Tendencja rozwoju kompleksu paliwowo

Ɋ.Ⱦ. ɆȺȽɈɆȿɌ
ɇ.Ⱥ. ɆɂɊɈɇȿɇɄɈȼȺ
Narodowy Uniwersytet Mineralno-Surowcowy „Gornyj”, Sankt Petersburg, Rosja
ɇɚɰɢɨɧɚɥɶɧɵɣ ɦɢɧɟɪɚɥɶɧɨ-ɫɵɪɶɟɜɨɣ ɭɧɢɜɟɪɫɢɬɟɬ «Ƚɨɪɧɵɣ», Ɋɨɫɫɢɹ
Tendencja rozwoju kompleksu
paliwowo-energetycznego na przykáadzie
przemysáu wydobywczego wĊgla
Ɍɟɧɞɟɰɢɢ ɪɚɡɜɢɬɢɹ ɬɨɩɥɢɜɧɨ ɷɧɟɪɝɟɬɢɱɟɤɨɝɨ
ɤɨɦɩɥɟɤɫɚ ɧɚ ɩɪɢɦɟɪɟ ɭɝɥɟɞɨɛɵɜɚɸɳɟɣ ɨɬɪɚɫɥɢ
Artykuá jest poĞwiĊcony ogólnej ocenie wspóáczesnej sytuacji branĪy wĊglowej.
OkreĞlono w nim perspektywy rozwoju wydobycia wĊgla, kierunki doskonalenia
oraz dáugoterminowe tendencje modernizacji sektora górniczo-wydobywczego.
ɋɬɚɬɶɹ ɩɨɫɜɹɳɟɧɚ ɨɰɟɧɤɟ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɨɝɨ ɫɨɫɬɨɹɧɢɹ ɭɝɨɥɶɧɨɣ ɨɬɪɚɫɥɢ. Ɉɰɟɧɢɜɚɸɬɫɹ ɩɟɪɫɩɟɤɬɢɜɵ ɪɚɡɜɢɬɢɹ ɞɨɛɵɱɢ ɭɝɥɹ, ɧɚɩɪɚɜɥɟɧɢɹ ɫɨɜɟɪɲɟɧɫɬɜɨɜɚɧɢɹ,
ɞɨɥɝɨɫɪɨɱɧɵɟ ɬɟɧɞɟɧɰɢɢ ɦɨɞɟɪɧɢɡɚɰɢɢ ɝɨɪɧɨɞɨɛɵɜɚɸɳɟɣ ɨɬɪɚɫɥɢ.
1. WPROWADZENIE
1. ȼȼȿȾȿɇɂȿ
Analiza danych z ostatnich dziesiĊciu lat pokazuje
znaczne zwiĊkszenie wydobycia wĊgla na Ğwiecie.
Wzrost wydobycia wyniósá 2,5 mld Mg, a w 2010
roku osiągnąá wartoĞü 7,1 mld Mg. Dla porównania,
w minionym XX wieku, aby osiągnąü ten poziom
wydobycia, potrzebne byáo 77 lat. JednoczeĞnie naleĪy podkreĞliü równieĪ wiĊkszy udziaá wĊgla w Ğwiatowym bilansie paliwowo-energetycznym. W 2009 r.
wyniósá on ponownie 30%. W byáym Związku Radzieckim i w Rosji przed 1990 r. wydobycie wĊgla
stale i intensywnie rosáo. Po kryzysie lat 90. minionego wieku w Rosji poziom wydobycia wĊgla sprzed
kryzysu udaáo siĊ osiągnąü tylko górnikom Kuzbasu.
ɂɡɭɱɟɧɢɟ ɢɧɮɨɪɦɚɰɢɨɧɧɨɝɨ ɩɨɥɹ ɩɨɫɥɟɞɧɢɯ
ɞɟɫɹɬɢ ɥɟɬ ɜɵɹɜɥɹɟɬ ɫɬɪɟɦɢɬɟɥɶɧɨɟ ɭɜɟɥɢɱɟɧɢɟ
ɞɨɛɵɱɢ ɭɝɥɹ ɜ ɦɢɪɟ. Ɋɨɫɬ ɞɨɛɵɱɢ ɫɨɫɬɚɜɢɥ 2,5
ɦɥɪɞ. ɬ ɢ ɜ 2010 ɝ. Ⱦɨɫɬɢɝ ɰɢɮɪɵ ɜ 7,1 ɦɥɪɞ. ɬ.
Ⱦɥɹ ɫɪɚɜɧɟɧɢɹ, ɜ ɩɪɨɲɟɞɲɟɦ ɏɏ ɜɟɤɟ ɞɥɹ ɞɨɫɬɢɠɟɧɢɹ ɬɚɤɨɝɨ ɭɪɨɜɧɹ ɞɨɛɵɱɢ ɭɝɥɹ ɩɨɧɚɞɨɛɢɥɨɫɶ
77 ɥɟɬ. Ɉɞɧɨɜɪɟɦɟɧɧɨ ɧɟɨɛɯɨɞɢɦɨ ɨɬɦɟɬɢɬɶ
ɢ ɜɨɡɪɨɫɲɭɸ ɪɨɥɶ ɭɝɥɹ ɜ ɦɢɪɨɜɨɦ ɬɨɩɥɢɜɧɨɷɧɟɪɝɟɬɢɱɟɫɤɨɦ ɛɚɥɚɧɫɟ. ȼ 2009 ɝ. ɨɧɚ ɜɧɨɜɶ ɞɨɫɬɢɝɥɚ 30%. ȼ ɋɨɜɟɬɫɤɨɦ ɋɨɸɡɟ ɢ ɜ Ɋɨɫɫɢɢ ɞɨ
1990 ɝ. ɞɨɛɵɱɚ ɭɝɥɹ ɩɨɫɬɨɹɧɧɨ ɢ ɢɧɬɟɧɫɢɜɧɨ ɜɨɡɪɚɫɬɚɥɚ. ɉɨɫɥɟ ɤɪɢɡɢɫɚ 90-ɯ ɝɨɞɨɜ ɩɪɨɲɥɨɝɨ ɜɟɤɚ
ɩɪɟɞɤɪɢɡɢɫɧɵɣ ɭɪɨɜɟɧɶ ɞɨɛɵɱɢ ɭɝɥɹ ɜ ɫɬɪɚɧɟ
ɫɦɨɝɥɢ ɜɵɣɬɢ ɥɢɲɶ ɝɨɪɧɹɤɢ Ʉɭɡɛɚɫɫɚ.
