишлари буйича судларнинг
4200 га якин карори бекор килинган ёки узгартирил­
ган. Бундай асоссиз карорларнинг аксарияти Тошкент,
Фаргона, Сурхондарё, Кашкадарё, Андижон ва Самар­
канд вилоятларига тугри келади.
Энг ачинарлиси, бу ракамлар йилдан йилга оргиб
бормокда. Жиноят ишлари буйича судларда бу кур­
саткич 15 фоиз, фукаролик ишлари буйича судларда эса
11 фоиз купайган.
442
Юкорида кайд этилган судларнинг раислари оддий бир саволга жавоб бериши шарт: качонгача
фукароларни адолат излаб Президент девонига боришга мажбур киласизлар?
Билиб куйинглар, энди Президент номига ёзилган
х.ар бир мурожаат белгиланган тартибда синчиклаб,
конуний асосда >фганиб чикилади ва конун бузилиши
холатларига йул куйган суд органлари ходимларига
нисбатан жиноий жавобгарликка тортишга кадар
булган кескин чоралар куллаш масаласи куйилади.
Шунинг учун хар кайси судья хукм чикаришдан
олдин етти марта эмас, керак булса, етмиш марта
уйлаб,
шундан
кейин
карор
кабул
килиши
шарт. Олий суднинг янги рахбарияти бу масалалар
буйича катъий назорат 5фнатиши керак.
Еттинчидан, минг афсуски, Олий суд судлов сохасида суд хокимиятининг олий органи эканини, судлов
фаолияти устидан назорат олиб бориш хукукига эга
эканини унутиб куйган.
Олий суднинг собик рахбарияти факат расмиятчилик учун айрим тадбирларни амалга ошириш билан
чекланиб келган. Мавжуд вазиятни яхшилаш буйича
тизимли чора-тадбирлар к>филмаган.
Энг ачинарлиси, ишларни куриб чикиш, жи­
ноий килмишларга малакали бахо бериш, жазо
тайинлаш, мухтасар айтганда, ягона суд амалиётини шакллантириш буйича тадбирлар амалга
оширилмаяпти. Окибатда мамлакатимизнинг тур­
ли худудларида турлича суд амалиёти кулланмокда.
Яъни, давлат битта, конун битта, лекин суд амалиёти
443
марказда - бошкача, жойларда - бошкача. Буни кандай
тушуниш мумкин?
Аклга тугри келмайдиган бундай холатлар хакида
гапирганда, куйидаги мисолларга эътиборингизни
каратмокчиман.
Мингбулок тумани суди судьяси Fаппоров уз бобоси - фукаро Низомовнинг уйида угрилик килган
Отабоевни 5 йилга озодликдан махрум этган. Низо­
мовнинг набираси Отабоевни кечириш хакидаги илтимосномаси ва зарар коплангани хакидаги далиллар
судья томонидан эътиборга олинмаган. Апелляция ин­
станция суди хам бу адолатсиз хукмни уз кучида колдирган. Факатгина вилоят прокурорининг протести
асосида хукм узгартирилиб, Отабоевга озодликдан
махрум этиш билан боглик булмаган жазо гайинланган.
Яна бир мисол. Угрилик жинояти учун илгари хам
камалиб чиккан, ахлок тузатиш иши буйича жазони
утаётган махкум Юсупов такроран яна 3 марта угрилик
содир этган. Шунга карамасдан, Жомбой тумани суди
судьяси Давлатова томонидан тузалиш йулига утмаган
Юсуповга асоссиз равишда енгил жазо - ахлок туза­
тиш ишлари жазоси тайинланган.
Жазонинг енгиллиги тугрисида туман прокурори,
вилоят прокурори, Бош прокурор уринбосари томо­
нидан киритилган протестларни юкори суд инстанциялари асоссиз равишда рад этиб, суд хукмини уз
кучида колдирган. Бунинг окибатида жиноятчи
узининг жамият учун зарарли килмишини бсмалол
давом эттириб, яна угриликка кул урган.
444
Давлат ва жамият фойдасига эмас, аксинча, улар­
нинг зарарига ишлайдиган булса, бундай судьялар
кимга керак?
Нима учун бу йуналишда Олий суд Пленуми имкониятларидан фойдаланилмаяпти? Пленум аксари­
ят холларда конунларга сифатсиз шарх бериш билан
чекланиб колмокда. Энг ёмони, Пленум парламентимиз томонидан кабул килинган ва Президент имзолаган конунларга мутлако зид булган нормаларни
куйи бугиндаги суд органлари учун бажаришни
мажбурий килиб куймокда.
Масалан, Олий суд Пленуми карори билан судлар
иктисодий жиноятлар буйича «моддий зарар умуман
копланмаган ёки кисман копланган холларда хам
озодликдан махрум килиш билан боглик булмаган жазо тайинлашга хакли» экани белгилаб
куйилган.
Нима, Олий суднинг собик рахбари Ш.Газиевнинг
узи бу нормалар ноконуний эканини билмаганми? Билган булса, нега бунга йул куйган?
Олий суд Пленумининг ана шундай ноконуний
карори Бош прокурор талаби асосида бекор килинган.
Олий суднинг собик рахбарлари тобора кескинлашиб бораётган мавжуд муаммоларни хал килишдан
кочиб, хаётни оддий томошабин сифатида кузатишни, барча масъулиятни жойлардаги судлар зиммасига
юклаб куйишни афзал кзфишган.
Куйи бугиндаги судьялар кандай конунбузарлик
содир этмасин, Олий суд, бу масала бизга тааллукли
эмас, узлари жавоб берсин, ахир, улар мустакил,
445
деб хдр хил асоссиз важларни рукач килиб келгани бугун хеч кимга сир эмас.
Яна бир жиддий камчилик шундан иборатки,
2016 йилда ва 2017 йилнинг утган даврида Олий суд
томонидан биринчи инстанция сифатида атиги 1 та
жиноят иши к)филган. Х,олбуки, ушбу суд к)фиши
зарур булган ута огир ва мураккаб ишлар куп булган.
Бирок бу сохада хам Олий суд барча масъулиятни
жойлардаги судларга, биринчи навбатда Тошкент
шахар судига юклаб куйган.
Агар юкори инстанция суди масъулиятни уз
зиммасига олиб, хар кайси иш буйича катьий карор
чикара олмаса, одамлар адолат излаб судма-суд,
эшикма-эшик юрадиган булса, кани, айтинглар,
бундай суднинг кимга кераги бор?
Уз иш фаолиятида жиддий хато ва нуксонларга йул
куйгани учун Олий суд раиси ва унинг уринбосарлари эгаллаб турган лавозимларидан озод килинди.
Олий Мажлис Сенати карори билан Козим Комилов Олий суд раиси этиб сайланди. Холмумин
Ёдгоров, Баходир Дехконов ва Бахтиер Исаков унинг
)финбосарлари этиб тайинланди. Уйлайманки, Олий
суднинг янги рахбарлари бугунги танкидий гаплардан хулоса чикариб, бу борадаги фаолиятни бутунлай
янгича ташкил этадилар.
Сизлар энди бевосита худудларга чикиб, хар кайси
вилоят ва туман судининг иши билан якиндан
танишиб, уларга зарур амалий ёрдам беришингиз
керак.
446
Олий суд рахбарияти аввало суд тизимининг барча
бугинида адолатни карор топтириш, фукароларнинг
ортикча овора булишларига чек куйиш ва мураккаб
ишлар сифатли куриб чикилишини таъминлаш максадида алох,ида бир карор кабул килиши зарур. Шунинг­
дек, ягона суд амалиётини шакллантириш, мавжуд
нуксонларни бартараф этиш, судьяларнинг бу борадаги масъулиятини ошириш учун суд амалиётини умумлаштириш борасидаги ишлар натижаларини кенг
жамоатчилик эътиборига етказиб бориш тизимини
жорий этиш лозим.
Амир Темур бобомиз айтганларидек, «А долат би­
лан жахон гулш ани обод булади». Адолат булмаса,
дунё зимистон булади, хдётда хеч кандай маъномазмун булмайди.
Биз халкимиз учун озод ва обод, фаровон х,аёт
барпо этмокчи эканмиз, менинг давлат рах,бари сифа­
тида сизлардан талабим шу: факат адолат ва яна бир
бор адолат хаётимизда хукмрон булиши керак. Бунинг учун хаммангиз конун олдида жавобгарсиз. Сиз­
ларга бир савол бермокчиман: сиз билан одций халк
>фтасида кандай фарк бор? Хукм ёзганингизда узингизни аввало оддий одамнинг урнига куйиб к$финг,
шундан кейин карор кабул килинг.
С аккизин чи дан, суд тизимидаги муаммоларнинг тахлили судьяликка номзодларни тугри танлаш,
судьяларни тайёрлаш, кайта тайёрлаш тизимида жиддий камчиликлар мавжудлигини курсатмокда.
Маълумки, суд хокимиятининг чинакам мустакиллигини таъминлаш, кадрларни танлаш ва жой447
жойига куйиш тамойилларини янада демократлаштириш сиёсатини амалга ошириш максадида Судьяларни танлаш ва лавозимларга тавсия этиш буйича
олий малака комиссияси ташкил этилган эди. Лекин,
афсуски, ушбу комиссия узига билдирилган ишончни тулик окламади. Шу боисдан биз Конституциям
узгартиш киритиб, суд-хукук тизимида мутлако
янги институт - Узбекистон Республикаси Судьялар
олий кенгашини ташкил эгдик ва унинг конституциявий макомини аник белгилаб куйдик. Бугунги
кунда ушбу Кенгаш тулаконли иш олиб бормокда.
Шу юксак минбардан туриб айтмокчиман: Кенгаш
фаолиятига ноконуний аралашган хар кандай шахе,
у ким булиши ва кайси вазифада ишлашидан катьи
назар, сузсиз лавозимидан озод этилади, керак булса,
жиноий жавобгарликка тортилади.
Туккизинчидан, судьялик лавозимларига биринчи
марта тайинланадиган номзодлар захирасини шакллантиришдаги мавжуд муаммолар хам салбий окибатларга олиб’келмокда.
Аксарият холларда номзодлар захираси номига
шакллантириб келинган. Бу борада конун хужжатларида белгиланган талаблар тулик хисобга олинмаган.
Масалан, номзодларнинг пухта тайёргарликка, катта
хаётий тажрибага, ибратли обру-эътиборга эга булиши
лозимлиги унутиб куйилган ёки бу талабларга куз
юмиб келинган.
2016
йилда 298 нафар шахе захира руйхатидан
чикарилган. Уларнинг атиги 45 нафари ёки 15,1 фоизи
судьялик лавозимига тайинлангани, 87 нафари ёки
448
29,2 фоизи мазкур лавозимга нолойик деб топилгани,
150 нафари ёки 50,3 фоизи 2 йилдан ортик муддатда
судьялик лавозимига к$филмагани туфайли захирадан чикарилган. Бу ракамларнинг узи хам номзодлар
захираси буйича тизим самарали ишламаганини
курсатиб турибди. Агар 2 йилдан ортик муддатда
судьялик лавозимига курилмайдиган булса, нима
учун бундай шахслар захирага киритилган, деган
савол тугилади.
Айтиш керакки, номзод захирага олиниб, уч ой
давомида Юристлар малакасини ошириш марказида
давлат маблаглари хисобидан укитилади. Бу даврда
унинг иш жойи ва уртача ойлик иш хаки хам сакланади.
Энди уйлаб куринг, 237 нафар захирадан чикарилган
номзод учун канча бюджет маблаги самарасиз
ишлатилган. Бунинг учун ким жавоб беради?
Келгусида ана шундай камчиликларга йул куймаслик учун судьяликка номзодларни тайёрлаш ва
судьялар малакасини оширишга ихтисослашган алохида
укув муассасаси - Одил судлов академиясини таш­
кил этишни таклиф этаман.
Бу борада захирага олинган номзодларни эмас,
балки судьялик лавозимига илк бор тайинланган
кадрларни касбга йуналтириш максадида махсус укитишга алохида эътибор каратиш зарур, деб
хисоблайман.
Биз бу сохада ракамлар кетидан кувишдан мутлако
воз кечишимиз керак. Майли, захирада хозиргидек
700-800 нафар номзод эмас, 300-400 нафар номзод
булсин, лекин хаммаси муносиб номзодлар булсин.
449
Бир суз билан айтганда, судьяларни танлаш, тайёр­
лаш ва лавозимга тавсия этиш мутлако бошкача тизим
буйича амалга оширилиши, бу фаолиятга бирон-бир
мансабдор
шахснинг
аралашувига,
таниш-билишчиликка,
уруг-аймокчиликка
йул
куйилмаслиги шарт. Судьяликка номзодлар факат Судьялар
олий кенгаши хулосаси асосида лавозимларга тавсия
этилиши даркор.
Шунинг учун х,ам судьялик лавозимларига ном­
зодлар захирасини шакллантириш, судьяларни касбга
тайёрлаш, малакасини ошириш тизимини янада
такомиллаштириш талаб этилади. Номзодлар захираси юкори билим ва салох.иятга, етарли тажриба ва
куникмага эга юридик кадрлар, жумладан, хукукни
мухофаза килиш органларида намунали фаолият
юритаётган ходимлар хисобидан шакллантирилишига алох,ида эътибор каратиш жоиз.
Унинчидан, барча бугиндаги суд рахбарлари би­
ринчи марта судьялик лавозимига тайинланган кадрлар
билан ишлаш, уларнинг хулк-атворини назорат килиш,
билимини ошириш билан мутлако шугулланмаган,
десак, хато булмайди.
Тугри, конунларимизга асосан судьялар мустакил хлсобланади. Лекин мустакиллик - хар ким хо\лаган ишни килиши мумкин, дегани эмас. Муста­
киллик аввало масъулият, дегани. Судьянинг мустакил булиши конунга сузсиз буйсуниш,
масъулият ва яна бир бор масъулиятни чукур
хис этиш эканини унутишга х,еч кимнинг хакки
йук.
450
Шу уринда айрим ракамларга эътиборингизни
каратмокчиман. 2016 йилда судьялик лавозимига би­
ринчи марта тайинланган номзодларнинг 80 фоизини
35 ёшгача булган, юридик сохдцаги иш тажрибаси
10 йилгача булган шахслар ташкил этган.
Судьялар корпусининг 488 нафар вакили ёки
58 фоизи беш йилгача булган муддатда фаолият
курсатаётган судьялардир.
Биз ёш судьяларни тугри тарбиялаб, уларнинг уз
устида доимий ишлаши буйича тизимли ишларни
амалга оширмасак, бу масалада ижобий натижага
эришолмаймиз.
Тахлиллар бу борада хам куплаб муаммолар борлигини курсатмокда.
Мана, бир мисол, 2016 йилда судьяларга нисбатан
чикарилган хусусий ажримларнинг 57,2 фоизи судья­
лик лавозимига биринчи марта тайинланган кадрлар
хиссасига тугри келган.
Сунгги олти йил давомида ваколат муддати тугаганидан сунг янги муддатга нолойик деб топилган
314 нафар судьядан 147 нафари ёки 46,8 фоизи беш
йил ишлаган судьялардир. Муддатидан олдин лавозимидан озод этилган 136 нафар судьядан 64 нафари
ёки 47 фоизи беш йилгача ишлаган судьялардир.
Биз суд тизимида нафакат ёш судьялар, балки
бутун суд корпуси билан доимий ишлаб, уларнинг
хукукий билими ва маънавий савиясини ошириш
буйича мунтазам иш олиб боришимиз лозим. Акс
холда, адолат посбони деган масъулиятли вазифани
451
адо этишга кодир булган, билимли ва виждонли
судьялар корпусини шакллантиришга эришолмаймиз.
Шу муносабат билан биз шундай бир тажрибани
амалда жорий килишимиз керак, деб хисоблайман.
Яъни, хар кайси судья марказий ва махаллий телеви­
дение оркали чикиб, у3 фаолияти хакида хисобот
бериши лозим. Токи халкимиз, жамоатчилигимиз
сизларнинг билим ва савиянгиз, бир суз билан айтганда, иш фаолиятингиз хакида тасаввур хосил
килиш имконига эга
булсин. Ким хакикий халкпарвар судья, ким эса бунинг тескариси экани
шунда намоён булади.
Утган йили навбатдаги судьялик лавозимига
тавсия этилган 49 нафар судьядан атиги 12 нафари
бу вазифага муносиб деб топилган.
Шундай экан, хар кайси судьяни кейинги муддатга
тайинлаш масаласини куришда уларнинг охирги иш
жойидаги фаолиятини синчиклаб урганишга алохида
эътибор каратиш зарур. Айникса, хар бир судья
фаолият олиб борган худудда яшаётган ахолининг; хусусан, судга иши тушган одамлар, кенг жамоатчиликнинг фикри албатта хисобга олиниши зарур. Бунинг
учун судья у3 фаолияти
юзасидан
махаллий
кенгашларда ахборот бериши лозим. Бу мухокамаларда Судьялар олий
кенгаши
аъзолари
хам
фаол иштирок этишлари даркор. Халк депутатлари
махаллий
кенгашлари
томонидан
берилган
тавсифнома
Судьялар
олий
кенгаши
учун судья фаолиятига бахо беришда асосий
452
хужжат булиб хизмат килиши керак. Мазкур тартибтаомилларни амалдаги конунчиликда акс эттириб,
керак булса, бу борада алохида низом ишлаб чикиб,
уларни хаётга албатта жорий этишимиз зарур.
Яна бир мухим масала бизда жиддий ташвиш
уйготмокда. Сунгги пайтларда суд тизимида кадрлар
билан ишлаш масаласи уз холига ташлаб куйилгани
учун вазият шу даражага етдики, айрим масъул лавозимларга тайинлаш учун тайёр номзодларнинг узи
йук. Шу боис бундай лавозимларга судьяларни
аксарият холларда «шартли равишда» деб тайинлашга
мажбур булмокдамиз.
Мисол учун, жиноят ишлари буйича 3 та вилоят
суди раисининг уринбосари, 27 та вилоят судининг
судьяси, 16 та туман (шахар) судининг раиси лавозимларига, фукаролик ишлари буйича 3 та вилоят
судининг раиси лавозимларига мукобиллик тамойили
бузилиб, факат битта номзод курсатилган, холос.
Шунингдек, 4 та вилоят суди раисининг уринбо­
сари, вилоят судларининг 30 нафар судьяси лаво­
зимларига, хужалик судлари буйича 2 та вилоят
судининг ва 4 та вилоят суди раисининг уринбосари
лавозимларига хам номзодлар шундай ёндашув
асосида тайинланганини албатта коникарли, деб
булмайди.
Бугунги кунда халкимиз кутаётган адолатли карорлар кабул килишга хар томонлама кодир, иродаси
мустах.кам, юксак касбий ва маънавий фазилатларга
эга булган суд ходимлари таркибини шакллантириш
энг мухлм вазифамиз булиб колмокда.
453
Энг жиддий муаммолардан яна бири - суд
карорлари
ижросини ташкил этишдан
иборат.
Бу залда утиРганлаР жамиятда хукук-тартиботни
таъминлашда жазонинг огир ёки енгиллиги эмас,
балки жазонинг мукаррарлиги асосий роль уйнашини
яхши билади.
Шундай экан, агар судья у з карори ижросини уз
холига ташлаб куйса, карорни ижро органларига кеч
ёки атайин кеч юборса, у холда жазо мукаррарлигини
кандай таъминлаш мумкин?
Кейинги пайтда судлар томонидан 1 триллион
800 миллиард сум маблагни ундириш хакидаги
56 минг 402 та ижро хужжати мажбурий ижрога
йуналтирилмагани аникланган. Биргина 2015 йил­
да ижро муддатлари асоссиз кечиктирилгани сабабли
жаримани тулашдан
буйин товлаган
2 минг
223 нафар шахе амнистия актига асосан жазодан
озод
этилган,
бунинг
натижасида
бюджетга
18 миллиард 900 миллион сум маблаг ундирилмасдан
колган.
Яна бир мисол. Жиноят ишлари буйича Тошкент
шахар судининг 2013 йил 26 апрелдаги хукми билан
жиноят натижасида етказилган 749 миллион сум зарарни фукаро Шохасановдан давлат фойдасига ундириш
масаласи 2 йилдан сунг ижро учун кабул килинган.
Бундай
масъулиятсизлик
холатларининг
хар
бирига нисбатан энди каттик чора курилади. Бош
прокуратура хузурида ташкил этилган Мажбурий
ижро бюросидан бу борада катьий ва гизимли
асосда иш олиб бориш талаб этилади.
454
Хар бир суд карорининг конуний кучи унинг
амалда кандай амалга оширилиши билан бевосита
боглик. Шунинг учун х.ам фукароларимиз, жамият
ва давлат манфаатларини кафолатли х,имоя килиш
максадида суд карорларининг сузсиз ва тулик ижросини таъминлаш, ижро хужжатлари харакати
ва натижаларини назорат килиш буйича сама­
рали механизм яратишимиз керак. Шу муносабат билан Олий суд ва Бош прокуратурадан суд
хужжатлари ижросини вактида ва тулик таъминлаш
буйича судлар ва Мажбурий ижро бюроси $фтасида
электрон маълумот алмашиш тизимини бир ой
муддатда ишлаб чикиш талаб килинади.
Яна бир жиддий муаммога алохида тухталиш
зарур. Суд фаолиятини амалга ошириш, конун устуворлигини таъминлаш, хукукни куллаш, суд ишини урганиш, муаммоларни уз вактида аниклаш ва
уларни бартараф этиш буйича тизимли тадбирлар
жорий этилмасдан келинмокда. Олий суд хузурида
ташкил этилган Тадкикот маркази бу сохада факат
номига иш юритган, Олий суднинг собик рахбарияти эса марказ фаолиятига эътиборсиз караб
келган.
Марказнинг иши тугри ташкил этилмагани уз
навбатида Олий суднинг конунчилик ташаббусига эга хукук субъекти сифатидаги фаолиятига салбий таъсир курсатган. 2010 - 2015 йиллар давомида Олий Мажлис томонидан кабул килинган 140 та
конуннинг атиги 7 таси Олий суд ташаббуси билан
455
киритилганини коникарли деб булмайди. Колаверса,
ана шу конунларнинг бор-йуги биттаси янги конун
булиб, олтитаси амалдаги конунларга узгартиш
ва кушимчалар киритиш билан боглик хужжатлардир.
Шу уринда суд тизимига катта илмий салохиятга
эга булган кадрларни кенг жалб этиш энг мухим ва
долзарб вазифа эканини алохида таъкидламокчиман.
Сизларга яхши маълум, биз мамлакатимизда юкори
малакали юридик кадрлар тайёрлаш тизимини гакомиллаштириш максадида Тошкент давлат юридик
университетини ташкил этган эдик. Лекин бугунги кунда нафакат суд тизимида, балки хукукни
мухофаза килувчи бошка идоралар ва давлат бошкаруви органларида хам малакали юридик кадр­
лар етишмаяпти. Холбуки, мазкур университетни
хар йили юзлаб талабалар битириб чикмокда. Бу
кадрлар каерда ва кандай ишлар билан банд? Бу
борада кимДир тахлилий иш олиб боряптими?
Шуларнинг барчасини хисобга олиб, якинда
Тошкент давлат юридик университетида кадрлар
тайёрлаш тизимини такомиллаштириш ва самара­
дорлигини ошириш буйича карор кабул килинди.
Лекин бу карор хали когозда, уни хаёгга жорий
этиш, аник натижага эришиш учун хаммамиз бирга­
ликда куп иш килишимиз лозим.
Бу борада тегишли давлат идоралари билан бирга,
катта хаётий тажрибага эга, соха ривожига куп
мехлати сингган судьялар ташаббусни уз кулларига
456
олиб, устоз-шогирдлик анъаналарини давом эттиришлари, ёш кадрларга уз билим ва тажрибаларини
5фгатишлари айни мудцао булур эди.
Азиз дустлар!
Уйлайманки, барчамиз бутун бу залда айтилган
масалаларнинг нечоглик долзарб ва мухим эканини яхши тушунамиз. Шу борада мавжуд вазиятни
ижобий томонга узгартириш учун юкорида билдирилган таклифлар билан бирга, куйидаги ишларни
амалга ошириш керак, деб хисоблайман.
Биринчи навбатда, суд тизимида фаолият курсатаётган барча рахбар ва масъул ходимларда уз
ишига булган муносабатни тубдан узгартириш,
шахсий масъулиятни кескин ошириш, халкимизнинг
суд тизимига булган ишончини катьий мустахкамлаш, судни том маънода адолат кургонига айлантиришимиз зарур.
Иккинчидан, жиноят ишларини кушимча терговга кайтариш институтини бекор килиш тугрисидаги
карорни изчил бажариш, тергов органлари иш­
ларни хар томонлама холис ва пухта тергов
килиши, судлар эса масъулиятни уз зиммасига олиб,
узил-кесил айблов ёки оклов хукмини чикариши шарт.
Учинчидан, судьялар кундалик фаолиятида халк
билан бевосита мулокот шаклларини кенгайтириш
оркали одил судловга эришиш даражасини ошириш нинг барча чораларини куришлари лозим.
Олий суд ва Судьялар олий кенгаши судьяларнинг
мунтазам равишда халк билан мулокот урнатишига
каратилган аник тадбирларни амалга оширишлари
керак.
457
Туртинчидан, Олий суд жамият хаётида адолатни
карор топтириш, фукароларнинг ортикча овора
булишларига чек куйиш максадида ута мураккаб
ишларни бевосита юкори судларда куриб чикишни
назарда тутадиган тегишли карор кабул килинишини таъминлаши даркор. Шунингдек, Олий
суд Пленуми
карорларини
хатловдан
утказиб,
конунларимизга зид булган нормаларни бекор килиш
чораларини курсин.
Бешинчидан, Олий суд ва Судьялар олий кенгаиш
суд амалиётининг доимий тахлили асосида тизимли
конун
бузилишларини
аниклаш
хамда
улар­
ни конунчиликни такомиллаштириш ва ягона суд
амалиётини шакллантириш оркали бартараф этишга
каратилган комплекс чора-тадбирларни амалга оширсин.
Бундан ташкари, ягона суд амалиётини шакллан­
тириш максадида фаолиятни умумлаштириш натижаларини кенг жамоатчилик эътиборига етказиш тизими­
ни жорий этсин.
Олтинчидан, Олий суд судлар фаолиягига замона­
вий ахборот-коммуникация технологияларини, жумладан, электрон суд стенографияси, видеоконференцалока
ва бошка илгор воситаларни кенг жорий этиш дастурини ишлаб чиксин.
Еттинчидан, Олий суд ва Судьялар ассоциацияси
Узбекистон Миллий телерадиокомпанияси, Узбекистон
Миллий ахборот агентлиги билан
хамкорликда
«Судьялар клуби» ва «Суд химоясида» рубрикасида
458
марказий телеканаллар ва оммавий ахборот воситаларида к)фсатув ва маколалар ташкил этиш чораларини
К)ф СИ Н .
Саккизинчидан, суд корпуси ходимларининг
ижтимоий
химоясини
кучайтириш,
жумладан,
хизмат уйларига булган эхтиёжни )фганиб, ушбу
масала юзасидан Молия вазирлиги билан биргаликда
тегишли дастур ишлаб чикиш зарур.
Хурматли мажлис иштирокчилари!
Бугунги имкониятдан
фойдаланиб, пойтахтимизда Адолат саройи деб аталадиган янги мажмуа
барпо этиш хакидаги таклифни сизлар билан
5фтоклашмокчиман.
Давлат хокимиятининг узвий тармоги булган
суд тизимига кирадиган барча суд муассасаларини
ана шу мухташам бинога жойлаштирсак, нима
дейсизлар? Ушбу даргох бу ерга адолат истаб келадиган хар бир фукаро уз саволларига конуний жавоб
топадиган масканга айланади, деб ишонаман.
Бугунги кунда суд-хукук сохасида амалга оширилаётган ислохотлар ушбу тизим фаолиятини сифат
жихатидан янги боскичга к$пгаришга, эл-юртимизнинг одил судловга булган ишончини янада мустахкамлашга каратилгани билан айникса мухим
ахамиятга эгадир.
Бу
хакикатни
чукур
англаган
холда,
суд
хокимиятининг хар бир вакили, у судья ёки оддий
суд ходими буладими, барча-барчаси бугун бу залда
айтилган фикрлардан тугри хулоса чикариб, одил
459
судловни амалга оширишдек масъулиятли ва шарафли вазифани бажаришда бор билим ва салох,иятини
сафарбар этади, деб ишонаман.
Шу йулда барчангизга сихдг-саломатлик, куч-гайрат
тилайман.
Суд органлари ходимлари билан учрашувдаги нут к;.
2017 йил 13 июнь
460
ВАТАНИМИЗ ТАВДИРИ ВА КЕЛАЖАГИ
ЙУЛИДА ЯНАДА ХАМЖИХДТ БУЛИБ,
КАТЪИЯТ БИЛАН ХАРАКАТ ЦИЛАЙЛИК
Ассалому алайкум, мухтарам юртдошлар!
Аввало, шу улуг айём кунларида - муборак Рамазон
ойида сиз, азизлар билан к$фишиб турганимдан хурсанд эканимни билдириб, барчангизга узимнинг
юксак хурмат ва эхтиромимни изхор этишга ижозат
бергайсиз.
Кадрли дустлар!
Бугун сизлар билан - эл-юртимиз у р т а с и д а катта
обру-эътиборга эга булган дин арбоблари, илм-фан,
маданият намояндалари, жамоатчилик вакиллари
билан мухим бир масалани мухокама килиш учун
шу мухташам залга йигилдик.
Кун тартибига куйилган масала, яъни, ижтимоиймаънавий сохани янада ривожлантириш, оилаларимиз, махаллаларимизда, бутун жамиятимизда соглом
мухитни мустахкамлаш, ёшлар тарбияси, тинч-осуда
хаётимизни, мукаддас динимиз поклигини асраш
вазифаси бугунги кунда кандай улкан ахамият касб
этаётгани хакида, уйлайманки, ортикча гапиришнинг
хожати йук.
Нега деганда, айнан шу масалалар бизнинг бугунги
ва эртанги кунимизни, фарзандларимиз, набираларимиз такдири ва келажагини, бир суз билан
461
айтганда, хдёт-мамотимизни хал килиши хеч кимга
сир эмас.
Хар бир онгли инсонни чукур уйлантириб, ташвиш
ва хавотирга соладиган бу масалалар хакида суз
юритишдан аввал хозирги вактда шу йуналишда
мамлакатимизда амалга оширилаётгаи кенг куламли
ишларга, дастур ва лойихаларга кнскача тухталиб
5пгиш, уйлайманки, максадга мувофик булади.
Бугунги кунда она юртимиз, Узбекистонимиз
тараккиётини янги боскичга кутариш максадида
2017 - 2021 йилларда Узбекистон Республикасини
янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси
кабул килингани ва уни хаётга татбик эгиш буйича
фаол иш олиб борилаётганидан сизлар албатта
хабардорсиз.
Таъкидлаш керакки, ушбу стратегия барча соха
ва тармокларда хаётимизга чукур кириб, амалий
харакатларимиз мезонига айланиб бормокда. Айникса,
2017 йилнинг юртимизда Халк билан мулокот ва
инсон манфаатлари йили деб эълон килингани бу
борада катта ахамият касб этади.
Шу йулдаги амалий кадамлар сифатида Узбекистон
Республикаси Президентининг Халк кабулхоналари
хамда Виртуал кабулхонаси ташкил этилди. Бу тузилмалар утган киска даврда эл-юртимиз уртасида
фукароларнинг талаб ва эхтиёжларини конуний
асосда хал килишда мухим роль уйнайдиган
институтга айланиб бораётганини алохида кайд этиш
керак.
