O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETINING QO‘QON FILIALI “Elektronika va elektr texnikasi” fakulteti IV – bosqich 5312100- – “Elektr texnikasi, elektr mexanikasi va elektr texnologiyasi” bakalavr yo‘nalishi talabalarning bilimlarini baholash bo‘yicha ELEKTR MASHINALARI FANIDAN fanidan TEST SAVOLLARI TO‘PLAMI QO’QON – 2022 Test savollari Islom Karimov nomidagiToshkent Davlat texnika universitetining Qo‘qon filiali Kengashining 2022 - yil “___” _________dagi _____ - sonli bayoni bilan tasdiqlangan. Test savollari Islom Karimov nomidagi Toshkent Davlat texnika universitetining Qo‘qon filiali “Elektronika va elektr texnikasi” fakulteti kengashida muhokama qilingan va tavsiya etilgan. (Bayonnoma № ____ “____” ______________ 2022 yil) Fakultet dekani: ________________M.Maqsudov Test savollari Islom Karimov nomidagi Toshkent Davlat texnika universitetining Qo‘qon filiali “Matematika, tabiiy-ilmiy va umumkasbiy fanlar” kafedrasi umumiy yig’ilishida muhokama qilingan va tavsiya etilgan. (Bayonnoma № ____ “____” ______________ 2022 yil) Kafedra mudiri: ______________R.Siddiqov Tuzuvchi: D. Abdunabiyev: TDTU ning Qo‘qon filiali assistent o‘qituvchisi Taqrizchi: T. Bo’teyev - TDTU ning Qo‘qon filiali “Muhandislik texnologiyalari” kafedrasi dotsenti, t.f.n. Fakultet dekani: 2022 yil “___” ________________ M.Maqsudov Kafedra mudiri: 2022 yil “___” ________________ R.Siddiqov № Test topshirig’i To’g’ri javob Muqobil javob 1 Kirxgofning 1qonunining ta'rifi qaysi javobda to’g’ri keltirilgan ? 2 3 tugundagi toklarning algebraik yig’indisi 0 ga teng zanjirdagi tok kuchi kuchlanishga to’g’ri, qarshilikka teskari proporsional Muqobil javob berk konturdagi EYuK larning algebraik yig’indisi shu konturdagi qarshiliklardagi kuchlanishlar tushuvining algebrik yig’indisiga teng Muqobil javob konturtok larning algebraik yig’indisi 0 ga teng Quvvat koeffitsiyentini oshirish uchun qanday kondensatorlard elementlardan an foydalaniladi? induktiv g’altakdan Quyida keltirilgan quvvatni hisoblash formulalaridan qaysi biri to’g’ri yozilgan? P U I cos Q U I cos ; S I2 R Reaktiv quvvat qaysi ifoda yordamida aniqlanadi? Q UIsin Q = UIcos ; Q = UItg Q I2r cos P S cos UI S UI sin S P2 Q2 S UI cos asinxron, reduktorli kollektorli, parallel qo’zg’atish chulg’amli kollektorli, yakorli filtrlardan zaryadlash qurilmasidan S P2 Q2 4 5 6 7 Quvvat koeffitsiyentining formulasi qaysi javobda to’g’ri ko’rsatilgan? To’la quvvat qaysi ifoda yordamida aniqlanadi? O’zgaruvchan tok mashinalari necha xil bo’ladi? cos P S S P2 Q2 sinxron, asinxron, kollektorsiz cos S P 8 9 O’zgaruvchan tok motori aylanish tezligini qanday o’zgartirish mumkin. tarmoq chastotasini,juft qutblar sonini va rotor chulg’amiga qarshilik kiritish bilan O‘zgarmas tok generatori yakor chulg‘ami o‘tkazgichlarida Hosil bo‘lgan EYUK yo‘nalishi qaysi qoida bo‘yicha aniqlanadi O‘ng qo‘l qoidasi tarmoq kuchlanishini,chast otani,tok kuchini o’zgartirish bilan tarmoq kuchlanishini, yakor chulg’amiga qarshilik kiritish bilan, magnit oqimini zgartirib motor valiga nagruzka ulab, qo’shimcha motor yordamida Amper qonuni. Parma qoidasi; Chap qo‘l qoidasi 10 Aktiv quvvatqaysi ifoda yordamida aniqlanadi? P UI cos Elektr mashinaning qanday qismini stator deb ataladi? Mashinaning qo‘zg‘almas qismi 2 P S Q 2 Q S P 2 S P2 Q2 2 11 12 Juft qutblar soni pq = 4 