2. ZASOBY WĉGLA I ICH LOKALIZACJA
NA ĝWIECIE
Wydobycie i zuĪycie wĊgla w latach 2001-2011
(rys. 1) wzrosáo dziĊki krajom regionu Azji i Pacyfiku: w Chinach – o 2138 mln Mg/rok, w Indiach –
o 246 mln Mg/rok, w Indonezji – o 233 mln Mg/rok,
a w Australii – o 82 mln Mg/rok.
2. ɁȺɉȺɋɕ ɍȽɅə ɂ ɂɏ ɊȺɁɆȿɓȿɇɂȿ
ȼ ɆɂɊȿ
Ɋɨɫɬ ɞɨɛɵɱɢ ɢ ɩɨɬɪɟɛɥɟɧɢɹ ɭɝɥɹ ɜ 2001-2011 ɝɝ.
(ɪɢɫ.1.) ɩɪɨɢɡɨɲɟɥ ɡɚ ɫɱɟɬ ɫɬɪɚɧ ȺɡɢɚɬɫɤɨɌɢɯɨɨɤɟɚɧɫɤɨɝɨ ɪɟɝɢɨɧɚ: ɜ Ʉɢɬɚɟ – ɧɚ 2138 ɦɥɧ.
ɬ/ɝɨɞ; ɜ ɂɧɞɢɢ – ɧɚ 246 ɦɥɧ. ɬ/ɝɨɞ; ɜ ɂɧɞɨɧɟɡɢɢ – ɧɚ
233 ɦɥɧ. ɬ/ɝɨɞ; ɜ Ⱥɜɫɬɪɚɥɢɢ – ɧɚ 82 ɦɥɧ. ɬ/ɝɨɞ.
Nr 2(516) KWIECIEē 2014
Mimo powszechnoĞci wystĊpowania záóĪ wĊgla jego Ğwiatowe zasoby są zlokalizowane są bardzo nierównomiernie. Jak widaü na podstawie danych przedstawionych na rys. 2., ponad 62% wszystkich odkrytych zasobów wĊgla na Ğwiecie znajduje siĊ w USA,
Rosji i Chinach.
45
ɇɟɫɦɨɬɪɹ ɧɚ ɲɢɪɨɤɭɸ ɪɚɫɩɪɨɫɬɪɚɧɺɧɧɨɫɬɶ
ɭɝɨɥɶɧɵɯ ɦɟɫɬɨɪɨɠɞɟɧɢɣ, ɦɢɪɨɜɵɟ ɡɚɩɚɫɵ ɭɝɥɟɣ
ɪɚɫɩɪɟɞɟɥɟɧɵ ɤɪɚɣɧɟ ɧɟɪɚɜɧɨɦɟɪɧɨ. Ʉɚɤ ɜɢɞɧɨ ɢɡ
ɩɪɟɞɫɬɚɜɥɟɧɧɵɯ ɞɚɧɧɵɯ ɪɢɫɭɧɤɟ 2, ɛɨɥɟɟ 62%
ɜɫɟɯ ɪɚɡɜɟɞɚɧɧɵɯ ɡɚɩɚɫɨɜ ɭɝɥɹ ɜ ɦɢɪɟ ɧɚɯɨɞɹɬɫɹ
ɜ ɋɒȺ, Ɋɨɫɫɢɢ ɢ Ʉɢɬɚɟ.
Rys. 1. IloĞü wĊgla w mln t wydobywana przez kraje przodujące w przemyĞle górniczo-wydobywczym [2]
Ɋɢɫ. 1. Ⱦɨɛɵɱɚ ɭɝɥɹ ɦɥɧ. ɬ ɨɫɧɨɜɧɵɦɢ ɝɨɪɧɨɞɨɛɵɜɚɸɳɢɦɢ ɫɬɪɚɧɚɦɢ [2]
Rosja dysponuje róĪnymi rodzajami wĊgla – brunatnym, kamiennym i antracytem. Caákowite geologiczne zasoby wĊgla wynoszą 6421 mld Mg, z czego
zasoby bilansowe to 5334 mld Mg. Ponad 2/3 caákowitych zasobów przypada na wĊgiel kamienny. Paliwo technologiczne – wĊgiel koksowniczy – stanowi
10% caákowitej iloĞci wĊgla kamiennego.
Rozmieszczenie záóĪ wĊglowych na terytorium Rosji jest bardzo nierównomierne. Gáówna czĊĞü wszystkich zasobów wĊgla skupiona jest w Tunguskim
i LeĔskim ZagáĊbiu WĊglowym. Pod wzglĊdem zasobów przemysáowych wĊgla wyróĪniają siĊ ZagáĊbie
KaĔsko-AczyĔskie i KuĨnieckie ZagáĊbie WĊglowe.
Ze wzglĊdu na wielkoĞü wydobycia Rosja zajmuje
piąte miejsce na Ğwiecie (po Chinach, USA, Indiach
i Australii). Do produkcji energii i ciepáa wykorzystywane jest 3/4 wydobywanego wĊgla, a 1/4 –
w przemyĞle hutniczym i chemicznym. Na eksport
przeznaczona jest niewielka czĊĞü – gáównie do Japonii i Korei Poáudniowej.
Ɋɨɫɫɢɹ ɪɚɫɩɨɥɚɝɚɟɬ ɪɚɡɧɨɨɛɪɚɡɧɵɦɢ ɬɢɩɚɦɢ ɭɝɥɟɣ
– ɛɭɪɵɦɢ, ɤɚɦɟɧɧɵɦɢ, ɚɧɬɪɚɰɢɬɚɦɢ. Ɉɛɳɢɟ ɝɟɨɥɨɝɢɱɟɫɤɢɟ ɡɚɩɚɫɵ ɭɝɥɹ ɫɨɫɬɚɜɥɹɸɬ 6421 ɦɥɪɞ. ɬ, ɢɡ
ɧɢɯ ɤɨɧɞɢɰɢɨɧɧɵɟ – 5334 ɦɥɪɞ. ɬ. ɋɜɵɲɟ 2/3 ɨɛɳɢɯ ɡɚɩɚɫɨɜ ɩɪɢɯɨɞɢɬɫɹ ɧɚ ɤɚɦɟɧɧɵɟ ɭɝɥɢ. Ɍɟɯɧɨɥɨɝɢɱɟɫɤɨɟ ɬɨɩɥɢɜɨ – ɤɨɤɫɭɸɳɢɟɫɹ ɭɝɥɢ – ɫɨɫɬɚɜɥɹɸɬ 1/10 ɨɬ ɨɛɳɟɝɨ ɤɨɥɢɱɟɫɬɜɚ ɤɚɦɟɧɧɵɯ ɭɝɥɟɣ.