462
Виртуал кабулхона ва Халк кабулхоналари уз
фаолиятини бошлаганидан буён утган давр мобайнида
мамлакатимиз буйича карийб 890 мингга якин
фукаро ариза билан мурожаат килган. Ушбу
мурожаатларнинг 93 фоизи $ ф г а н и л и б , тегишли жавоб
кайтарилди.
Мурожаатларнинг колган кисми эса, айни пайтда
мутахассислар томонидан куриб чикилмокда. Алохдца
таъкидлаш зарурки, фукароларимиздан келиб тушаётган мурожаатларнинг карийб 80 - 90 фоизи асосли ва
уринли булиб, улар йиллар давомида эътибор
каратилмасдан, тупланиб колган муаммолар эканини
тахлиллар курсатмокда.
Буларнинг барчаси, очигини айтадиган булсак,
катта-кичик бугиндаги рахбарлар, давлат ва хужалик
органлари ходимлари халк билан мулокот килишни
деярли унутиб куйганини, бу масала жамиятимизда
накадар долзарб булиб турганини курсатади.
Шу муносабат билан мен яна бир бор таъкидлаб
айтмокчиман: халк билан мулокот ва инсон манфаат­
ларини таъминлаш - бу вактинчалик кампания
эмас, балки давлат сиёсатининг устувор йуналиши
булиб, доимо эътиборимиз марказида турадиган
масаладир.
Шу борада яна бир мухим институт - Фукаролар
хукукларини химоя килиш, жисмоний ва юридик
шахсларнинг
мурожаатлари
билан
ишлашни
назорат
килиш
ва
мувофиклаштириш
буйича
Президентнинг
давлат
маслахатчиси
хизмати
тузилганини кайд этиш лозим.
463
Хозирги кунда ушбу хизмат ходимлари томонидан
жойларда - Коракалпогистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шахрида сайёр кабуллар ташкил
этилиб, ахолининг мурожаатлари махаллий давлат
бошкаруви идоралари вакиллари иштирокида куриб
чикилиб, конуний хал килинаётгани хам сизларга
маълум.
Бу хакда албатта куп гапириш мумкин. Лекин ана
шу ишларимиз, ислохотларимизнинг барча-барчаси
улуг ва ягона бир максадга каратилган. У хам булса,
халкимизнинг тинчлиги, осойишталигини асраш,
ахоли фаровонлигини ошириш, фарзандларимизни
соглом ва баркамол инсонлар этиб тарбиялашдан
иборат.
Бугун сизлар билан шу йуналишда олиб бораёгган
ишларимизни атрофлича тахлил килиб, уларни танкидий бахолаб, уз ечимини кутаётган долзарб вазифаларпи белгилаб олишимиз зарур.
Сизларга яхши маълум, бизнинг давлагимиз
куп миллатли ва куп конфессияли давлат. Бугунги
кунда мамлакатимизда 130 дан ортик миллат ва )лат
вакиллари бир оила фарзандларидек ахил ва инок
яшамокда. Бу борада, хеч шубхасиз, халкимизга
азалдан хос булган багрикенглик анъаналари мухим
роль уйнамокда.
Ана шу хакикатнинг тарихий тасдиги сифатида
бир мисол келтирмокчиман. Самарканд шахрида
Сохибкирон Амир Темур даврида бунёд этилган,
Дониёр пайгамбар номи билан аталадиган макбара
ислом, христиан ва яхудийлик дини вакиллари
томонидан бирдек эъзозланади.
464
Эл-юртимиз неча асрлардан буён бу кутлуг кадамжони асраб-авайлаб, обод килиб, унга хурмат-эхтиром
курсатиб келмокда.
Шу биргина мисолнинг узи олижаноблик, эзгулик
ва том маънодаги багрикенглик фазилати халкимиз
табиати, менталитета асосини ташкил этишидан
далолат беради.
Бизнинг Конституциямиз ва конунларимизда,
миллати, тили ва динидан катъи назар, барча
фукароларимиз тенг хукук ва эркинликларга эга
экани кафолатлаб куйилган. Уларга уз миллий
маданияти, анъана ва урф-одатларини саклаш, хар
томонлама ривожлантириш учун барча имкониятлар
яратилган.
Биз бугун амалга ошираётган Харакатлар стратегиясининг бешинчи устувор йуналишида хам
миллатлараро тотувлик ва диний багрикенгликни
таъминлаш буйича энг мухим вазифалар белгилаб
берилган.
Юртимизда этник узига хосликни ривожлантириш
ва миллатлараро муносабатларни янада уйгунлаштиришда 138 та миллий маданий марказ катта роль
уйнамокда.
Ана шу марказлар фаолиятини янги боскичга
к$пгариш, хорижий мамлакатлар билан маданий
дустлик алокаларини янада ривожлантириш максадида биз якинда мухим бир карор кабул килдик.
Унга биноан Республика байналмилал маркази
негизида Миллатлараро муносабатлар ва хорижий
мамлакатлар билан дустлик алокалари кумитаси
ташкил этилди.
465
Эндиги вазифа - мазкур кумита олдига куйилган
долзарб масалаларни самарали хдл килиш, унинг
фаолиятини талаб даражасида ташкил этишдан
иборат.
Азиз дустлар!
Мамлакатимизда мустакилликнинг илк йилларидан
бошлаб виждон эркинлигини таъминлаш масаласига
устувор ахдмият берилди. Жумладан, мукаддас
динимиз, миллий кадриятларимизни, буюк азизавлиёларимизнинг
хотираси,
меросини
тиклаш,
кадамжоларини обод килиш буйича жуда куп иш
килинди ва килинмокда.
Киёслаш учун факатгина баъзи бир мисолларни
келтирмокчиман.
Агар собик мустабид тузум даврида юртимизда
80 га якин масжид фаолият курсатган булса,
хозирги кунда уларнинг сони 2 минг 42 тани ташкил
этмокда.
Уша карамлик йилларида Узбекистонда санокли
кишиларгина хдж килиш имкониятига эга булган эди,
холос. Мустакиллик йилларида эса хдр йили 5 мингдан зиёд юртдошимиз хдж зиёратига бориб келади.
Жорий йилда 7200 нафар фукароларимиз муборак
хдж сафарини амалга ошириш имконига эга буладилар. Бунинг учун барчамиз Оллохга шукрона
келтириб,
сиз,
мухтарам
уламолар,
имомхатиблар, жамоатчилик вакиллари билан бирга
динимиз
тарихи,
буюк
алломалар
ва
азизавлиёларимиз
меросини
урганиш
ва
таргиб
этиш буйича бошлаган ишларимизни давом эттиришимиз керак.
466
Кейинги вактда мен жойларда булиб, худудларимиз хаёти билан янада якиндан танишар эканман,
шундай бир фикрга ишонч хосил киляпманки, биз
хали юртимизни, унинг узига хос тарихи, маданияти,
улуг
олиму
уламоларини,
бебахо
маънавий
меросимизни тулик урганганимиз йук.
Мисол
учун,
Кашкадарё
заминида
буюк
аллома,
мотуридия
таълимотининг
йирик
вакили
Абу
Муин Насафий бобомиз яшаб утганлаР- У киши
узок муддат Бухоро
ва Самаркандца тахсил
олиб, калом илми, яъни исломий эътикод поклиги
масаласида 15 га якин китоб ёзганлар. Ана шу китобларида, бундан минг йил олдин дин масаласида
адашганларга тугри йул курсатганлар.
Биз сайловолди учрашувларида ваъда килган
эдик. Хаммангиз «ойнаи жахон» оркали курдингиз,
буюк хадисшунос аллома Исо Термизий бобомизнинг Сурхондарё вилояти Шеробод туманидаги
мангу оромгохларини хар томонлама обод килиб, у
ерда алохида илмий марказ барпо этдик.
Худо хохласа, Насафий бобомиз зиёратгохида хам
ана шундай муаззам мажмуа барпо этамиз, бу улуг
зотнинг китобларини таржима килиб, нашрдан чикарамиз.
Мана шундай савобли ишларни Бухорода Бахоуддин
Накшбанд хазратларининг кадамжолари буйича,
Тошкентда Имом Термизий номидаги масжид ва
Сузук ота макбараси буйича бошлаб юборганимиздан сизлар албатта хабардорсиз, деб уйлайман.
467
Шу билан бирга, очик тан олиш керак, тарихийдиний меросимизни урганиш, тиклаш ишлари хамма
жойда хам талаб даражасида эмас.
Якинда Бухоро вилоятида сафарда булганимизда,
машхур Мир Араб мадрасасини куриб, тугриси,
анча хижолат булдим. Неча замонлардан буён халкимизга, динимизга хизмат килиб келаётган, нафакат
юртимиз, балки мусулмон дунёсида шухрат козонган
канчадан-канча уламоларни камолга етказган бу
мукаддас даргох ачинарли холга тушиб колгани
албатта афсуслидир.
Бугунги кунда мазкур диний укув масканининг
нуфузи
ва макомини
ошириш,
моддий-техник
базасини
мустахкамлаш,
бу
ердаги
кадимий
биноларни тубдан таъмирлаш, ён-атрофдаги худудни
ободонлаштириш буйича зарур чора-тадбирлар амалга
оширилмокда.
Ана шундай эзгу ишларимиз каторида биз хозир
яна бир йирик лойихани амалга ошириш устида иш
олиб боряпмиз.
Маълумки, бизнинг минтакамиз, авваламбор, бугунги
Узбекистон замини ислом илм-фани ва маданиятининг кадимий бешикларидан бири хисобланади.
Халкимизнинг ана шундай бой тарихий, илмий,
маънавий меросини хар томонлама урганиш, жахон
афкор оммасига кенг таништириш, энг мухими, ислом
динининг асл инсонпарварлик мохиятини чукур очиб
бериш максадида биз азим пойтахтимиз Тошкент
Узбекистондаги
Ислом
м а да н и я т
шахрида
марказини барпо этишга карор килдик. Нега
468
деганда, «Жахолатга карши - маърифат» шиори
остида мана шундай марказни ташкил этишни
бутун даврнинг узи такозо этмокда.
Ушбу марказни машхур Хастимом мажмуаси
худудида ташкил этиш, бу ерда юртимиздан
етишиб чиккан буюк ислом олимлари, аллома
ва мутафаккирлари, жахон маданияти ривожига
унутилмас хисса кушган улуг шоир ва адиблар,
рассом ва хаттотларга оид бой маълумотларни мужассам этиш кузда тутилмокда.
Марказ аввало меъморий ва бинокорлик нуктаи
назаридан нихоятда улугвор, мухташам ва ноёб
булиши лозим. Ушбу мажмуа узида нодир экспонатларга бой музей ва кутубхонани мужассам этади.
Шу билан бирга, бу ерда кенг куламда илмий-тадкикот ишлари хам олиб борилади.
Бу масканга ташриф буюрувчилар бир вактнинг
узида ислом оламининг унлаб энг ёркин намояндаларининг хдёти ва фаолияти билан танишиш
имконига эга булади. Масалан, Имом Бухорий, Имом
Термизий, Имом Мотуридий, Абу Муин Насафий,
Нажмиддин Кубро, Махмуд Замахшарий, Бахоуддин
Накшбанд, Хужа Ахрор Валий каби азиз-авлиёларимиз, Мухаммад Хоразмий, Ахмад Фаргоний, Абу
Райхон Беруний, Ибн Сино, Мирзо Улугбек, Али
Кушчи, Алишер Навоий, Захириддин Мухаммад
Бобур сингари аллома ва мутафаккирлар, Камолиддин Бехзод, Махмуд Музаххлб каби мусаввирларнинг бебахо меросидан намуналар, улар
таваллуд топган ва фаолият к>фсатган тарихий
469
шахарлар манзаралари турли ноёб экспонатлар оркали
акс эттирилади.
Бизга ватандош булган хар бир аллома ва мутафаккирнинг хаёти ва фаолиятига экспозицияда ало­
хида бир булим багишланади.
Узбекистонда уларнинг шарафига барпо этилган
меъморий ёдгорликлар макетлари, кулёзма ва босма
асарлар, хаттотлик намуналари, уша даврдаги амалий
санъат буюмлари ва бошка экспонатлар шу булимларда намойиш этилади.
Уз вактида Сохибкирон Амир Темур бобомиз
юртимизга олиб келган мукаддас Куръони каримнинг Усмон нусхаси мазкур музейнинг марказида нур
сочиб, бутун зал ни чарогон этиб туради.
Азиз дустлар, фурсатдан фойдаланиб, барчангизни
ана шу савобли ишда уз таклиф ва маслахатларингиз билан фаол иштирок этишга чакираман.
Сизларга яхши маълумки, турли давр ва шароитларда такдир такозоси билан юртимиз тарихи ва
маданиятига, динимизга оид куплаб ноёб кулёзмалар
ва архив хужжатлари четга олиб кетилгаи. Улар
бугунги кунда хорижий давлатларнинг фонд ва
музейлари, илмий-маърифий муассасаларида сакланмокда. Ушбу ноёб тарихий ашёлар ва санъат
асарлари нафакат халкимизнинг нодир дурдонаси,
балки жахон ахамиятига молик йирик коллекциялар хисобланади.
Чет элларда сакланаётган маданий бойликларимизни аниклаш ва уларни хар томонлама урганиш,
имкон кадар мамлакатимизга олиб келиш максадида
470
кейинги даврда бирмунча ишлар амалга оширилди.
Лекин хдммамиз тушунамизки, бу ишларни жамоатчилик асосида хдл килиб булмайди. Бу масалани давлат
сиёсати даражасига кутариш зарур. Бу эса тегишли
молиявий ва ташкилий ресурсларни, сохдга юкори
илмий салохиятли кадрлар ва мутахассисларни жалб
килишни талаб этади.
Бу мухим вазифани амалга ошириш учун биз
хозирги вактда Вазирлар Махкамаси хузурида алохида
марказ тузиш буйича карор лойихдси устида ишлаяпмиз. Бундан асосий максад шуки, тарихимиз,
маданиятимиз, динимизга алокадор бир варак
кулёзма булса хам, уларни туплаб, халкимизни,
ёшларимизни таништириш, бизнинг кандай буюк
ва
бетакрор
меросимиз
борлигини
англатиш,
фарзандларимизни шу улуг меросга муносиб этиб
тарбиялашдан иборат.
Бизнинг ана шундай ишларимиз нафакат юртимизда, балки чет элларда хам жиддий кизикиш
уйготмокда.
Дунёдаги, мусулмон оламидаги нуфузли халкаро
ташкилотлар, катта обру-эътиборга эга булган расмий
шахслар бу борада биз билан хамкорлик килиш
истагини билдиришмокда.
Сизларга маълумки, 2016 йил октябрь ойида
Ислом хамкорлик ташкилоти Ташки ишлар вазирлари кенгашининг Тошкент шахрида )пгказилган
учрашувида Узбекистон томонидан Имом Бухорий
номидаги халкаро илмий тадкикотлар марказини
тузиш тугрисида ташаббус илгари сурилган эди.
471
Якинда Саудия Арабистонига сафаримиз пайтида
Узбекистон Республикаси хукумати билан Ислом
тараккиёт банки уРтасиДа айни шу масала буйича
англашув меморандуми имзоланди.
Мазкур банк президента Бандар Х,ажар жаноблари
ушбу ташаббусни куллаб-кувватлаб, «Ислом тарак­
киёт банки - бу Узбекистоннинг банки», деб
айтдилар. Бу сузлар бутун ислом уммати, ислом
жамоатчилигининг Имом Бухорий юртига, унинг
авлодларига
булган
юксак
хурмат-эхтироми
ифодаси, десак, айни хакикат булади.
Саудия Арабистонида утказилган халкаро саммитда
катта-катта давлатлар, араб, мусулмон мамлакатлари
ва АКШ рахбарияти бир фикрга алохида ургу беришди.
Яъни, улар жахолатга карши маърифат, таълим-гарбияни кучайтириш билан курашиш зарур эканини
таъкидлашди.
Бу фикрлар диний масаладаги бизнинг сндашувимиз билан уйгун ва хамоханг экани айникса эътиборлидир. Жумладан, АКШ Президента Дональд Трамп
жаноби олийлари хам шу борада аник ва конструктив
таклифларни илгари сурди.
Мен Президент сифатида Америка халки ва уз
номимдан кафолат бераман, биз терроризм ва
экстремизмга карши каттик кураш олиб борамиз, бу
йулда, кайси дин вакили булишимиздан катъи назар,
барчамиз бирлашишимиз зарур. Ер юзида тинчликни
саклаш ва мустахкамлаш энг асосий вазифамиз
булиши керак, деди АКШ Президента.
472
Саммит минбаридан янграган бундай гаплар ал­
батта бизга хдм маъкул булди. Шу нуктаи назардан
Караганда, биз бугунги кунда ижтимоий-маънавий
хдётимизни ривожлантириш борасида амалга ошираётган ишларимизни янги боскичга кутаришимиз,
бунинг учун давлатимиз ва жамиятимизнинг барча куч
ва имкониятларини сафарбар этишимиз шарт. Чунки
хозирги вактда дунё микёсида хукм сураётган тах,ликали вазият, сиёсий ва иктисодий инкирозлардан
ташвишга тушмаётган бирорта давлат ёки жамият
йук, десак, х,еч кандай муболага булмайди.
Айникса, халкаро терроризм, экстремизм, нарко­
трафик, диний карама-каршилик, ноконуний миграция,
одам савдоси, экологик муаммолар, айрим минтакаларда иктисодий ночорлик, ишсизлик, кашшоклик
кучайиб бораётгани бутун инсониятни каттик хавотирга солмокда.
Ана шундай ута мураккаб ва калтис шароитда
кандай йул тутиш, кандай килиб тинчлик ва
осойишталикни саклаш, баркарор ривожланишни
таъминлаш мумкин, деган савол барчамизни жиддий
уйлантириши зарур.
Айникса, кейинги пайтда турли мамлакатларда
содир этилаётган террорчилик хдракатларининг ижрочилари каторида миллатимизга мансуб кимсалар хдм
борлиги халкимизда афсус ва надомат уйготмокда.
Тинчлик ва осойишталикни, инсонийликни хдмма
нарсадан устун куядиган халкимиз бундай шахсларни, уларнинг килмишларини кескин коралайди.
Уларни узбек деган номга номуносиб деб хлсоблайди.
473
Хозирги вактда ёшлар, айникса, чет элда ишлаб.
халол мехнат билан даромад топаман, деб юрган
фукароларимиз терроризм ва экстремизм чангалига
тушиб колмаслиги учун биз барча чораларни куряпмиз.
Авваламбор, кушни давлатлар билан хамкорлик
алокаларини ривожлантиришга алохида ахамият беряпмиз. Бизнинг максадимиз улар билан ракобат килиш
эмас, балки хамкорлик алокаларини кучайтириш,
умумий муаммоларни биргаликда ечишдан иборат.
Шу максадда, мана, Туркманистон ва Козогистон
Республикасига киска муддатда икки марта ташриф
билан бордик. Россия Федерацияси, Хитой Халк
Республикаси, Саудия Арабистонига ташрифларимиз хам самарали булди.
Россия Федерациясига давлат ташрифи чогида
мехнат миграцияси буйича мухим келишувга эришдик.
Бизнинг бу борадаги позициямиз аник: одам каерда
булса хам ишлаши, оиласи, бола-чакасини бокиши
керак. Лекин у халол мехнат килиши, конуний йул
билан даромад топиши лозим. Бунинг учун давлатимиз барча шароитларни яратиб беришга тайёр.
Аммо яратилган имкониятлардан тугри фойдаланмасдан, эгри кадам босадиган, эл-юртимизга иснод
келтирадиган кимсалар - уларни нонкур десак, тугри
булади - бундай шахслар билан бошкача иш олиб
борамиз. Буюк шоиримиз Захириддин Мухаммад
Бобур айтганидек, «Хар кимки вафо килса, вафо
топкусидур, Хар кимки жафо килса, жазо тонкусиДУР».
474
Мухтарам дустлар!
Бугунги кунда ижтимоий-маънавий мухитни ва
ахоли турмуш шароитини яхшилаш, ёшларни турли
диний экстремистик окимлар таъсиридан асраш
масаласи барчамиз учун энг асосий масала булиб
турибди.
Шу муносабат билан мен Тошкент шахрининг
Шайхонтохур тумани ва Андижон вилояти фаоллари
билан булган учрашувда айтган баъзи фикрларимни
бугун сизларнинг олдингизда такрорлашни )финли,
деб биламан.
Биз куп жойларда жахолатга карши маърифат
ташаббуси билан чикяпмиз. Мукаддас ислом динини
никоб килиб бошка кучаларга кириб кетаётган жохил
кимсалар бир нарсани тушунмайди ёки тушунишни
истамайди. Яъни, ислом факат нурли хаётга, илммаърифатга, яхшиликка ундайди. Хеч качон хунрезлик, котиллик, зуравонликка чакирмайди. Ана шу
хакикатни тан олмасдан, сохта гояларга алданиб,
зарарли окимларга кириш, террорчи булиш - бу
Узбекистон халкига мутлако тугри келмайди.
Алхамдулиллох, хаммамиз мусулмонмиз,- бунинг
шукронасини килиб, фарзандларимизни хам бундай
неъматнинг кадрига етадиган инсонлар этиб тарбиялашимиз керак эмасми?
Мухтарам имом-хатибларимиз Худо йулида холис
хизмат килишни уз зиммаларига олганлар. Бу хам
масъулият, хам улкан шараф. Шунинг учун соглом
эътикод йулини таргиб килишни аввало кимдан с^файмиз? Сиз, азизлардан сураймиз. Шу борада барча­
миз кимдан ибрат оламиз? Сиз, азизлардан.
475
Шунинг учун хам сизларнинг катта билимингиз,
обру-эътиборингизни инобатга олиб, мен сизларга,
барча дин ахлларига, жамоатчилигимизга мурожаат
килмокчиман: юртимизда тинчликни, осойишталикни саклашда бизга ёрдам беринг.
Агар махаллангизда бирорта бола зарарли диний
окимга кириб колган булса, уни нотугри йулдан
кайтаришга харакат килинг. Аввало, улар билан гаплашиб, бу - ота-боболаринг йули эмас, бу йулдан
кайт, хакикат мана бу ёкда, тинчлик ва эзгулик йулидан бориб, хеч ким кам булмаган, деб уларни
соглом эътикодга ишонтириш керак. Билим билан,
акл ва маърифат, намунали ишлар билан ишонтириш
керак. Тарихдан, бугунги хаётимиздан олинган
хаётий, таъсирчан мисоллар билан инонтириш керак.
Бундай таргибот, бундай ташвикот сизларнинг
кулингиздан албатта келади.
Йулдан адашган болани дарров душманга чикармасдан, уни узимизнинг фарзандимиз, деб билишимиз
керак. Унга бутун калбимиз, юрагимиз билан ачинаётганимизни шу бола билсин. Зора, шунда уларнинг
хам калб кузи очилса, тугри йулга кадам куйса...
Бир боланинг йулдан адашиши - бу нафакат бир
оила, балки бутун жамият бошига тушган кулфат.
Бундан аввало шу боланинг ота-онаси, ака-укалари,
якинлари жабр куради. Бундай пайтда уларга ёрдам
бериш керак. Биз эса, афсуски, улардан узимизни
олиб кочамиз. Туйга чакирмаймиз, маросимга чакирмаймиз, у фалончининг акаси ёки угли, деб уларнинг
нафратини баттар авж олдирамиз, айбсиз одамларни
ашаддий душман киламиз.
476
Натижада нима булади? Кулфат камайиш урнига
купаяди. Бошка оилалар хаётига хдм кириб боради.
Бугун шу масалани кундаланг куядиган вакт
келди.
Буюк маърифатпарвар бобомиз Абдулла Авлоний
«Олижаноб кишилар узрни кабул килур», деб
таъкидлаган эканлар. Халкимиз - мард ва олижаноб
халк. Ким чин дилдан узр с>фаса, тавба килса, албатта
гунохидан кечади. Шунинг учун хозирги кунда
канча адашганларни кечириб, тугри йулга соляпмиз.
Бирини укишга, бирини ишга, бирини касбга кайтаряпмиз.
Минг афсуски, зарарли диний окимга кирган болани
«Бу - кушнининг боласи, бошка кишлок ёки туманнинг боласи», деб локайд булаётганлар хам орамизда
йук эмас. Кимдир четга чикиб, экстремистларга
кушилиб юрган булса, баъзи рахбарлар, у Фаргонадан
эмас, Андижондан, Кашкадарёдан эмас, Самарканддан,
деб бепарво булмокда. Лекин у Узбекистон фарзанди,
Узбекистон фукароси-ку!
Шу муносабат билан бир фикрни алохида таъкидлаб айтмокчиман: Узбекистонда давлат давлатчилигини килади, конун устувор булади. Худога шукр,
давлат рахбари сифатида буни таъминлашга менинг
кучим хам, билимим ва салохиятим хам албатта
етади. Бу хакикатни хеч ким, хеч качон эсидан чикармасин.
Халкимизда «Икки кеманинг бошини тутган
гарк булади», деган макол бор. Кдйси рахбар, кайси
имом-хатиб у томонга хам, бу томонга хам ёкаман,
477
деб иш курмокчи булса. каттик адашади. Бизга
бундай иккиюзламачи, мунофик одамлар мутлако керак
эмас.
Мусулмонлик хар биримизнинг юрагимизда, виждонимизда булиши лозим. Инсон имон-эътикодли
булса, юртига содик булиб хизмат килса, у хаки кий
ватанпарвар булади. Агар у эътикодсиз булиб, чаласавод булиб, хиёнат килиб, боя айтганимдек, икки
томон билан хам «уйин» киламан, бу давлат кете а,
анавилар келиб колса, улар билан хам тил топишаман,
деб найранг киладиган булса, билиб куйинглар, бундай
«номер»лар бизга утмайди.
Албатта, ашаддий террорчи ва жстрсмистлар уз
йулидан кайтмайди. Уларнинг мияси, бутун хужайраси захарланиб, кули конга ботиб булган. Уларга гап
уктириб, инсофга чакиришнинг хеч кандай фойдаси
йук.
Шунинг учун хам хар кайси махалла, хар бир туман
ва вилоят уз худудидан чиккан, чет элларда террорчи
гурухлар сафида юрган ашаддий жетремнетларни
Узбекистон фукаролигидан чикариш хакида Узбекистон
Президентига таклиф киригиши зарур.
Бу масалани аввало чукур урганиш керак, айби
исботланган такдирда мен уларни Узбекистон фука­
ролигидан махрум килишга тайёрман. Окни - ок, корани - кора, дейдиган вакт келди. Бизга бундай нонкурлар керак эмас.
Айни вактда бу масала буйича жойлардаги ижро
органлари, хокимликлар, давлат ва жамоат ташкилотлари хам уз муносабатини узгартириши лозим.
478
Адашганлар хакида гапирганда, жамоатчилигимиз,
имом-хатибларимиз, керак булса, туман хокимига
бориб, «Бу йигитга иш беринг, уй беринг, у узи асли
ёмон одам эмас экан, кимнингдир ноинсофлиги, адолатсизлиги туфайли шу куйга тушибди», деб айтишдан
куркмасин.
Бугунги йигилишда иштирок этаётган ва вилоятларда утирган барча рахбарлар хам бу гаплардан
албатта хулоса чикариши керак.
Бугун канча ёшлар сохта алдовларга учиб, уз
умрини хазон килаётганини уйлаб, тугриси, тунлари
ухламасдан чикаман. Узингиз айтинг, азиз биродарлар,
бу аччик хакикат юрагимизга ханжар булиб санчилиши
керак эмасми?
Ахир, кечагина шу ёшлар, узимизнинг коракузлар,
биримизнинг махалладошимиз, биримизнинг углимиз,
биримизнинг кизимиз ёки жиянимиз эди-ку! Улар
качон адашди, качон нотугри йулга кириб кетди?
Биз нега гафлатда колдик? Качон, каерда хатога йул
куйдик? Фарзандларимиз качон бегоналарнинг кулига
утиб кетди? Нима жин урдию улар уз ота-онаси, уз
юртининг душманига айланиб колди?
Бугун бу мудхиш бало-казонинг олдини олмасак,
бор кучимизни шунга сафарбар этмасак, эртага кеч
булади.
Юртимизда яшаётган, оиласини, фарзандларининг
эртанги кунини уйлайдиган хеч бир инсон, дин арбоблари, жамоатчилик вакиллари бу хаёт-мамот масаласидан четда турмаслиги керак.
479
Мана, узингиз к$фяпсиз, Афгонистон, Сурия, Ирок,
Ливия каби давлатларда нима буляпти? Яна кандай
мисоллар керак узи? Бу фожиалар барчамизнинг
кузимизни очиши зарур эмасми?
Куръони каримда айтилган «Уз кулларингиз билан
узингизни халокатга ташламанг», деган х,икматли
сузлардан хдммамиз хулоса чикаришимиз лозим.
Бизнинг бепарволигимиз, локайдлигимиз факат фожиа
келтиради. Болаларимиз, оиламиз, бутун юртимиз
бошига фалокат келтиради. Айтинглар, узини инсон
деб биладиган, виждони, имони бор *еч бир одам
буни истайдими? Йук, албатта.
«Бола ота-она кулида бир омонагдир», дейди
буюк алломаларимиз. Болаларимиз, уларнинг такдири,
келажаги хакикатан хам жуда омонат эканини бугунги
хаёт хар томонлама исботламокда.
Агар фарзандимизга тугри тарбия бермасак, хар
куни, хар дакикада унинг юриш-туриши, кайфиягидан
огох булиб турмасак, уларни илму хунарга ургатмасак,
муносиб иш топиб бермасак, бу омонатни бой бериб
куйишимиз х,еч гаи эмас.
Биз купинча, болам мактабда, укишда ёки чет элда
ишлаяпти, деб хотиржам юрамиз. Лекин бизнинг
бундай соддалигимиз, бепарволигимиздан душманлар
маккорлик билан фойдаланмокда. Бизнинг жону жахонимиз булган фарзандимиз душманлар кулида
куролга айланиб колса, бунинг учун аввало ким
айбдор? Узимиз эмасми?
Шунинг учун мактаб, лицей ва коллежлардаги,
олий укув юртларидаги таълим-тарбия, биринчи
480
навбатда, давомат масаласига нихоятда жиддий эъти­
бор беришимиз шарт.
Биронта укувчи ёки талаба узрсиз укишга келмай
куйса, таълим маскани хам, оила хдм, махалла, хокимият идоралари хам бу тугрида бонг уриши, сергак
тортиши, буни фавкулодда бир хол деб бахолаши
керак.
Ана шундай назорат тизими самарали ва узаро
богликликда ишлайдиган булса, албатта биз вазиятни
кулга олиб, уни ижобий томонга узгартира оламиз.
Шунинг учун хам биз туманларда хокимлар хамда
ички ишлар булими бошликларининг ёшлар билан
ишлаш буйича уРинбосари лавозимини ташкил
этдик.
Кейинги йилларда халкимиз уртасида кенг таркалган «Уз уйингни узинг асра!» деган даъватга бугун
«Уз болангни узинг асра!» деб кушимча киритиш
вакти келди, деб уйлайман.
Адашган ёшларни тарбиялашимиз, керак булса,
жазони утдш жойларига хам бориб, улар билан
гаплашишимиз лозим. Чин дилдан тавба килиб, отаонаси, оиласи багрига, тугри йулга кайтишни ният
килган одамларга амалий ёрдам беришга мен давлат
рахбари сифатида доимо тайёрман.
«Нуроний», «Махалла» жамгармалари, Хотинкизлар кумитаси, «Камолот» ёшлар ижтимоий харакати,
ички ишлар идоралари ва бошка тегишли ташкилотлар
бу масала буйича бевосита жавобгар булиб, иш
самарадорлигини тубдан оширишлари, мутлако янги
тизимга утишлари зарур.