bo’lgan elektr mashinada chastotasi f q 50 Gs li uch fazali tokdan hosil bo’ladigan magnit maydonining aylanish tezligi n1 nimaga teng? n1 750 айл Sun'iy mexanik xarakteristika deb qanday xarakteristikaga aytiladi? motorning nominal kattaliklaridan birortasiga o’zgartirish kiritish yo’li bilan olingan mexanik xarakteristikaga aytiladi 13 мин Qo‘zg‘atish magnit oqimi hosil qilinadigan qismi EYUK hosil bo‘ladigan qismi; n1 3000 айл n1 1000 айл мин motor kuchlanishi o’zgarishi bilan quvvatning o’zgarishiga aytiladi мин motorning nominal kattaliklariga o’zgartirish kiritmasidan olingan mexanik xarakteri-stikaga aytiladi Mashinaning aylanadigan qismi n1 1500 айл motor aylanish momentining tezlikka nisbatiga aytiladi мин 14 15 16 17 Juft qutblar soni pq =2 bo’lgan elektr mashinada chastotasi f q= 100 Gs li uch fazali tokdan hosil bo’ladigan magnit maydonining aylanish tezligi n1 nimaga teng? n1 3000 айл Juft qutblar soni pq =2 bo’lgan elektr mashinada chastotasi f q= 150 Gs li uch fazali tokdan hosil b ladigan magnit maydonining aylanish tezligi n1 nimaga teng? n1 4500 айл Tabiy mexanik xarakteristika deb qanday xarakteristikaga aytiladi motorning nominal kattaliklariga o’zgartirish kiritmasidan olingan mexanik xarakteri-stikaga aytiladi Elektr motorlar quvvatini hisoblash usulllari. 18 Elektr motorlar mexanik xarakteristikasi deb nimaga aytiladi. мин мин o’rtacha isroflar, ekvivalent miqdorlar elektr motor aylanish tezligining, shu aylanish natijasida hosil bo’lgan momentga bog’lanishga aytiladi n1 1000 айл n1 750 айл мин n1 750 айл мин n1 1500 айл мин мин motorning nominal kattaliklaridan birortasiga o’zgartirish kiritish yo’li bilan olingan mexanik xarakteristikaga aytiladi motor kuchlanishi o’zgarishi bilan quvvatning o’zgarishiga aytiladi o’rtacha quvvat , o’rtacha isroflar ekvivalent tok, ekvivalent quvvat va ekvivalent moment ish mashinasi aylanruvchi qismlari qarshilik momentini aylantiruvchi val tezligiga bog’lanishiga aytiladi motor aylanuvchi momentining shu aylanish hosil b lgan vaqt oralig’iga aytiladi 19 Elektr motorni tormozlashning qanday usullari bor. generatroli,qarsh i qo’shish bilan, elektrodinamik gidravlik, elektrodinamik, qo’shimcha kuch bilan elektrodinamik, teskari ulab, qarshi qo’shib n1 1500 айл мин n1 1000 айл мин motor aylanish momentining tezlikka nisbatiga aytiladi quvvat isrofi, ekvivalent tok aylanish momentining motor chulg’amlari dan tayotgan tok kuchiga bog’lanishiga aytiladi qo’shimcha kuch bilan, kolodkalar yordamida, gidravlik 20 Transformator qanday qismlardan iborat 21 22 Transformatorni kim va qachon ixtiro qilgan Transformatorning birlamchi va ikkilamchi chulg’amlarida hosil bo’ladigan EYuKlarning effektiv qiymatlari qaysi javobda to’g’ri keltirilgan ? 23 O’lchov tok transformatorining vazifasi nimadan iyuborat? 24 25 26 O’lchov transformatorlarining qanday turlari mavjud? Transformator magnit o’tkazgichi tayyorlangan po’latning qalinligini 0,5 мм o’rniga 0,35 мм liga almashtirsak, salt ishlash toki I0 va po’lat o’zakdagi isrof Рп qanday o’zgaradi? Agar birlamchi chulg’amdagi EYuK 100 V bo’lsa, u holda bir fazali transformatorning ikkilamchi chulg’amidagi kеltirilgan EYuK ni aniqlang po’lat o’zak (sterjen) va birlamchi va ikkilamchi chulg’amlardan 1876 yilda Yablochkov P. N. E1 4,44 f1w1Фm va E2 4,44 f 2 w2Фm po’lat o’zak va metal plastinkalardan