Ɋɚɫɩɪɟɞɟɥɟɧɢɟ ɭɝɥɟɣ ɩɨ ɬɟɪɪɢɬɨɪɢɢ ɫɬɪɚɧɵ
ɤɪɚɣɧɟ ɧɟɪɚɜɧɨɦɟɪɧɨ. Ɉɫɧɨɜɧɚɹ ɱɚɫɬɶ ɨɛɳɟɝɟɨɥɨɝɢɱɟɫɤɢɯ ɡɚɩɚɫɨɜ ɭɝɥɹ ɫɨɫɪɟɞɨɬɨɱɟɧɚ ɜ Ɍɭɧɝɭɫɫɤɨɦ ɢ Ʌɟɧɫɤɨɦ ɛɚɫɫɟɣɧɚɯ. ɉɨ ɩɪɨɦɵɲɥɟɧɧɵɦ
ɡɚɩɚɫɚɦ ɭɝɥɹ ɜɵɞɟɥɹɸɬɫɹ Ʉɚɧɫɤɨ-Ⱥɱɢɧɫɤɢɣ
ɢ Ʉɭɡɧɟɰɤɢɣ ɛɚɫɫɟɣɧɵ.
ɉɨ ɨɛɴɟɦɚɦ ɞɨɛɵɱɢ ɭɝɥɹ Ɋɨɫɫɢɹ ɡɚɧɢɦɚɟɬ ɩɹɬɨɟ
ɦɟɫɬɨ ɜ ɦɢɪɟ (ɩɨɫɥɟ Ʉɢɬɚɹ, ɋɒȺ, ɂɧɞɢɢ ɢ Ⱥɜɫɬɪɚɥɢɢ), 3/4 ɞɨɛɵɜɚɟɦɨɝɨ ɭɝɥɹ ɢɫɩɨɥɶɡɭɟɬɫɹ ɞɥɹ
ɩɪɨɢɡɜɨɞɫɬɜɚ ɷɧɟɪɝɢɢ ɢ ɬɟɩɥɚ, 1/4 – ɜ ɦɟɬɚɥɥɭɪɝɢɢ ɢ ɯɢɦɢɱɟɫɤɨɣ ɩɪɨɦɵɲɥɟɧɧɨɫɬɢ. ɇɚ ɷɤɫɩɨɪɬ
ɢɞɟɬ ɧɟɛɨɥɶɲɚɹ ɱɚɫɬɶ, ɜ ɨɫɧɨɜɧɨɦ ɜ əɩɨɧɢɸ
ɢ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɭ Ʉɨɪɟɹ.
3. CHARAKTERYSTYKA WYDOBYCIA
WĉGLA W ROSJI
3. ɏȺɊȺɄɌȿɊɂɋɌɂɄȺ ɍȽɅȿȾɈȻɕɑɂ
ȼ ɊɈɋɋɂɂ
Pod wzglĊdem wielkoĞci rocznego wydobycia
moĪna obecnie podzieliü dziaáające w branĪy wĊglowej rosyjskie kopalnie w nastĊpujący sposób:
do 100 tys. Mg – 9 kopalĔ,
101-300 tys. Mg – 12 kopalĔ,
301-600 tys. Mg – 15 kopalĔ,
601-900 tys. Mg – 15 kopalĔ,
901-1200 tys. Mg – 9 kopalĔ,
1201-1500 tys. Mg – 5 kopalĔ,
ɇɚ ɫɟɝɨɞɧɹɲɧɢɣ ɞɟɧɶ ɦɨɠɧɨ ɫɥɟɞɭɸɳɢɦ ɨɛɪɚɡɨɦ ɪɚɫɩɪɟɞɟɥɢɬɶ ɞɟɣɫɬɜɭɸɳɢɟ ɜ ɭɝɨɥɶɧɨɣ ɨɬɪɚɫɥɢ ɲɚɯɬɵ ɩɨ ɨɛɴɟɦɭ ɝɨɞɨɜɨɣ ɞɨɛɵɱɢ:
ɞɨ 100 ɬɵɫ. ɬ – 9 ɲɚɯɬ;
101-300 ɬɵɫ. ɬ – 12 ɲɚɯɬ;
301-600 ɬɵɫ. ɬ – 15 ɲɚɯɬ;
601-900 ɬɵɫ. ɬ – 15 ɲɚɯɬ;
901-1200 ɬɵɫ. ɬ – 9 ɲɚɯɬ;
1201-1500 ɬɵɫ. ɬ – 5 ɲɚɯɬ;
MECHANIZACJA I AUTOMATYZACJA GÓRNICTWA
46
1501-2000 tys. Mg – 12 kopalĔ,
2001-2500 tys. Mg – 5 kopalĔ,
2501-3000 tys. Mg – 3 kopalnie,
3001-3500 tys. Mg – 4 kopalnie,
powyĪej 3500 tys. Mg – 3 kopalnie.
1501-2000 ɬɵɫ. ɬ – 12 ɲɚɯɬ;
2001-2500 ɬɵɫ. ɬ – 5 ɲɚɯɬ;
2501-3000 ɬɵɫ. ɬ – 3 ɲɚɯɬɵ;
3001-3500 ɬɵɫ. ɬ – 4 ɲɚɯɬɵ;
ɫɜɵɲɟ 3500 ɬɵɫ. ɬ – 3 ɲɚɯɬɵ.
Rys. 2. Lokalizacja zasobów wĊgla na Ğwiecie w 2011 roku [2]
Ɋɢɫ. 2. Ɋɚɫɩɪɟɞɟɥɟɧɢɟ ɡɚɩɚɫɨɜ ɭɝɥɹ ɜ ɦɢɪɟ ɜ 2011 ɝɨɞɭ [2]
NiezaleĪnie od zalegania pokáadów wĊgla w Rosji
w analizie porównawczej [2] daáo siĊ zauwaĪyü, Īe
obecnie caákowita wydajnoĞü wydobycia skalnych
kopalin uĪytecznych w Rosji jest o 1,5-4 razy mniejsza niĪ w USA, wydajnoĞü pracy górników jest
o 5-10 razy mniejsza niĪ w USA, a wydajnoĞü pracy
górniczych oddziaáów wydobywczych jest o 1,2-2,5
razy mniejsza niĪ w USA.
Powstaáą sytuacjĊ moĪna wyjaĞniü, analizując duĪe
przedsiĊbiorstwa górniczo-wydobywcze Kuzbasu [1].