481
Бу борадаги энг мух,им вазифалар хакида гапирганда, куйидагиларни алохида таъкидлашни истардим.
Биринчидан, жойларда махсус хисобга олинган
фукароларнинг турмуш шароити, ижтимоий-иктисодий ахволи, муаммоларини урганиш, ушбу тоифа
шахслар нега радикаллашиб кетганининг сабабларини
хар томонлама чукур тахлил этиш лозим.
Ана шу ишларнинг натижалари буйича давлат
ва жамоат ташкилотлари фаолиятида куллаш учун
аник тавсия ва таклифлар ишлаб чикишни бугун
хаётнинг узи талаб этмокда. Агар биз шу йуналишдаги
ишларни аввалгидек давом эттирадиган булсак, яъни,
умумий профилактика ишларини ёшлар радикал
диний оким аъзосига айланганидан сунг утказадиган
булсак, бундай хавф-хатарга карши хеч качон самарали кураша олмаймиз.
Кискача айтганда, узокни кузлаб, керак булса, хаётда
бир кадам олдинда юриб, бизни догда колдирмокчи
булганларнинг хийла-найрангларини аввалдан билиб,
биринчи зарбани улар эмас, биз беришимиз зарур.
Шунда давлатнинг - давлат, жамиятнинг - жамият
экани бор кучи ва кудрати билан намоён булади.
Иккинчидан, диний маърифат ва маънавийахлокий тарбия масалалари буйича махалла маслахатчилари, профилактика инспекторлари, имомхатиблар ва хукукни мухофаза килиш органларининг
тегишли ходимлари учун малака ошириш укувларини ташкил этиш керак. Бу укувларда уларни диний
экстремистик ва террорчи гурухдарнинг иш усули,
гаразли гоя ва максадпари билан таништириб бориш
зарур.
482
Адашган шахслар билан ишлайдиган мутахассис,
у махалла маслахатчиси, имом-хатиб ёки профилак­
тика инспектори буладими, бундан катьи назар,
аввало бузгунчи кучлар кандай гояларни илгари
сураётганини билиши керак.
Акс холда у ана шу гоялар хато экани, дину диёнатимиз, элу юртимиз манфаатларига зид келишини
тушунтириб беролмайди. Бундай холатда кандай
килиб адашган кимсани тугри йулга ишонтириш
мумкин?
Учинчидан, хокимларнинг ёшлар билан ишлаш
хамда жамоатчилик ва диний ташкилотлар, шунингдек,
хотин-кизлар буйича у р и н б о с а р л а р и аввало узлари
ташаббус курсатиб, турли сохта ваъдалар, хавойи
гаплар ортидан эргашган фукароларимизнинг хонадонларига кириб боришлари керак. Улар билан сух.бат
утказишлари, иссик-совуги, ташвиш ва муаммоларидан
хабардор булишлари лозим. Уларнинг кундалик
режасида хар куни кайси диний оким аъзоси билан
учрашиш, диний-ахлокий жихатдан муаммоси булган
хонадоннинг масаласини хал этиш буйича аник вазифалар акс этиши шарт.
Агар биз ёлгон гояга алданганларни уз холига
ташлаб куядиган булсак, эртага четда пайт пойлаб
турган кабих ёв келиб, уни уз ортидан етаклаб
кетмаслигига ким кафолат беради?
Бугунги кунда диний экстремистик оким аъзоларининг фарзандларини жамоат ишларига, дунёвий турмуш
тарзига, хусусан, фан ва касб-хунар тугараклари,
санъат фестиваллари, спорт мусобакаларига жалб
483
килишга етарлича эътибор каратилмаяпти. Буни
албатта коникарли деб булмайди. Нега деганда, бирикки марта номига тадбир у т к а з и ш билан иш битмайди. Бу йуналишда хар куни, хар соатда, доимий
ва тизимли равишда иш олиб бориш керак. Буни маънавий хаёт, гоявий-мафкуравий иш деб куйибди. Бу
бизга галла ёки чигит экиш эмас, уругни тупрокка
ташладик, булди, энди кутамиз, деб караб утирсак.
Мафкура сохасида бушлик деган нарсанинг узи хеч
качон булмайди. Чунки инсоннинг калби, мияси, онгу
тафаккури хеч качон ахборот олишдан, фикрлашдан,
таъсирланишдан тухтамайди. Демак, унга доимо
маънавий озик керак. Агар шу озикни узи яшаеггаы
мухитдан олмаса ёки бу мухит уни кониктирмаса,
нима булади, айтинглар? Бундай озикни у аста-секин
бошка ёкдан излайди. Шунга йул бермаслигимиз
керак. Мана, ran нима хакида кетяпти!
Бунинг учун узини жамиятимиз, ёшларимиз
маънавияти,
гоявий-мафкуравий
тарбияси
учун
масъул деб билган инсонлар - бу махалла ёки диний
ташкилотлар буладими, хукук-тартибог идоралари
ходимлари ёки катта таъсир кучига эга ижодкор
зиёлилар буладими - уларнинг барчаси айникса фаол
булишлари лозим.
Афсуски, биз бу масалаларда ухлаб утирибмиз.
Гапнинг очиги шу: ухлаб $п-ирибмиз. Душман эса уз
ишини киляпти. Баъзи уринларда хатто максадига
хам эришяпти.
484
Агар бу сузларим кимгадир каттик ботса, нотугри
булса, мархамат, буни хам очик айтинглар. Мен
эшитишга тайёрман.
Яна бир масала - эл-юртга пешво булиб юрадиган
мухтарам имом-хатибларимиз юксак маънавияти,
одоб-ахлоки билан аввало узлари бошкаларга ибрат ва
намуна курсатмас экан, уларнинг ваъзхонлиги одамларга чивин чаккандек хам таъсир килмайди.
Холисона айтганда, барча имом-хатибларимиз шу
талабларга жавоб бера оладими?
Туртинчидан, хар бир махаллада махалла раиси,
маслахатчилар, участка инспектори ва имом-хатибнинг масъулияти ва жавобгарлигини ошириш фурсати
етди.
Имом-хатиблар кенг жамоатчилик орасида мамла­
катимизда хукм сураётган тинчлик ва хотиржамликни куз корачигидек асраб-авайлаш, бундай
баркарор ва осойишта мухит осмондан тушмаётганини таргиб этиш, ота-боболаримиз минг йиллардан
буён пок саклаб келаётган ислом дини хар кандай
зуравонликка, бузгунчиликка, бегунох инсонларнинг
конини тукишга мутлако карши эканини оят ва
хадислар асосида, жонли мисоллар ёрдамида таъсирчан етказиб беришлари зарур.
Мукаддас Цуръони каримда мусулмонларга карата
фиркаларга булинманг, деган мазмундаги курсатмалар бор. Шунинг узи турли окимларга булиниб,
одамларни тугри йулдан адаштиришга динимиз
мутлако карши эканига яккол далил эмасми?
Бешинчидан, бизни хамиша уйлантириб келадиган
яна бир мухим масала - бу ёшларимизнинг одоб485
ахлоки, юриш-туриши, бир суз билан айтганда, дунёкараши билан боглик.
Бугун замон шидцат билан узгаряпти. Бу узгаришларни хаммадан хам купрок хис этадиган ким - ёшлар.
Майли, ёшлар уз даврининг талаблари билан уйгун
булсин. Лекин айни пайтда узлигини хам унутмасин.
Биз киммиз, кандай улуг зотларнинг авлодимиз,
деган даъват уларнинг калбида доимо акс-садо бериб,
узлигига содик колишга ундаб турсин.
Бунга ниманинг хисобидан эришамиз? Тарбия,
тарбия ва факат тарбия хисобидан. Лекин тарбия
дегани факат мактаб тарбиясидан иборат эмас. Хрзир
хаммамиз бор айбни мактабга агдаришга урганиб
колганмиз.
Махалла, оила, кенг жамоатчилик-чи? «Бир болага
етти махалла хам ота, хам она» деган маколнинг
хакикий маъносини англайдиган вакт келди.
Англаб, шу асосда яшайдиган вакт келди.
Лекин бугунги кунда махалладаги болалар, айникса,
уюшмаган ёшларнинг такдири билан ким кизикяпти?
Улар кимлар билан хамсухбат булаётгани, укишга
качон бориб, качон келаётганини ким назорат киляпти?
Ёшлар, хусусан, усмирлар орасида безорилик, жиноятлар сони ортишига кандай омиллар сабаб буляпти?
Баъзи йигит-кизлар учун мсхр-окибат, ахлок-одоб
тушунчалари бутунлай бегона булиб бораётгани,
уларда бефарклик, масъулиятсизлик, мехнат килмасдан
кун куришга интилиш каби иллатлар пайдо булаёч-гани - аччик булса-да, хакикат.
Бунинг тасдигини куплаб мисолларда куриш
мумкин.
486
Айрим ёшларнинг киска ёки узок вакт чет элга,
мехнат сафарига бориб келиб, уз эътикодини хато
деб хисоблаб, бизга буткул ёт булган окимлар, гоя ва
тушунчаларни олиб келаётгани хам - бор гаи. Айни
хакикат бу. Бундай холатлар барчамизни ташвишга
солиши шарт.
Ёки турмуш курган келин-куёвлар орасида хаётни
енгил-елпи тасаввур килиш, оила мукаддас эканини
тушуниб етмаслик холатлари хам, афсуски, учраб
турибди.
Ёш оилалар орасида арзимас сабаблар билан
ажралишлар купайиб бормокда. Бегунох болалар етим
булиб, мехр ва эътиборга энг ташна вактида ота-она
тарбиясидан четда колмокда.
Яна бир нохуш холатни бугун афсус билан айтмокчиман: оилаларда носоглом муносабатлар, кайнонакелин, эр-хотин уртасидаги жанжаллар, хотин-кизларимиз орасида уз жонига касд килиш холатлари
борлиги шахсан мени каттик изтиробга солмокда.
Сизлар яхши биласизлар, Куръони каримда «Узингизни нохак улдирмангиз», деб буюрилади. Муборак
хадисларда уз жонига касд килганлар хеч качон
жаннатга тушмаслиги хам баён килинади.
Шунга карамасдан, аёлларимиз орасида уз жонига
касд килиш холатлари бархам топмаётган экан, биз
аввало бунинг сабабларини бартараф этиш хакида
хар томонлама уйлашимиз, жумладан, ахолимиз,
аёлларимиз уРтасиДа динимизнинг бу курсатмаларини тушунтиришимиз лозим.
487
Шу уринда яна бир нозик масала буйича алохида
тухталиб >пгмокчиман. Баъзан хаётда «ЗАГС», яъни,
Фукаролик холати далолатномаларини ёзиш органида
руйхатдан утмасдан туриб, пул эвазига яширинча
шаръий никох укитиш, хотин устига хотин олиш
холатлари хам, минг афсуски, учраб турибди.
Бир пайтлар хаётнинг узи рад этган кундошлик,
кушхотинлик балоси кандай хунук окибатларга олиб
келиши барчамизни ташвишга солиши керак. Атокли
адибимиз Абдулла Кддирий «Уткан кунлар» романида
кундошлик туфайли бутун бир оила бошига тушган
фожиаларни жуда таъсирчан тасвирлаб бергани нахотки
сабок булмаган булса?
Ахир, тегишли давлат идорасида конуний кайд
этилмаган «никох»дан тугилган фарзандларнинг
такдири, келажаги нима булади? Табиийки, давлат
конунлари буйича улар купгина хукуклардан махрум
булиб колади. Хусусан, оталикни белгилаш, тугилганлик тугрисида гувохнома олиш, мерос хукуки,
усиб-улгайганидан кейин богчага, таълим муассасаларига кабул килиш масалаларида канчадан-канча
муаммолар пайдо булади.
Энг ёмони, бундай болалар рухан мажрух булиб,
турли маънавий нуксонлар билан вояга етади. Улар
узини жамиятнинг тулаконли аъзоси деб хис этолмайди.
Хурматли
имом-хатиблар,
сизлар
Фукаролик
холати далолатномаларини ёзиш органидан берилган
хужжатни курмасдан туриб, турли бойваччаларга
488
шаръий никох укиб бераётганингизда мана шундай
ишингиз оилаларга кандай бахтсизлик, жамиятга
кандай катта муаммо олиб келаётганини лоакал
тасаввур киласизларми узи?!
Хозирги кунда хдётимизда авж олаётган ана
шундай хунук, ярамас холатларга чек куйиш максадида алохлда конун лойихаси ишлаб чикилмокда.
Бу конунда Фукаролик холати далолатномаларини
ёзиш органидан берилган хужжатга эга булмаган
шахсларга шаръий никох, укиган хдр кандай муллага,
агар у валломат булса хам, жиноий жазо бериш
кузда тутилади.
Олтинчидан, кучли фукаролик жамиятини барпо
этишда жамоатчилик назоратини тизимли йулга
куйиш энг макбул йулдир. Бу - жах.он тажрибасида
синовдан утган йул.
Давлат качон уз вазифасини муваффакиятли
адо этади? Качонки давлат идоралари фаолияти
устидан самарали жамоатчилик назорати уРна_
тилган булса.
Афсуски, х,озирги кунда жамоатчилик назоратининг таъсири амалда сезилмаяпти. Одамлар орасида
халигача бокимандалик кайфияти хукм сурмокда.
Давлат бор-ку, боксин-да, деган кайфиятлардан,
афсуски, тулик кутула олмаяпмиз.
Жамоат ва диний ташкилотлар билан хдмкорлик
килиш буйича Президентнинг давлат маслахдтчиси
рахбарлигидаги Республика ишчи гурух,и кейинги
пайтда карийб барча худудларда ижтимоий-маънавий
мух.итни уРганиш ва аникланган муаммоларни
489
бартараф этиш учун жамоатчилик назоратини кучайтириш юзасидан тегишли чора-тадбирларни амалга
оширмокда. Лекин шунинг узи етарли эмас. Барчамиз
бир ёкадан бош чикариб, ана шу муаммоларни
биргаликда ечмасак, четдан келиб хеч ким уларни хдл
килиб бермайди.
Хаммангиз биласиз, хозирги пайтда бирор-бир
ташкилотга битта кушимча штат бериш канчалик
кийин. Аммо биз жамиятимиз, халкимизнинг тинчлиги ва осойишталигини уйлаб, ички ишлар тизими,
«Махалла» ва «Нуроний» жамгармаларига, «Камолот»
ёшлар ижтимоий харакатига, Хотин-кизлар кумитасига кушимча штатлар бердик, уларнинг иш шароитини
яхшилашга
каратилган
чора-тадбирларни
амалга оширдик. Энди улардан маънавий-маърифий
тадбирларнинг натижаси буйича, жумладан, адашганларни тугри йулга солиш буйича амалий ишларни
кутишга хаклимиз.
Кадрли юртдошлар!
Бугунги' учрашувимиздан фойдаланиб, сизлар
билан яна бир масала хакида фикрлашиб олмокчиман.
Сизларга яхши аёнки, мамлакатимизнинг дсярли
барча худудларида динимиз равнаки йулида бскиёс
хизмат килган буюк азиз-авлиёлар, ал л ома ютлар
хотирасига барпо этилган ёдгорлик мажмуалари,
илмий марказлар фаолият курсатмокда. Уларнинг
кошида ислом динининг алохида йуналишлари
буйича илм олишга, мутахассис булишга тайсрлаб
борадиган илмий мактаблар ташкил этсак, нима
дейсизлар?
490
Масалан, Самаркандца - Имом Бухорий илмий
марказида хддисшунослик, Имом Мотуридий маркази
кошида калом илми, Фаргонада - Маргиноний
илмий марказида ислом хукуки мактаби, Бухорода Бахоуддин Накшбанд марказида тасаввуф, Кашкадарёда - Абу Муин Насафий марказида акида илми
мактабини ташкил этсак, у ш ш й м а н к и , gy ЖуДа
фойдали булади.
Келгусида чукур билимли имом-хатиблар, исломшунос мутахассислар, уламолар тайёрлашда, энг
мухими, фарзандларимизни буюк аждодларимизнинг
бебахо мероси рухида, соглом эътикод рухлда тарбиялашда бу мактаблар таянч булиб хизмат килади.
Куни кеча Имом Бухорий бобомиз ёдгорлик
мажмуасида булганимда бу масаланинг накадар мухим
ва долзарб эканини айникса чукур хис этдим.
Айни вактда Узбекистон мусулмонлари идораси
фаолияти самарадорлигини ошириш, унинг тасарруфидаги ташкилотлар ва имом-хатибларга кулайликлар
яратиш учун куйидаги масалаларни куриб чикишимиз
зарур, деб уйлайман.
Б ири нчидан , Узбекистон мусулмонлари идораси
ва унинг тизимидаги масжид ва таълим муассасаларининг нотижорат ташкилот сифатида фаолият юритишини инобатга олиб, улар томонидан туланадиган
ягона ижтимоий туловнинг микдорини кайта куриб
чикиш зарур.
И кки нчидан , Узбекистон мусулмонлари идорасининг Самарканд вилоятидаги Имом Бухорий мажмуаси кошида фаолият курсатаётган имом-хатиблар
491
малакасини ошириш укув марказининг фаолиятини
кучайтириш, унинг илмий салохиятини, моддий-техник
базасини мустахкамлаш буйича аник чора-тадбирлар
ишлаб чикишимиз ва амалга оширишимиз зарур.
Учинчидан, мамлакатимизда маърифий йуналишдаги нашрларга берилган имтиёзларни Узбекистон
мусулмонлари идорасининг «Хидоят» журнал и ва
«Ислом нури» газетаси хамда диний-маърифий
нашрлар учун хам жорий этиб, уларга хам соли к ва
мажбурий ижтимоий туловлар буйича белгиланган
имтиёзлар бериш адолатдан булади, деб уйлайман.
Туртинчидан, «Узбекистон» телеканали оркали
бериладиган «Хидоят сари» маърифий дастури ва «Зиё»
студияси курсатувларини, уйлайманки, юртимизда
купчилик катта кизикиш билан томоша килади. Ана
шу курсатувлар ижодкорларининг самарали мехнатини инобатга олиб, уларни бундан буён хам куллабкувватлаймиз.
Мухтардм юртдошлар!
Юртимиз остонасига бостириб келаётган ёвуз хавфхатарларнинг олдини олиш, уларга маърифат билан
карши курашишда, хеч шубхасиз, дину диснатимиз
йулида сидкидилдан хизмат килиб келаётган сиз,
мухтарам домла-имомларимиз, барча диний ходимларнинг урни ва таъсири бекиёс.
Сизлар инсон тугилганида чакалокка азон айтишдан то уни сунгги йулга кузатишгача - бир умр
у билан бирга буласизлар. Яъни, хаётимиздаги
барча яхши ёмон кунларда доимо биз билан биргасиз.
492
Биз сизларнинг одамларни мехр-окибатга, халолликка чакириш, ёшларни ахлок-одоб рухида тарбиялаш, оилалар, махаллаларда тинчлик, хамжихатлик
мухитини мустахкамлаш буйича олиб бораётган
савобли ишларингиз учун барчангиздан миннатдормиз.
Айни пайтда бугун замон шуни талаб киляптики,
бу борадаги фаолиятимизни янада кучайтирмасак,
унинг самарасини оширмасак, шунча килган саъйхаракатларимиз бекор кетади. Бундан буён хар бир
имом-хатиб фаолиятига у иш олиб бораётган тумандаги
диний вазиятга караб бахо берилади.
Шу нуктаи назардан Караганда, Шайхонтохур
тумани ва Андижон вилояти фаоллари билан булган
учрашувда мухокама килинган масалалар ва уларнинг
ечими буйича бошланган ишларни мамлакатимиз
микёсида кенг таргиб этиш максадга мувофик, деб
уйлайман.
Мен узим КУП жойларда эшитаман, имомхатибларимизнинг маъруза ва сухбатлари, афсуски,
купинча факат тор диний мавзу билан чекланиб колади.
Хрлбуки, одамларимизда шукроналик, эртанги кунга
ишонч туйгусини, соглом эътикодни кучайтиришга
асос берадиган жуда куп мисолларни бугунги хаётимиздан истаганча келтириш мумкин. Мисол учун,
биргина «Халк билан мулокот ва инсон манфаатлари
йили» Давлат дастури доирасида 300 дан зиёд чоратадбир белгиланган булиб, уларнинг ижроси учун
37,7 триллион сум ва 8,3 миллиард АКШ доллари
микдорида маблаг сарфлаш кузда тутилган.
493
Дастур доирасида 2017 йилда кишлок жойларда
15 мингта янги намунадаги арзон, такрор айтаман.
арзон уй-жойлар барпо этилади. Узингиз яхши тушунасиз, бу дунёда уйга мухтож бир одам га бошпана
куриб бериш хам динимизда катта савоб иш деб
бахоланади.
Шу маънода, бундай олижаноб анъаналар халки­
миз хаётида хеч качон тухтаб колмагани, давлатимиз томонидан бугунги кунда янада кенг микссда
давом эттирилаётганини айтиб утиш жоиз, деб уйлайман.
Юртимизда тадбиркорлик сохасида яратилаётган
кулай шароитлардан фойдаланиб, ёшларни уз мустакил
ишини очишга даъват килиш - бу хам динимиз буюрган яхши амаллардан бири.
«Дилинг - Оллохда, кулиш - мехиатда булсин»
деган даъват буюк Бахоуддин Накшбанд бобомиз
томонидан айни шу максадда айтилган, десак, уйлай­
манки, адашмаган буламиз.
Мана, бу йил кишлок жойларда яна бир ибратли
тажрибани бошладик. Яъни, галладан бушайди 1 ан
1 миллион 15 минг гектар ерда такрорий жинлар ж иш
учун рухеат беряпмиз. Бу утган йил га нисбатаи икки
баробар куп. Максад - ер бекор турмасин, одамлар
даромад олеин.
Албатта, бундай мисолларни яна куплаб келтириш
мумкин.
Буларнинг барчаси халкимиз учун, унинг хае:
даражаси ва сифатини ошириш учун каратилгаииии
англаш албатта кийин эмас.
494
Энг мухими, улар мукаддас динимиз даъват этадиган
эзгу ишларга хар томонлама уйгун ва хдмохднг
эканини сиз, азизлар айникса чукур тушунасиз ва
кадрлайсиз, деб уйлайман.
Кадрли дустлар!
Биринчи
Президентимиз
мухтарам
Ислом
Абдуганиевич Каримов томонидан мамлакатимиз
мустакиллигини барча сохаларда мустахкамлаш,
хусусан,
мукаддас
динимизни
тиклаш,
унинг
поклигини саклаш, жамиятимизда диний багри­
кенглик, миллатлар уртасида дустлик ва хамжихатлик мухитини карор топтиришда улкан ишлар
амалга оширилганини бар-чамиз яхши биламиз.
Бугун, Оллох розилиги йулида, халкимизнинг
улуг фарзанди Ислом Каримов хотирасига багишлаб
юртимизнинг барча вилоятларида ифторлик маросимлари ташкил этилмокда.
Шу фурсатдан фойдаланиб, сиз, азизларнинг
барчангизни кечки пайт «Навруз» мажмуасига таклиф
этишга ижозат бергайсиз.
Тутган рузаларингиз даргохида кабул булсин.
Кадрли ва мухтарам ватандошлар!
Биз у з йулимизда кандай хавф-хатарга дуч келмайлик, уни факат мустахкам иродамиз, дину
диёнатимиз билан енга оламиз.
Биз кандай маррага эришмокчи булсак, унга факат
она юртимизга мехр-мухаббат, садокат ва фидойилик
билан эришамиз.
495
Биз эркин ва фаровон келажагимизни курмокчи
булсак, факат мард ва олижаноб халкимиз билан бирга
барпо этамиз.
Ишончим комил, бу хакикатни бугун барчамиз чин
юракдан хис килиб турибмиз. Истардимки, шу буюк
туйгу амалий ишларимиз, фаолиятимизда асосий
мезон булсин.
Шу йулда Оллох таоло барчамизга доимо мададкор
булсин, куч-гайрат ато этсин!
«Ижтимоий барцарорликни таъминлаш,
мук,аддас дииимизиинг софлигини асраш - давр талаби»
мавзусидаги анжуманда сузланган пут к,.
2017 йил 15 июнь
496
МАТБУОТ ВА ОММАВИЙ АХБОРОТ
ВОСИТАЛАРИ ХОДИМЛАРИГА
Кадрли дустлар!
Аввало, сиз, азизларни - юртимиздаги барча журналистлар, газета ва журналлар, теле-радиоканаллар, нашриёт ва матбаа корхоналари фидойиларини,
мухтарам фахрийларни Матбуот ва оммавий ахборот
воситалари ходимлари куни билан чин калбимдан
самимий муборакбод этиб, сизларга узимнинг чукур
хурмат-эхтиромим, эзгу тилакларимни изхор этишга
рухсат бергайсиз.
Кундалик хаётимизнинг ажралмас кисми булган
оммавий ахборот воситалари хакида суз юритганда, биз, аввало, доимо янгилик излаб, янгиликка
интилиб,
хаётнинг кайнок нукталарига
кириб
борадиган, холислик ва хакконийлик, Ватан ва
халк манфаатларини биринчи )Финга куядиган
олижаноб ва масъулиятли касб эгаларини тасаввур
киламиз.
Хурматли юртдошлар!
Бутун мамлакатимиз катори Узбекистон оммавий
ахборот воситалари хам мустакиллик йилларида кат­
та ривожланиш йулини босиб утганини барчамиз
яхши биламиз ва бундай ютуклар билан хакли равишда фахрланамиз.
497
Хозирги кунда республикамизда 1500 дан зиёд
оммавий ахборот воситаси фаолият к>фсатмокда.
Биргина Узбекистон Миллий телерадиокомпанияси
таркибидаги телеканалларнинг бир сутка давом идаги умумий эфир вакти 616 соатни ташкил этмокда.
Холбуки, мустакилликдан олдин бу ракам бор-йуги
48 соатга тенг эди, холос.
Эътиборга молик жихати шундаки, оммавий
ахборот воситаларининг таркиби хам тубдан узгариб
бормокда. Буни юртимиздаги барча телеканаллар­
нинг карийб 53 фоизи, радиоканалларнинг эса 85
фоизи нодавлат оммавий ахборот воситалари экани
хам тасдиклайди. Якин кунларда иш бошлайдиган,
кечаю кундуз узлуксиз фаолият олиб борадиган « 0 ‘zbekiston - 24» телеканали миллий ахборот
маконида уз муносиб урнини ва уз томошабинларини
топади, деб ишонамиз.
Бу хакда суз юритганда, энг тезкор ахборот во­
ситаси - Интернет хаётимизга тобора чукур кириб
бораётганини алохида кайд этиш лозим. Хозирги
вактда глобал тармокда Uz доменли веб-сайтлар, ахбо­
рот порталлари сони 400 дан ошиб кетгани, уларнинг
аксарияти хорижий тилларда хам фаолият курсатаётгани, ушбу йуналишда янги ижодий авлод - Интер­
нет журналистлари шаклланиб бораётгани эътиборга
сазовордир.
Албатта, бундай натижаларга эришишда омма­
вий ахборот воситаларини ривожлантириш масаласи
давлатимиз ва жамиятимизнинг доимий диккат марка498
зида булиб келаётгани хал килувчи роль уйнамокда.
Ана шундай эътибор туфайли утган даврда журналистларимиз учун фаолият майдонини кенгайтириш, улар­
нинг хукук ва манфаатларини таъминлаш максадида
куп ишлар килинди. Жумладан, матбуот ва оммавий
ахборот воситаларини либераллаштириш ва ривож­
лантириш, суз эркинлигини таъминлашга каратилган,
демократик талаб ва стандартларга тула жавоб
берадиган 10 га якин конун хужжати кабул килиниб, бу борада мустахкам хукукий база яратилди.
Узбекистон Журналистлари ижодий уюшмаси,
Миллий матбуот маркази, Электрон оммавий ахборот
воситалари миллий ассоциацияси, Мустакил босма
оммавий ахборот воситалари ва ахборот агентликларини куллаб-кувватлаш ва ривожлантириш жамоат фонди каби ташкилотлар муваффакиятли фаоли­
ят курсатмокда. Кейинги пайтда уларнинг каторига
Халкаро пресс-клуб хам кушилди.
Сиз, азизларга яхши маълум, бугунги кунда мам­
лакатимизда китоб махсулотларини нашр килиш
ва таркатиш тизими самарадорлигини ошириш, китобхонлик маданиятини юксалтириш масаласига
катта ахамият берилмокда. Бундай мухим вазифани амалга ошириш учун юртимизда 118 та нашриёт, 1 минг 760 та матбаа корхонаси, минглаб ижодий
ва техник ходимлар фаолият олиб бормокда.
Уларнинг саъй-харакатлари билан хар йили 7 тилда
60 миллион нусхадан ортик китоб чоп этилмокда.
499
Албатта, бу хакда куп гапириш мумкин. Лекин ана
шу микдор к5фсаткичларини сифат к^фсаткичларига
айлантириш, шу асосда оммавий ахборот воситаларининг хакикий т>фтинчи хокимият булиб майдонга чикишига эришиш, миллий медиа майдонимизда
фикрлар ва карашлар ранг-баранглигини таъминлаш
бугунги кунда долзарб вазифа булиб колаётганини
барчамиз яхши тушунамиз.
Бу борада 2017 - 2021 йилларда Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегиясида энг мухим устувор йуналишлар
белгилаб берилгани сизларга яхши маълум, албатта.
Халк билан мулокот, одамларнинг орзу-интилишлари, дарду ташвишлари билан яшаш давлат сиёсати
даражасига кутарилаётган бугунги кунда хар бир
оммавий ахборот воситаси чинакам мулокот майдонига, эркин фикр минбарига айланган такдирдагина биз уз олдимизга куйган максадларга эриша
оламиз.
Айникса, хаётимиздаги мавжуд муаммоларни, жойларда ташкил этилган Президентнинг Халк кабулхоналари ва Виртуал кабулхонада ахоли томонидан
кутарилаётган уткир ва долзарб масалаларни, улар­
нинг сабаб ва омилларини очиб бериш, жамиятимизда танкид ва узини узи танкид рухини кучайтириш,
афсуски, оммавий ахборот воситалари фаолиятида
хали тула уз ифодасини топгани йук.
Бугун замон шиддат билан узгармокда. Хаёт барчамиздан дадил харакатларни, фаол ташаббусларни,
500
хамма сохада хакконий ва одил муносабатни талаб
этмокда. Купни к$фган, сабр-токатли, мехнаткаш ва
олижаноб халкимиз амалга оширилаётган ана шундай
мухим узгаришларнинг натижасини кутмокда.
Эл-юртимизнинг эзгу орзу-истакларини руёбга чи­
кариш, бу йулда f o b булиб турган турли тусикларни,
бюрократизм, локайдлик, таъмагирлик, коррупция
каби салбий иллатларни дадиллик билан кутариб
чикиб, уларга карши муросасиз жамоатчилик фикрини шакллантиришни уз касби, уз хаётининг маъномазмуни деб биладиган журналистларни мен хакикий
журналист деб хисоблайман.
Албатта, барчамиз яхши тушунамиз, бунинг учун
оммавий ахборот воситалари вакилларидан нафакат
профессионал билим ва малака, хаётий тажриба, уз
сузи учун масъулият хисси, айни вактда юксак гражданлик позицияси, маънавий жасорат хам талаб
этилади. Бундай максадга эришиш учун оммавий
ахборот воситаларига конунчилик нуктаи назаридан,
моддий-техник, укув-услубий таъминот нуктаи на­
заридан янада кенг имкониятлар яратиб беришимиз
керак.