po’lat o’zak va g’altakdan g’altak va chulg’amlard an 1880 yilda Usagin 1889 yilda DolivoDobrovolskiy M. O. 1821 yilda Maksvell. E1 4,44 f w1Фm v a E2 4,44 fw2Фm o’lchanishi lozim bo’lgan tok kuchini o’lchanishi mumkin bo’lgan tok kuchigacha pasaytirib, o’lchash uchun ishlatiladi o’lchanishi lozim bo’lgan kuchlanishni o’lchanishi mumkin bo’lgan kuchlanishgacha pasaytirib ul-chash uchun ishlatiladi tok va kuchlanish quvvat, tezlik, tok I0 kamayadi, Рп kamayadi I0o’zgarmaydi, Рп kamayadi Transformatsiyalash koeffitsiеnti ma'lum emas, shuning uchun aniqlash mumkin emas Е21=200 В E1 4,49 fw1Фm va E2 4,49 fw2Фm E1 4,45 f w1Фm va E2 4,44 fw2Фm o’lchanishi lozim bo’lgan o’lchanishi lozim tezlikni bo’lgan quvvatni pasaytirib pasaytirib o’lchash o’lchash uchun ishlatiladi uchun ishlatiladi tok va quvvat I0o’sadi, Рпo’zgarmaydi Е21=100 В tezlik va quvvat I0 kamayadi, Рпo’sadi Е21=50 В 27 28 29 30 31 32 33 SN=180 кVА U1N=10 kV bo’lsa uch fazali transformatorning birlamchi chulg’am nominal tokini toping. Transformatorning salt ishlash xaraktеristikalaridan biri bo’lgan cos 0=(U0) kuchlanish oshishi bilan qanday o’zgaradi? Bir fazali transformatorning nominal quvvati 40 кVА, ikkilamchi chulg’am kuchlanishi U2n= 500 V, (S1n S2n). Ikkilamchi chulg’am tokini toping. Аgar r2=15 0m va К=2 bo’lsa, ikkilamchi chulg’amning kеltirilgan aktiv qarshiligini toping Agar I2=20 АваК = 2 bo’lsa, kеltirilgan transformatorning ikkilamchi chulg’ami tokini toping Agar Фm=0,04 Vb, f=50 Gts, W1=50, W2=25 bo’lsa, chulg’amlardagi EYK ning ta'sir etuvchi qiymatini toping. Ulanish guruhlari har xil bo’lgan transformatorlar parallеl ulansa nima bo’ladi? I1n= 10,4 А I1n= 18 А I1n= 6 А I1n= 104 А To’g’ri chiziqli ko’rinishda kamayadi To’g’ri chiziqli oshadi Egri chiziqli ko’rinishda oshadi 80 А 40 А 800 А 0,08 А r21=60 0m r21=7,5 0m r21=30 0m r21=3,75 0m I21 = 10А I21 = 40А I21 = 20А I21 = 50А Е1 = 444 V, Е1 = 100V, ma’lumot еtarli emas Е1 = 200 V, Yuklanish pastida kuchlanish nolgacha kamayadi Transformatordan nominal tok oqib o’tadi Egri chiziqli ko’rinishda kamayadi Е2 = 222 V Е2 = 50 V Yuklama yo’q paytda ham transformator chulg’amlaridan juda katta tеnglashtiruvchi tok oqib o’tadi. Chiqish shinalarida ikkilangan kuchlanish paydo bo’ladi Е2 = 50 V 34 Qisqa tutashish kuchlanishlari bir xil bo’gan transformatorlarni parallеl ishlashga ulash mumkinmi? Javob uchun ma'lumot еtarli emas Mumkin emas Transformatsiyalash koeffitsiеnti bir xil bo’lsa, mumkin Mumkin 35 Ikkita transfor- Javob uchun matorning ulanish ma'lumot yеtarli guruhlari bir xil, qisqa emas tutashish kuchlanishlari tеng, nominal quvvatlari nisbati 1:3 dan oshmasa transformatorlarni parallеl ishlashga ulash mumkinmi? Mumkin emas Mumkin U1( I )> U1( II ) bo’lsa, mumkin 36 Transformatorning yuklamasi induktiv xaraktеrda bo’lsa, yuklama toki oshganda U2 kuchlanish qanday o’zgaradi? Ko’payadi O’zgarmaydi Avval ko’payadi, so’ngra kamayadi 37 Uch fazali trans- Nominal Salt ishlash formatorning qanday yuklama bilan tajribasida holatida isroflar ko’p ishlaganda bo’ladi? Qisqa tutashish Bir fazali tajribasida qisqa tutashish tajribasida. 