Obecnie 28,2% caáego rosyjskiego wĊgla jest wydobywane przez OAO „SUEK” [ɈȺɈ «ɋɍɗɄ»]. Koszt
wáasny wydobycia SUEK jest o 2,2 razy mniejszy od
Ğredniej wartoĞci w Federacji Rosyjskiej. Wzrost
wydobycia w jednostce czasu z przodka wybierkowego ogólnie dla firmy OAO „SUEK” w okresie od
2007 roku wyniósá 148%.
Aby zachowaü obiektywizm, naleĪy podkreĞliü, Īe
tak wysokie wskaĨniki osiągniĊto pomimo pogorszenia warunków eksploatacji:
Ğrednia gáĊbokoĞü eksploatacji pokáadów wĊgla
metodą podziemną wzrosáa z 310 m w 2000 r. do
425 m w 2010 r., udziaá kopalĔ niegazowych
zmniejszyá siĊ z 23% w 2000 r. do 10% w 2010 r.,
a udziaá kopalĔ zagroĪonych wybuchem metanu, pyáu wĊglowego i tąpniĊciami wzrósá z 28% do 30%,
wspóáczynnik nakáadu dla wyrobisk w kopalniach
odkrywkowych wzrósá z 3,9 do 5,5 m3/Mg.
Analiza pokazaáa [2], Īe gáównym czynnikiem hamującym zwiĊkszenie wydobycia z przodka wybierkowego w kopalniach podziemnych staáa siĊ iloĞü
wydzielanych gazów. Podczas gdy w 2005 r. nie
stosowano kompleksowej degazacji (odmetanowania)
pokáadów, to w 2012 roku prace te byáy prowadzone
juĪ w siedmiu kopalniach.
ɇɟɫɦɨɬɪɹ ɧɚ ɢɦɟɸɳɢɟɫɹ ɩɪɟɢɦɭɳɟɫɬɜɚ ɜ ɧɚɥɢɱɢɢ ɭɝɨɥɶɧɵɯ ɪɟɫɭɪɫɨɜ, ɩɪɢ ɫɪɚɜɧɢɬɟɥɶɧɨɦ ɚɧɚɥɢɡɟ ɦɨɠɧɨ ɨɬɦɟɬɢɬɶ, ɱɬɨ ɧɚ ɫɟɝɨɞɧɹɲɧɢɣ ɞɟɧɶ
ɨɛɳɚɹ ɩɪɨɢɡɜɨɞɢɬɟɥɶɧɨɫɬɶ ɩɪɢ ɞɨɛɵɱɟ ɬɜɟɪɞɵɯ
ɩɨɥɟɡɧɵɯ ɢɫɤɨɩɚɟɦɵɯ ɜ Ɋɨɫɫɢɢ ɜ 1,5-4 ɪɚɡɚ ɧɢɠɟ,
ɱɟɦ ɜ ɋɒȺ, ɩɪɨɢɡɜɨɞɢɬɟɥɶɧɨɫɬɶ ɬɪɭɞɚ ɝɨɪɧɨɪɚɛɨɱɢɯ ɜ 5-10 ɪɚɡ ɧɢɠɟ, ɱɟɦ ɜ ɋɒȺ, ɩɪɨɢɡɜɨɞɢɬɟɥɶɧɨɫɬɶ ɬɪɭɞɚ ɝɨɪɧɨɪɚɛɨɱɢɯ ɞɨɛɵɱɧɵɯ ɭɱɚɫɬɤɨɜ ɜ 1,2-2,5 ɪɚɡɚ ɧɢɠɟ, ɱɟɦ ɜ ɋɒȺ.
ɋɥɨɠɢɜɲɭɸɫɹ ɫɢɬɭɚɰɢɸ ɦɨɠɧɨ ɪɚɫɤɪɵɬɶ, ɚɧɚɥɢɡɢɪɭɹ ɩɟɪɟɞɨɜɨɣ ɨɩɵɬ ɝɨɪɧɨɞɨɛɵɜɚɸɳɢɯ
ɩɪɟɞɩɪɢɹɬɢɣ Ʉɭɡɛɚɫɫɚ [1]. ɇɚ ɫɟɝɨɞɧɹɲɧɢɣ ɞɟɧɶ
28.2% ɜɫɟɝɨ ɪɨɫɫɢɣɫɤɨɝɨ ɭɝɥɹ ɞɨɛɵɜɚɟɬ ɈȺɈ
«ɋɍɗɄ». ɋɟɛɟɫɬɨɢɦɨɫɬɶ ɞɨɛɵɱɢ ɋɍɗɄ ɜ 2.2 ɪɚɡɚ
ɧɢɠɟ ɫɪɟɞɧɟɣ ɩɨ ɊɎ.
Ɋɨɫɬ ɧɚɝɪɭɡɨɤ ɧɚ ɨɱɢɫɬɧɨɣ ɡɚɛɨɣ ɜ ɰɟɥɨɦ ɩɨ
ɤɨɦɩɚɧɢɢ ɈȺɈ ɋɍɗɄ ɡɚ ɩɟɪɢɨɞ ɫ 2007 ɝɨɞɚ ɫɨɫɬɚɜɢɥ 148%.
Ⱦɥɹ ɨɛɴɟɤɬɢɜɧɨɫɬɢ ɧɟɨɛɯɨɞɢɦɨ ɨɬɦɟɬɢɬɶ, ɱɬɨ
ɩɨɞɨɛɧɵɟ ɜɵɫɨɤɢɟ ɩɨɤɚɡɚɬɟɥɢ ɞɨɫɬɢɝɧɭɬɵ ɧɚ
ɮɨɧɟ ɭɯɭɞɲɟɧɢɟ ɭɫɥɨɜɢɣ ɪɚɡɪɚɛɨɬɤɢ:
ɫɪɟɞɧɹɹ ɝɥɭɛɢɧɚ ɨɬɪɚɛɨɬɤɢ ɩɥɚɫɬɨɜ ɩɨɞɡɟɦɧɵɦ ɫɩɨɫɨɛɨɦ ɜɵɪɨɫɥɚ ɫ 310 ɦ ɜ 2000 ɝ. ɞɨ 425
ɦ ɜ 2010ɝ.; ɞɨɥɹ ɧɟɝɚɡɨɜɵɯ ɲɚɯɬ ɫɧɢɡɢɥɚɫɶ
23% ɜ 2000 ɝ. ɞɨ 10% ɜ 2010ɝ.; ɞɨɥɹ ɲɚɯɬ
ɨɩɚɫɧɵɯ ɩɨ ɜɡɪɵɜɚɦ ɦɟɬɚɧɚ, ɭɝɨɥɶɧɨɣ ɩɵɥɢ
ɢ ɝɨɪɧɵɦ ɭɞɚɪɚɦ ɜɵɪɨɫɥɚ ɫ 28% ɞɨ 30%;
ɤɨɷɮɮɢɰɢɟɧɬ ɜɫɤɪɵɲɢ ɧɚ ɪɚɡɪɟɡɚɯ ɜɵɪɨɫ ɫ 3.9
ɤɭɛ.ɦ/ɬ ɞɨ 5.5 ɤɭɛ.ɦ/ɬ.