Замонавий миллий журналистика мактабини яра­
тиш куп жихатдан, аввало, юксак маънавий-интеллектуал салохиятга эга булган, бугунги кун талабларига жавоб берадиган малакали кадрларни тарбиялаш
билан чамбарчас богликдир. Бу мухим вазифани амал­
га ошириш учун биз аввало тегишли олий укув юртларининг моддий-техник базасини мустахкамлаш,
501
таълим стандартлари ва укув дастурларини такомил­
лаштириш, профессор-укитувчиларнинг савияси ва
малакасини ошириш, сохага ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш, давлат ташкилотлари ва фукаролик институтлари, экспертлар
хамжамияти, хорижий ва халкаро ижодий ташкилотлар билан хамкорликни янада кучайтиришимиз зарур.
Бугун Узбекистон барча сохаларда тараккиётнинг
янги боскичига кадам куймокда. Олдимизда турган, бир-биридан мухим ва долзарб вазифаларни хал
этишда, юртимизда тинчлик-осойишталик, узаро хамжихатлик мухитини янада мустахкамлаш, халкимизнинг бунёдкорлик салохиятини, унинг уз кучига, эртанги кунга булган ишончини ошириш, хаётимизда
конун ва адолат устуворлигини таъминлаш, давлат
идоралари фаолияти устидан жамоатчилик назоратини амалга ошириш, бир суз билан айтганда, халк
манфаатининг чинакам химоячиси булишда оммавий
ахборот воситалари бундан буён хам фаол харакат
олиб борадилар, деб ишонаман.
Мен сиз, мухтарам матбуот ахлининг хаётимизни
янада эркин, обод ва фаровон этиш учун доимо фидойилик курсатиб яшашингизни яхши биламан ва сизларни шу йулда узимнинг энг якин хамкорларим ва
ёрдамчиларим деб хисоблайман. Сизларнинг машаккатли ва масъулиятли мехнатингиз уз муносиб бахосини топиши, янада самарали булиши учун биз давлатимиз ва жамиятимизнинг барча куч ва имкониятларини албатта сафарбар этамиз.
502
Азиз ва мух,тарам дустлар!
Барчангизни бугунги касб байрамингиз билан яна
бир бор самимий кутлаб, сизларга сихдт-саломатлик, олижаноб фаолиятингизда омад ва ютуклар, хонадонларингизга файзу барака тилайман.
Доимо сог-омон булинг, азизлар!
Шавкат МИРЗИЁЕВ,
Узбекистон Республикаси Президенти.
2017 йил 27 июнь
503
ЖИСМОНИЙ ВА МАЪНАВИЙ БАРКАМОЛ
ЁШЛАР - БУГУНГИ ВА ЭРТАНГИ
КУНИМИЗНИНГ х а л КИЛУВЧИ КУЧИДИР
Кадрли анжуман иштирокчилари!
А ввало, сиз, ази зл ар билан «К ам олот» ёш лар
ижтимоий харакатининг IV курултойида учраш иб
турганимдан хурсанд эканимни билдириб, барчангизга узимнинг чукур хурматим ва эзгу тилакларимни
изхор этишга рухсат бергайсиз.
Очигини айтганда, мен бугунги учрашувга купдан
буён тайёргарлик куриб келаётган эдим. Ю ртимиз
ёш ларининг м уносиб вакиллари, эртанги кунимиз
эгалари булган сиз, азиз угил-кизларимиз даврасида
ёшимиз, лавозимдаги фаркларга эътибор бермасдан,
худдики сизлар билан тенг булиб, чин дилдан, самимий
бир сухбат* куришни анчадан бери орзу килиб келар
эдим.
Бугун сизларнинг калбингиз, юрагингиздаги уйфикрлар, максад-муддаолар, керак булса, ушалмай
турган ниятлар билан якиндан танишиш, шу асосда
ёшлар сиёсати буйича олиб бораётган ишларимизни
танкидий бахолаб, тегишли карорлар кабул килишни
мен уз ф аол и яти м учун го ят мухим деб х и со блайман.
Маълумки, ёш авлод тарбияси хамма замонларда
хам мухим ва долзарб ахамиятга эга булиб келган.
504
Аммо биз яшаётган XXI асрда бу масала хакикатан
хдм хаёт-мамот масаласига айланиб бормокда.
«Тарбия канча мукаммал булса, халк ш унча
бахтли я ш ай д и », дейд и д о н и ш м ан д л ар . Тарбия
м укам м ал булиш и учун эса бу м асал ада буш лик
пайдо булишига мутлако йул куйиб булмайди.
Б арчангизга аён, хозирги кунда дунё м икёсида
бешафкат ракобат, карама-карш илик ва зиддиятлар
тобора кескин туе олмокда.
Диний экстремизм, терроризм, гиёхвандлик, одам
савдоси, ноконуний миграция, «оммавий маданият»
каби хавф-хатарлар кучайиб, одамзот аерлар давомида амал килиб келган эътикодлар, оилавий кадриятларга путур етказмокда.
Мана шундай ва бошка куплаб тахдидлар инсоният хаётида жиддий муаммоларни келтириб чикараётгани - айни хакикат ва буни хеч ким инкор этолмайди.
Бугунги учрашувимизда ана шу мураккаб вазиятни хисобга олган холда, мамлакатимизда ёшларга оид
д а в л а т с и ё с ат и к а н д ай а м а л га о ш и р и л я п т и , бу
сохада кандай муаммолар бор, уларни кандай хал
килишимиз керак, бу борада ёшлар таш килотининг
урни кандай булиши лозим, деган масалалар хакида
атрофлича гаплаш иб олсак, уйлайманки, м аксадга
мувофик булади.
Хурматли йигилиш катнашчилари!
Бугунги кунда мамлакатимизда барча сохаларни
м о д е р н и з а ц и я к и л и ш ва я н г и л а ш ж а р а ё н л а р и
янги боскичда жадал олиб борилмокда.
505
Хаёт талабларидан келиб чикиб, юртимиздаги купгина давлат ва нодавлат ташкилотларининг фаолияти
янада такомиллаштирилмокда.
Шу нуктаи назардан Караганда, нафакат ёшларимиз, балки бутун халкимиз такдирига дахлдор булган
«Камолот» ёшлар ижтимоий харакатининг бугунги
куни ва эртанги истикболи барчамизни уйлантиришм
табиий.
Сизларга яхши маълум, бундан 16 йил олдин, яъни,
2001 йилда ташкил этилган «Камолот» ёшлар ижти­
моий харакати утган давр мобайнида ёшлар хаётига
кириб бори б, у л ар н и н г маълум бир кисм ини уз
атрофида бирлаш тириш га, уз Дастури ва Уставида
белгиланган максад ва вазифаларни имкон даражасида бажаришга харакат килиб келмокда.
Т аш ки л от том о н и дан ёш ларн и хар гараф лам а
куллаб-кувватлаш , хукук ва манфаатларини химоя
ки лиш , у л ар н и н г х а ётд а уз у р н ин и эга л л аш и га
кумаклашиш буйича бир канча ижобий ишлар амалга
оширилганини албатта эътироф этишимиз керак.
А йни вактда т а х л и л л ар шуни ку р сатм о кд аки ,
мохият эътибори билан ёшларнинг хакикий таянчи ва
суянчи булиш и зарур булган «К амолот» харакати
ф аолиятида ж иддий камчилик ва нуксонлар кузга
ташланмокда.
Биринчидан, «Камолот» бутун У збекистон ёшларини бирлаштирган, том маънодаги оммавий харакатга айлана олмади. У асосан уз атрофида Харакат
фаолиятига хайрихох булган ёш ларни ую ш гириб,
факат уларни кизиктирган масалалар юзасидангина
иш олиб борди.
506
Натижада ёшларнинг кенг катламларига тааллукли
булган долзарб масалалар, аввало, ёшларнинг бандли­
гини таъминлаш, уларни катта максадлар сари сафарбар этиш, уюш маган ёшлар билан ишлаш, кискача
а й т г а н д а , ё ш л а р н и н г х,укук ва м а н ф аа т л а р и н и
Х.ИМОЯ килиш буйича узини хдкикий ёшлар ташкилоти
сифатида к)фсата олмади.
Маълумотларга кура, х,озирги вактда «Камолот»нинг
4 миллионга якин аъзоси бор. Бу мамлакатимиздаги
10 миллиондан зиёд йигит-кизларнинг 40 фоизини
ташкил этади.
Бир карашда, 4 миллион - салмокли ракам булиб
кури нади . Л екин холисон а ай тган да, таш кил о тга
аъзолик куп х,олларда факат когозда мавжуд, амалда
эса аксари ят аъзолар «К ам олот» т у гр и си д а аник
тасаввурга эга эмас, унинг максад ва вазифаларини
билмайди, уз етакчиларини танимайди, Харакат фаолиятида иштирок этмайди.
Натижада юртимиздаги минглаб ёшлар, айникса,
ки ш л ок ж ойларда н аф акат « К ам олот»н и нг, айни
вактда давлат ва ж ам и ятн и н г эътиб оридан четда
колмокда. Улар билан х,еч ким деярли шугулланмаяпти, улар уз х,олига ташлаб куйилган, десак, аччик
хдкикатни тан олган буламиз.
Бунинг окибатида уюшмаган, яъни, ишламайдиган,
укимайдиган, тайин бир маш гулотга эга булмаган,
салбий таъси рл ар га берилувчи ёш лар сони ортиб
бормокда.
Ёш лар уртасида жиноят содир этиш, диний экстремистик окимларга, террорчи гурухларга кушилиб
колиш х.олатлари купайиб бораётгани кузатилмокда.
507
20 1 6 й и л д а ё ш л а р и ш т и р о к и д а 1 м и л л и о н
740 м ингга якин х у ку кбу зар ли к, 23 м инг 440 та
жиноят содир этилгани, ёш оилалар >фтасида 8 минг­
дан ортик ажралиш холати кайд этилгани барчамизни
жиддий ташвишга солиши керак.
Албатта, бу борада хамма айбни факат «Камолот»га
юклаб куйиш адолатдан эмас. Бу масалада махаллий
хокимликлар, ички ишлар булимлари, прокуратура, суд,
махалла идораларининг хам айби бор.
Айни вактда бу м асал ада ёш лар билан доим о
хам наф ас, хамф икр булиб яш аш и, иш лаш и керак
булган «Камолот» ва унинг жойлардаги булинмаларининг масъулияти купрок, десак, тугри булади.
«Камолот» фаолиятидаги бундай камчиликларнинг
албатта объектив ва субъектив сабаблари бор.
О бъ ек тив сабабл ар ш ундан и боратки , биз уз
вактида «Камолот»ни ж амоат таш килоти сифатида
тузиб, лекин ундан катта бир вазирлик вазифасини
талаб кила бошладик. Унга жуда кенг, улкан вазифаларни топшйрдиг-у, аммо уларни бажариш учун зарур
хукукий ва амалий ваколатлар, тегишли имконият ва
имтиёзлар яратиб бериш хакида, афсуски, етарлича
бош котирмадик.
О кибатда «Камолот» ёшлар хаёти билан боглик
хамма нарсага жавоб берадиган ва айни пайтда хеч
нарсага жавоб бермайдиган, мурт ва заиф бир тузилмага айланиб колганини бугун канчалик огир булмасин,
эътироф этишимиз керак.
«К ам олот» ф аолиятига салбий таъси р курсатаётган субъектив сабаблар хакида гапирганда, унинг
аксарият рахбарлари ва ходимлари томонидан ишга
508
расмиятчилик билан, юзаки ва локайд муносабатда
булиш , маиш атга, ичкиликбозликка берилиш каби
салбий холатларга йул куйилаётганини хам афсус
билан кайд этиш лозим.
Мен бугунги анжуманда «ёшлар етакчиси» деган
юксак номга мутлако яраш майдиган бундай нохуш
холатлар хакида гапириб, сизларни хижолатга куйиш
фикридан йирокман.
С излар курултой маж лисларида бу масалаларни
хам мух.окама килиб, уларга тегишли бах,о берасизлар,
деб уйлайман.
Афсуски, биз «Камолот»ни ёшларимиз чин дилдан
интиладиган, самарали фаолият олиб борадиган, за­
монавий кучли бир ташкилотга айлантириш учун уз
вактида тегиш ли чоралар курмадик. Буни очик тан
олишимиз ва зарур хулоса чикаришимиз керак.
Мен бу гапларни осмондан олиб эмас, аник фактлардан келиб чикиб айтяпман.
М ан а, П ре зи д ен т н и н г Х алк кабу л х о нал ар и ва
Виртуал кабулхонасига келиб туш аётган мурожаатлар билан таниш иб куринглар. Уларнинг аксарияти
«Б изн и хеч ким эш и т м а й д и » , «Б и зн и хеч ким
туш уимайди», «Биз билан *еч ким кизикмайди»,
«Рахбарлар узини уйлаш билан овора» деган мазмунда ёзилган.
Ёшларга, уларнинг ташвиш ва муаммоларига ана
ш ундай м ен си м асд ан караш х,олатлари, аф суски,
хакикат.
Биз ёшларга мана шундай беписанд, бегоналарча
муносабатда булсак, окибати нима булиши аник улар хам биздан бегоналашади.
509
Укишдан, ишдан, жамиятдан, давлатдан, борингки, хаётдан кунгли совиб, халкимиз ибораси билан
айтганда, кулини ювиб, култигига уради.
Бу хакда гап и р ган д а, н аф акат ж о йл ар да, б а л ­
ки Х аракатнинг марказий идорасида хам мехнат ва
\а ё т тажрмбасига эга булган малакали кадрларнинг
ети ш м асл и ги ж ид дий м у ам м о бул и б т у р ган и н и
таъкидлаш лозим.
Бунинг асосий сабабларидан бири шундаки, тизимда ишлаётган ходимларни моддий рагбатлантириш
ва ижтимоий куллаб-кувватлашга етарлича эътибор
берилмаяпти.
Уртача ойлик иш хаки 800 минг сумни таш кил
этаётгани учун уларни нг аксари яти маоши катта
булган бошка ишларга утиб кетяпти.
Бунинг усти га, куп ги на вилоят ва тум анларда
«Камолот» ташкилотлари учун бинолар етишмасли­
ги, уларнинг моддий-техник базаси ночорлиги, зарур
мебель ва инвентарлар, алока ва ташкилий техника
воситалари ‘билан етарлича таъминланмагани, хизмат
м а ш и н а л ар и й у кл и ги хам и ш га с ал б и й т а ъ си р
курсатмокда.
М исол учун, худудий б ули нм аларни нг 81 гаси
махаллий хокимликлар биносида, 96 таси турли корхона ва муассасалар биносида жойлашган. Бу уз-узидан
ёш ларнинг уз таш килотига эркин кириб-чикиш ини
кийинлаштирмокда.
Баъзи мисолларга мурожаат килайлик.
Ф аргона вилоятида Ёш лар маркази биносининг
биринчи каватида ёшлар учун мулжалланган тугарак ва
510
клублар фаолияти тухтатилиб, мазкур бино хокимлик
томонидан бошка ташкилотга бериб юборилган.
«К ам олот»нинг Тош кент вилояти, Пскент тумани кенгаш и тум ан хо ки м л иги би н о си да ф аолият
юритиб келган. Аммо хокимнинг топширигига кура,
«К ам олот»га тегиш ли хоналар «М ахалла» фондининг туман булимига олиб берилган. «Камолот»га эса
у чи н ч и к а ватд аги м а ж л и с л а р за л и д ан ш у н чаки
номига жой ажратилган.
К о р ак ал п о ги ст о н Р ес п у б л и к а си н и н г К егей ли,
Фаргона вилоятининг С ух туманидаги «Камолот» ташкилотлари авария холатидаги биноларда жойлашганига,
айтинглар, нима деса булади?
Ана шундай чидаб булмайдиган яна бир мисолни келтирмокчиман. «Камолот» харакатининг Урта
Чирчик тумани кенгаш и «Элегант» деб аталадиган
келин-куёвлар либоси салон ида ж ойлаш ган. Буни
кандай бахолаш мумкин?
Х,аракатнинг ж ойлардаги тузи лм алари ф ао л и я­
ти тор дои рада чеклани б, асосан укувчи-ёш ларга
каратилмокда. Бунинг натижасида ёш ларнинг катта
кисмига Харакатнинг сузи хам, амалий таъсири хам
етиб бормаяпти. Айникса, уюшмаган ёшлар билан ишлаш масаласи эътибордан четда колиб кетмокда.
«К ам олот» том он идан у ткази лаётган купчилик
тадбирларнинг, таргибот материалларининг мазмуни
ва сифати пастлиги, улар замон талабларига жавоб
бе р м а с л и ги , ёш лар ау ди то р и яси би лан иш олиб
боришда интерактив усуллар кулланмаётганини кайд
этиш лозим.
511
Яна бир нохуш холат шундан иборатки, махаллий
хокимликлар томонидан «Камолот» рахбарлари ва
ходимларини уларга алокаси булмаган вазифаларни
бажаришга, жумладан, кишлок хужалиги юмушлари,
металлолом топшириш, ободонлаштириш каби ишларга, энг ёмони, турли-туман мажлисларга жало эгиш авж
олмокда.
Бундай ачинарли холат Тошкент шахрида хам мавжуд булиб, «Камолот»нинг туман кенгашлари раислари
ободонлаштириш ишлари, бинолар фасадини таъмирлашга сафарбар этилган.
Улар иш вактининг асосий кисмини узла рига бириктирилган «округ»ларда утказади. Кечки пайт эса
хоким ият м аж лисларида хисобот беради. Узингиз
айтинг, улар качон узининг бевосита иши, яъни, ёшлар
масаласи билан шугулланади?
Энг ёмони, жойлардаги айрим рахбарлар «Камолот»
учун муносиб шароит яратиб бериш, ёшлар етакчиларига ёрдам бериш урнига уларга купол муносабатда
булиш, обр^сини тукишни «иш услуби»га айлантириб
олмокда.
М асал ан , ж орий й и л н и н г 4 май куни Н авоий
шахридаги «Ёшлик» спорт мажмуасида утказилган
таргибот тадбирларида хунук вокеа руй берган. Ички
иш лар бош карм аси рах.барларидан бири «К ам олот»нинг Навоий вилояти кенгаши раисини купчилик ур т а си д а хако р ат ки л иб, зу р а во н л и к билан
тадбирдан четлаштирмокчи булган.
Кани, ички ишлар вазири А. Азизов, сиз бу масалага
кандай изох берасиз? Навоий вилояти х.окими К.Турсу512
нов, сизнинг бу холатдан хабарингиз борми? Бор булса,
бу масала буйича кандай чора к)фдингиз?
Шу борада Андижон вилоятидан хам нохуш бир
мисол келтиришга тугри келади. Утган йили Ватанимиз мустакиллигининг 25 йиллиги муносабати билан
ви л оят «К ам олот» харакати кен гаш и га А ндиж он
шахар ободонлаштириш бошкармаси томонидан тантанали равишда янги автобус топширилган.
Лекин маросим тугаши билан автобус олиб куйилиб,
унинг урнига шалаги чиккан эски транспорт восит а си б е р и л г а н . А й т и н г л а р , бу н д ай « у й и н » л а р ,
кузбуямачилик билан биз ёшларга кандай тарбия беряпмиз?
Андижон вилояти хокими Ш .Абдурахмонов, сиз
бунга нима дейсиз?
А ф су ски , бун дай к а м ч и л и к л ар н и р е сп у б л и к а
микёсидаги вазирлик ва идоралар фаолиятида хам
учратиш мумкин.
Халк таълими вазири Улугбек Иноятов, айтинг-чи,
сиз уз тизимингиз буйича ёш лар етакчилари билан
качон учрашгансиз? Сиз бошчилик килаётган сохада
ишлаётган педагогларнинг неча фоизини ёшлар таш­
кил этади? Уларнинг канчаси «Камолот» аъзолари
хисобланади?
Х,озирги вактда купгина кишлок жойларда турли
маънавий-маърифий тадбирлар утказиш учун замо­
навий инфратузилма тармоклари деярли йук. Масалан,
Бахмал, Мирзаобод, Ховос, Урта Чирчик туманларида
ёшлар учун истирохат боглари, кинотеатрлар умуман
мавжуд эмас.
513
Я на бир м и со л. Б ухоро шах>рида ж о й л аш ган
Ибн Сино номидаги дам олиш ва и ст и р о \ат боги
Вазирлар М а\кам асининг карорига кура, 2016 йилнинг ноябрь ойигача реконструкция килиниб, «Камолот» балансига ёшлар маркази сифатида утказилиши
зарур эди. Л еки н м абл аг е ти ш м асл и ги гуфапли
курилиш ва ободонлаш тириш ишлари тухтаб колган.
Кани, ана шу ш а\ар ва туманларнинг х.окимлари,
тегишли мутасаддилар, бу масалаларга кандай б а \о
беришингиз мумкин?
С и зл ар рах,бар булган худудларда я ш айди ган
ёшлар зерикканидан нима килишни билмасдан, бсмаза ишларга берилиши, безорилик, жиноят йулига
кириши, зарарли окимларга кушилиб ксгиши мумкинлиги нах.отки сизларни безовта килмаса?! Ёшлар учун
барча ш ароитларни м у \ай ё килдик, деб биз кимни
алдаяпмиз?
Шу муносабат билан барча катта-кичик рахбарлар
кулогига кургошиндек куйиб олеин: биз энди сизларнинг фаолиятингизга пахта ёки галл ага караб эмас, энг
аввало, сизларнинг ёшларга, ёшларга оид давлат сиёсатига булган муносабатингизга караб бахо берамиз.
Хурматли анжуман катнашчилари!
Б ундай та н к и д и й ф и кр л ар н и яна у зо к давом
эттириш мумкин. Лекин максад - факат танкид килиш
эмас. М аксад шу гаплардан тугри хулоса чикариб,
тилга олинган хар бир муаммо буйича амалий ечим
топишдан иборат.
Биз бугунги Узбекистон шароитида ёшлар ташкилоти кандай булиши керак, деган масалани тегишли
514
рахбарлар, олимларимиз, эксперт ва мутахассислар,
ёшлар вакиллари билан куп бор мухокама килдик.
Бу борада ж ахон таж р и б аси н и , узо к -яки н даги
турли давлатлар таж рибасини ургандик. Д унёдаги
ривожланган, демократик мамлакатларда ёшлар ташкилотлари асосий эъгиборни дабдабали, баландпарвоз
тадбирлар утказиш эмас, балки ёшлар билан бевосита ишлаш, улар билан амалий мулокот килиш, улар­
ни уйлантираётган хаётий муаммоларни хал этишга
каратади.
Хозирги пайтда хдммангиз «ойнаи жахон» оркали
куряпсиз, биз ж ойларда ж амоатчилигимиз, аввало,
ёш лари м и з ваки ллари билан дои м и й м улокотлар
утказяпм из. Бу учраш увларда бир фикр такрор ва
такрор айтилмокда. Яъни, Узбекистон ёшлари расмиятчиликдан, кампаниябозликдан холи, навкирон авлод
манф аатларининг хакикий химоячиси була оладиган демократик ёшлар ташкилотини тузиш хакида уз
хохиш-истакларини билдирмокда.
Бунда илгаригидек барча ёшларни бир ташкилотга «ихтиёрий-мажбурий» асосда бирлаштириш эмас,
аксин ча, ул арни нг о р зу -и н ти л и ш л ар и , хаёти й ва
касбий ки зи киш д о и р аси , и ж тим оий м аксадлари
буйича ую ш тириш тугри булади, деган таклифлар
илгари сурилмокда.
Менинг назаримда, бундай фикрларда чукур асос
ва мантик бор. Бу таклифнинг афзаллиги шундаки, у
м ам л акат ё ш л ар и н и н г бар ч а то и ф а ва гу р у х л а рини камраб олади, энг мухими, уларни демократик
принциплар асосида бирлаштиради.
515
Бу, уз навбатида, бутун Узбекистонда олиб борилаётган демократик ислохотлар жараёни билан хамоханг
экани айникса эътиборлидир.
А на ш уларнинг барчасини хисобга олиб, м ам ­
лакатимизда ёш ларнинг чинакам суянчи ва таянчи
була оладиган мутлако янги ташки л от - Узбекистон
ёш лар иттиф окини ташкил этсак, нима дейсизлар?
Хурматли йигилиш иштирокчилари!
Маълумки, хар кандай ислохот, хусусан, миллионлаб ёшларнинг хаёти ва келажагига бевосита дахлдор
булган узгариш лар хар томонлама чукур уйлаб иш
тутишни, етти улчаб, бир кесишни талаб этади.
Шу нуктаи назардан биз бугун янги ёшлар ташкилотини тузмокчи эканмиз, шошилмасдан, вазминлик
билан иш куришимиз, бу масаланинг барча ижобий
ва салбий том он лари ни у зи м и зга яккол тасаввур
килиб, шундан кейин бир хулоса ва карорга келишимиз
лозим.
Бу борада аввало булгуси ташкилотнинг хукукий
макоми, асосий максад ва вазифалари, унинг ижтимо­
ий хаётимиздаги урни ва нуфузини, обру-эътиборини
оширишга алохида эътибор каратиш зарур.
Шу максадда Узбекистон ёшлар иттифоки рахбари
айни вактда У збекистон Республикаси П резидентининг ёшлар сиёсати буйича давлат маслахатчиси
лавозимида фаолият олиб боришини хукукий асосда
белгилаб куйиш даркор. Шу билан бирга, у П рези­
дент фармонига биноан Олий Мажлис Сенати аъзоси
этиб тайинланади.
516
Т аш ки л о тн и н г К о р ак ал п о ги ст о н д а ги кенгаш и
раиси Республика Жукорги Кенгеси раисининг, вилоят, туман ва шахар булинмаларининг рахбарлари эса
т е ги ш л и х о к и м л а р н и н г ёш л ар с и ё с ат и б у й и ч а
маслахатчилари этиб тайинланиши максадга мувофик.
М ан а, кури б т у р и б с и зл а р , У зб еки сто н ёш лар
иттифокининг рахбарларига кандай катта маком ва ваколат бериляпти.
Узбекистон ёшлар иттифокининг таркибий тузилиши хакида гапирганда, бир масалага алохида ахамият
бериш керак.
М аълумки, хозирги вактда умумтаълим мактабларидаги бошлангич синф укувчилари билан ишлаш
учун «Камалак» болалар ташкилоти мавжуд.
Ш унингдек, ёш тадбиркор ва ф ермерлар билан
иш олиб борадиган Ёшлар тадбиркорлиги ва фермерликни куллаб-кувватлаш маркази, истеъдодли
ва ижодкор ёш лар билан ишлаш учун Ёш лар ташаббуслари маркази каби тузилмалар хам ташкил
этилган.
Лекин тан олиш керакки, бугун уларнинг аксарияти
талаб даражасида иш олиб бормаяпти. Бу тузилмаларнинг фаолиятини жонлантириш, уларга янги мазмун
ва рух багишлаш керак.
Шу муносабат билан умумтаълим, урта махсус ва
олий таълим тизимида «Камолот» нисбатан самарали
фаолият олиб борганини хисобга олган холда, ушбу
т и з и м д а г и « К ам о л о т» т а ш к и л о т л а р и н е г и з и д а
У зб ек и с то н ёш л ар и тт и ф о к и н и н г б у л и м л ар и н и
ташкил этиш мумкин.
517
К елгусида эса ёш ларнинг хохиш и ва интилиш ларига к)фа, Ёш олимлар уюшмаси, Ёшларга ижтимоий-психологик ёрдам к>фсатиш маркази, Ёшлар туризми уюшмаси, Спорт клублари ва фитнес марказлари
уюшмаси, Имконияти чекланган ёшлар уюшмаси ва
бошка ташкилотлар хам тузилиши мумкин.
Албатта, бу тузилмаларни кандай номлаш, уларнинг
вазифаларини белгилаш буйича аввало сизлар барча
тенгдошларингиз билан фикрлашиб, шу асосда бир
карорга келишингиз табиий.
Узбекистон ёшлар иттифоки хозир мавжуд булган
ва келажакда тузиладиган бу уюшмаларнинг барчасини
бирлаштириб, уларга нафакат молиявий, моддин-техник
нуктаи назардан, аввало, гоявий-услубий, маънавий
жихатдан амалий ёрдам курсатадиган, уларнинг шпи­
ни мувофиклаштирадиган асосий ташкилот сифатида
фаолият олиб боради.
Айни вактда хаммамиз тушунамизки, Узбекистон
ёшлар иттифоки фаолиятини дастлабки пайтда хар тарафлама куллаб-кувватлаш, унинг оёкка туриб олиши
учун давлат томонидан зарур кумак ва ёрдам бсрилиши
лозим.
Ёшларга оид давлат сиёсатини амалга ошириш наинки Президент девони, балки барча бугиндаги давлат
органлари рахбарларининг доимий ишига айланиши
зарур. Бундан буён бу сохада аник тизим асосида иш
олиб борамиз.
Конунчилик палатаси Спикери ва Сенат Раисидан
бошлаб, Бош вазир ва унинг уринбосарлари, Бош про­
курор, вазирлик ва идоралар, компания ва хужалик
518
бирлашмаларининг рахбарларигача марказда ва жойларда хар бир соха буйича ёшлар билан учрашиб, до­
имий мулокот олиб борадиган тартиб жорий этишимиз
керак.
Шу муносабат билан аввало хозирги кунда фао­
лият курсатаётган тузилмалар билан, жумладан, таъ­
лим тизимидаги ёшлар таш килотлари билан - Бош
вазир А.Арипов хамда олий ва урта махсус таълим
вазири И.Мажидов, халк таълими вазири У.Иноятов,
хамма сохада Ёшлар тадбиркорлиги ва фермерликни
куллаб-кувватлаш маркази билан - Бош вазирнинг би­
ринчи уринбосари А.Раматов, Бош вазир уринбосари
З.Мирзаев ва Савдо-саноат палатаси раиси А.Икромов,
Ёшлар таш аббусларини куллаб-кувватлаш маркази
билан - Давлат маслахатчиси Х.Султонов ва маданият
вазири М.Муратов доимий иш олиб бориши керак.
Шунингдек, келгусида ташкил этиладиган Ёшлар
туризми уюш маси билан - Бош вазир уринбосари
Ж .К учкоров ва Туризм ни ривож лан тири ш давлат
кумитаси раиси А .Ш арапов, Ёш олимлар уюшмаси
билан - Бош вазир уринбосари У.Розикулов ва Фанлар
академияси президенти Б.Йулдошев, Спорт клублари
ва фитнес марказлари уюшмаси билан - Бош вазир
уринбосари F .И брагимов хамда Ж исмоний тарбия
ва спорт давлат кумитаси раиси РКурбонов, Имконияти чекланган ёшлар уюшмаси билан - Бош вазир урин­
б о с а р и Т .Н о р б о ева ва с о гл и к н и сак лаш вази ри
А.Ш одмонов, Ёшларга ижтимоий-психологик ёрдам
курсатиш маркази билан - Бош прокурор И.Абдуллаев
ва адлия вазири М.Икромов тизимли асосда иш олиб
519
бориши, бошкача айтганда, уларни оталикка олиши
максадга мувофикдир.
Шу билан бирга, жойларда вилоят, туман ва шахар
хокимлари, суд, прокуратура, ички ишлар органла­
ри, согликни саклаш , халк таълими таш килотлари
ёшлар билан доимий мулокотни йулга куйиши, улар­
нинг олдида мунтазам равишда х,исобот бериб бориши
зарур.
Узбекистон ёшлар иттифокининг жойлардаги кснгашлари раислари ва фаоллари албатта сайловларда
иштирок этиб, халк депутатлари махаллий Кенгашл ари га, керак б у л са, О лий М аж лис К о н ун чи лик
палатасига сайланиши хам мухим ахамиятга эга.
Иккинчидан, Узбекистон ёшлар иттифоки давлат
ва жамият учун рахбар кадрлар тайёрлаб берадиган
узига хос марказ булиши, замонавий тилда айтадиган булсак, ёшлар учун «социал лифт» вазифасини
бажариши керак. У билимли, ташаббускор ва ташкилотчи, фидойи ёш рах,барларнинг кадрлар захирасини
яратиши керак.