38 Agar Р2=980 W, Рpo’l=5W, Рм=15W bo’lsa, transformatorning foydali ish koeffitsiеntini toping Bеrilgan quvvat noma'lumligi uchun masalani еchimi yo’q 39 Aktiv yuklamaga Рe ~ К2yuk, Рm К2yuk proportsional ishlayotgan transКyuk га bog’liq formatorning mis emas chulg’amidagi Рe vа po’latidagi Рm isroflari yuklanish koeffitsiеnti bilan qanday bog’liqlikda bo’ladi Kamayadi 98% 99% Кyuk га emas 2% bog’liq Рm ~ Кyuk, Рe ~ К2yuk 40 Salt ishlash rеjimida transformatorning FIК i nimaga tеng? 41 Agar birlamchi chulg’am o’ramlar soni kamaytirilsa, U1н =const bo’lganda transformator magnit o’tkazgichidagi magnit induksiya amplitudasi Вm ва salt ishlash toki I0 qanday o’zgaradi? 42 Transformator aktiv yuklama bilan ishlayapti. Yuklama toki oshishi bilan ikkilamchi kuchlanish qanday o’zgaradi? 43 Transformatorning ishlash prinsipi qanday qonunga asoslangan 44 45 0 0,5. I0 ko’payadi, Вm I0o’zgarmaydi, ko’payadi. Вmo’zgarmaydi. bir nеcha %. I0kamayadi, ko’payadi. 1. Вm I0 ko’payadi, Вm kamayadi. Ko’payadi. O’zgarmaydi Avval ko’payib, so’ng kamayadi. Elеktromagnit induksiya qonuni Kirxgof qonuni Ampеr qonuni Nyuton qonuni Elеktr enеrgiyani istе'molchilarga qanday kuchlanishda uzatish maqsadga muvofiq Katta kuchlanishda Kichik kuchlanishda O’zgarmas kuchlanishda Pulslanuvchi kuchlanishda Nima uchun elеktr stantsiyalarida uzatish liniyalarining boshlanishiga kuchlanishni oshiruvchi transformator qo’yiladi? Noto’g’ri javobni ko’rsating. Elеktr uzatish Sistеmaning quvvat koeffi- liniyasidagi tsiеntini oshirish simning og’irligini kamaytirish uchun uchun Elеktr uzatish liniyalarini qurishdagi kapital xarajatlarni kamaytirish uchun Elеktr uzatish liniya simlarida quvvat isrofini kamaytirish uchun Kamayadi 46 Nima uchun transformatorning tеmir o’zagi bir-biridan izolyasiyalangan yupqa elеktrotеxnik po’lat plastinkalaridan yig’iladi? Uyurma toklarni kamaytirish uchun Gistеrеzis isrofini Po’lat o’zakdagi iskamaytirish uchun roflarni kamaytirish uchun 47 Transformatorning birlamchi chulg’amidagi kuchlanishni nominaldan oshirsak, salt ishlash toki va magnit isroflar qanday o’zgaradi? I0 oshadi,Рm oshadi I0 oshadi,Рm o’zgarmaydi I0 o’zgarmaydi, Рm oshadi I0 o’zgarmaydi, Рm o’zgarmaydi 48 Qisqa tutashishda transformator birlamchi chulg’amidagi isrof nimaga proporsional bo’ladi? Iк2 Iк U1 1 U1 49 Salt ishlash rеjimida transformator po’lat o’zagidagi isroflar nimaga proporsional bo’ladi I0 Вpo’l2 U1 I02 50 Transformatorning U2=-E2-I2r2qaysi muvozanat tеng- jIcx2 lamasida xato bor? I 0 = I 1+ I 2 U1=- Е1+I1r,+jI1x1 I 0 51 Uch fazali transformatorning chulg’amlari yulduz usulida ulangan bo’lsa, u holda yuklamasiz ishlash rеjimidagi paramеtrlarini topish uchun ko’rsatilgan formulalarning qaysi birida xato bor? Z0 = U0 I0 Chulg’amdagi isrofni kamaytirish uchun W1= I 1 W1+ I 2W2 Z0 = U0 3I 0 Х0 = Z 02 r02 r0 = Р0 3I 02 52 Asinxron motorning pasportida nominal kuchlanish 220 / 380 V кo’rsatilgan. Tarmog’ida 1. 220 V; 2. 380 V li liniya kuchlanishi bilan ulanishi uchun motorning stator chulg’ami qanday sxеmaga ulanishi lozim 53 Sirpanishni hisoblash formulasi qaysi javobda to’g’ri ko’rsatilgan? 54 55 56 1.Uchburchak, 2.yulduz 1. Yulduz, 2.uchburchak S n n S 1 2 n1 1.Yulduz, 2.yulduz n2 n1 n2 S n1 n 2 n2 1.Uchburcha k, 2.uchburchak S Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1000 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq =0.1 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? 900 800 1000 1040 Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1000 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq= 0 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? 