Ⱥɧɚɥɢɡ ɩɨɤɚɡɚɥ [2], ɱɬɨ ɫɧɨɜɧɵɦ ɫɞɟɪɠɢɜɚɸɳɢɦ
ɮɚɤɬɨɪɨɦ ɩɨɜɵɲɟɧɢɹ ɧɚɝɪɭɡɨɤ ɧɚ ɨɱɢɫɬɧɨɣ ɡɚɛɨɣ
ɫɬɚɥɢ ɨɛɴɟɦɵ ɝɚɡɨɜɵɞɟɥɟɧɢɹ. ȿɫɥɢ ɜ 2005 ɤɨɦɩɥɟɤɫɧɚɹ ɞɟɝɚɡɚɰɢɹ ɩɥɚɫɬɨɜ ɧɟ ɩɪɢɦɟɧɹɥɚɫɶ, ɬɨ ɜ 2012 ɝɨɞɭ
ɷɬɢ ɪɚɛɨɬɵ ɜɟɞɭɬɫɹ ɭɠɟ ɧɚ 7 ɩɪɟɞɩɪɢɹɬɢɹɯ.
Nr 2(516) KWIECIEē 2014
47
4. ZAGROĩENIE METANOWE
W ROSYJSKICH KOPALNIACH
4. ɆȿɌȺɇɈɈɉȺɋɇɈɋɌɖ
ȼ ɊɍɋɋɄɂɏ ɒȺɏɌȺɏ
Metan jest formą gazu naturalnego, który znajduje
siĊ w pokáadach wĊgla. Jest to jeden z istotnych
czynników ryzyka w procesie eksploatacji kopalĔ.
Z reguáy zawartoĞü metanu wzrasta wraz z gáĊbokoĞcią zalegania wĊgla. WáaĞnie dlatego ryzyko awarii
związanych z wybuchami w kopalniach bĊdzie wzrastaü w miarĊ wydobycia pokáadów wĊgla zalegających na wiĊkszej gáĊbokoĞci.
Substancja wĊglowa gromadzi metan w róĪnych
formach. IloĞü wolnego metanu w szczelinach i porach w naturalnych warunkach zalegania wynosi
2-12%, w adsorbowanym gazie – 8-16%, w gazie
sorbowanym chemicznie – 1-2%. NajwiĊksza iloĞü
metanu – w granicach 70-80% – znajduje siĊ w przestrzeni miĊdzycząsteczkowej i jest utrzymywana
dziĊki siáom cząsteczkowym. Podstawowa iloĞü gazu
jest uwalniana do atmosfery kopalni z wĊgla podczas
jego wydobycia i transportu po wyrobiskach górniczych [3]. Na rys. 3. przedstawiono liczbĊ i skutki
zdarzeĔ związanych z wybuchem mieszaniny metanu
z powietrzem.
Ɇɟɬɚɧ ɭɝɨɥɶɧɵɯ ɩɥɚɫɬɨɜ ɩɪɟɞɫɬɚɜɥɹɟɬ ɫɨɛɨɣ
ɮɨɪɦɭ ɩɪɢɪɨɞɧɨɝɨ ɝɚɡɚ, ɫɨɞɟɪɠɚɳɟɝɨɫɹ ɜ ɩɥɚɫɬɚɯ
ɭɝɥɹ. ɗɬɨ ɨɞɢɧ ɢɡ ɫɭɳɟɫɬɜɟɧɧɵɯ ɮɚɤɬɨɪɨɜ ɪɢɫɤɚ
ɜ ɩɪɨɰɟɫɫɟ ɷɤɫɩɥɭɚɬɚɰɢɢ ɲɚɯɬ. Ʉɚɤ ɩɪɚɜɢɥɨ, ɫɨɞɟɪɠɚɧɢɟ ɦɟɬɚɧɚ ɪɚɫɬɟɬ ɫ ɭɜɟɥɢɱɟɧɢɟɦ ɝɥɭɛɢɧɵ
ɡɚɥɟɝɚɧɢɹ ɭɝɥɹ. ɂɦɟɧɧɨ ɩɨɷɬɨɦɭ ɪɢɫɤ ɚɜɚɪɢɣ,
ɫɜɹɡɚɧɧɵɯ ɫɨ ɜɡɪɵɜɚɦɢ ɧɚ ɲɚɯɬɚɯ, ɛɭɞɟɬ ɧɚɪɚɫɬɚɬɶ ɩɨ ɦɟɪɟ ɜɵɪɚɛɨɬɤɢ ɩɥɚɫɬɨɜ ɭɝɥɹ ɧɢɠɧɟɝɨ
ɡɚɥɟɝɚɧɢɹ.
ɍɝɨɥɶɧɨɟ ɜɟɳɟɫɬɜɨ ɧɚɤɚɩɥɢɜɚɟɬ ɦɟɬɚɧ ɜ ɪɚɡɥɢɱɧɵɯ ɮɨɪɦɚɯ. Ʉɨɥɢɱɟɫɬɜɨ ɫɜɨɛɨɞɧɨɝɨ ɦɟɬɚɧɚ
ɜɧɭɬɪɢ ɬɪɟɳɢɧ ɢ ɩɨɪ ɜ ɟɫɬɟɫɬɜɟɧɧɵɯ ɭɫɥɨɜɢɹɯ
ɡɚɥɟɝɚɧɢɹ ɫɨɫɬɚɜɥɹɟɬ 2-12%; ɚɞɫɨɪɛɢɪɨɜɚɧɧɵɣ ɝɚɡ
– 8-16%; ɯɢɦɢɱɟɫɤɢ ɫɨɪɛɢɪɨɜɚɧɧɵɣ ɝɚɡ – 1-2%.