Шу максадда Президент \узуридаги Давлат бошкаруви академ ияси кош ида Ёш лар м уам м оларини
ургани ш ва и сти к бол л и к адрл арн и тай ёр л аш
институтини ташкил этиш зарур.
Бош вазир А.Арипов, Давлат маслах,атчиси У.Исмоилов ва академия ректори Р. Крсимовга бир ой муддатда шу масала юзасидан тегишли карор лойих,асини
тайёрлаб, тасдиклаш учун киритиш вазифаси топширилади.
У зб еки стон ёш лар и тти ф о ки т а ш ки л о тл ар и д а
узини ижобий жихатдан курсатган ходимлар Дав520
лат бошкаруви академиясида билим ва малакасини
ошириб, Х.ОКИМЛИК ва вазирликлар тизимида рахбарлик
лавозимлари учун асосий номзодлар килиб тайёрланиши керак. Бундай тажриба илгари хдм булган ва яхши
натижа берган эди.
Учинчидан, Узбекистон ёшлар иттифокининг обруси
ва таъсирини ошириш учун мамлакатимизда ёшлар
манфаатини таъминлашга каратилган ишларда унинг
иштирокини хар томонлама кенгайтириш зарур.
Ёшлар, ёш оилалар учун шахсий уй-жойга эга булиш
накадар мухим ахдмиятга эга эканини хисобга олган
х.олда, биз бу йуналиш да бош лаган иш ларимизни
изчил давом эттиришимиз керак.
Б арч а тум ан ва ш ах ар л ар д а, ж у м л адан , чекка
худудларда «Ёш лар уйлари»ни куриш буйича турт
йиллик аник режа ишлаб чикиш ва 2018 йилдан уни
бажаришни бошлаш лозим.
Бу борада ахоли зич яшайдиган Фаргона водийси
вилоятларида, хусусан, шароити огир булган М арка­
зий Фаргона минтакасида ёш оилаларнинг уй-жойга
булган эхтиёж ини таъм и н л аш га алохида эътибор
каратиш керак.
Умуман, кишлок худудларида яшаётган, турар жойга мухтож ёш оилаларни имтиёзли кредитлар асосида арзон уй-жой билан таъминлаш буйича ваколатни
энди Узбекистон ёшлар иттифокига бериш масаласи Вазирлар Махкамаси томонидан куриб чикилиши
лозим.
Туртинчидан, ёшларни иш билан таъминлаш масаласи биз учун хамон энг долзарб вазифа булиб колмокда. Бугунги кунда ёшлар учун янги иш уринлари
521
очиш, уларнинг халол мехнат килиб, даромад топиши максадида куп ишлар килинмокда. Лекин, шунга
карамасдан, бу борада муаммолар хам оз эмас.
Ю р ти м и зд а и ш си зл а р н и н г аксар ки см ин и
коллеж битирувчилари таш кил этмокда. М асалан,
2016 йили 477 минг 743 нафар ёш йигит-киз коллсжларни битириб чиккан ва уларнинг 438 минг 503 нафари ёки 91,8 фоизи иш билан таъминлангани тугрисида
маълумот берилган.
Савол гугилади: бу ракамлар канчалик тугри? Агар
барча коллеж битирувчилари ишга ж ойлаш аётган
булса, ишсиз ёшлар каердан пайдо буляпти?
Коллеж битирувчилари билан турт томонлама шартномаларни номигагина имзолаб, узимизни узимиз
алдамаяпмизми?
Ёшларни иш билан таъминлаш учун аввало улар
уртасида тадбиркорликни кенг ривож лантириш , бу
борада янги имкониятлар яратиш максадида биз бир
катор чора-тадбирларни кузда тутмокдамиз.
Бу борада Иктисодиёт вазирлиги, Бандлик ва мехнат
муносабатлари вазирлиги, Давлат ракобат кумитаси,
Коракалпогистон Республикаси Вазирлар Кенгаши,
вилоятлар ва Тошкент шахар хокимларига хар бир
туман (шахар) марказида Ёшлар тадбиркорлик кластсрларини ташкил этиш вазифаси топширилади.
А на шу кл астер л ар ф ао л и яти н и йулга куйиш
учун электр энергияси, табиий газ, сув ва транспорт
коммуникацияси, алока воситалари ва И нтернетга
уланиш имконияти мавжуд булган худудларда фой522
даланилмай ётган давлат объектлари ёш тадбиркорларга «ноль» киймати билан ижарага берилади.
Хамма худудларда таш кил этилаётган иктисодий
зоналарда, шахарларда эса кичик саноат зоналарида
У збекистон ёшлар иттифокининг аъзоси булган ёш
тадбиркорлардан ижара хаки олинмайдиган тартиб
жорий этилади.
Бундан ташкари, уз бизнесини бошлаётган ёш тадбиркорларга имтиёзли нархларда юридик, техник ва
бошка маслахат ёрдамларини курсатишни йулга куйиш
лозим.
Бу масала буйича молия вазири Б.Хужаев хамда
С ав д о -сан о ат п ал атаси раиси А .И кром ов бир ой
муддатда тегиш ли таклифлар ишлаб чикиб, такдим
этиши зарур.
Ш унингдек, тегиш ли иктисодий чора-тадбирларни ам алга ош ириш хи соби дан У збекистон ёш лар
иттифокининг бюджет маблагларини икки баробар
купайтириш режалаштирилмокда.
Б ош в а зи р у р и н б о с а р и Ж Д у ч к о р о в , м о л и я
вазири Б.Х уж аев ва Д авлат солик кумитаси раиси
Б.Парпиев бу масалага масъул хисобланади.
И ктисодиёт вазирлиги, Д авлат солик кумитаси,
Б а н д л и к ва м е х н а т м у н о с а б а т л а р и в а зи р л и г и
хамда «Хунарманд» уюшмасига топширик: хунармандлик йуналишидаги тадбиркор ёшлар, айникса, кизларнинг касаначилик билан банд булиш и учун кулай
ш ароит ярати б бер ил си н. Бу бо р ада буш турган
объектлардан имтиёзли шартлар асосида жой ажратиш,
мини-технологиялар, асбоб-ускуна ва зарур жихозлар
урнатиб бериш кузда тутилмокда.
523
Жумладан, ёш хунармандларга хомашё сотиб олиш
учун кредитлар бериш , уз бизнесини бош лаган ёш
та д б и р к о р л а р то м о н и д ан П енсия ж а м га р м а си га
туланадиган сугурта бадалини олинган кредитларни
коплашга йуналтириш тизими жорий этилади.
Б ан дли к ва м ехн ат м у н о саб атл ар и вази р л и ги ,
Коракалпогистон Республикаси Вазирлар Кенгаши,
вилоятлар ва Тошкент шахар хокимликларига топширик: синов тарикасида 11 йиллик мажбурий урта
таълим тизимига утиш муносабати билан бушайдиган
коллеж устахоналари негизида ёш ларни, айникса,
уюшмаган ёшларни 6 ойгача булган муддатда бепул
укитиш ва касбга кайта укитиш марказлари ташкил
этилсин.
Айни пайтда кулига диплом олиб, мустакил иш
бошлаётган ёшларимиз учун хам кушимча имконият ва
имтиёзлар яратиб берилади.
2018
й илнинг 1 январи дан бош лаб касб-хун ар
коллеж лари , академ ик л и ц ей л ар ва олий таълим
муассасаларининг биринчи марта ишга жойлашган
битирувчилари бу имкониятлардан фойдаланади.
Яъни, таълим муассасасини тамомлаганига уч йил
булмаган булса, уларнинг иш хакидан олинадиган
даромад солиги биринчи йили 50 фоиз, иккинчи ва
учинчи йилларда эса 25 фоиз камайтирилади.
Ш унингдек, Узбекистон ёшлар иттифоки кошида
барча турдаги соликлардан 10 йилга озод килинган
шуъба корхоналари тузиш ваколати берилади. Ушбу
корхоналар учун аник фаолият йуналишларини, мисол учун, турли фанлар, ж умладан, чет тилларни
524
5фгатиш, компьютер дастурлари тузиш ва тадбиркорлик
асосларини укитиш тизимларини белгилаш лозим.
Мазкур корхоналар томонидан туланадиган солик
т у ш у м л а р и н и н г 20 ф о и зи н и У зб ек и с то н ёш лар
иттифокига утказиб бериш тартибини жорий этиш
керак.
Я на бир масала - У збекистон ёш лар иттифоки
вилоят ва туманларда замонавий «Ёшлар кинотеатрлари»ни барпо этиш иш ига бош -кош булса, яхши
буларди. Бунинг учун «Узсаноаткурилишбанк» томо­
нидан 5 йил муддатга бериладиган имтиёзли кредитлар
асосида алохида дастур ишлаб чикиш ва амалга ошириш
таклиф этилади.
Ё ш лар и тти ф о к и н и н г фаол аъ зо си б улган б а ­
кал ав ри ат ва м аги стр ату р а т а л а б а л а р и га , у р т а ч а
узлаш тириш курсаткичи 86 фоиз ва ундан юкори
булган такдирда, таълим буйича ш артнома тулови
микдорининг 3 5 -4 0 фоизини таш килот хисобидан
тулаш оркали моддий ёрдам курсатиш хам кузда
тутилмокда.
Узбекистон ёшлар иттифоки тизимида 3-5 йил ва
ундан купрок фаол ишлаб келаётган, ипотека кредити асосида уй-жой сотиб олиш истагини билдирган
ходимларнинг хар йили 140 наф арига 2 5 -3 0 фоиз
мивдоридаги бошлангич тулов ташкилот маблаглари
хисобидан туланади.
Ш унингдек, Ёшлар иттифокининг вилоят, шахар
ва туман кенгаш лари раисларини рагбатлантириш ,
т а ш к и л о т ф а о л и я т и с а м а р а д о р л и г и н и ош и р и ш
м аксадида «А сака» банкин ин г 10 йил муддатгача
525
м улж алланган, бош лангич тулови 15 фоизлик имтиёзли кредитлари асосида уларга узимизда ишлаб
чикарилган «М атиз» ва «Дамас» автомобилларини
шахсий мулк сифатида сотиб олишда кулайлик яратплади.
Агар хозирги пархда уртача 46 миллион сум булган
бу кредитни кайтариш муддати амалда 3 йил, фоизи
эса 30 фоиз эканини хисобга олсак, самарали хизмат
килаётган ёшлар етакчиси бундан канча иктисодий
наф куришини тасаввур килиш кийин эмас.
Яна бир мухим масала - энди вилояг ва туман
хокимларининг ёшлар сиёсати, ижтимоий ривожланиш
ва маънавий-маърифий ишлар буйича уринбосарлари,
туман ички ишлар булими бош ликларининг ёшлар
буйича уринбосарлари Узбекистон ёшлар иттифоки
тавсияси билан лавозимга тайинланади.
Бу албатта жойлардаги давлат бошкарув идораларининг Узбекистон ёшлар иттифоки тузилмалари би­
лан хамкорлигини сифат жихатидан оширишга хизмат
килади.
Бешинчидан, ёшлар хаёти, уй-кечинмалари, орзуниятлари, энг мухими, уларни кийнаётган масалалар,
афсуски, радио ва телевидение, газета ва журналларда
уз ифодасини тулик топмаяпти.
Гуёки хамма нарса жойида, олам гулистон. Агар
хаммаси жойида булса, тугри йулдан адашган ёш ­
лар, жиноятчилик, ишсизлик каердан пайдо буляпти?
Нега ёшларга оид давлат сиёсатига локайд муноса­
батда булаётган амалдорлар хакида оммавий ахборот
воситалари, аввало, ёшлар матбуоти чурк этмайди?
526
М асалан, «Камолот» радиосини, «Камолот»нинг
Интернет сайтини оладиган булсак, уларда утказилган
юзаки тадбирлар, енгил-елпи кушиклар, узини узи
макташ, чиройли киёфалардан бошка нарсани деярли
курмаймиз.
«Ёшлар» телерадиоканали хам уз имкониятларидан
самарали фойдалана олмаяпти. Шу муносабат билан
ушбу канал фаолиятини кучайтириш, унинг 50 фоиз
акц и яси У зб еки стон ёш лар и тти ф о ки га тегиш ли
булиши, унинг директори мазкур ташкилот Марказий
кенгаши томонидан лавозимга тасдикланиши буйича
Бош вазир А .А рипов, У збекистон М иллий телерадиокомпанияси раиси Х .М ирзохидов, адлия вазири
М.Икромовга бир ой муддатда тегишли таклиф тайёр­
лаш вазифаси топширилади.
Хрзирги вактда ёшларга мулжалланган «Туркистон»
газетаси 9 минг 500 нусхада, «Молодёжь Узбекиста­
на» газетаси 2 минг 800, «Ёш куч» журнали 3 минг
н у сх ад а чоп эти л а ёт ган и н и к о н и кар л и бахолаш
мумкинми? М амлакатимизда 10 миллиондан ортик
ёшлар мавжуд булгани холда, бу ракамлар биз учун
уят эмасми?
М исол учун, «Туркистон» га зетаси га Ф аргона
в и лояти да 225 та, С урхондарё ви лояти да 134 та,
С амарканд вилоятида 54 та, Сирдарё вилоятида эса
б о р -й у ги 40 та о б у н а р а с м и й л а ш т и р и л г а н и н и ,
айтинглар, кандай изохдаш мумкин?
Холбуки, республикам издаги барча вазирлик ва
и доралар, йирик компаниялар ходим ларининг аксариятини ёшлар таш кил этади. Ана шу таш килотларда ёшлар нашрларига обуна масаласи кандай?
527
Кани, «У збекнефтгаз» компанияси раиси А.Султонов, сиз бу саволга кандай ж авоб берасиз? Сиз
уз т и зи м и н ги зд аги ёш лар кандай матбуот наш рларига обуна булгани, кандай китобларни укиётгани,
умуман, уларнинг маънавий савияси, дунёкараш и
билан хеч кизикиб к$фганмисиз?
Ж аноб А .С ултоновга берган бу саволимни мен
бош ка куп рахбар лар га хам бериш им мумкин ва
аминманки, жавоб мана шундай коникарсиз булиши
аник.
Узингиз уйланг, азиз дустлар, ёшларимиз узимизнин г га зе т а -ж у р н а л л ар и м и зн и у к и м а са , уз миллий адабиётим из ва сан ъатим изн и билм аса, улар
кандай килиб ватанпарвар булади? Уларнинг онгу
тафаккури, дунёкараш и нима хисобидан шаклланади?
Бундан келиб чи кад и ган хулоса ш уки, каттакичик р а х б а р л а р н и н г барчаси бу м асал а буй ича
шахсан масъул эканини унутишга хеч кандай хакки йук.
Айни вактда ёш лар аудиториясига и хтисослаш ­
ган оммавий ахборот воситалари хам уз фаолиятини
тубдан узгаргириши лозим.
Аввало, курук расмий гаплардан кочиш, танкидий
тахли л , креати в ёндаш у в, бугунги х аётни бутун
кулами, мазмуни, керак булса, мураккаблиги билан
ёритиш да ж урнали стларим и з фаоллик курсатиш и
керак.
Шу маънода, янги ташкил этилган Халкаро прессклубга ухшаб, Узбекистон ёшлар иттифокининг хам
уз матбуот клубини очиш фойдадан холи булмайди.
528
Уткир ва долзарб муаммоларни сизлар айтмасангиз,
барибир халкнинг узи айтади. Ахир, сизларнинг вазифангиз хдётдан бир кадам олдинда юриш эмасми?
Биз учун энг мух,им булган яна бир масала - бу ёш
кизлар тарбияси билан боглик.
Ш у м у н о с аб а т би л ан Бош вази р у р и н б о с а р и
Т.Норбоевага мурожаат килмокчиман: сиз бошчилик
килаётган Х отин-кизлар кумитаси факат «Зулфиячи кизлар» билан чекланиб колмасдан, юртимиздаги
барча кизлар билан фаол иш олиб бориши лозим.
А йникса, кизларим и зн и нг х,укук ва манфаатларини Х.ИМОЯ килиш, истеъдод ва кобилиятини юзага
чикариш, улар орасида хдкикий етакчиларни тарбиялаш ишларини янада кучайтириш керак. Шу борада
мен кизларимиз учун алохдда бир нашр - майли, унинг
номи «Кизларжон» буладими, «Дугоналар» буладими,
янги журнал ташкил килишни таклиф этаман.
Х,озирги кун да м а м л а к а ти м и зд а ки то б х о н л и к
савиясини ош ириш , м утолаа м аданиятини ю ксалт и р и ш га ка тта ах,ам ият б е р и л а ё т г а н и с и з л а р г а
м аъ л у м . Л ек и н , к у п л аб б о л а л ар и м и з к и то б да н
узоклаш иб, куп вактини ижтимоий тармокларда
утказаётгани - бу хам бор ran.
А л б а т т а , би з И н т е р н е т ва бо ш к а за м о н а в и й
ахборот манбаларининг урни ва ах.амиятини инкор
этмаймиз. Бугунги хаётимизни Интернетсиз тасаввур
килишнинг узи кийин.
Ш уни х,исобга олган х,олда, У збекистон ёш лар
иттифоки Интернет тизими оркали маънавий таргибот
ишларини, жумладан, электрон китобхонликни кучайтириши зарур.
529
Н ега д е га н д а, биз ф ар за н д л ар и м и зн и н г онги,
дунёкараши асрлар давомида синовдан утган, юксак
маънавият хазинаси булган жахон ва миллий адабистимиз асосида эмас, балки кандайдир шубхали, зарарли ахборотлар асосида шаклланишига бепарво караб
туролмаймиз.
Ахолимиз, энг аввало, ёшлар уртасида китобхонлик савиясини ошириш максадида Коракалпогистон
Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шахрида \а р
йили «Э н г к и тобхон м а к т а б » , «Э н г китобхон
махалла», «Энг китобхон оила» каби йуналишларда
т ан л овл ар уткази ш , якуний боски ч голи блари н и
такдирлаш учун кимматбахо совгалар, ж умладан,
юртимизда ишлаб чикарилган автомобилларни мукофот
тарикасида бериш, уйлайманки, бу жуда катта рагбаг
булади.
Бош вазир А .А р и п о в ва Д авл ат м аслахатчи си
Х.Султоновга шу масала буйича бир ой муддатда гаклиф киритиш вазифаси топширилади.
Шунингдек, «Китоб олами» дуконлари тармогини
Узбекистон ёшлар иттифоки тасарруфига утказиш,
ёш ижодкорларнинг китоблари хамда «Туркистон»,
«М олодеж ь У зб еки стан а» га зе т а л а р и , «Ёш куч»
ж урналларин и чоп этиш учун «Ё ш лар наш риёт
уйи»ни ташкил этиш вакти келди, деб уйлайман.
Шу муносабат билан Узбекистон ёшлар иттифокига
умумтаълим муассасалари кутубхоналарини 10 мил­
лиард сум маблаг хисобидан бадиий адабиётлар билан
таъминлаш имконини яратиб бериш лозим. Тегиш ­
ли вазирлик ва идоралар билан биргаликда у хар
530
йили умумтаълим муассасалари кутубхоналарининг
талабини урганиб, бадиий адабиётлар харид килиш
ишларини ташкил этиши даркор.
Шу борада яна бир мухим ло йи х а - 2020 йил
1 декабргача хар бир туман ва шахарда Узбекистон
ёшлар иттифокига карашли, барча кулайликларга эга
булган кутубхона ва китоб дуконини хам уз ичига олган
кичик Ёшлар марказларини барпо этиш лойихасини
амалга оширамиз.
Келгусида Коракалпогистон Республикаси, барча
вилоятлар ва Тошкент шахридаги хар бир туманда биттадан коллеж биносини Узбекистон ёшлар иттифоки
тасарруфига утказиш лозим.
Бу бинолар факат ташкилотнинг бошкарув идораси булиб колмасдан, уларда ёшлар иштирокида турли
маънавий-м аърифий тадбирлар, фан ва касб-х,унар
тугараклари , спорт м усобакалари, адабий кеча ва
мушоиралар, бадиий ва хунармандлик кургазмалари
утказишни албатта йулга куйиш керак.
О л т и н ч и д ан , ю рти м изда и ж ти м о и й -м аъ н ави й
м ухитни яхш илаш , ёш ларни турли диний экстремистик окимлар таъсиридан асраш масаласи барчамиз
учун энг асосий вазифа булиб турибди.
М актабда, лицей-коллеж ёки махдллада бир бола
адаш иб, нотугри й улга кириб кетар экан, бундан
аввало унинг тенгдошлари, ёшлар ташкилоти хабардор
булиши, хеч кимни тинч колдирмасдан, бонг уриши
керак эмасми?
Шу м аънода, бугунги кунда ю ртим изда тобора
кенг таркалиб бораётган «Уз болангни узинг асра!»
531
деган даъват факат куру к шиор булиб кол мае дан, хар
бир ота-она, хар бир фукаронинг калбига, юрагига
чукур кириб бориш и, амалий харакатга айланиш и
зарур.
Бунинг учун бу масалани, яъни, ота-оналарнинг
фарзандлар тарбияси учун масъулияти ва бурчини
хукукий асосда мустахкамлаб куйиш вакти келди, деб
уйлайман.
Д авлат м аслахатчиси О .М уродов, адлия вазири
М.Икромов бир ой муддатда ушбу масала юзасидан
тегишли таклифлар тайёрлаб, киритиши зарур.
Хозирги вактда чет элда ишлаб юрган айрим ёшлар­
нин г террори зм ва экстр ем и зм ч ан гал и га туш иб
колаётгани билан боглик муаммо барчамизни кийнамокда.
Лекин кайси хоким ёки вазир, кайси жамоат таш ­
килотининг рахбари мана шу ёшлар хорижда нима
килиб юрибди, кандай кун кечиряпти, деб кизикиб
К$ф ЯП ТИ ?
Х олбуки , к уп ги н а д авл атл ар д а уз ф укаролари
булган хориждаги ёшлар билан ишлаш буйича тузилмалар бор. Уларнинг тажрибасини урганиб, биз хам
чет элларда укиётган, мехнат килаётган ёшлар билан
иш олиб борадиган, уларнинг хукук ва манфаатларини химоя киладиган бир ташкилот тузишимиз керак.
Узимизнинг болаларимиз хакида узимиз уйламасак,
ким уйлайди?
Бу масала буйича Давлат маслахатчиси А.Ю нусхуж аев, таш ки иш лар вазири А .Комилов, бандлик
ва мехнат м ун о сабатл ар и вазири А .А бдухаким ов
532
Узбекистон ёшлар иттифоки билан биргаликда бир ой
муддатда таклиф киритсин.
Еттинчидан, Узбекистон ёшлар иттифоки маънавий-ахлокий жихатдан муаммоси бор, яъни нотинч
оила фарзандлари, жиноятчиликка мойил булган ёки
профилактик руйхатда турадиган ёшлар билан инди­
видуал тарзда иш олиб боришга купрок эътибор каратиши лозим.
Иктидорли, тарбияли болалар билан ишлаш осон,
лекин хаётда кокилган ёки ёмон мух.итга тушиб колган
ёшларни тугри йулга, эзгу максадга даъват килиш,
и ш онтириш кийин. Янги таш килот мана шу огир,
лекин ута зарур вазифани у з зиммасига олиши айни
муддао булур эди.
Биз «уюшмаган ёшлар, уюшмаган ёшлар», деб куп
гапирамиз. Лекин бу масалани хукукий ва амалий
жихатдан хал килишга келганда, очик айтиш керак,
купчилигимиз нима килиш лозимлигини билмаймиз.
Шу максадда У збекистон ёш лар иттифоки бошчилигида, бошка манфаатдор вазирлик ва идоралар
иштирокида, бир илмий-амалий конференция утказиш
у ри нли булур эди. Унда ую ш м аган ёш лар билан
ишлаш буйича хар томонлама асосланган тавсиялар
ишлаб чикиш зарур, деб уйлайман. Бу вазифа Давлат
маслахатчилари О.Муродов ва Р.Комиловга топширилади.
Яна бир мухлм масалага эътиборингизни каратишни истардим.
У збеки стон ёш лар иттиф оки ж ахон маданияти
ривожига бекиёс хисса кушган буюк аждодларимиз
533
меросига хурмат, унга муносиб булиш туйгусини
шакллантириш, бу бебахо бойликни чукур урганиш
ва кенг таргиб этишга каратилган мазмундор, таъсирчан
лойихаларни амалга оширишда ташаббус курсатиши
нур устига нур булур эди. Хозирча бу борада ёшлар
ташкилотининг ишини коникарли деб булмайди.
Мамлакатимизда хукм сураётган тинчлик, миллатлараро тотувлик, узаро хурмат ва мехр-окибат мухитпнп
куз корачигидек асраш, ёш авлод уртасида харбийватанпарварлик тарбиясини кучайтиришда Узбекистон
ёшлар иттифоки узининг мустахкам урнига эга булиши
лозим.
М аълум ки, тарихда халким из орасидан куплаб
буюк саркардалар етишиб чиккан. Ана шундай мард
ва фидойи аждодларимизнинг харбий сохадаги бои
мероси, мардлик ва жасурлик фазилатлари ёшларимиз
учун ибрат мактаби булиб хизмат килади.
Айникса, Сохибкирон Амир Темур бобомиздек у зот
биронта жангда маглуб булмаган - енгилмас саркарда
ва давлат арбоби жахон тарихида камдап-кам топилади. Уз якинлари, замондошлари бу улуг сиймони
Темурбек деб атаган эканлар. Мен шу хакда уйлаганимда,
бир фикр х аёл и м д ан хеч кетм айди . Ю ртим изда
ёш ларга харбий таълим-тарбия берадиган курсантлар мактабларига «Темурбеклар мактаби» деб ном
берсак, нима дейсизлар?
Бу масала буйича Бош вазир А.Арипов, Хавфсизлик кенгаши котиби В.М ахмудов, мудофаа вазири
К-Бердиевга бир ой муддатда таклиф киритиш ва­
зифаси топширилади.
534
Азиз дустлар!
Юртимиз ёшлари )фтасида илм-фан, таълим-тарбия,
тиббиёт, маданият, адабиёт ва санъат, спорт, ишлаб
чикариш, харбий хизмат сохаларида, умуман, барча
ж абхаларда ж онбозлик курсатиб келаётган азамат
йигитларимиз жуда куп. Улар узининг жисмоний ва
маънавий салохияти, истеъдод ва махоратини намоён
этиши учун зарур шароитларни яратиб бериш борасида
мамлакатимизда куп ишлар килиняпти ва келгусида
хам уларни албатта давом эттирамиз.
Айни вактда халол ва самарали мехнати, илмийижодий ютуклари, Ватанга садокатли хизмати билан
барчага урнак булаётган мард углонларимизни куллабкувватлаш ва рагбатлантириш давлатимиз ва жамиятимизнинг эътибор марказида булиши зарур.
Сизларга маълумки, юртимизда иктидорли ва фаол
кизларимиз учун Зулфия номидаги Давлат мукофоти
таъсис этилган. Энди турли соха ва тармокларда катта
натижаларга эришиб келаётган йигитлар учун «М ард
углонлар» деган ном билан Давлат мукофотини таъсис
этсак, нима дейсизлар?
Шу билан бирга, ёш ларга оид давлат сиёсатини
амалга ош ириш да, укиш да, мехнатда, ж амоат ишларида хар томонлама фаол булган йигит-кизларимизни такдирлаш максадида « К ел аж ак бунёдкори»
медалини хам таъсис этиш уринли булур эди.
Нега деганда, хар кандай ютук, хар кандай галаба
замирида аввало мехнат ва катъият, мардлик ва жасорат муж ассам булиб, эл-ю рт равнаки йулидаги
535
халол хизмат албатта узининг муносиб бахоси ва
кадрини топиши керак.
Ф урсатдан ф ойдаланиб, яна бир мухим фикрни
сизлар билан маслахат килм окчим ан. Ю ртимизда
байрамлар куп, лекин ёшларга багишланган алохида
байрам йук. Бугун шу масалани хам хал этадиган вакт
келди.
Узбекистон ёшлар иттифоки ташкил этилган кун 30 июнь санасини мамлакатимизда Ё ш лар куни деб
эълон килсак, кандай булади?
Хурматли делегатлар, азиз фарзандларим!
М ана, бугун сизлар билан мамлакатимиз ёш лари хаётига дахлдор купгина м асалалар тугрисида,
жумладан, ёш авлодимизни хар томонлама етук инсонлар, биз бошлаган улуг ишларнинг муносиб давомчилари этиб тарбиялаш борасида олдимизда турган энг
мухим ва долзарб вазифалар хакида атрофлича гаплашиб олдик.
Тан олиш керакки, кескин танкидий гаплар хам
булди. Лекин бу гаплар канчалик аччик булмасин,
улар хакконий гаплардир. Мен уйлайманки, биз бирбиримизни тугри тушундик.
Бугунги мухокама, билдирилган фикр-мулохазаларнинг барчаси ягона, эзгу бир максадга, яъни халкимиз,
энг аввало, ёш ларимизнинг хаётини янада обод ва
фаровон, мазмунли ва бахтли килишга каратилганини
хаммамиз англаб турибмиз.
Бугун мана шу мухташам залда тупланган сиз, азизларни, вилоят ва туманларда видеоалока оркали анжуман ишини кузатиб бораётган йигит-кизларимизни,
536
бар ч ан ги зн и н г ёниб ту р ган ку злар и н ги зн и , азму
шижоатингизни, навкирон куч-гайратингизни куриб,
сизлар билан самимий сухбатда булиб, очигини айтсам,
узим хам яшариб кетгандек булдим.
Б угун ги у ч р а ш у в д аги ку та р и н к и ру х , б ал ан д
кайфиятни курган хар кандай одам беихтиёр машхур
шоиримиз Хамид Fуломнинг:
«О х, сен и н г ё ш л и ги н г мен да булсай ди !» деган
гузал сатрини такрорлаши табиий, деб уйлайман.
Х,акикатан хам, биз, ота-оналар, устоз ва мураббийлар сизларни, бутун Узбекистон ёшларини Ватанимиз, жамиятимизнинг хал килувчи кучи деб биламиз
ва сизлар хамиша халкимизнинг мана шундай юксак
ишончига муносиб буласиз, деб ишонамиз.
С и зл арга яхш и м аълум , х о зи рги вактда ю рти ­
мизда «Буюк келаж агимизни мард ва олижаноб
халкимиз билан бирга курамиз» деган шиор кенг
таркалиб, хаётимизга тобора чукур кириб бормокда.
Лекин Узбекистонимизнинг мана шундай ёруг ва фаровон истикболини бунёд этишдек масъулиятли вазифани
ким уз зиммасига олади?
А лбатта, факат замонавий билим ва касб-хунарларни пухта эгаллаган, мустакил фикрлайдиган, доимо
эл-юрт такдирига дахлдорлик туйгуси билан яшайдиган сиз, азиз ёш ларимиз майдонга дадил чикиб,
бугун ги кун да х аётн и н г узи о л ди м и зга куяётган
вазифаларни хал этишга кодирсиз.
М ана ш ун дай улуг м а ксад га эриш иш й ули да,
У збекистон ёш лар иттиф окини том маънода мамлакатимиздаги барча ёшларнинг таянчи ва суянчига
537
айлантириш йулида сизларга сихдт-саломатлик, кучгайрат, бахт ва омад ёр булишини тилаб коламан.
«Камолот» ёшлар ижтимоий
%аракатининг IV курултойида сузланган нутк,.
2017 йил 30 июнь
538
ПАРЛАМЕНТИМИЗ ХАКИКИЙ ДЕМОКРАТИЯ
МАКТАБИГА АЙЛАНИШИ, ИСЛОХОТЛАРНИНГ
ТАШАББУСКОРИ ВА АСОСИЙ ИЖРОЧИСИ
БУЛИШИ КЕРАК
Ассалому алайкум, хурматли депутат ва сенаторлар!
