Menopauzadan-sonrakı

реклама
Menopauzadan sonrakı osteoporoz
1959
1989
1996
Osteoporoz
Osteoporoz (OP) – sistem xəstəliyidir,
sümük kütləsinin aşağı düşməsi, sümük
toxumasının mikroarxitektonikasının
pozulması ilə xarakterizə edilir, bu da
sümüklərin kövrəkliyinin artmasına və
onların sinma riskinin artmasına səbəb olur.
Генетика остеопороза
• Остеопороз мультифакторное
заболевание.75-85%-генетическая
предрасположенность,15-25%факторы
внешней среды.известно около30геновкандидатов ответственных за развитие
остеопороза:1.ген рецептораVitD
2.гены,мутации в которых приводят к
гормональной дисфункции
3.ген,ответственный за гомеостазСа
4.ген,ответственный за метаболизм
остеокластов и остеобластов.
• 5.ген,ответственный за
Epidemiologiyası
ÜST məlumatına görə, əlilliyin və ölümünün
səbəbi kimi osteoartropatiya qeyri – infeksion
xəstəliklər arasında 4-cü yeri tutuг, yalnız ürək,
qan-damar sistemi xəstəlikləri, onkoloji
patologiyalar və şəkərli diabetdən geri qalır.
Osteoporoz – geniş yayılmış xəstəlikdir. Ən çox
hallarda yaşa dolmuş adamlara əziyyət verir,
ömrün uzunluğunu azaldır, həyat keyfiyyətini
aşağı salır. Bunlar isə ciddi iqtisadi və sosial
problemlərə səbəb olan amillərdir.
Qadınlarda 50 yaşından sonra ən cox
rastlaşan xəstəlik - Osteoporozdur
risk %
OSTEOPOROZ
50
Ürək-damar xəstəlikləri
53%
Döş
vəzinin
Xərcəngi
İnsult
20%
0
10%
Dennison E et al. Rheum Dis Clin N Am. 2006;32:614-629.
46%
Şərqi Avropa ölkələrində əhalinin hər 10
milyondan, yaşı 50-ni ötmüş, 600 minə kimi
qadın və 300 min kişi osteoporozdan əziyyət
çəkir. 65 yaşından yuxarı şəxslər arasında da
xəstəlik əsasən qadınlar arasında rast gəlir,
15% halda osteoporoz kişilərdədə olur.
Şəkərli diabet fonunda, xüsusilə 2-ci tip ŞD-də
osteoporozun tezliyi artır və getdikcə bu
rəqəm, şəkərli diabet xəstələrində ömrün orta
uzunluğu artması səbəbindən artım
tendensiyası göstərir.
Osteoporozun təsnifatı
Beynəlxalq təsnifata görə osteoporozun
aşağıdakı hallarını fərqləndirirlər:
I. Birincili osteoporoz
a) Postmenopauzal
b) Yüvenil
c) Ideopatik
II İkincili osteoporoz
1. Endokrin xəstəlikləri
İsenko-Kuşinq sindromu və xəstəliyi,
şəkərli diabet,
hiperparatireoz,
Hipohonadizm
Tireotoksiroz
3. Revmatoid xəstəlikləri
Revmatoid artriti
ŞQA
ankilozi spondiloartrit
4. Böyrək xəstəlikləri
XBÇ
Fankoni sindromu дисфункция проксимальных ка
Нальцев почек)
5. Qan xəstəlikləri
Talassemiya
leykozlar
6. Başqa xəstəliklər
yumurtalığın çıxarılması
Xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi
Alkoqolizm
Kron xəstəlii, baçırsaçın xora xəstəlii.
Transplantasiyalar
7. Bəzi dərmanların qəbulu
Qlükokortikoidlər всасывание Са в
киш.снижается и реабсорция Са в
почечных канальцах-гипосальциемиястимуляция паратгормонаусиление
резорбции кости.