ɇɚɢɛɨɥɶɲɟɟ ɤɨɥɢɱɟɫɬɜɨ ɦɟɬɚɧɚ – ɜ ɩɪɟɞɟɥɚɯ
70-80%, ɧɚɯɨɞɢɬɫɹ ɜ ɦɟɠɦɨɥɟɤɭɥɹɪɧɨɦ ɩɪɨɫɬɪɚɧɫɬɜɟ ɢ ɭɞɟɪɠɢɜɚɟɬɫɹ ɦɨɥɟɤɭɥɹɪɧɵɦɢ ɫɢɥɚɦɢ.
Ɉɫɧɨɜɧɨɟ ɤɨɥɢɱɟɫɬɜɨ ɝɚɡɚ ɞɟɫɨɪɛɢɪɭɟɬɫɹ ɜ ɲɚɯɬɧɭɸ ɚɬɦɨɫɮɟɪɭ ɢɡ ɭɝɥɹ ɩɪɢ ɟɝɨ ɞɨɛɵɱɟ ɢ ɬɪɚɧɫɩɨɪɬɢɪɨɜɤɟ ɩɨ ɝɨɪɧɵɦ ɜɵɪɚɛɨɬɤɚɦ [3]. ɇɚ ɪɢɫɭɧɤɟ 3 ɩɪɟɞɫɬɚɜɥɟɧɚ ɞɢɧɚɦɢɤɚ ɩɪɨɢɫɲɟɫɬɜɢɣ, ɫɜɹɡɚɧɧɵɯ ɫɨ ɜɡɪɵɜɨɦ ɦɟɬɚɧɨɜɨɡɞɭɲɧɨɣ ɫɦɟɫɢ.
Rys. 3. Dynamika wybuchów mieszaniny metanu z powietrzem i liczba poszkodowanych [3]
Ɋɢɫ. 3. Ⱦɢɧɚɦɢɤɚ ɜɡɪɵɜɨɜ ɦɟɬɚɧɨɜɨɡɞɭɲɧɨɣ ɫɦɟɫɢ ɢ ɩɨɫɬɪɚɞɚɜɲɢɯ [3]
Technologia odmetanowania pokáadów wĊgla z ich
wczeĞniejszym szczelinowaniem hydraulicznym
obejmuje trzy podstawowe etapy: oddziaáywanie
hydrodynamiczne, wykonanie odwiertów i pozyskanie gazu z pokáadów wĊgla oraz odpompowanie gazu
z przestrzeni wyrobiska po wykonaniu prac wybierkowych z odwiertów szczelinowanych hydraulicznie.
Ɍɟɯɧɨɥɨɝɢɹ ɞɟɝɚɡɚɰɢɢ ɭɝɨɥɶɧɵɯ ɩɥɚɫɬɨɜ
ɫ ɩɪɟɞɜɚɪɢɬɟɥɶɧɵɦ ɢɯ ɝɢɞɪɨɪɚɫɱɥɟɧɟɧɢɟɦ (ȽɊɉ)
ɜɤɥɸɱɚɟɬ ɬɪɢ ɨɫɧɨɜɧɵɯ ɷɬɚɩɚ: ɝɢɞɪɨɞɢɧɚɦɢɱɟɫɤɨɟ ɜɨɡɞɟɣɫɬɜɢɟ; ɨɫɜɨɟɧɢɟ ɫɤɜɚɠɢɧ ɢ ɢɡɜɥɟɱɟɧɢɟ
ɝɚɡɚ ɢɡ ɭɝɨɥɶɧɵɯ ɩɥɚɫɬɨɜ, ɚ ɬɚɤɠɟ ɨɬɫɨɫ ɝɚɡɚ ɢɡ
ɜɵɪɚɛɨɬɚɧɧɨɝɨ ɩɪɨɫɬɪɚɧɫɬɜɚ ɩɨɫɥɟ ɩɨɞɪɚɛɨɬɤɢ
ɫɤɜɚɠɢɧ ȽɊɉ ɨɱɢɫɬɧɵɦɢ ɪɚɛɨɬɚɦɢ. Ƚɢɞɪɨɪɚɫɱɥɟ-
48
Metodzie szczelinowania hydraulicznego z jednego
odwiertu mogą byü poddane pokáady i warstwy wĊgla
o gruboĞci powyĪej 0,2 m oraz skaáy gazonoĞne i trudno
urabialne. Obecnie w wiĊkszoĞci przypadków gáównym
rodzajem oddziaáywania pozostaje oddziaáywanie hydrauliczne, które w szeregu warunków jest wspomagane
dodatkowym pomocniczym oddziaáywaniem.
5. ZWIĉKSZANIE EFEKTYWNOĝCI
WYDOBYCIA
Aby zrekompensowaü pogarszające siĊ warunki
górniczo-geologiczne i zachowaü efektywnoĞü produkcji zakáadu wydobywczego, konieczne jest
zwiĊkszenie skutecznoĞci operacyjnej. Od 2005 roku
dla podziemnych prac górniczych stosuje siĊ szereg
zasadniczych ulepszeĔ operacyjnych, które pozwalają
istotnie obniĪyü wpáyw negatywnych czynników:
• zwiĊkszenie dáugoĞci Ğciany z 200 do 300 m –
pozwala do 30-50% zwiĊkszyü zasoby pola eksploatacyjnego i, odpowiednio, zmniejszyü liczbĊ
ponownych „wyzbrajaĔ” i „zbrojeĔ” wyrobisk
Ğcianowych i strat wydobycia w okresie takiego
wymuszonego przestoju,
• zwiĊkszenie dáugoĞci pól eksploatacyjnych – równieĪ daje moĪliwoĞü zmniejszenia liczby przejĞü