Кддрли мажлис катнашчилари!
Авваламбор, бугун сиз, азизлар билан, Олий
Мажлис палаталари рахбарлари, сиёсий партиялар
ва Экологик харакат вакиллари билан учрашиб турганимдан хурсанд эканимни билдириб, барчангизга
узимнинг самимий ва эзгу тилакларимни изхор
этаман.
Мамлакатимиз ижтимоий-сиёсий хаётида бундай
таркиб ва мазмунда илк бор утказилаётган бу учрашув
мен учун юксак шараф ва юксак масъулият, десам, айни
хакикатни айтган буламан.
Бугун биз замон талабларидан келиб чикиб,
тараккиётимизни янги боскичга кутариш йулидан жадал илгарилаб бормокдамиз.
Энг асосийси, жамият хаётининг барча сохаларини
янада эркинлаштириш ва ислох килиш жараёнлари
изчил давом эттирилмокда. Кдйси соха ёки тармокда
булмасин, долзарб муаммолар ахолимиз билан очик
мухокама килиниб, уларнинг ечими топилмокда.
Барча карорларимиз халкимизнинг фикр-мулохазалари
ва мурожаатлари асосида кабул килинмокда.
539
Давлат хокимияти органлари, жумладан, иктисо­
диёт, банк-молия сохдси идоралари, коммунал хизмат,
ички ишлар, ташки ишлар, таълим-тарбия, согликни
саклаш, суд-хукук тизимининг парламент ва махаллий
кенгашларда хисобот ва ахборот бериш тартиби
йулга куйилиб, халк назорати амалда жорий этилмокда.
Бундай ута мухим жараёнларда, хеч шубхасиз,
сиёсий партияларнинг вакиллари, хурматли депу­
тат ва сенаторларнинг урни ва масъулияти накадар
бекиёс эканини, уйлайманки, хаммамиз яхши тушунамиз. Биз миллий парламентимиз тимсолида, аввало,
жамиятимизнинг хакикий кузгусини, одамларни уз
ортидан эргаштириб, эзгу максадлар сари бошлашга
кодир булган катта бир кучни курамиз.
Мухтарам дустлар!
Мен хам куп йиллар депутат булганман, шу сабабли
уз тажрибамдан яхши биламан - депутат булиш, халк
ишончини козониш ва уни муносиб равишда оклаш бу осон эмас.
Бундай шараф хар кимга хам насиб этмайди. Д е­
путат - фикри зикри билан халкка энг якин одам,
доимо эл-юртнинг ташвиш ва муаммолари билан
яшайдиган, катта билим ва тажрибага эга булган
шахе.
Биз, ана шу хакикатдан келиб чиккан холда,
кейинги пайтда кадрлар сиёсатида янги бир тажрибани куллаяпмиз. Яъни, хурматли депутат ва сенаторлар, партия вакиллари юксак ва масъулиятли
лавозимларга тайинланмокда. Уларга мухим сохалар
ишониб топширилмокда.
540
Киска давр ичида Олий Мажлис палаталарининг 20 нафардан зиёд вакиллари давлат хокимияти
ва бошкаруви тизимидаги турли юкори вазифаларга
утказилди.
Масалан, «Адолат» социал-демократик партия­
си фракцияси аъзоси А.Шодмонов согликни саклаш
вазири, «Миллий тикланиш» демократик партияси
аъзолари, сенатор К.Турсунов Навоий вилояти хокими,
М .Гафурова Самарканд вилояти хокими )финбосари,
Узбекистон Либерал-демократик партияси аъзоси
Б.Темирхонова Коракалпогистон Республикаси икти­
содий судининг раиси, Халк демократик партияси
раиси уринбосари Р.Комилов Президентнинг Давлат
маслахатчиси, Халк демократик партияси фракцияси
аъзоси Ё.Умаров Вазирлар Махкамаси департамента
мудири лавозимига тайинланди.
Шунингдек, махаллий кенгашлар депутатларининг
карийб 200 нафардан ортиги жойларда рахбарлик
лавозимларига утказилди.
Биз бу борадаги сиёсатимизни келгусида хам
катъий давом эттирамиз. Узининг ташкилотчилиги
ва ташаббускорлиги, масъулияти билан халк ишончини козонган хар кайси парламент аъзоси ва партия
вакили хеч качон эътиборсиз колмайди.
Айни пайтда бугун замоннинг узи барчамиздан,
биринчи навбатда, сиёсий партияларнинг вакилла­
ри, депутат ва сенаторлардан мамлакатимизда амал­
га оширилаётган кенг куламли ислохотларнинг
нафакат иштирокчиси, балки ташаббускори ва асосий
ижрочиси булишни, бошкаларга намуна курсатишни
талаб этмокда.
541
Бугунги
учрашувимиздан
асосий
максад
бу борада эришган ютукларимизни эътироф эгган
холла, сизлар билан биргаликда хокимият вакиллик
органлари, сиёсий партиялар ва Экологик харакатнинг
5отан даврдаги фаолиятини узаро мулокот шаклида, танкидий рухда тахлил килиш, ислохотларни яиада чукурлаштириш йулида олдимизда турган мухим
вазифаларни белгилаб олишдан иборат.
Шу нуктаи назардан Караганда, аввало сиёсий
партиялар фаолиятидаги айрим муаммо ва камчиликлар
хакида суз юритиш уринли, деб уйлайман.
Биринчидан, бугунги кунда сиёсий партиялар уз
электоратига берган ваъдаларини, сайловолди дастурларини тула ва самарали бажармокда, деб айтолмаймиз. Улар ханузгача мамлакатимиз ижтимоийсиёсий хаётида, фукаролар онгида узининг мустахкам
урнини эгаллай олмади.
Сиёсий партиялар ва Олий Мажлис Конунчилик
палатаси фаолиятида партия фракциялари томони­
дан устувор максад ва вазифаларни амалга оширишга каратилган аник таклиф ва ташаббуслар деярли
сезилмаяпти.
Масалан, Халк демократик партияси узини пенсионерлар, кам таъминланган ахоли катламлари манфаатларининг химоячиси сифатида намойиш этади. Лекин, холисона айтадиган булсак, партия шу
максад йулида хакикатан хам амалий иш олиб боряптими?
Партия пенсионерларнинг хаёт даражасини, улар­
нинг ижтимоий фаоллигини кучайтириш, давлат ор542
ганлари фаолияти устидан жамоатчилик назоратини
амалга оширишдаги иштирокини куллаб-кувватлаш
борасида кузга к$финадиган ташаббуслар билан чикяптими?
Шу борада бир мисолга мурожаат килайлик.
Маълумки, пенсионерларнинг муайян бир кисмини
ногиронлар ташкил этади. Лекин хозирги вактда
улар узини жамиятнинг тулаконли аъзоси деб хис
килиши учун барча зарур шароитлар яратилмаган.
Бу хакикатни афсус билан тан олиш керак. Ногиронларни, айтайлик, протезлар, инвалидлар коляскалари
билан таъминлаш, уларнинг турар-жой ва маъмурий
биноларга кириб-чикиши, метро ва автобуслардан
бемалол фойдаланиши учун пандуслар ва платформалар куриш каби масалаларда, умуман, ушбу
социал тоифанинг талаб ва эхтиёжлари, конуний
хукук ва манфаатларини таъминлашда талайгина
камчилик ва муаммолар борлиги сир эмас.
Шу борада ХДП качон бирорта конун ташаббускори булиб майдонга чикди ва унинг ижроси
устидан кандай назорат олиб борди? Ёки «Мурувват»,
«Саховат» ва «Мехрибонлик» уйлари фаолиятини
яхшилаш буйича партия томонидан амалий харакатлар
буляптими?
Яна бир мухим масала - пенсионерларни доридармон билан таъминлашдаги муаммоларни хал этиш
учун ушбу партия нима иш килди?
Агар Халк демократик партияси мана шу мухим
ижтимоий масалалар билан якиндан шугулланганида
эди,
уйдайманки,
Президентнинг
Халк
543
кабулхоналарига ахолининг кам таъминланган катламларидан, аввало, пенсионерлардан куплаб шикоят
ва аризалар тушмаган буларди.
«М иллий
ти к лан и ш »
партиясини
оладиган
булсак, у миллий меросимиз ва кадриятларимизни
тиклаш, уларни янада бойитиш билан бирга, туризм
сохасини ривожлантиришни хам уз олдига вазифа
килиб куйган. Аммо партия амалда бу сохадаги
конунчиликни такомиллаштириш, мавжуд конунларнинг ижросини назорат килиш юзасидан етарлича
фаоллик к>фсата олмаяпти.
Холбуки,
туризм
сохасини
ривожлантириш
йулида канча муаммолар, шу билан бирга, хали ишга
солинмаган катта имкониятлар борлиги, бу тармок
янги-янги иш уринлари яратишда кандай мухим
манба эканини ортикча изохлаб у т и р и ш н и н г хожати
йук.
Пекин ушбу партиядан сайланган депутатларимиз,
мисол учун, аэропорт ёки вокзалларга, мехмонхоналарга, божхона постларига бориб, туристлар учун
кандай шароитлар яратилганини )Фганиб, мавжуд
холатни яхшилаш юзасидан амалий таклиф ва ташаббуслар билан чикяптими?
Бошка сохаларда булгани каби туризм сохасида
хам энг катта муаммо - замонавий фикрлайдиган,
уз ишини, хорижий тилларни пухта биладиган малака­
ли кадрлар етишмаслиги билан боглик.
Ана шу долзарб муаммони хал килиш максадида
партия вакиллари кайси олий укув юртига, кайси
коллежга бориб, туризм буйича мутахассислар тайёр544
лаш жараёнлари билан, укУ8 дастурлари билан
кизикяпти? Бунинг учун катта маблаг керак эмас-ку!
Биз кейинги вактда туризм сохасини ривожлан­
тириш учун бир катор мухлм карорлар кабул килдик.
Жумладан, Туризмни ривожлантириш давлат кумитаси
ташкил этилди, ушбу соха тараккиётини жадаллаштириш учун кушимча имконият ва имтиёзлар яратиб
берилди. Лекин улар негадир хозирга кадар «Мил­
лий тикланиш» партияси учун мухокама объектига
айланмади.
Яна бир мухим масала - юртимиздаги тарихий
обидаларни тиклаш ва таъмирлаш, буюк аждодларимизнинг кадамжоларини обод этиш буйича олдимизда
канча-канча вазифалар турибди.
Мана, хозирги пайтда Кашкадарёда Абу Муин
Насафий, Тошкент шахрида Сузук ота, Наманган
вилоятида Ибрат домла, Султон Увайс каби улуг зотларнинг хотираларига атаб янги мажмуалар, миллий
узлигимизни янада чукуррок англаш, жахолатга карши
маърифат билан курашиш максадида Самаркандца
Имом Бухорий номидаги халкаро илмий марказ,
пойтахтимизда эса Узбекистондаги Ислом маданияти марказини барпо этиш буйича жуда катта ишлар
олиб борилмокда.
Бу партия неча йиллардан буён тарихий ва
маданий мерос масалалари билан шугулланади. Ле­
кин хакикий тарихимизни тиклаш буйича мактаблар ва
олий укув юртларида олиб борилаётган ишлар, укув
дастурларининг савиясини партия фаоллари хеч
Зфганганми?
545
Сизларга маълум, биз якинда «Узбекистон Респуб­
ликаси Фанлар академияси хузурида Узбекистоннинг энг янги тарихи буйича жамоатчилик кенгаши
фаолиятини ташкил этиш тугрисида» карор кабул
килдик. Бу карорни тайёрлаш жараёнида ушбу партиянинг роли, таклифи мутлако сезилмагани, унинг вакиллари иштирок этмагани, албатта, одамни \aiipon
колдиради.
Вахоланки, юкорида тилга олинган масалалар буйи­
ча ташаббус айнан «Миллий тикланиш» партиясидан
чикиши керак эмасмиди? Нима учун бундай таклифлар
факат Президент томонидан билдирилиши керак?
Маълумки, «Адолат» социал-демократик иартияси ижтимоий адолат, илм-фан, таълим-тарбия ва
согликни саклаш сохасида ахоли манфаатларини химоя
килиш шиори остида фаолият олиб боради.
Лекин партия ушбу сохаларда, хусусан, жамиягимизда конун ва адолат устуворлигини ёки ахолига тиб­
бий хизмат курсатиш ва уни дори-дармон воситалари
билан таъминлашни яхшилаш буйича аник ташаббусларни нима учун уз вактида илгари сурмагани ачинарли
холдир.
Хозирги вактда юртимизда илм-фан, таълим-тарбия сохалари, жумладан, Фанлар академияси фаоли­
ятини такомиллаштириш буйича узгаришлар амалга
оширилмокда.
Лекин «Адолат» партияси вакиллари, уларнинг
депутатлари, мисол учун, ёш олимлар билан бирои
марта булса хам учрашиб, уларнинг дардини эшитиб,
муаммоларини ечиш буйича кандай амалий таклифлар
берди? Минг афсуски, йук бундай таклиф.
546
Мана, бугунги кунда Кадрлар тайёрлаш миллий
дастурини такомиллаштириш юзасидан жойларда
турли-туман фикрлар, таклифлар билдириляпти.
Лекин нима учун партия бу масалалар буйича уз
фикри, уз муносабатини баён этмаяпти?
Согликни саклаш, жамиятимизда конун ва адолат
устуворлигини таъминлаш, оилаларда, махдллаларда
соглом мухитни мустахкамлаш буйича кейинги пайтда канча мухим тадбирлар утказилмокда, бу борада
мутлако янги тизим барпо этилмокда. Сизлар ана шу
масалалар буйича бирорта фикр билдирдингизми?
Якинда матбуотда Узбекистон судьялар хамжамиятининг мурожаати эълон килинди.
Хуш, «Адолат» партиясининг бу масалага муносабати кандай - сайловчиларингиз, тарафдорларингиз
сизлардан бу саволларга жавоб кутишга хакли.
Тадбиркорлар ва ишбилармонлар харакати У збекистон
Л иберал-дем ократи к
партиясининг
фаолиятини хам мамлакатимиздаги етакчи сиёсий
куч сифатида фаол ва самарали деб булмайди.
Президент сайлови булиб утганига хам, мана,
хадемай бир йил тулади. Лекин партиямиз хозирги
пайтда янги гоялар, янги ташаббус ва таклифларни
уртага куяётгани йук.
Мана, биз Узбекистон Савдо-саноат палатаси
фаолиятини янгича асосда ташкил этиб, унинг
рахбарларини хам узгартирдик.
Мамлакатимизда тадбиркорлик ва хусусий мулкчиликни янада куллаб-кувватлаш, бу сохага янгиянги имтиёз ва преференциялар яратиб бериш буйича
547
улкан ишлар амалга оширилмокда. Канча эркин иктисодий зоналар, кишлокларда кичик саноат худудлари ташкил этиляпти. Кишлок хужалиги
сохасида биз учун янги булган тармок ва йуналишларга асос солинмокда. Бу борада биз жуда оддий,
жуда содда, лекин чукур хаётий асосга эга булган бир
принципга амал киляпмиз.
Яъни, факат битта кишлок хужалик экинига карам
булиб колмасдан, даромад, фойда нуктаи назаридан
узини окламаган пахта майдонларини кискартириб,
уларнинг >фнига нимаики даромад келтирса, нимаики
экспортбоп булса, нимаики одамлар хаётини фаровон
киладиган булса, айни шу экинни экамиз.
Лекин бу ишларни изчил ва самарали амалга
ошириш, уларнинг пировард натижасини таъминлаш
учун барча масъулият ва жавобгарликни факат ижро
органларига ташлаб куйиш хам тугри булмайди. Бу
масалаларда тадбиркор ва ишбилармонлар, фермерлар, хусусий мулк, жумладан, интеллектуал мулк
эгаларининг хукук ва манфаатларини химоя киламан,
деб майдонга чиккан Узбекистон Либерал-демократик партиясининг $ф н и ва иштироки, амалий таъсири
аник сезилиши зарур.
Мана, якинда мамлакатимиз ёшлари уз курултойида
янги ташкилот - Узбекистон ёшлар иттифокини
ташкил этди. Шу мажлисда ёшлар хаётига бевосита дахлдор булган купгина масалалар каторида ёш
тадбиркорларни кийнаётган канча муаммолар хам
мухокама килинди.
Нима учун Либерал-демократик партиямиз шу масалага уз вактида эътибор каратиб, бу муаммолар548
ни хукумат олдига, тегишли вазирлик ва идоралар
олдига куймади, деган савол, афсуски, жавобсиз
колмокда.
Холбуки, тадбиркорларни куллаб-кувватлаш партиямизнинг асосий максади экани Дастур ва Низомда
ёзиб куйилган.
Хар кандай сиёсий партия замон билан хамнафас булиб, унинг уткир талабларига жавоб берган
такдирдагина сиёсий куч сифатида яшай олади.
Биз нафакат УзЛиДеП, балки барча партиялар
мисолида ана шундай кудратли, сафарбар этувчи
кучни куришни истаймиз.
К)фиб турибсизлар, хозирги вактда деярли хдр
куни мамлакатимиз тараккиётининг турли сохалари
буйича камида 2-3 та карор ёки фармон чикарилмокда.
Албатта, буларнинг барчаси яхши хаётдан булаётгани
йук, аксинча, кундалик турмушда муаммолар куплиги
ва уларни хал килиш зарурати шуни такозо этмокда.
Лекин аслида хаётимиздаги мана шундай энг мухлм
ва долзарб масалалар буйича сиз, депутатлар сифатли ва пухта конунларни уз вактида кабул килишингиз
керак эмасми?
Мен турли йигилишларда, биз икки йил давоми­
да фавкулодда сафарбарлик холатида ишлашимиз
керак, деган фикрни доимо айтиб келяпман.
Лекин, афсуски, бу масала буйича Олий Мажлис
ва унинг рахбарияти, хусусан, Конунчилик палатаси Спикери Нурдинжон М>пйдинхонович Исмоилов,
Сенат Раиси Нигматилла Тулкинович Йулдошевнинг
позицияси на уларнинг чикишларида, на амалий
харакатларида сезиляпти.
549
Тахлиллар шуни курсатмокдаки, амалдаги конунларимизда бир-бирига зид >финлар хам йук эмас.
Ленин бугун кайси бир партиянинг ташаббуси билан
уларнинг шунчаси узгарди, деб айта оламиз?
Очик айтиш керак, сиёсий партияларда бу сохада
халигача хотиржамлик, кандайдир мудраб утиршп
кайфияти хукм сурмокда. Хеч кимга фойдаси
булмаган мажлислар соатлаб давом этмокда, танкидий
тахлил уРнига майда масалалар билан уралашиб.
долзарб муаммоларнинг ечими четда кол и б кетмокда.
Эътибор беринг, хар бир партиянинг дастурида
вазифалар ва йуналишлар аник белгиланган. Ушбу
сохалар буйича жавоб берадиган вазирлик ва давлат
кумиталари хам аник.
Аммо нима учун партиялар ана шу вазирлик ва
кумиталар фаолияти устидан узларининг вакиллик
органларидаги фракцияси ва партия гурухлари оркали
парламент хамда депутатлик назоратини самарали
амалга оширмаяпти, деган савол тугилади.
Шу муносабат билан хар бир сиссий партия уз
дастуридаги вазифалардан келиб чикиб, пазорат
килинадиган вазирлик ва кумиталарни аниклаб олиши, улар билан тизимли ва доимий ишлаши фойдадан
холи булмас эди.
Масалан, Халк демократик партияси Бандлик
ва мехнат муносабатлари хамда Уй-жой ком му нал
хизмат курсатиш вазирликлари, «Миллий тикланиш»
партияси Маданият вазирлиги ва Туризмни ривожлан­
тириш давлат кумитаси, «Адолат» партияси Согликни
саклаш вазирлиги, Олий ва урта махсус хамда Халк
550
таълими вазирликлари, УзЛиДеП Иктисодиёт ва
Молия вазирликлари, Инвестициялар буйича давлат
кумитаси, Экохаракат Экология ва атроф-мухлтни
мухофаза килиш давлат кумитасининг фаолияти
устидан самарали парламент ва депутатлик назоратини олиб бориши, албатта, максадга мувофик булар
эди-ку!
Агар шу таклифлар булганида, хукумат (А. Арипов)
депутатларимизга барча шароитларни яратиб берган
буларди.
Энг мухими, бу жараёнда сиёсий партиялар ва
Экохаракат иш фаолиятини тугри ташкил килиши
керак. Назорат тадбирларини расмиятчилик учун
утказиш, вазирлик ва кумиталарга муаммони шунчаки курсатиб утиш, номига мухокама килиш, аксарият холларда когозда колиб кетаётган карорлар кабул
килиш амалиётидан бутунлай воз кечиш зарур. Муаммо
аникландими, албатта, унинг ечимини топиш керак.
Бундай иш тизими хам сиёсий партияларнинг,
хам вазирлик ва кумиталарнинг асосий вазифалари
ижросини таъминлашга, албатта, ёрдам беради.
Шунинг учун хам партияларнинг фракциялари вазирлик ва кумиталар устидан, партияларнинг
махаллий кенгашлардаги гурухлари эса - вазирлик ва
кумиталарнинг жойлардаги бошкарма ва булимлари
фаолияти устидан самарали парламент ва депутатлик
назоратини урнатиши керак.
Ижро хокимияти идоралари фаолиятини назорат
килишда Президентнинг асосий кумакчилари ким?
Албатта, сиз, мухтарам депутат ва сенаторлар. Сиз551
лар ижро хокимияти идораларининг камчилик ва
нуксонлари хакида асосли маълумотлар беришингиз, вазирлик ва идоралар фаолиятини такомиллашти­
риш буйича масалани кундаланг куйишингиз, керак
булса, вазир ва хокимларни лавозимдан бушатишгача
булган таклифларни киритишингиз лозим.
Конунчилик палатаси, халк депутатлари вилоят,
туман ва шахар кенгашлари депутатлигига сайловлардан кейин, мана, икки йилдан ортик вакт утди.
Бирок сиёсий партиялар томонидан сайловлар
жараёнида оммавий ахборот воситалари, хусусан, те­
левидение оркали берилган ваъдалар бажарилдими?
Нима учун сиёсий партиялар факат сайловлар
пайтида фаоллашиб, кейин, таъбир жоиз булса,
дами чиккан шардек бушашиб колади? Ахир, улар
овоз олиш учун халкка канча-канча ваъдалар бергани
хакикат-ку!
Маълумки, нодавлат нотижорат ташкилотлар орасида факат сиёсий партиялар хокимият учун курашиш хукукига эга. Лекин, шунга карамасдан, улар
уртасида ракобат, фикрлар, позициялар хилма-хиллиги
мутлако сезилмаяпти.
Холбуки, хар бир партиянинг дастури ва низоми
бир-биридан фарк килади. Сизлар уз позициянгизни
конуний асосда билдирсангиз, химоя килсангиз, кани,
айтинг, бунга ким карши булиши мумкин?
Демократия каердан бошланади - парламентдап
бошланади. «Парламент - демократия мактаби»,
деймиз. Шундай экан, миллий парламентимиз
хаки кий демократия мактабига айланиши керак.
552
Бу борада сиз, хурматли депутат ва сенаторлар, барчага намуна булишингиз зарур. Чинакам
бахс-мунозара, принципиал тортишувлар аввало шу
ерда - парламент минбарида булиши керак. Шундагина х,ар бир сиёсий партия, парламентдаги хар бир
партия фракциясининг хдкикий киёфаси ва позицияси аник намоён булади.
Уйлайманки, хаммамиз бир хакикатни яхши тушунамиз: сиёсий п ар ти ял ар н и н г К онунчилик палатасидаги ф ракц и ял ар и ф аолиятини кучайтирм асак, конун ижодкорлиги ва кабул ки линган
конунлар ижроси кути лган натиж ани бермайди.
Сизларга маълум, биз конун хужжатларини
жойларга етказиш ва ижросини таъминлаш буйича
карор кабул килган эдик. Мана, орадан 6 ойдан зиёд
вакт у т т а н и г а карамасдан, афсуски, бу борадаги
ахвол хануз ижобий томонга жиддий узгаргани йук.
Бу жараёнда сиёсий партияларнинг )фни нима учун
сезилмаяпти?
Шу >финда яна бир мухим масалага эътиборингизни каратмокчиман. Хозирги вактда сиёсий партия­
ларнинг бошкарув аппаратларида ишчанлик мухлти
деярли кузга ташланмаяпти.
Давлат бюджетидан ойлик олиб ишлаётган минглаб ходимлар, масалан, УзЛиДеПдаги 740 дан ортик,
«Миллий тикланиш»даги карийб 600 та, ХДПдаги
салкам 450 та, «Адолат»даги 340 га якин ходимнинг
фаолиятини самарали деб булмайди.
Айникса, сиёсий партияларнинг жойларда, ту­
ман булимларида ишлаётган ходимларининг фаоли­
яти коникарсиз ахволда. Улар куп холларда электорат
553
билан тизимли мулокот утказиш у ёкда турсин,
узининг асосий вазифаси нимадан иборат эканини
хам билмайди.
Бугунги кунда амалда фаолият к)фсатаётган
т>фтта сиёсий партияга расман 1 миллион 150 мингга
якин фукаро аъзо. Савол тугилади: уларнинг канчаси
партиянинг гояси, максад ва вазифаларини чин
юракдан хис килади ва шу гояни амалга ошириш
учун курашга тайёр?
Сиёсий партиялар ракам ортидан кувиб, аъзолари сонини купайтириш буйича мусобака уйнамокда.
Натижада турли хунук холатларга йул куйилмокда.
Масалан, худудий партия кенгаши ходимларининг
мукофот пули ва ойлик иш хаки хисобидан аъзолик
бадалларини тулаш оркали аъзолар сонини сунъий
равишда купайтириш фактлари, афсуски, оз эмас. Виз
бундай холатларнинг сабабларини урганиб. уларни
бартараф этиш буйича деярли иш олиб бормаянмиз.
Бугун замоннинг узи сиёсий партииларнинг
иш услубини тубдан узгартириш, уларнинг ахоли,
электорат билан мулокотини гизимли йул га
куйишни талаб этмокда. Энди «мудраб сп а и »
сиёсий партиялар уйгониши лозим. Улар баландпарвоз гапларни четга суриб, аник амалий иш­
лар билан одамларимиз, сайловчилар ишончини
козониши, уларнинг калбидан жой олиш и керак.
Иккинчидан,
сиёсий
партияларнинг дастурларини доимий такомиллаштириб бориш ишлари
талаб даражасида йулга куйилмаган.
Сизларга маълумки, хозирги вактда мамлакатимизни 2017 - 2021 йилларда ривожлантириш буйича
554
Харакатлар стратегияси изчил амалга оширилмокда.
Бу жараёнда биз 500 дан ортик фармон ва карорлар
кабул килдик.
Ушбу мух,им хужжатларда сиёсий партиялар
дастурларига киритилган ва улар томонидан сайлов
жараёнларида кутарилган долзарб муаммоларнинг
ечими буйича хам чоралар белгиланган. Лекин
уларнинг ижросини таъминлашда сиёсий партиялар
канчалик фаоллик курсатмокда? Афсуски, бу саволларга ижобий жавоб бериш кийин.
Шуни кайд этиш керакки, сиёсий партияларда
аксарият холларда уткиР ва ° ГИР муаммоларнинг
ечими устида ишлаш урнига, «озгина вакт утс а >
бу масала узи хал булади», «бу - хукуматнинг
иши», деган карашлар, «сен - менга тегма, мен сенга тегмайман», деган эскича кайфият хам йук
эмас.
Бундай локайдлик, табиийки, шиддат билан ривожланиб бораётган бугунги замондан оркада колишга
олиб келади ва бунга мутлако йул куйиб булмайди.
Шунинг учун хам сиёсий партиялар уз дастурий
максал ва вазифаларини, мафкуравий сохадаги
ишларини кайта куриб чикиб, уларга зарур узгар­
тиш ва кушимчалар киритиши, бунда жахон
тажрибасини уРганиш’ халкаро хамкорликни
кучайтириш фойдадан холи булмайди.
Учинчидан, сиёсий партияларнинг ахоли би­
лан мулокоти, таргибот-ташвикот ишлари, оммавий
ахборот воситалари билан хамкорлигини хам етарли
деб булмайди.
555
Хеч кимга сир эмас, бу борадаги ишлар купинча
юзаки, хужакурсинга булиб, хаётдан анча узилиб
колган. Ахолини, партия электоратини ташвишга
солаётган долзарб муаммоларнинг амалий ечимини
топишга каратилган ишлар, афсуски, нихоятда кам.
Масалан, УзЛиДеПнинг Хоразм вилояти кенгашига келиб тушган 1 минг 250 дан ортик ариза ва
шикоятларнинг атиги 84 таси бевосита вилоят кенга­
ши томонидан куриб чикилган булиб, колган 1 минг
200 га якин мурожаат эса Президентнинг Виртуал
кабулхонасига юборилган.
Ана шу мурожаатларни тахлил киладиган булсак,
уларнинг купчилик кисми тадбиркорлик субъектлари хукукларини бузиш, банк, солик органларининг коникарсиз фаолияти билан боглик экани аён
булади.
Савол тугилади: тадбиркорлар ва ишбилармонлар партияси деб танилган УзЛиДеП нима учун бу
масалалардан узини четга олмокда?
Мавжуд туртта партия газеталарининг савияси,
«Узбекистон овози» газетасини истисно килганда,
талабга жавоб бермайди. Партия газеталарининг
умумий сони бугунги кунда 60 мингга хам етмаслиги хаётдаги долзарб муаммолар ва уларнинг ечими
буйича аник таклифлар бу нашрларда уз ифодасини
топмаётганидан далолат беради.
Хусусий нашрлардан мисол келтирайлик. Маса­
лан, биз одатда «кунгилочар нашрлар» деб биладиган «Даракчи», «Тасвир», «Сугдиёна» каби газеталар
нафакат енгил-елпи гапларни, шу билан бирга, мухим
556
хдётий масалаларни, айтайлик, коммунал хизмат,
бозорлардаги нарх-наво, тиббиёт, транспорт масаласи, тадбиркорлик билан боглик муаммоларни хам
атрофлича ёритаётгани учун тиражи ошиб бормокда.
Нима учун партия нашрлари бу масалаларда улар
билан ракобат кила олмаяпти?
Сиёсий партиялар рахбарларининг электоратни
уйлантираётган мухим масалалар буйича телевидение
оркали аник-равшан уз позициясини билдирганини
хам эслай олмаймиз.
Нима, партия рахбарлари матбуотда чикишдан
куркадими? Ёки халк билан мулокот килишнинг
мазмун-мохияти ва ахамиятини англаб етмайдими?
Сайловолди дастурларида белгиланган вазифаларни амалга ошириш, электорат манфаатларини
химоя килиш буйича кандай ишлар килинаётгани
хакида сиёсий партия фракциялари рахбарлари хар
чоракда оммавий ахборот воситалари, жумладан,
телевидение оркали ахборот бериб боришларини
таъминлайдиган аник тизим жорий этиш лозим.
Бу борада янги ташкил этилган «Тараккиёт стратегияси» маркази ва Халкаро пресс-клуб имкониятларидан самарали фойдаланиш зарур.
Айникса, марказда ва жойлардаги телеканаллар
парламент ва махаллий кенгашлардаги партия
гурухлари ишини, хусусан, конун лойихалари буйича
мухокама
жараёнларини,
парламент
назоратига
оид тадбирларни, фракциялар )Фтасида булаётган
бахс-мунозараларни, керак булса, т$пгридан-тугри
халкимизга етказиши лозим.
