Ўзбек адабиети 6-синф Дарс мавзуси: Гулханий “Зарбулмасал” асари Таълимий мақсади: 6.1.1.1 бадиий асарнинг жанрини аниқлаш; 6.2.2.1 насрий, назмий асарлардаги муаллиф тимсолини аниқлаш Дарс мақсади: Ёзувчи ҳаёти ва ижоди ҳақида қисқача маълумот олиш, асарлардан парчани ўқиб ўзлаштириш; Асар мавзуси ва мазмуни юзасидан фикр-мулоҳаза юритиш; Маълумотларга таяниб жанрини аниқлаш; Муаллиф тимсолини аниқлаш Баҳолаш мезонлари: Адиб ҳақида маълумотни ўзлаштирамиз, муаллиф тимсолини аниқлаймиз; Асардан парчани тушуниб ўқиймиз; Асар мавзуси ва парча мазмуни юзасидан фикрмулоҳаза юритамиз; Тимсолларни Бадиий аниқлаб тавсиф берамиз4 асарнинг жанрини аниқлаймиз; Якка тартибда ишлаймиз Гулҳаний ҳаёти ва ижодига доир маълумотни ўқинг: ГУЛХАНИЙ (XVIII аср охири — XIX аср биринчи ярми) Узбек мумтоз адабиётининг йирик намояндаларидан бири Мухаммад Шариф Гулханийнинг хаёти ва ижодий фаолияти хакида тафсилий маълумотларга эга эмасмиз. XVIII асрнинг сунгги чораги ва XIX асрнинг биринчи ярми Кукон адабий мухитида калам тебратиш, узбек бадиий насри тараккиётига жиддий хисса кушган Гулханий номи бир катор тазкира ва тарихий асарларда зикр этилган.Гулханий хакида айрим маълумотлар Фазлий Намангонийнинг «Мажмуат уш-шуаро» тазкирасида учрайди. Манбалардаги маълумотларга таяниб айтиш мумкинки, булажак ижодкор асли тости Кррате- гиндан Қўқонга келиб оила курган, тахминан 1770—80-йиллар атрофида дунёга келган, огир иктисодий кийинчиликларда кун кечирган. Баъзи манбалар унинг Наманган мадрасаларининг бирида маълум муд дат тахсил олганлигидан дарак беради. Мухаммад Шариф бир неча йил хаммомда ут ёкувчи — гулохлик вазифасида ишлаган ва шунга ишора тарзида Гулханий тахаллусини кабул этган. Маълум вакт сипохийлик (навкарлик) хам килган. Шоир вафоти санаси хам маълум эмас — XIX асрнинг 30—40-йилларида дунёдан утган, деб тахмин килинади. Гулханий истеъдодли шоир булган. Аммо миллий адабиётимиз тарихидан мохир наср устаси, машхур «Зарбулмасал»нинг муаллифи сифатида фахрли урин олган. «Зарбулмасал»нинг мукаддимасидак,айд этилишича, Гулханий бу асарни ёзишга Амир Умархоннинг тавсиясига кура киритган. «Зарбулмасал» жиддий ижтимоий мазмунни мажоз йули билан бадиий ифодаловчи ахлокий-дидактик ва танкдций-хажвий йуналишдаги асардир. Унда ижтимоий хаёт муаммолари, жамиятда турли табака — гуру\лар уртасидаги мураккаб муносабатлар, инсонларнинг Узаро муомалалари, урф-одатлар, халк маросимлари хакида мажозий услубда суз боради. Гулханий ижтимоий хаётдаги вокеа ва ходисаларни, инсонлар табиати ва амалий фаолиятидаги олижаноблик ва пасткашлик, адолат ва зуравонлик, саховат ва хасислик, камтарлик ва манманлик, каноат ва очкузлик, хушмуомалалик ва кутюллик, халимлик ва дагаллик каби фазилат ва салбий белгиларни бадиий махорат билан кушлар ва хайвонлар тили ва харакатларига, интилиш ва килмишларига кучиради ва улар иштирокидаги хаётий лавхаларда уз муносабатини билдиради. Албатта, асар билан танишган хар бир укувчи унда ran кушлар ва хайвонлар фаолиятлари ва Узаро можаролари хакида эмас, балки, аслида кишилик жамиятидаги турли табака — гурухлар вакиллари хакида бораётганини дархол англаб олади. Асар иштирокчиларининг нуткдари халк маколлари, матал, хикмат ва колипланган би- рикма-ибораларидан кенг фойдаланиш асосига курил ган. Саволларга жавоб беринг: 1. Гулханийнинг тўлиқ исми ким? 2. Қачон, қаерда яшаган? 3. Гулханий фаолиятидаги энг мухим фазилат нимадан иборат? 4. Адиб “ Зарбулмасал” ёзишда адабиётнинг қандай намуналаридан фойдаланди? 5. “Зарбулмасал” қанақа асар? Дескриптор Шоирнинг тўлиқ исмини айта олади; Гулханийнинг қачон ва қаерда яшаганлигини айта олади; Адиб фаолиятидаги мухим фазилатни билади; “Жадвални тўлдиринг” “Зарбулмасал”да инсон табиатиги хос қандай хусусиятлар намоён бўлганлигини аниқланг Тимсоллар Мажозий рамз Хусусиятлар Бойқуш Тунги жонзот Мақтанчоқ Уйга вазифа: Берилган парчада қанча тимсоллар иштирок этган? “Т”- жадвал стратегияси орқали тавсиф беринг Т-жадвал Тимсоллар Хислатлар