ze Ğciany do Ğciany, daje przyrost zapasów i moĪliwoĞü istotnego zmniejszenia zakresu prowadzenia wyrobiska, który jest niezbĊdny do przygotowania zapasów do wybierania,
• przejĞcie na system technologiczny kopalniaĞciana – prowadzenie wydobycia z jednego przodka pozwala:
skoncentrowaü zasoby materialne i ludzkie w jednym oddziale wydobywczym,
zwiĊkszyü iloĞü podawanego powietrza do przodków wybierkowych i przygotowawczych, zwiĊkszając tym samym bezpieczeĔstwo pracy w kopalniach gazowych i dopuszczalne obciąĪenie sprzĊtu,
zlikwidowaü (czĊĞciowo lub caákowicie) skomplikowane podziemne systemy transportowe, co
zwiĊkszy techniczną sprawnoĞü ciągów transportowych,
• modernizacja linii transportowych, tj.: zwiĊkszenie
szerokoĞci taĞmy przenoĞników; rezygnacja
z zastosowania niebezpiecznych (szynowych – linowych) systemów transportu i ich wymiana na
jednoszynowy transport z napĊdem Diesla; rezygnacja z przewozów z zastosowaniem lokomotywy i przejĞcie na caákowicie przenoĞnikowe systemy transportu; zastosowanie przetworników czĊstotliwoĞci, pozwalających na páynne uruchomienie áaĔcucha przenoĞników zgrzebáowych, zmianĊ
MECHANIZACJA I AUTOMATYZACJA GÓRNICTWA
ɧɟɧɢɸ ɢɡ ɨɞɧɨɣ ɫɤɜɚɠɢɧɵ ɦɨɝɭɬ ɛɵɬɶ ɩɨɞɜɟɪɝɧɭɬɵ ɩɥɚɫɬɵ ɭɝɥɹ ɦɨɳɧɨɫɬɶɸ ɫɜɵɲɟ 0,2 ɦ,
ɚ ɬɚɤɠɟ ɬɪɭɞɧɨɨɛɪɭɲɚɟɦɵɟ ɢ ɝɚɡɨɧɨɫɧɵɟ ɩɨɪɨɞɵ. ȼ ɧɚɫɬɨɹɳɟɟ ɜɪɟɦɹ ɜ ɛɨɥɶɲɢɧɫɬɜɟ ɫɥɭɱɚɟɜ ɛɚɡɨɜɵɦ ɜɨɡɞɟɣɫɬɜɢɟɦ ɨɫɬɚɺɬɫɹ ɝɢɞɪɚɜɥɢɱɟɫɤɨɟ ɜɨɡɞɟɣɫɬɜɢɟ, ɤɨɬɨɪɨɟ ɜ ɪɹɞɟ ɭɫɥɨɜɢɣ
ɧɟɨɛɯɨɞɢɦɨ ɩɨɞɤɪɟɩɥɹɬɶ ɞɨɩɨɥɧɢɬɟɥɶɧɵɦɢ
ɢ ɜɫɩɨɦɨɝɚɬɟɥɶɧɵɦɢ ɜɨɡɞɟɣɫɬɜɢɹɦɢ.
5. ɍȼȿɅɂɑȿɇɂȿ ɉɊɈɂɁȼɈȾɂɌȿɅɖɇɈɋɌɂ
ȾɈȻɕɑɂ
Ⱦɥɹ
ɤɨɦɩɟɧɫɚɰɢɢ
ɭɯɭɞɲɚɸɳɢɯɫɹ
ɝɨɪɧɨɝɟɨɥɨɝɢɱɟɫɤɢɯ ɭɫɥɨɜɢɣ ɢ ɫɨɯɪɚɧɟɧɢɹ ɩɪɢɛɵɥɶɧɨɫɬɢ
ɛɢɡɧɟɫɚ ɞɥɹ ɝɨɪɧɨɞɨɛɵɜɚɸɳɟɝɨ ɩɪɟɞɩɪɢɹɬɢɹ ɠɢɡɧɟɧɧɨ ɧɟɨɛɯɨɞɢɦɨ ɩɨɜɵɲɟɧɢɟ ɨɩɟɪɚɰɢɨɧɧɨɣ ɷɮɮɟɤɬɢɜɧɨɫɬɢ. ɋ 2005 ɝɨɞɚ ɧɚ ɩɨɞɡɟɦɧɵɯ ɝɨɪɧɵɯ
ɪɚɛɨɬɚɯ ɛɵɥ ɩɪɢɧɹɬ ɪɹɞ ɩɪɢɧɰɢɩɢɚɥɶɧɵɯ ɨɩɟɪɚɰɢɨɧɧɵɯ ɭɥɭɱɲɟɧɢɣ, ɩɨɡɜɨɥɢɜɲɢɯ ɫɭɳɟɫɬɜɟɧɧɨ ɫɧɢɡɢɬɶ ɜɥɢɹɧɢɟ ɨɬɪɢɰɚɬɟɥɶɧɵɯ ɮɚɤɬɨɪɨɜ:
• ɭɜɟɥɢɱɟɧɢɟ ɞɥɢɧɵ ɥɚɜɵ ɫ 200 ɞɨ 300 ɦ ɩɨɡɜɨɥɹɟɬ ɞɨ 30-50% ɭɜɟɥɢɱɢɬɶ ɡɚɩɚɫɵ ɜɵɟɦɨɱɧɨɝɨ
ɩɨɥɹ, ɢ, ɫɨɨɬɜɟɬɫɬɜɟɧɧɨ, ɫɨɤɪɚɬɢɬɶ ɱɢɫɥɨ ɩɟɪɟ
ɦɨɧɬɚɠɟɣ ɢ ɩɨɬɟɪɢ ɞɨɛɵɱɢ ɜ ɩɟɪɢɨɞ ɜɵɧɭɠɞɟɧɧɨɝɨ ɩɪɨɫɬɨɹ;
• ɭɜɟɥɢɱɟɧɢɟ ɞɥɢɧ ɜɵɟɦɨɱɧɵɯ ɫɬɨɥɛɨɜ ɬɚɤɠɟ ɞɚɟɬ
ɜɨɡɦɨɠɧɨɫɬɶ ɫɨɤɪɚɬɢɬɶ ɱɢɫɥɨ ɩɟɪɟɯɨɞɨɜ ɢɡ ɥɚɜɵ ɜ ɥɚɜɭ, ɞɚɟɬ ɩɪɢɪɨɫɬ ɡɚɩɚɫɨɜ ɢ ɜɨɡɦɨɠɧɨɫɬɶ
ɫɭɳɟɫɬɜɟɧɧɨ ɭɦɟɧɶɲɢɬɶ ɨɛɴɟɦɵ ɩɪɨɯɨɞɤɢ, ɧɟɨɛɯɨɞɢɦɵɟ ɞɥɹ ɩɨɞɝɨɬɨɜɤɢ ɡɚɩɚɫɨɜ ɤ ɜɵɟɦɤɟ;
• ɩɟɪɟɯɨɞ ɧɚ ɬɟɯɧɨɥɨɝɢɱɟɫɤɢɟ ɫɯɟɦɭ ɲɚɯɬɚ-ɥɚɜɚ.