Antikonvulsantlar
Osteoporoz– «susan» xəstəlikdir
Simptomatik
sınıglar = 1/3
fəgərə sınıgları +
pereferik sınıglar
Simptomsuz fəgərə
sınıgları
+
Sınıgsız osteoporoz
IDPS
Morfolojı meyarlara görə
Trobekullər
Kortikal
Qarşılıqlı
Osteoporoz zamanı 3 əsas sınıqların tipi
Biləyin sınığı
Fəqərələrin
sınığı
Ombanın
sınığı
Sınıqların şəlaləsi
Biləyin sınığı
risk x 2 dəfə 1
Fəqərələrin sınığı
risk x 5 dəfə2
Omba boynunun sınığı
x 2 dəfə3
Ölüm
1. Klotzbuecher CM et al. J Bone Miner Res. 2000;15:721-739. 2. Nguyen N et al. J Bone Miner Res. 2005;20:1921-1928.
3. Vestergaard P et al. Calcif Tissue Int. 2007. Abstract 501-M.
Deformasiyaların yayılma
dərəcəsi (%)
Fəqərə sınıqlarının yüksək yayılma göstəriciləri
80
60
50 yaşdan yuxarı
qadınların 25%-də
fəqərələrdə
deformasiyalar
mövcuddur
40
20
0
55
65
75
Yaş (il)
Melton, 1993
86
95
Osteoporozun risk amilləri
Cinsi (qadın)
Yaşı (yaşa dolmuş)
Irqi (ağ)
Estrogenlərin defisiti
Bədənin aşağı kütləsi (qadınlar üçün 56 kq-dan az)
Yaxın qohumlarında OP olması və ya osteopatik sınıqların
mövcudluğu
Bundan öncə sümüklərin sınıqları
Qidada kalsiumun, vitamin D-nin, zülalın defisiti
Alkoqol
Siqaret çəkilməsi
Fiziki fəallığın aşağı düşməsi
Resorbsiya və bərpa disbalansı
Osteoblastların aktivliyinin artması
Sümüyün remodulyasiyanın tez-tez artması
Menopauzadan sonra – sümük
kütləsinin itirilməsi
Sümüyün
formallaşması
osteoklast
osteoblast
Sümük kütləsinin itirilməsi
 Resorbsiya və bərpa disbalansı;
 Osteoklastların aktivliyinin artması
 Sümüyün remodulyasiyanın tez-tez artması
From Rauch F. et al. Lancet. 2004;363:1377-1385
Sümüyün
resorbsiyası
Osteoblast – sümüklərin bərpa edən, osteosit və
osteoklastlar – sümükləri dağıdanlar.
Sümüyün strukturunun normada saxlanılması
dinamik prosesdir, bir tərəfdən osteoklastların
təsiri nəticəsində sümüyün fasiləsiz
parçalanması, diqər tərəfdən onun osteoblastlar
tərəfindən yenidən qurulması baş verir. Lakin
osteoporoz zamanı bu proses dəyişilir və
sümüklərdə disbalans yaranır.
Bu prosesi hormonlar tənzimləyir – parathormon,
kalsitonin hormonu. Kalsitonin (KT) qalxanvari vəzində
sintez olunur və onun azalması sümüklərin Ca itirməsinə
və sümüklərin dağılmasına səbəb olur.
Şəkərli diabetdə KT səviyyəsi azalır, ona görə də Ca
azalır
İkinci səbəb ondan ibarətdir ki, insulin çatışmazlıqda
mukopolisaxaridlər azalmasına səbəb olub (katabolizm)
çox sidik (poliurez) də Ca itirməsinə səbəb olur.
KT – sümüklərin dağılmasını dayandırır və sümüklərin
bərpasini artırır.
Vit. D- PTH-nu azaldır və sümük bərpasına kömək
göstərir.Paratireoid hormonu sumuku dagidir.
Kliniki cəhətlər
Sümüklərdə ağrılar
Tez-tez sümüklərin sınması
Fəqərə sütünün deformasiyası
Bədənin qısalması
Kifoz
Əmək və özünə qulluq qabiliyyətinin
azalması
Boyun qısalması 2,5 sm 1 ildə, ya da 4 sm
ömür boyu – osteoporozun olması
deməkdir.
Şəkərli diabetdə osteoporozun
profilaktikasının əsas şərti qida ilə kifayət
qədər kalsium orqanizmə daxil olmasıdır.
Kalsium qida ilə orqanizmə daxil olur
bağırsaqlarda sorulur.
Tərkibində kalsium, fosfor, maqnium ən çox olan
qida məhsulları.