1000 1500 900 600 Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1000 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq= 0.2 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? 800 1000 700 850 n2 n1 n1 57 58 59 60 61 Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1000 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq =0.3 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? 700 850 800 750 Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1000 ayl/min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq=0.6 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? 400 500 600 450 Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1000 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq =0.8 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? 200 75 125 100 Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1500 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq =1 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1500 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq=0.9 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? 0 1500 1000 150 100 200 600 300 62 63 64 65 66 Magnit maydonining aylanish tezligi nq 3000 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq =0.1 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 3000 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq =0.6 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 3000 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq= 0.3 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 3000 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq =1 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1500 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq= 0.1 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? 2700 0 3000 1000 1200 1000 1500 600 2100 0 27000 25000 0 2700 3000 1000 1350 1200 1000 1100 67 68 69 70 71 Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1500 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq= 0.4 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1500 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq =0.7 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1500 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq =0.3 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1500 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq= 0.5 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1500 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq =0.2 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? 900 1000 800 750 450 750 650 500 1050 1000 600 750 750 500 1000 600 1200 1000 900 0 72 73 74 75 Magnit maydonining aylanish tezligi nq 1500 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq= 0 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 600 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq 0.4 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 3000 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq= 0.4 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? Magnit maydonining aylanish tezligi nq 600 ayl/ min. bo’lgan asinxron motorining sirpanishi Sq =0.7 ga teng bo’lsa, asinxron motor rotorining aylanish tezligi nechaga teng bo’ladi? 1500 3000 1000 900 360 750 550 650 1800 1500 1900 1000 180 450 250 350 Tuzuvchi D Abdunabiyev