557
Биз телевидение оркали факат 10-15 та депутат
ва сенаторни курамиз, холос. Уларнинг 85 фоизи
«ойнаи жахон»да деярли куринмайди. Депутат ва
сенаторлар халк вакиллари булганидан кейин доимо
халк олдида чикиши, одамлар уларни таниши, олиб
бораётган
ишларидан
хабардор
булиши
керак
эмасми?
Узбекистон Миллий телерадиокомпанияси (X. Мирзохидов)га икки ой муддатда Олий Мажлис рахбарияти билан биргаликда тегишли чора-тадбирлар
режасини ишлаб чикиш ва амалга ошириш вазифаси
топширилади.
Туртинчидан, сиёсий партияларнинг ёшлар ур­
тасида олиб бораётган ишлари, партиялар кош ила
ташкил этилган «Ёшлар канотлари»нинг фаолиятини, афсуски, коникарли, деб булмайди. Вахоланки,
бугун мамлакатимизда яшаётган 10 миллиондап
ортик ёшлар хаётида канчадан-канча счилмаган
ижтимоий муаммолар борлигини барчангиз якинда
булиб утга« ёшлар курултойида яккол курдингиз.
Узингиз айтинг, кайси сиёсий партия ешлар би­
лан якиндан, бевосита иш олиб боряпти? Уларнинг
дарду ташвишларини ечишга интиляпти? Партиялар­
нинг бу борада аник чора-тадбирлар режаси, керак
булса, стратегияси борми? Бор булса, нега натижаси
кузга ташланмаяпти?
Хозирги ахборот асрида бирорта сиёсий партиянинг Интернет сайтида ёшлар билан интерактив
алока тизими йулга куйилмаган. Партиянинг сайтига кирган ёшлар узига керакли саволларга жавоб
558
топа олмайди. Бу ахволда партиялар ёшлар уртасида
кандай урин ва таъсирга эга булиши мумкин?
Холбуки, сиёсий партиялар аввало истикболли
ёш рахбарларни тайёрлаш мактаби булиши лозим.
Партиялар фукароларимиз, айникса, ёшларимизнинг гоя вий, мафкуравий эхтиёжларини
кондириши шарт. Агар партиялар бунга эришолмаса, бу бушликни гараз ниятли кучлар тулдиришга харакат кил иши шубхасиз. Айрим холларда тулдиряпти хам - буни яширишнинг хожати
йук.
Мен истардимки, Ёшлар иттифоки курултойида
тилга олинган устувор масалаларни хар бир пар­
тия алохида урганиб, тегишли йуналиш буйича уз
вазифаларини аник белгилаб олса, бу факат фойда
булади. Айникса, чет эллардаги ёшлар билан ишлаш
масаласи хакида гапирадиган булсак, афсуски, Олий
Мажлис палаталари хам, сиёсий партиялар хам бу
масаланинг якинига хам келгани йук.
Холбуки, хорижий мамлакатларда юрган ёшлар
хам узимизнинг фарзандларимиз, Узбекистон фукароси эканини барчамиз, авваламбор, депутатлар
унутмаслиги керак.
Яна бир мухим масала - сиёсий партиялар уюшмаган, яъни ишламайдиган, укимайдиган, тайин бир
машгулотга эга булмаган ёшларга умуман эътибор
каратмаяпти. Бу борада партиялар туман хокимларининг ёшлар масалалари буйича >финбосарлари, янги
тузилган Узбекистон ёшлар иттифоки билан якиндан
хамкорликни йулга куйиши бугунги кун талабидир.
559
Айникса, талаба ва укувчи ёшларда сиёсий
билимларни ошириш, ватанпарварлик хиссини кучайтиришда вакиллик органлари имкониятларини
тулик ишга солишимиз зарур.
Бунинг учун халк депутатлари махаллий кенгашлари, Олий Мажлис Конунчилик палатаси биносига
йигит-кизларимиз эркин кириб чикадиган мухит ва
шароит яратишимиз зарур. Токи ёшлар конун кабул
килиш жараёнларидан бошлаб партиялар уртасида
ракобат буладиган мажлис ва тортишувларни уз
кузи билан курсин, депутатлар билан мулокот килсин.
Демократия мактабини факат китобдан эмас, балки
мана шундай жонли мухитдан ургансин. Шундагина уларда сиёсий тафаккур, бахс маданияти шаклланади. Бу борада Германия, Дания, Финляндия каби
ривожланган давлатлар тажрибасидан фойдаланиш
уринлидир.
Бешинчидан, кадрлар билан ишлаш борасидаги
муаммолар хам сиёсий партиялар фаолиятига жиддий
таъсир курсатмокда.
Кадрлар захирасини шакллантириш ва уларнинг
малакасини ошириш, партиянинг муносиб фаолларини давлат хизматига тавсия этиш ишлари талаб
даражасида ташкил этилмаган. Сиёсий партияларга
кадрлар каердан келмокда, уларнинг билими, савияси,
тажрибаси, жамоатчилик уртасидаги обруси кандай?
Буни ким урганмокда, ким бунга бахо бермокда?
Афсуски, хеч ким.
Партияларнинг эртанги такдири нима булади,
деган савол уларнинг рахбариятини мутлако безовта
560
килмаётганини купгина мисолларда к$фиш, кузатиш
кийин эмас.
Утган йили барча сиёсий партиялар ходимлари
аттестациядан утказилди.
Маълумотларга кура, улардан 200 нафари билим
ва тажрибаси етарли эмаслиги сабабли аттестация­
дан ута олмаган ва ишдан озод этилган. Бундан
ташкари, 284 нафар ходим аттестациядан шартли
равишда утган, 28 нафари эса куйи лавозимларга
утказилган.
Мана шу ракамларнинг узи партияларда кадрлар
билан ишлаш масаласининг хакикий ахволини
курсатади.
Сиёсий партияларнинг коникарсиз фаолияти куп
холларда марказий ва махаллий партия ташкилотларининг айрим рахбарлари уртасидаги номакбул
хатти-харакатлар билан боглик.
«Партия етакчиси» деган номга дог тушириш, уз
хизмат вазифасини суиистеъмол килиш, молиявий
жиноятларга кул уриш, маиший бузуклик, таъмагирлик, уз шахсий манфаатини, уз бизнесини устун куйиш
каби холатлар мавжудлиги хакида етарли маълумотлар
бор.
Канчалик огир булмасин, шу борада баъзи бир
мисолларга
мурожаат
килишга
тугри
келади.
УзЛиДеПнинг Андижон вилояти кенгашининг собик
раиси 3. Жумабоев партия ташкилотига рахбарлик
килишдан узини четга олиб, ишни уз холига ташлаб куйган. Асосий ишни олиб борган унинг биринчи
$финбосари А. Мамажонов эса вилоят кенгаши дево561
нида номаъкул, айтиш мумкинки, шармандали мухит
вужудга келишига сабаб булган. Уйлайманки, ran
нима хакида бораётганини купчилигингиз яхши
тушунасиз.
ХДПнинг Тошкент вилояти кенгашининг собнк
раиси С. Агзамов ташкилот балансида булган товармоддий бойликларни сотиш, турли хил бахоналар
билан кул остидаги ходимлардан пул йигиш каби
ишлар билан шугулланиб юрган.
«Адолат» социал-демократик партиясининг Бухоро вилояти кенгаши раиси А. Турсунов уз фаолиятида
хунук салбий холатларга йул куйиб, уз обрусини
йукотган, кенгаш фаолияти уз \олига ташлаб
куйилган.
Бундай мисолларни, афсуски, аксарият вилоят ва
туманлардаги партиялар кенгашлари фаолиятидан
хам келтириш мумкин.
Ушбу холатларнинг купчилиги буйича хукуктартибот идоралари томонидан жинояг ишлари
очилган булиб, айбдорлар конун олдида жавоб берган ва жавоб бермокда. Лекин улар аввало уз виждони
олдида, партиядошлари олдида жавоб бериши керак
эмасми?
Шу муносабат билан ана шундай хар кайси салбий
вокеага нисбатан партиялар рахбарияти томонидан
принципиал ва катъий бахо берилиши зарур.
Биз партиялар сафини билимли, ташкилогчи ва
ватанпарвар ёш кадрлар билан тулдиришимиз ло­
зим. Сиёсий партиялар ходимлари партия ишида тобланиши, шундан сунг давлат органлари
562
ва хокимликлар тизимидаги турли лавозимларга, жумладан, депутатлик лавозимларига асосий
захира булишлари даркор. Бу партияда ишлаш
учун асосий омил ва рагбат булиб хизмат килиши
керак.
Шу уринда яна бир жиддий масалага эътиборингизни каратмокчиман. Бизда хокимлар маълум бир
сиёсий партия аъзоси хисобланади. Лекин улар
хоким булганидан кейин узи аъзо булган партия
билан умуман алокани узиб куяди.
Бу борада бир таклифни илгари сурмокчиман:
туман ёки шахар хокими номзодини вилоят хокими
томонидан тегишли махаллий кенгашларда хар бир
партия гурухи билан маслахатлашув утказилганидан
сунг тегишли сессияда тасдиклаш тартибини жорий
этсак, нима дейсизлар?
Сизларга маълумки, бундай тартиб хозирги вактда
вилоят микёсида мавжуд. Аммо у факат когозда бор-у,
амалда, афсуски, ишламаяпти.
Биз энди ана шу конуний механизмни махаллий
кенгашларнинг барча боскичида самарали ишга
соламиз. Агар бирорта номзод партия гурухлари
мухокамасидан утмаса, у хоким лавозимига тайинланмайди.
Айтиш керакки, хоким лавозимига номзод сиёсий
партиялар томонидан такдим этилган кадрлар орасидан танлаб олинади, яъни хоким муайян сиёсий
партиядан булади. Бунинг учун хар бир сиёсий
партияда хокимликка номзодлар буйича кадрлар захирасини шакллантириш максадга мувофик булар эди.
563
Айни пайтда махаллий кенгашлардаги партия
гурухларига тегишлича туман ёки шахар хокимлари,
шунингдек, махаллий ижро органлари рахбарларининг коникарсиз фаолияти хакида хулосаларни вилоятлар ва Тошкент шахар хокимларига такдим
этиш хукукини хам бериш керак, деб хисоблайман.
Бу борада хар бир сиёсий партия гурухи уз хулосасини бериши лозим.
Яна бир таклиф - бундан буён вилоят ва респуб­
лика микёсидаги ижро хокимияти юкори лавозимларига тайинлашда партиялар фикрини албатта
инобатга олиш тартибини жорий этсак, нима дейсизлар?
Шу муносабат билан Давлат маслахатчиси О. Муродовга Олий Мажлис Конунчилик палатаси би­
лан биргаликда бир ой муддатда «Сиёсий партия­
лар тугрисида»ги конунга ва бошка конунларга узгартиш ва кушимчалар киритиш буйича конун лойихасини тайёрлаш топширилади.
Олтинчидан, утган даврда Президент хузуридаги Давлат бошкаруви академиясида сиёсий пар­
тиялар аппарата ходимлари учун махсус укув
машгулотлари ташкил этилди. Уларга маърузачи
сифатида юкори давлат идораларининг рахбарлари,
хусусан, Конунчилик палатаси, Сенат ва сиёсий
партиялар рахбарлари, олий укув юртлари ректорлари ва бошка таникли мутахассислар жалб килинди.
Бу - яхши амалиёт. Лекин бундай укишлар факат
Тошкентда булмаслиги керак. Хар бир вилоятдаги
олий укув юртлари базасида жойлардаги партия
ташкилотлари ходимларини ва махаллий кенгашлар
564
депутатларини укитиш буйича махсус курслар таш­
кил этиш лозим. Керак булса, пойтахтдаги мутахассислар жойларга бориб даре берсин.
Бу ишни самарали ташкил этиш, албатта, парламентимиз палаталари ва сиёсий партиялар рахбарлари
билан маслахатлашган холда, Давлат бошкаруви
академияси ректори Р. Косимовга топширилади.
Еттинчидан, сиёсий партияларнинг махаллий
кенгашлардаги депутатлик гурухларининг таъсири
мутлако сезилмаяпти.
Айтиш мумкинки, улар, куп холларда, номига
фаолият курсатмокда. Хусусан, «Адолат» партиясининг Жиззах ва Сурхондарё вилоятлари ва туманлари махаллий кенгашларидаги партия гурухлари
томонидан кенгаш сессиялари мухокамасига 2016 йил
давомида биронта хам масала киритилмаганини
кандай изохлаш мумкин?
Худди шундай холатни УзЛиДеП партиясининг
Хоразм вилояти, «Миллий тикланиш» демократик
партиясининг Сурхондарё вилояти халк депутатла­
ри кенгашларидаги партия гурухлари мисолида хам,
бошка партиялар фаолиятида хам учратиш мумкин.
Сайловдан кейин аксарият депутатлар узларини
номзод этиб курсатган партия билан алокани узиб,
уз сайловчилари билан камдан-кам мулокот килади.
Айникса, туман кенгашлари депутатлари электорат
олдида сайловолди дастурлари ижроси буйича
умуман хисобот бермайди.
Шунинг учун х,ам фаол ишламаётган ва уз вазифасини талаб даражасида бажармаётган, партия би565
лан алокани узиб куйган махаллий кенгаш депутатларини тегишли сиёсий партия таклифи асосида
депутатликдан чакириб олиш буйича конунчиликка
узгартиш киритиш вакти келди, деб уйлайман.
Барчангиз хабардорсиз, якинда мамлакатимиз
вилоятларини ижтимоий-иктисодий ривожлантириш
буйича катор дастурлар кабул килинди. Лекин бу дастурларни тайёрлашда жойлардаги партия гурухлари
кай даражада иштирок этмокда? Афсуски, ушбу
саволга ижобий жавоб бериш кийин. Вахоланки, пар­
тиялар айнан шундай дастурлар оркали уз сайловчиларини безовта килаётган муаммоларга ечим топиши,
шунинг хисобидан электорати сафини кснгайтириши
мумкин.
Шундан келиб чиккан холда, бундан буён худудлар
буйича кабул килинадиган, ижтимоий-иктисодий
ривожланишга оид хар кандай дастур лойихаси
юзасидан партия гурухлари томонидан билдириладиган фикр ва таклифлар хисобга олиниши шарт
эканини кЬнунчиликда аник белгилаб куйишимиз
зарур, деб хисоблайман.
Узингиз уйланг, агар биз бирор дастур ишлаб чикадиган булсак, бу жойдаги муаммоларни шу ердан
сайланган депутатдан бошка ким яна чукуррок, ким
яна яхширок билиши мумкин? Агар депугатлар
хар кайси худудни ижтимоий-иктисодий ривожлан­
тириш буйича кабул килинган дастурда белгиланган
вазифалар ижросини назоратга олса, амалий натижага эришамиз.
Айни пайтда шундай тизим яратиш керакки,
унга кура яхши ишлаётган, фаол, жонкуяр туман
566
кенгаши депутатлари кейинчалик вилоят депу­
т а т , вилоят депутатлари эса Олий Мажлис аъ­
зоси булишига эришиш зарур. Сиёсий партиялар
биринчи навбатда ана шундай депутатларни кадрлар
захирасига киритиши максадга мувофикдир.
Депутатларнинг иш услубини такомиллаштириш,
ахолининг хукукий маданиятини ошириш максадида
сиёсий партиялар оркали жойларда «Марказ - ви­
лоят - туман» тартибида ишлайдиган янги тизимни
жорий этиш айни муддао булар эди. Бу тизим
оркали юкоридан пастга тушиб, хам депутатларни,
хам турли ахоли катламларини Олий Мажлис палаталари, сиёсий партиялар фаолияти, конун ижодкорлиги, кабул килинаётган янги конун хужжатлари
хакида хабардор килиб бориш йулга куйилади. Шу
тарика Олий Мажлис иш услубини вилоят кенгашларига, вилоят кенгашлари иш услубини эса туман
ва шахар кенгашларига ургатиш имконияти пайдо
булади.
Хаётга, одамлар ичига кирмасдан, улар билан
мулокот килмасдан, факат юкоридан туриб топширик
беришдек номакбул тажриба энди иш бермайди. Ундан
бутунлай воз кечиш вакти келди.
Шу уринда бир фикрни алохида таъкидлашни
истардим. Биз, мана, Тошкент шахри туманларида
халк депутатлари кенгашларини ташкил этиш ишла­
рини бошладик. Бу кенгашларга депутатликка ном­
зодлар курсатишдан бошлаб, депутатликка сайланиш жараёнига кадар - сайловнинг барча боскичида
сиёсий партиялар фаол иштирок этишлари керак, албатта.
567
Хозирги вактда вилоят ва туман депутатларининг
аксарияти махаллий ижро хокимияти вакиллари, айникса, турли давлат тузилмалари рахбарлари
хисобланади.
Табиий савол тугилади: депутатнинг узи ижро
хокимияти вакили була туриб, махаллий ижро органла­
ри фаолияти устидан кандай килиб самарали депутатлик назоратини амалга ошириши мумкин?
Шу боисдан Тошкент шахри туманларида ва келгусида вилоятларда буладиган сайловларда сиёсий
партиялар депутатликка номзодлар танлашда улар­
нинг махаллий ижро хокимияти органлари ходимлари булмаслигига алохида эътибор каратиши лозим.
Марказий сайлов комиссияси ушбу масала юзасидан
карор кабул килса, бу республика микёсида ягона
ва тугри амалиётни шакллантиришга хизмат килади.
Олий Мажлис палаталари рахбарлари Нурдинжон
Муйдинхонович Исмоилов ва Нигматилла Тулкинович Йулдошев Тошкент шахри бу борада бошка
вилоятларга намуна булиши учун харакат килсалар,
хар бир туманга бориб, одамлар орасида юриб, сай­
лов жараёнларининг холислик, адолат ва ошкоралик
рухида утиши учун жонбозлик курсатсалар, нур
устига нур буларди.
Саккизинчидан,
сиёсий
партиялар
худудий
кенгашларининг
моддий-техник
таъминоти
куп
холларда талаб даражасида эмас. Масалан, сиёсий
партияларнинг 18 та туман кенгаши уз биносига эга
эмас. 62 та кенгашнинг биноси коникарсиз холатда.
Бу борадаги энг огир ахвол ижара биноларида фаоли568
ят олиб бораётган «Адолат» ва «Миллий тикланиш»
партияларида кузатилмокда.
Шу муносабат билан Вазирлар Махдсамасига
(А.Арипов) махаллий хокимликлар, сиёсий партия­
лар билан биргаликда бир ой муддатда партияларнинг вилоят, туман (шахар) кенгашларининг бинолар
билан таъминланиш холатини, уларнинг иш шароитини танкидий урганиб чикиб, бу борадаги ахволни
тубдан яхшилаш буйича таклиф киритиш вазифаси
топширилади.
Хурматли мажлис иштирокчилари!
Миллий парламентимиз фаолиятида, мамлакати­
миз ижтимоий-сиёсий хаётида Узбекистон Эколо­
гик харакати мухим урин тутишини хаммамиз яхши
биламиз.
Ушбу Харакат томонидан юртимизда атрофмухитни мухофаза килиш буйича конунчилик
базасини мустахкамлаш, шу сохада кабул килинаётган конун ва карорлар ижроси юзасидан парла­
мент назоратини жорий этиш борасида муайян ишлар
амалга оширилганини кайд этиш жоиз.
Айни вактда бутун дунёда экологик муаммолар
тобора кескинлашиб бораётган хозирги кунда бу
сохадаги ишларни, афсуски, етарли ва коникарли, деб
айтолмаймиз.
Бу борада Узбекистон Экологик харакати куйидаги масалаларга алохида эътибор каратиши зарур.
Маълумки, ахолини, айникса, кишлок жойларда
тоза ичимлик суви билан таъминлаш масаласи
хамон долзарб булиб колмокда.
569
Шунингдек, маиший чикиндиларни туплаш, кайта
ишлаш ва утилизация килиш масаласи хам олдимизда
турган энг огир муаммодир.
Шу билан бирга, собик тузум даврида узокни
уйламасдан курилган, бугунги кунда айрим вазирлик
ва идоралар, тадбиркорлик субъектлари томонидан
ишлатиб келинаётган саноат иншоотлари хам замона­
вий экологик талабларга жавоб бермайди.
Энг мухим масала - ахолининг экологик мадаииятини ошириш хакида жиддий бош котиришимиз
зарур. Албатта, бундай муаммоларни факат маъмурий йул билан хал этиб булмайди, бунга ёш авлод
калбида она табиатга мехр-мухаббат, унга дахлдорлик
хиссини тарбиялаш оркали эришиш мумкин.
Юкорида зикр этилган долзарб муаммоларни са­
марали хал этиш учун Узбекистон Экологик харакати
ташаббускор булиб, тегишли вазирлик ва идора­
лар, аввало, якинда ташкил этилган Экология ва
атроф-мухитни мухофаза килиш давлат кумитаси
билан биргаликда тегишли чора-тадбирлар ишлаб
чикиши ва амалга ошириши зарур. Афсуски, хозирги
вактда Экологик харакат фаолиятида бу борада аник
таклиф ва амалий ташаббуслар сезилмаяпти.
Барча йирик саноат корхоналарида Экологик
харакатнинг вакиллари булиши керак. Вазирлар
Махкамаси шу масала юзасидан икки хафта муддатда
таклиф киритсин.
Умид киламизки, Экологик харакат атроф-мухит
тозалиги ва мусаффолигини саклашга, ахоли уртасида
касалликларни камайтиришга уз хиссасини кушади.
570
Мухтарам юртдошлар!
Сиёсий партиялар хаётидаги мавжуд муаммолар
маълум даражада парламент фаолиятига хам салбий
таъсир этиши табиийдир.
А ввалам бор, конун лойихаларини парламентда мухокама этиш ва кабул килишда фракцияларнинг урни, уларнинг партиявий ёндашуви ва катъий
позицияси етарли даражада сезилмаяпти.
Бир неча йил олдин фракциялар мухокамасидан
утмасдан, уларнинг хулосасини олмасдан бирорта хам
конун, Давлат бюджета лойихаси кабул килинмаслигини конуний асосда аник белгилаб куйган эдик.
Тан олиш керак, утган давр мобайнида парламентда ана шу коидани хаётга татбик этиш буйича куп
ишлар килинди. Бирок фракцияларда конун лойихалари ва бошка мухим масалалар мухокамасини, улардаги конструктив бахс ва мунозараларни янада кучайтиришни бугун хаётнинг узи такозо этмокда.
Кабул килинаётган хар бир конун лойихаси
сайловчилар,
партия электората, турли табака
ва гурухларнинг манфаатлари нуктаи назаридан
атрофлича мухокама килиниши, фракциялар ушбу
масалаларда принципиал позициясини намоён эти­
ши шарт. Чунки бахс, тортишув булган такдирдагина конун л ар мукаммал хаётий кучга эга булади.
Яна бир масала. Сиёсий партиялар ташкилотлари,
айникса, уларнинг жойлардаги булимлари фракция­
ларда куриб чикилаётган масалалар, конун лойихаларидан етарлича хабардор булмаяпти. Шу маънода, сиёсий партияларнинг уз фракциялари билан узвий
алокасини кучайтириш лозим.
571
Уз навбатида, сиёсий партиялар парламентдаги
уз фракцияларини доимий равишда жойлардаги
вазият, электоратнинг кайфияти хакида хабардор
этиши, мавжуд муаммолар ва уларнинг ечими юзасидан таклифлар киритиб бориши керак.
Шу борада йилда бир марта сиёсий партия­
лар рахбарларининг Президент билан учрашувини
утказиш амалиётини йулга куйсак, максадга мувофик
булар эди.
Ана шундай учрашувларда мамлакатимизнинг
ижтимоий-иктисодий тараккиёти буйича сизлардан
амалий таклифлар кутиб коламан.
Яна бир мухим йуналиш - конунларни кабул
килишда жамоатчилигимиз, сайловчиларнинг кенг
иштироки сезилмаяпти. Конунлар кабул килиниши
билан халкимизнинг огири енгил булдими, унинг
хаётидаги муаммолар хал булдими, деган саволлар
билан, афсуски, хеч ким кизикмаяпти.
Шунинг учун хам, конунларни кабул килиш
жараёнида янги тизим - ахоли билан мухокама
килиш тизимини жорий этиш лозим, деб хисоблайман.
Яъни, катта ахамиятга эга булган, мухим конун
лойихаларини биринчи укишда кабул килгандан
кейин уларни жойларда фукаролар билан кенг мухокама
килиш, уларнинг таклиф ва мулохазаларини инобатга
олиб, лойихаларни такомиллаштирган холда иккинчи укишга киритиш тартибини йулга куйиш максадга
мувофик булади.
Яширишнинг хожати йук, биз купинча вилоят
марказларига бориб, уша ернинг узидан кайтамиз.
572
Жойларда буладиган мухокамаларда иштирок этмаймиз, одамларнинг муносабатини уларнинг ичида
туриб, улар билан бирга юриб урганмаймиз. Натижа нима булади? Кабул килинган конунларимиз
тулаконли булмайди, кутилган самарани бермайди.
Бугунги кунда сиёсий партиялар фракциялари ва
депутатларнинг
конун
ташаббускорлиги
буйича
фаолияти \а м талаб даражасида эмас. Мисол учун,
2 0 1 5 -2 0 1 7 йилларда парламентимиз томонидан 55 та
конун кабул килинган булса, фракциялар томонидан
билдирилган ташаббуслар асосида кабул килинган
биронта хам конун йук. Биронта хам! Шунинг узи
сиёсий партияларнинг бугунги фаолиятига берилган
бахо эмасми?
Ёки 2017 йилда киритилган 46 та конун лойихасидан факат 9 таси депутатлар ташаббуси билан киритил­
ган, холос.
Бу сохадаги ишларни яхшилаш учун конунчилик
ташаббуси билан чиккан ва шу ташаббуси кабул
килинган депутатларни рагбатлантириш тизимини
жорий килиш )финли, деб уйлайман.
Урганишлар шуни к^фсатмокдаки, Олий Маж­
лис таркибида мухим бир тузилма, яъни илмийамалий тадкикот ва ахборот-тахлилий фаолият олиб
борадиган, конун лойихаларини ишлаб чикадиган
марказнинг йуклиги бу борадаги ишларни юкори
савияда ташкил этишга имкон бермаяпти.
Илгор хорижий тажрибалардан келиб чиккан
холда, Олий Мажлис хузурида Конунчилик муаммоларини >Фганиш институтини ташкил этишни так573
лиф киламан. Бу институт парламент аъзоларининг
буюртмасига асосан хукукни куллаш амалиёти ва
хорижий тажриба буйича тахлилий маълумотлар
ва конун лойихаларини тайёрлаш ишлари билан
шугулланиши лозим.
Бу нима учун керак? Бу институт депутат ва сепиторларнинг энг якин ёрдамчиси вазифасини бажариши керак. Айни вактда, Давлат бошкаруви академия­
си билан биргаликда депутатлар малакасини ошириш
буйича укув курсларини ташкил этиш хам фойдадан
холи булмайди.
Учинчидан, Олий Мажлиснинг давлат бошкаруви
органлари фаолияти устидан парламент назоратини
амалга ошириш, кабул килинаётган конунлар, мухим
ижтимоий-сиёсий, иктисодий ахамиятга эга дав­
лат дастурларининг ижросини сузсиз таъминлашга
каратилган ишларини хам етарли, деб булмайди.
Парламент эшитувлари, хукумат аъзолари, дав­
лат ва хужалик бошкаруви органлари рахбарларининг хисоботларини тизимли равишда тинглаб бориш, депутатларнинг суровларига атрофлича жа­
воб кайтаришни таъминлаш борасида муаммолар
мавжуд.
Одатда
парламент
вазирларнинг
хисоботини
тинглайди. Лекин пастки бугинда бу йуналишда ким
хисобот беради? Факат марказ ёки вилоятда эмас,
худудларда хам узгариш булиши зарур. Хусусан,
2017 йилнинг утган даври мобайнида Крнунчилик
палатаси депутатлари томонидан вазирлик ва идораларга юборилган жами 284 та депутатлик суровидан
100 тасига конунда белгиланган муддат бузилган
574
холда жавоб берилган, 24 тасига эса умуман жавоб
берилмаганини кандай изохлаш мумкин?
Нима учун Конунчилик палатаси кумиталари,
партия фракциялари бундай хдлатларга нисбатан
тегишли вазирлик ва идоралар рахбарлари иштирокида уз муносабатини билдирмаяпти?
Депутатга беписандлик - халкка беписандлик деб
бахоланиши шарт. Халкни хурмат килмаган, депутатлик ваколатини амалга оширишга тускинлик килган
хар кандай мансабдор шахе конун олдида жавоб
беради.
Шу сабабдан хам депутатлик суровини к$фиб
чикмагани ёки унга жавоб бермагани, куриш муддатини бузгани учун жавобгарликни кучайтириш лозим.
Шу муносабат билан Давлат маслахатчиси О. Муродовга Олий Мажлис палаталари билан биргаликда бир ой муддатда Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодексга тегишли узгартиш ва кушимчалар
киритиш буйича таклифлар тайёрлаш вазифаси топширилади.
Республика, вилоят ва туман кенгашлари депутатларининг сурови - бу халк сурови, деб бахолаган
холда, бу борадаги жавобгарликни назарда тутадиган
тегишли моддани конунга киритиш керак.
Олий Мажлис палаталари, парламент с$фови
буйича олинган жавобларни Интернетдаги расмий
веб-сайтларда кенг жамоатчилик учун эълон килишни
ташкил этиши лозим.
Бугун хаётнинг узи парламент назорати объектлари доирасини кенгайтиришни хам талаб этмокда.
Амалдаги конунга кура, парламент факат давлат ор575
ганлари фаолияти устидан назорат олиб бориши
мумкин. Бирок хужалик бошкаруви органлари,
хусусан, «Узбекнефтгаз», «Узбекэнерго» ва бошка
компания ва бирлашмалар бундан четда колмокда.
Шу максадда «Парламент назорати тугрисида»гн
конунга тегишли узгартиш ва кушимчалар кпритиш
лозим, деб хисоблайман.
Шу билан бирга, Франция, Буюк Британия, Герма­
ния каби ривожланган давлатлар тажрибаси асосида
Конунчилик палатасида «Хукумат соати» институтини жорий этиш айни муддао булар эди. Шу тармка йил
бошида тасдикпанадиган режага мувофик х.ар ойда
хукумат аъзоларининг хисоботи тингланади ва шу
буйича тегишли карорлар кабул килинади. Олий Маж­
лис Сенатида эса барча даражадаги хокимларнинг
худудларни ривожлантириш борасидаги фаолия­
ти хакида хисоботларни эшитиш амалиётини йул га
куйишни таклиф этаман.
Шундай механизм жорий этиш керакки, парла­
мент тингловларининг натижаси факат марказда эмас,
балки жойларда, энг чекка худудларда хам сезилсин.
Туртинчидан, парламентимиз жойларда олиб
борилаётган ишларнинг хакикий ахволини урганишда бир колипга тушиб колди. Купинча республи­
ка ва вилоят даражасидаги масалалар урганилмокда,
деб ахборот берилади, бирок карийб 6 ойдан буён
2 мингдан ортик муаммо хал этилмасдан колмокда.
Олий Мажлис палаталари Вазирлар Махкамаси,
махаллий давлат хокимияти органлари билан биргаликда депутатларнинг зфганишлари жараёнида жой576
ларда аникланган, вилоятлар ва республика микёсида
х,ал этилиши керак булган муаммоларни ечиш буйича
зарур чораларни кзфишлари лозим.
Лекин шу борада бир нохуш холатни афсусланиб
айтишга тугри келади.