Ərzaq məhsullarının 100 qr hissəsinə aid
hesablanıb (milliqramlarda)
Ca
P
Mg
70
298
98
27
233
101
64
361
116
Qarabasaq
(qreçka)
Darı yarması
(pşeno)
Yulaf yarması
(ovsənka)
Творог не жирный
176
224
24
Кефир
120
95
14
Молоко
919
790
139
Сыр голландский
104
544
Сыр российский
100
544
47
Сыр Ярославский
8
491
-
Скумбрия
37
278
70
Икра кеты
265
29
90
Лук зеленый
121
26
18
Редис
245
95
85
Укроп
223
93
70
Шиповник
66
20
20
Петрушка
39
44
19
Osteoklastların artmaqı, sümüyün trabekullar gatini
nazikləşdirir və tam itməsinə gətirib çıxara bilər.
Deməli, sümüyün sonradan formalaşması baş verə
bilməz.
Orqanizmin toxuma və mayelərində yerləşən bütün
kalsium qida ilə qəbul olunur. Bağırsaqlarda sovurulur və
həzm olunur.
•
•
•
•
•
•
Döş qəfəsi kifozunun güclənməsi
Bel lordozunun güclənməsi
Önə çıxan qarın
Boyun azalması
Hərəkətliliyin məhdudlaşması
Gövdənin qısalması
Диагностика остеопороза
• Клинико-анамнестические данные
(включая факторы риска)
• Определение минеральной
плотности костной ткани
• Рентгенографическая диагностика
• Лабораторная диагностика
Методы остеоденситометрии:
 Рентгеновская
 Ультразвуковая
 Количественная компьютерная томография
Экспериментальные модели: магнитнорезонансная
визуализация и микрокомпьютерная томография
Rentgenoloji müayinələr
- Gecikmiş diaqnostika (sümük
kütləsinin 30%-nin itirilməsi)
- Adi rentgenoqram əsasında
osteoporoz diaqnozu qoyula
bilməz
- Rentgenoqramda «nəzərəçarpan»
osteopeniya – densitometrik
müayinələr üçün göstəriş
Изменения в костях при остеопорозе
Нормальная
кость
в 30 лет
В норме
костные
балки
широкие
и прочные.
Кость при
остеопорозе
в 60-70 лет
При остеопорозе
костные балки
истончаются или
разрушаются.
Остеокласт
Остеобласт
Kompression fəqərə sınıqları
Normal
Orta dərəcəli
Ağır
75 və daha artıq yaşda olan,
bud sümüyünün proksimal
hissəsinin sınığı təsadüf
edilən və qocalar evinə
yerləşdirilməsi zəruri olan
qadınların 80%-i ölümü
daha üstün tuturlar.
Salkeld G. et al. Quality of life related to
fear of falling and hip fracture in older
women. A time trade off study. BMJ
2000; 320:341-346.
Müalicə
1. Ağrı kəsiciləri
•korsaj, müalicəvi bədən tərbiəsi, massaj
2. Resorbsiyanı dayandırmaq
•estroqenlər
3.Kalsium preparatı - Kаlsium D3-Nikomed
4. Vit.D Ergokalsiferol 400-1000 ME 1 dəfə 9 gün
•Kalsitonin ə/d – 100 vah
•günaşırı - 3 ay sonra 3 ay fasilə (3 il)
•Bifosfonat
•Bivalos
Бисфосфонаты: золотой
стандарт
в
лечении
остеопороза
Современные
доступные виды
лечения
Бисфосфонаты
Фториды
ЗГТ
Андрогены
Витамин D
ПаратгормонКальцитонин
Механизм действия
бисфосфонатов
1. Остеокласт активно резорбирует
костный матрикс
2. БИСФОСФОНАТ ( ) связывается с
поверхностью минерального
матрикса
3. БИСФОСФОНАТ захватывается
остеокластом
4. Остеокласт инактивируется
5. Остеокласт впадает в апоптоз
(‘суицид’) и умирает
Adapted from: Russell RG, Rogers MJ. Bone 1999;25:97–106
Yekun
• Оsteoporoz ağır tibbi və sosial-iqtisadi nəticələri olan,
yayılmış xəstəlikdir
• Hazırki dövrdə OP risk faktorları və diaqnostika
metodları yaxşı öyrənilmişdir
• Osteoporoz insan xəstəlikləri arasında ən vacibləri
sırasına daxil edilməlidir. Burada məqsəd
profilaktika, eləcə də vaxtında müalicə tədbirlərinin
görülməsi və sınıqların qarşısının alınması üçün
xəstələrin aşkar edilməsidir
Скачать