Хурматли депутат ва сенаторларимизнинг жойларга чикиб, ахоли билан утказган мулокотлари
тахлил килинганда, куп холларда расмиятчилик ва
кузбуямачиликка, сохта хисоботлар беришга, учрашувларга уз урнига бошка одамларни юбориш, урганилаётган масаланинг туб илдизига етиб бормаслик
каби камчиликларга йул куйилаётгани аникланган.
Олий Мажлис палаталарининг Одоб комиссиялари
бундай холатларнинг хар бири юзасидан хар томон­
лама чукур $ ф г а н и ш л а р утказиб, тегишли хулосалар
бериши шарт.
Депутатларнинг жойларда буладиган учрашувлари хакида оммавий ахборот воситалари оркали олдиндан, масалан, бир хафта аввал эълон бериш тартибини
жорий килиш, махаллий матбуот вакилларининг
бундай тадбирларни танкидий нуктаи назардан ёритиш
буйича фаолиятини кучайтириш керак.
Шунингдек, депутатларнинг худудларга навбатдаги сафарини ташкил этишдан олдин уларнинг утган
галги сафари давомида ахоли мурожаатларини хал
этиш буйича килган амалий ишларини тахлил килиб,
холисона бахо бериш лозим.
Бешинчидан, парламент фаолиятига оид камчи­
ликларга айрим депутат ва сенаторлар у з вазифасини
тугри англаб етмагани хам сабаб булмокда. Буни очик
тан олишимиз керак.
577
Шундай парламент вакиллари хдм борки, утган
карийб икки ярим йил мобайнида мухокама этилаётган
конун лойихалари ва масалалар буйича бирон марта
хам маъруза килмаган, уларга муносабат билдирмаган ёки маъруза юзасидан чикишлар килмаган,
улар факатгина кур-курона овоз бериш билап
шугулланади. Афсуски, бу - аччик хакикат.
Депутат ва сенаторлар уз фаолияти хакида сайловчиларни хабардор этиб бориш учун Интернегдаги
ижтимоий тармокларда уз сахифаларини очиб, зарур
маълумотларни киритиб боришлари лозим. Дунсдаги
купгина мамлакатлар аллакачон шу тизимга утган.
Бу борадаги ишларни ташкил этиш ваз ифас и
Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини
ривожлантириш вазирлиги рахбари Ш. Шермаговга
топширилади.
Айни пайтда Олий Мажлис палаталари депутатлар ва сенаторларни маънавий ва моддий рагбатлантиришга дойр низомни ишлаб чикиб, амалиётга татбик
этиш лозиМ. Бунда хар бир депутат фаолиятини бахолаш ва рагбатлантиришнинг аник мезони ва мсханизмларини белгилаш, шунга кура намуна курсатган
депутатларга «адолатли депутат», «халкпарвар
депутат», «мехнаткаш депутат» деган номлар беришни назарда тутиш максадга мувофикдир.
Уйлайманки, бундай номларга сазовор булган
депутатлар кейинги сайловларда аввало сиёсий пар­
тиялар томонидан номзод сифатида илгари сурилади, энг мухими, улар халкимиз томонидан куллабкувватланади.
578
Сидкидилдан ва самарали ишлаган, ваколати тугаган депутатларга «фахрий депутат» макомини бериб, уларнинг ойлигига устама хак тулаш тизимини
жорий килиш керак. Жумладан, Крнунчилик палатаси
депутати ёки Сенат аъзоси булган фахрий депутатларимизга хар йили энг кам ойлик иш хдкининг 8 баробари, махаллий кенгашларнинг фахрий депутатларига 3 баробардан 5 баробаргача булган микдорда мукофот
беришни таклиф этаман.
Колаверса, фахрий депутатларга Олий Мажлис
палаталарининг мажлисларида иштирок этиш хукукини
берсак, нима дейсизлар?
Сизларга яхши маълум, амалдаги конунчиликда
депутат ва сенаторлар фаолият олиб бораётган даврда уларнинг олдинги иш урни саклаб колиниши кузда
тутилган. Лекин амалда бу норма самарали ишламаётганини очик тан олиш керак.
Шунинг учун ана шу конун нормаси ижросини
катъий таъминлашимиз, керак булса, депутатлар уз
фаолиятини якунлаганидан кейин уларни аввалги
лавозимига нисбатан бир погона юкори булган вазифага тайинлаш лозим. Бу тартиб барча бугиндаги депутат­
ларга тааллукли булиши адолатдан булар эди.
Фурсатдан фойдаланиб, яна бир масалага эътиборингизни каратмокчиман. Олий Мажлис Сената хдр
йилнинг якуни буйича аник мезонлар асосида мам­
лакатимиз буйича халк депутатлари туман ва шахдр
кенгашлари орасидан 14 та, Коракалпогистон Респуб­
ликаси, вилоятлар ва Тошкент шахри вакиллик орган­
лари уртасидан эса 1 та намунали кенгашни аниклаб,
579
бошкаларга )фнак килиб к$фсатиш ва рагбатлантириш
тизимини йулга куйиши нур устига нур буларди.
Бу мамлакатимизда юксак малакали депутатлар
корпусини шакллантиришда янги бир амалий кадам
булади.
Шунингдек, намунали кенгашлар фаолиятини кенг
ёритиш максадида улар хакида хужжатли фильмлар,
оммавий ахборот воситаларида турли материаллар, хусусан, «Намунали депутат» рубрикаси остида
курсатувлар тайёрлаш хакида хам уйлаб куришимиз
лозим. Умуман олганда, Олий Мажлис, вилоят ва туманларда фаолият курсатаётган намунали депутатларнинг иш услуби хакида рисолалар, ёш депутатлар
учун эса тегишли кулланмалар чикариш керак.
Олий Мажлис палаталари ва махаллий халк депу­
татлари кенгашларида муносиб фаолият курсатган,
бошкаларга урнак булган, ватанпарвар ва фидойи
депутатлар хакида «Эхтиром китоблари»ни таш­
кил этиш ва бу китобларни кейинчалик Олий Мажлис
музейида саклаш уринли булар эди.
Собик ва амалдаги депутатлар, сенаторлар уртасида
узаро тажриба алмашиш, дустона мулокот урнатиш,
куп йиллар мехнат килган халк вакилларига хурматиззат курсатиш максадида «Депутатлар клуби»ни
хам ташкил кил ишни таклиф этаман.
Бу таклифларни амалга ошириш учун Олий Маж­
лис палаталари рахбарларига, Бош вазир уринбосари
(Ж. Кучкоров), Молия вазирлиги (Б. Ходжаев), Узбе­
кистон Матбуот ва ахборот агентлиги (К. Мансуров),
Узбекистон Миллий телерадиокомпанияси (X. Мирзохидов), «Узбеккино» Миллий агентлиги (О. Мусаев)
580
билан биргаликда икки ой мудцатда тегишли карор
кабул килиш тавсия этилади.
Олтинчидан, Олий Мажлис палаталарининг мам­
лакатимиз ижтимоий-иктисодий хдётига дахлдор энг
долзарб масалаларни хал этиш борасидаги ташаббускорлигини ошириш мухим ахамиятга эга.
Биз парламентимизга катта ишонч билдириб,
Конунчилик палатасига (Нурдинжон Муйдинхонович
Исмоилов) - согликни саклаш сохдсида, Сенатга эса
(Нигматилла Тулкинович Йулдошев) - ички ишлар
органлари тизимида ислохотларни амалга оширишда мавжуд вазиятни яхшилашга бош-кош булишни
таклиф килган эдик.
Бу катта масъулият ва айни пайтда катта шарафдир.
Утган вакт мобайнида бу борада муайян ишлар
амалга оширилди, бирок хали уларни етарли, деб
булмайди.
Мен кайси худудга бормайин, албатта, ана шу икки
сохага алохдца эътибор каратаман.
Лекин согликни саклаш муассасаларида дори-дармон ва тиббий-техник воситаларнинг етишмаслиги,
улар малакали кадрлар билан таъминланмагани, биноларнинг талабга жавоб бермаслиги, ички ишлар
органларида профилактик тадбирлар номига $пгказилаётгани, айрим худудларда хукукбузарликлар сони
ошиб бораётгани каби бир катор муаммо ва камчиликлар давом этмокда.
Биз уларни бартараф этиш учун хали куп иш
килишимиз, туну кун тиним билмасдан ишлашимиз, ана шу сохаларда катьий парламент назоратини
урнатишимиз зарур.
581
Конунчилик палатаси Спикери Нурдинжон Муйдинхонович Исмоилов тиббиёт сохаси мутасаддилари ахборотини купрок Конунчилик палатасида тингламокда.
Лекин бундай иш услубини жойларга чикиб, турли мутахассислар билан бирга юриб, кишлок врачлик
пунктлари буладими, болалар ёки аёллар шифохоналари буладими, энг камида ун кун юриб, улардаги
хакикий ахволни аниклаб, муаммоларни хам конуний,
хам амалий нуктаи назардан хал килиш юзасидан таклифлар билдириш йули билан алмаштириш, кискача
айтганда, парламент назорати буйича таъсирчап ва са­
марали тизим яратиш хар томонлама максадга мувофмк
буларди. Энг асосийси - бундан натпжа булиши
керак ва буни одамлар сезиши керак.
Сенат Раиси Нигматилла Тулкинович Йулдошевнинг ички ишлар сохасидаги ислохотлар буйича фаоли­
яти хакида хам шундай фикрларни билдириш мумкин.
Масалан, Тошкент вилоятининг Кибрай туманини
хукукбузарликлар профилактикаси ва жиноятчиликнинг олдини олиш сохасида намунали туманга айлантириш буйича бир неча ой олдин аник топшириклар
берилган эди. Лекин, афсуски, бу борада халигача
амалий натижа кузга куринмаяпти.
Якинда Наманган шахридаги «Орзу» махалласи таянч пунктида булиб, бу ерда киска муддатда к а п а иш­
лар амалга оширилганига гувох булдик. Вахоланки,
шундай ишларни Кибрай туманида хам килиш мумкин
эди.
Сенатимизнинг хурматли Раиси хамда хурматли
Спикеримиз согликни саклаш ва ички ишлар тизимини
энг намунали сохаларга айлантириш буйича янада фаоллик билан иш олиб борадилар, деб ишонаман.
582
Нега деганда, тинчлик ва соглик - х.ар бир инсон
учун бебахо неъмат. Агар шу икки с о х д д а олдимизга
куйган максадпаримизга эришсак, бу энг катта ютугимиз булади ва халкимиз биздан албатта рози булади.
Яна бир масалага алохида эътибор каратмокчиман.
Олий Мажлис палаталарининг муайян вазифаларни
бажариш учун комиссиялар тузиш ваколати бор.
Лекин, хурматли депутатлар, айтинг-чи, Крнунчилик
палатаси бу ваколатдан охирги марта качон фойдаланди? Нима, жамиятимиз хаётида мухим булган вазифалар йукми?
Хаммага маълум, ёшлар билан ишлаш, оила ва
аёллар масаласи хар доим биз учун мухим вазифа
хисобланган ва бундан кейин хам шундай булиб колади.
Олий Мажлис палаталарининг карийб 40 нафар аёл
сенатор ва депутатлари буни жуда яхши тушунишади.
Хотин-кизлар уртасида олиб борилаётган ишлар
самарадорлигини ошириш, жумладан, энг огир масала булган уз жонига касд килиш, жиноятчилик ва оилавий ажралишларнинг олдини олишда Олий Мажлис
палаталарининг роли сезилмаяпти. Бу борада на са­
марали ишлайдиган конунлар кабул килинмокда, на
жойларда амалий фаолият олиб борилмокда. Холбуки,
халкимиз, сайловчиларимиз биздан бу борада амалий
харакатларни кутмокда.
Шу боис Давлат маслахатчиси О. Муродовга Олий
Мажлис Конунчилик палатаси билан биргаликда бир
ой муддатда куйи палатада Ёшлар масалалари хамда
Оила ва аёллар масалалари буйича комиссиялар
тузишни урганиб чикиш топширилади.
583
Еттинчидан, парламент палаталари фаолиятида
бугун мухокама килинаётган муаммолардан ташкари
яна бир канча муаммолар мавжуд. Лекин, афсус­
ки, уларни бартараф этиш чоралари курилмаяпти.
Айрим рахбарлардаги «бу масалаларни к^арманглар,
тинчгина юрайлик» кабилида иш юритишга каратилган номакбул кайфиятдан мутлако воз кечишимиз
керак.
Парламент рахбарлари ва уларнинг уринбосарлари
уртасидаги вазифалар бугунги кун талабларидан
келиб чикиб таксимланмаган. Бир суз билан айтганда,
уринбосарлар майда-чуйда масалалар билан уралашиб
колиб, давлат ва жамият учун мухим масалалар
Олий Мажлис рахбарияти эътиборидан четда колиб
кетмокда.
Масалан, Конунчилик палатасида мамлакатимизда
амалга оширилаётган ислохотларни халкаро микёсда
таргиб килиш билан кайси рахбар ёки уринбосар
тизимли равишда шугулланаяпти? Бу саволга жавоб
йук.
Шунинг учун парламентимиз палаталари рахбар­
лари ва уларнинг уринбосарлари зиммасига юклатилган вазифаларни танкидий кайта куриб чикиш вакти
келди, деб хисоблайман.
Хар кайси фракция рахбари - Спикер уринбосари
маълум бир вилоятда аник бир соха учун масъул
булиб, шу йуналишни намунали даражага кугариб
берса, айни муддао булар эди.
Биз Олий Мажлис олдида турган вазифаларии
самарали хал этиш хакида суз юритар эканмиз,
албатта, депутатлар, сенаторлар фаолиятини моддий
584
таъминлаш масаласини ёдимиздан чикармаслигимиз лозим. Бу - хдёт хакикати.
Бу масала йиллар давомида к)фиб чикил маган.
Бу даврда бошка давлат органлари ходимларининг
моддий таъминоти бир неча марта куриб чикилиб,
бугунги хдёт, замон талабларига мослаштирилди.
Нима учун Олий Мажлис палаталари рах,барлари
хорижий амалиётни, республикамиздаги хукукни
куллаш амалиётини чукур тахлил килиш асосида бу
борада таклифлар киритмаган?
Давлат рах,бари сифатида мен депутатлар ва сенаторлар хдмда Олий Мажлис ходимларининг моддий
таъминотини яхшилаш буйича асосли таклифларни
куриб чикишга тайёрман.
Азиз дустлар!
Хдракатлар стратегияси ва унинг асосида кабул
килинган Давлат дастури ижросини таъминлашда
сиёсий партиялар, Олий Мажлис палаталари уз электорати манфаатлари, сайловолди дастурида белгиланган устувор йуналишлар, ваколатларидан келиб чикиб,
уз гоя ва таклифлари билан фаол катнашиши лозим.
Айникса, партиялар бундан манфаатдор, чунки
Харакатлар стратегиясининг боскичма-боскич, сифатли амалга оширилишини таъминлаш оркали улар х,ам
уз дастурий вазифаларини амалда бажаришга эришади.
Айни пайтда шуни алох,ида кайд этиш керакки,
Харакатлар стратегиясида белгиланган максад ва
вазифаларни самарали амалга ошириш куп жихдтдан
партияларнинг фаоллигига боглик. Хусусан, биз келгусида вилоят, туман, шахдр х.окимларини сайлаш тартибини жорий этиш буйича чора-тадбирлар белгиладик.
585
Бирок ана шу илгор демократик гояни хаётга татбик
этиш учун, аввало, сиёсий партиялар бу масъулиятли лавозимларга уз номзодларини к$фсатишга тайёр
булиши, салохиятли кадрлар захирасига эга булмоги
лозим.
Сизларнинг фаоллигингиз, фукароларнинг сиёсийхукукий маданияти даражасининг усиб, юртимизда
куппартиявийлик тизимининг тобора мустахкамланиб
бораётганидан келиб чиккан холда, келгусида хукумат
таркибини, жумладан, вазирлар, давлат кумиталари
раислари лавозимларини сайлов якунлари буйича эришилган депутатлик уринларини инобатга олиб, сиссий
партиялар томонидан таклиф этиш тизимига утамиз.
Бир фикрни такрор ва такрор айтишни уринли,
деб биламан: олиб бораётган ислохотларимизнинг
муваффакияти, авваламбор, сиёсий партияларнинг
етуклик даражасига, уларнинг жонажон Ватанимиз
олдидаги масъулиятни уз зиммасига олишга кай даражада тайёр эканига бевосита богликдир.
Кайси партияга мансуб булишимиздан катъи назар,
шу юрт фарзанди, шу юрт фукароси сифатида Ватан
тараккиёти, мамлакатимиз тинчлиги ва халк фаровон­
лиги йулида бирлашиб, сидкидилдан хизмат килиш да
барчангизга сихат-саломатлик, куч-гайрат, янги муваффакиятлар тилайман.
Олий Мажлис палаталари, сиёсий партиялар
щ и да Узбекистон Экологик уаракати вакиллари
билан учрашувдаги маъруза.
2017 йил 12 июль
586
МУНДАРИЖА
МИЛЛИЙ ТАРАККИЁТ ЙУЛИМИЗНИ КАТЪИЯТ БИЛАН ДАВОМ
ЭТТИРИБ, ЯНГИ БОСКИЧГА КУТАРАМИЗ
Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Конунчилик палатаси ва
Сенатининг r^yuiua мажлисидаги нутк;.
2016 йил 8 сент ябрь................................................................................... 3
УЗБЕКИСТОН УКИТУВЧИ ВА МУРАББИЙЛАРИГА ТАБРИК
2016 йил 30 сент ябрь................................................................................. 23
ТАЪЛИМ ВА МАЪРИФАТ - ТИНЧЛИК ВА БУНЁДКОРЛИК САРИ ЙУЛ
Ислом ,\амкорлик ташкилоти Таищи ишлар вазирлари кенгаши
43-сессиясининг очилиш мароси.мидаги нупщ.
2016 йил 18 окт ябрь................................................................................... 26
ДЕМОКРАТИК ИСЛОХОТЛАРНИ ЧУКУРЛАШТИРИШ, БАРКАРОР
РИВОЖЛАНИШНИ ТАЪМИНЛАШ - ХАЛКИМИЗ УЧУН МУНОСИБ ХАЁТ ДАРАЖАСИНИ ЯРАТИШНИНГ КАФОЛАТИДИР
Тадбиркорлар ва ишбилармонлар уаракати - Узбекистон Либералдемократик партиясининг VIII съездидаги маъруза.
2016 Спа 19 окт ябрь.................................................................................. 41
ОНА ВАТАНИМИЗНИНГ ЮКСАК ЭЪТИРОФИ
Бир гурух юртдошларилшзга Ватанимизнинг юксак мукофотларини
тотиирши маросимидаги нупщ.
2016 йил 7 декабрь...................................................................................... 95
КОНУН УСТУВОРЛИГИ ВА ИНСОН МАНФААТЛАРИНИ ТАЪ­
МИНЛАШ - ЮРТ ТАРАККИЁТИ ВА ХАЛК ФАРОВОНЛИГИНИНГ
ГАРОВИ
Узбекистон Республикаси Конституциям цабул к;илинганининг
24 йиллигига багишланган тантанали маросимдаги маъруза.
2016 йил 7 декабрь................................................................................... 100
ЭРКИН ВА ОБОД, ДЕМОКРАТИК ЖАМИЯТНИ БАРЧАМИЗ
БИРГАЛИКДА БАРПО ЭТАМИЗ
Узбекистон Республикаси Президенти лавозимига киришиш
тантанали маросимига багишланган Олий Мажлис палаталарининг
кушма мажлисидаги маъруза.
2016 йил 14 декабрь.................................................................................131
587
ИЛМ-ФАН
ЮТУКЛАРИ
ВАТАНИМИЗ
РАВНАКИГА
ХИЗМАТ
килсин
Малаакатимиз игмий жамоатчилиги вакиллари билан учрашувдаги
нутц.
2016 йил 30 декабрь................................................................................ 166
УЗБЕКИСТОН ХАЛКИГА ЯНГИ ЙИЛ ТАБРИГИ.................................. 181
ТИББИЁТ СОХАСИНИ ТУБДАН ИСЛОХ КИЛИШ - КЕЧИКТИРИБ
БУЛМАЙДИГАН ЭНГ МУХИМ ВАЗИФАМИЗДИР
2017 йил 5 январь....................................................................................... 183
ХАЛКИМИЗ БИЗДАН КОНУН ВА АДОЛАТ УСТУВОРЛИГИНН
АМАЛДА ТАЪМИНЛАШНИ КУТМОКДА
Прокуратура ходимлари ва фахрийлари билан учрашувдаги маьруча.
2017 йил 7 ян варь.................................................................................... 190
КУРОЛЛИ
КУЧЛАР ВАТАНИМИЗ
ВА ХАЛКИМИЗНИПГ
МУСТАХКАМ КУРГОНИ
Ватан .щиоячилари купи ва Узбекистон Республикаси f\\p o n u
Кучлари ташкил этилганининг 25 йиллигига багишланган тантанали
маросимдаги табрик нупщи.
2017 йил 13 январь.................................................................................... 216
ТАНКИДИЙ ТАХЛИЛ, КАГЬИЙ ТАРТИБ-ИНТИЗОМ ВА ШАХСИЙ
ЖАВОБГАРЛИК - ХАР БИР РАХБАР ФАОЛИЯТИНИНГ КУНДАЛИК КОИДАСИ БУЛИШИ КЕРАК
Ма.\1лакати.иизни 2016 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг асосий якунлари ва 2017 йилга мулжалланган иктисодий
дастурнинг энг му$им устувор йуналишларига багишланган Вачирлар
Мах,камасининг кенгайтирилган мажлисидаги маъруза.
2017 йил 14 январь................................................................................... 233
МИЛЛАТЛАРАРО ДУСТЛИК ВА ХАМЖИХДТЛИК - ХАЛКИМИЗ
ТИНЧЛИГИ ВА ФАРОВОНЛИГИНИНГ ХАЁТБАХШ МАНБАИ
Республика байналмилал маданият маркази ташкил этилганининг
25 йигтгига багишланган учрашувдаги нупщ.
2017 йил 24 январь...................................................................................295
ЗАМОНАВИЙ, КУДРАТЛИ АРМИЯ - ТИНЧ-ОСОЙИШТА ХАЁТИМИЗ
КАФОЛАТИ
2017 йил 26 январь....................................................................................305
588
СОГЛИКНИ САКЛАШ ТИЗИМИНИ ЗАМОН ТАЛАБИ ДАРАЖАСИДА
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ КУН ТАРТИБИДАГИ АСОСИЙ
МАСАЛА
2017 йил 7 ф евраль...................................................................................307
ИНСОН МАНФААТЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШ УЧУН АВВАЛО УНИНГ
ХУКУК ВА ЭРКИНЛИКЛАРИ ИШОНЧЛИ ХИМОЯ КИЛИНМОГИ
ЗАРУР
Ички ишлар органлари фаолияти, тизимда мавжуд муаммо ва
ка.мчиликлар, истифолдаги вазифаларга багишланган йигилишдаги
маъруза.
2017 йил 9 февраль................................................................................... 312
МУНИС ВА МЕХРИБОН АЁЛЛАРИМИЗГА ЭХТИРОМ ВА ГАМХУРЛИК КУРСАТИШ, УЛАРНИНГ ОГИРИНИ ЕНГИЛ КИЛИШ - БАРЧАМИЗ УЧУН ХАМ KAP3, ХАМ ФАРЗ
Халкаро хотин-цизлар байрамига багишланган учрашувдаги нупщ.
2017 йил 6 март......................................................................................... 341
УЗБЕКИСТОН ВА ТУРКМАНИСТОН - СТРАТЕГИК ШЕРИК ДАВ­
ЛАТЛАР
Туркманистон Республикасига давлат ташрифи чогидаги к,абул маросимида сузланган нутц.
2017 йил 6 март........................................................................................ 353
УЗБЕКИСТОН - ТУРКМАНИСТОН: ЯКИН КУШНИЧИЛИК ВА
КАРДОШЛИК РИШТАЛАРИ МУСТАХКАМЛАНМОВДА
Узбекистон Республикасининг Биринчи Президенти Ислом Каримов
хотирасига Туркманистоннинг Туркманобод ша^рида барпо этилган
ёдгорлик мажмуаси очилишига багишланган маросимдаги нути;.
2017 йил 7 м а р т ....................................................................................... 358
ДУСТЛИК ВА ЯХШИ КУШНИЧИЛИКНИНГ ЁРКИН ТИМСОЛИ
Туркманобод - Фороб куприкларининг очилишига багишланган
маросимдаги нутк,.
2017 йил 7 март......................................................................................... 363
«МАХТУМКУЛИ - СУЗЛАР ТИЛИ ТУРКМАННИНГ...»
Махтумкулининг узбек тилида нашр этилган китобига ёзилган
сузбоши.
2017 йил 7 март........................................................................................ 367
589
УЗБЕКИСТОН ХАЛКИГА НАВРУЗ ТАБРИГИ
2017 йил 20 март..................................................................................... 373
УЗБЕКИСТОН
КОЗОГИСТОН:
АЗАЛИИ
ДУСТЛИК
ВА
ХАМКОРЛИКНИНГ ЯНГИ БОСКИЧИ
Козогистон Республикасига давлат ташрифи чогидаги \абул мч/юсимида сузюнган нупщ-.
2017 йил 22 март...................................................................................... 3?<>
ТАРИХИМИЗ ВА МАНФААТЛАРИМИЗ МУШТАРАК
Россия Федерациясига давлат ташрифи чогидаги к;абул маросимида
сузланган нупщ.
2017 Сап 5 апрель...................................................................................... 381
ТИНЧЛИК, ДУСТЛИК ВА ХАМКОРЛИК ЙУЛ ИДА
Хорижий
давлатларнинг
Узбекистон
Республика curt/
янги
тайинланган элчиларидан ишонч ёрлшущтни к,абул цилиб олиш
маросииидаги нупщ.
2017 Спа 2 м а й ...........................................................................................3S3
БУЮК АЖДОДЛАРИМИЗНИНГ МУКАДДАС
XOTIIPAC1I
НА
ЖАСОРАТИ ОЛДИДА БОШ ЭГАМИЗ
9 май - Хотира ва цадрлаш кунига багишланган цабул маросимш)а.'ч
нупщ.
2017 Спа 9 май.............................................................................................345
ХИТОЙНИНГ БУГУНГИ ТАРАККИЁТИ ВА КГЛАЖАК МАКС’АДЛАРИ ХАКИДАГИ МУКАММАЛ МАЖМУА
Хитой Ха.щ Республикаси Раиси Си Цзинышннинг «Давлат бюшк,аруви тугрисида» китобининг узбек тилидаги нашрига ёииган
сузбоши.
2017 йил 5 май.............................................................................................403
«БИР МАКОН. БИР ЙУЛ» - МАНФААТЛАРИМИЗ МУШТАРАК
Хитой Ха.щ Республикаси поСтахти Пекин ша.\рида булиб ут.'ан
«Бир макон, бир йул» халк,аро форумида сузланган нупщ.
2017 йил 14-15 май...........................’............ ........................................... 407
ОЗОД ВА ОБОД ВАТАННИНГ БАРКАМОЛ ФАРЗАНДЛАРИ
Жиззах ша^рида булиб утган «Баркамол авлос)» спорт уйинлари
^атнашчиларига йулланган табрик.
2017 йил 25 май......................................................................................... 412
590
БАГРИКЕНГЛИК, ТИНЧЛИК ВА ТОТУВЛИК САРИ МУХИМ КАДАМ
Икки мукаддас масжид ходими, Саудия Арабистони Подшо.\и Сал­
мон бин Абдулазиз Ол Сауд Аъло Х,азратларига йулланган мактуб.
2017 йил 5 и ю н ь ........................................................................................ 416
УЗАРО ИШОНЧ, ЯХШИ КУШНИЧИЛИК ВА ДУСТЛИКНИ ЯНАДА
МУСТАХКАМЛАШ - ЭНГ МУХИМ ВАЗИФА
Козогчстон пойтахти Остона шахрида булиб утган Шанхай
Хамкорлик
ташкилоти
Давлат
рафарлари
кенгашининг
кснгайтирилган таркибдаги мажлисида сузланган иутк,.
2017 йил 8-9 июнь....................................................................................... 420
КОНУН ВА АДОЛАТ УСТУВОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ - БАР­
ЧА ЭЗГУ МАКСАДЛАРИМИЗГА ЭРИШИШНИНГ ЭНГ МУХИМ
ШАРТИ
Суд органлари ходи.\аари билан учрашувдаги нут к,.
2017 йил 13 июнь........................................................................................ 426
ВАТАНИМИЗ ТАКДИРИ ВА КЕЛАЖАГИ ЙУЛИДА ЯНАДА
ХАМЖИХАТ БУЛИБ, КАТЪИЯТ БИЛАН ХАРАКАТ КИЛАЙЛИК
«Ижтимоий барк,арорликни таъминлаш, мукаддас диншшзнинг
софлигини асраш - давр талаби» мавзусидаги анжуманда супанган
нуту;.
2017 йил 15 июнь........................................................................................ 461
МАТБУОТ ВА ОММАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ ХОДИМЛАРИГА
2017 йил 27 июнь........................................................................................ 497
Ж ИСМОНИЙ ВА МАЪНАВИЙ БАРКАМОЛ ЁШ ЛАР - БУГУНГИ
ВА ЭРТАНГИ КУНИМИЗНИНГ ХАЛ КИЛУВЧИ КУЧИДИР
«Камолот» ёшлар ижтимоий харакатининг IV цурултойида суз­
ланган нупщ.
2017 йил 30 июнь....................................................................................... 504
ПАРЛАМЕНТИМИЗ
ХАКИКИЙ
ДЕМОКРАТИЯ
МАКТАБИГА
АЙЛАНИШИ, ИСЛОХОТЛАРНИНГ ТАШАББУСКОРИ ВА АСО­
СИЙ ИЖРОЧИСИ БУЛИШИ КЕРАК
Олий Мажлис палаталари, сиёсий партиячар .yawда Узбекистон
Экологик харакати вакиллари билан учрашувдаги маъруза.
2017 ш а 12 и ю л ь ..................................................................................... 539
591
М 54
Мнрзиёев, Шавкат Миромоновнч
Миллий тараккиёт йулимизни катьият билан лавом чтириб, янги боскичга к ^ ар ам и з. - Тошкент: «Узбекистон"
НМИУ, 2017. - 592 б.
ISBN 978-9943-25-434-3
УУК 323.(575.1)
КЬК 66.3(5У)
Раемш) ншир
Ш авкат М иромонович Мирзиёев
МИЛЛИЙ ТАРАККИЁТ ЙУЛИМИЗНИ
КАТЬИЯТ БИЛАН ДАВОМ ЭТТИРИБ.
ЯНГИ БОСКИЧГА КУТАРАМИЗ
1-жилд
Нашр учун масъуллар: И. Ахмедов. Ж Мапн\\-йчп
Бадиий мухаррир Ш. Ходжаен
Техник мухаррир Б. Каримов
Кичик мухаррир Г. Е/нииевч
Мусаххих М. Ииюнхонова
Компьютерла тайерловчи А. Су.ишмошш
Нашрист лицензияси AI № 158.14.08.2004.
Босишга 2017 йил И августда рухеаг нилли.
Бнчими 60x90 Ч1Ь. Офссг когози.
«Times New Roman» гарнитурасила офсет усулла босилли.
Шартли босма табоги 37,0. Нашр табоги 23,56.
Адади 10 000 нусха. Ьуюртма .NV 17-556.
Узбекистон Матбуот ва ахборот агент.тигишшг
«Узбекистон» нашриет-матбаа ижолий уйи.
100011. Тошкент, Навоий кучаси, 30. .
Телефон: (371) 244-84-20, 244-87-55
Факс: (371)244-37-81,244-38-10
e-mail: uzbekistan(w,ipld-uzbekistun. uz
mnv. ipid-uzbekistan. uz
592
Download