ɉɟɪɟɯɨɞ ɧɚ ɜɟɞɟɧɢɟ ɞɨɛɵɱɢ ɨɞɧɢɦ ɡɚɛɨɟɦ ɩɨɡɜɨɥɹɟɬ:
ɫɤɨɧɰɟɧɬɪɢɪɨɜɚɬɶ ɦɚɬɟɪɢɚɥɶɧɵɟ ɢ ɥɸɞɫɤɢɟ
ɪɟɫɭɪɫɵ ɧɚ ɨɞɧɨɦ ɞɨɛɵɱɧɨɦ ɭɱɚɫɬɤɟ;
ɭɜɟɥɢɱɢɬɶ ɤɨɥɢɱɟɫɬɜɨ ɩɨɞɚɜɚɟɦɨɝɨ ɜɨɡɞɭɯɚ
ɜ ɨɱɢɫɬɧɵɟ ɢ ɩɨɞɝɨɬɨɜɢɬɟɥɶɧɵɟ ɡɚɛɨɢ, ɬɟɦ
ɫɚɦɵɦ ɩɨɜɵɫɢɜ ɩɪɨɦɵɲɥɟɧɧɭɸ ɛɟɡɨɩɚɫɧɨɫɬɶ ɧɚ ɝɚɡɨɜɵɯ ɲɚɯɬɚɯ ɢ ɩɨɜɵɫɢɜ ɞɨɩɭɫɬɢɦɵɟ ɧɚɝɪɭɡɤɢ ɧɚ ɨɛɨɪɭɞɨɜɚɧɢɟ;
ɱɚɫɬɢɱɧɨ ɢɥɢ ɩɨɥɧɨɫɬɶɸ ɢɡɛɚɜɢɬɶɫɹ ɨɬ
ɫɥɨɠɧɵɯ ɩɨɞɡɟɦɧɵɯ ɬɪɚɧɫɩɨɪɬɧɵɯ ɫɢɫɬɟɦ,
ɩɨɜɵɫɢɜ ɬɟɯɧɢɱɟɫɤɭɸ ɝɨɬɨɜɧɨɫɬɶ ɬɪɚɧɫɩɨɪɬɧɵɯ ɰɟɩɨɱɟɤ.
• ɦɨɞɟɪɧɢɡɚɰɢɹ ɬɪɚɧɫɩɨɪɬɧɵɯ ɥɢɧɢɣ: ɭɜɟɥɢɱɟɧɢɹ
ɲɢɪɢɧɵ ɥɟɧɬɵ ɤɨɧɜɟɣɟɪɨɜ, ɨɬɤɚɡ ɨɬ ɢɫɩɨɥɶɡɨɜɚɧɢɹ ɨɩɚɫɧɵɯ ɪɟɥɶɫɨɜɵɯ ɤɚɧɚɬɧɵɯ ɫɢɫɬɟɦ ɞɨɫɬɚɜɤɢ ɢ ɡɚɦɟɧɚ ɢɯ ɧɚ ɦɨɧɨɪɟɥɶɫɨɜɵɣ ɞɢɡɟɥɟɜɨɡɧɵɣ
ɬɪɚɧɫɩɨɪɬ, ɨɬɤɚɡ ɨɬ ɥɨɤɨɦɨɬɢɜɧɨɣ ɨɬɤɚɬɤɢ ɢ ɩɟɪɟɜɨɞ ɧɚ ɩɨɥɧɭɸ ɤɨɧɜɟɣɟɪɢɡɚɰɢɸ, ɢɫɩɨɥɶɡɨɜɚɧɢɟ ɱɚɫɬɨɬɧɵɯ ɩɪɟɨɛɪɚɡɨɜɚɬɟɥɟɣ, ɩɨɡɜɨɥɹɸɳɢɯ
ɨɫɭɳɟɫɬɜɥɹɬɶ ɩɥɚɜɧɵɣ ɡɚɩɭɫɤ ɤɨɧɜɟɣɟɪɧɨɣ ɰɟɩɨɱɤɢ, ɢɡɦɟɧɹɬɶ ɫɤɨɪɨɫɬɶ ɞɜɢɠɟɧɢɹ ɥɟɧɬɵ
Nr 2(516) KWIECIEē 2014
prĊdkoĞci ruchu taĞmy przenoĞników taĞmowych
w zaleĪnoĞci od intensywnoĞci przepáywu áadunku
i – w rezultacie – wydáuĪenie o 20% okresu eksploatacji urządzeĔ i agregatów oraz zmniejszenie
o 30% zuĪycia energii elektrycznej – pozwoliáy
istotnie zwiĊkszyü wydajnoĞü ciągów transportowych (przenoĞnikowych) i dostosowaü ją wzglĊdem wydajnoĞci przodka wybierkowego,
• modernizacja infrastruktury systemów wentylacji
– związana zarówno z zaostrzeniem wymagaĔ organów kontroli, jak i z tym, Īe graniczne obciąĪenia na sprzĊt wydobywczy są bezpoĞrednio uzaleĪnione od stanu atmosfery w kopalni.
Na rys. 4. przedstawiono zakres zmiany liczby
przodków wybierkowych przy zwiĊkszeniu dáugoĞci
przodków wybierkowych i pól eksploatacyjnych.
49
ɜ ɡɚɜɢɫɢɦɨɫɬɢ ɨɬ ɢɧɬɟɧɫɢɜɧɨɫɬɢ ɝɪɭɡɨɩɨɬɨɤɚ
ɢ, ɤɚɤ ɪɟɡɭɥɶɬɚɬ, ɧɚ 20% ɭɜɟɥɢɱɢɬɶ ɫɪɨɤ ɫɥɭɠɛɵ
ɭɡɥɨɜ ɢ ɚɝɪɟɝɚɬɨɜ ɢ ɧɚ 30% ɫɨɤɪɚɬɢɬɶ ɪɚɫɯɨɞ
ɷɥɟɤɬɪɨɷɧɟɪɝɢɢ - ɩɨɡɜɨɥɢɥɚ ɫɭɳɟɫɬɜɟɧɧɨ ɭɜɟɥɢɱɢɬɶ ɩɪɨɢɡɜɨɞɢɬɟɥɶɧɨɫɬɶ ɤɨɧɜɟɣɟɪɧɵɯ ɰɟɩɨɱɟɤ
ɢ ɩɪɢɜɟɫɬɢ ɟɟ ɜ ɫɨɨɬɜɟɬɫɬɜɢɟ ɫ ɩɪɨɢɡɜɨɞɢɬɟɥɶɧɨɫɬɶɸ ɞɨɛɵɱɧɨɝɨ ɡɚɛɨɹ.
• ɦɨɞɟɪɧɢɡɚɰɢɹ ɢɧɮɪɚɫɬɪɭɤɬɭɪɵ ɫɢɫɬɟɦ ɜɟɧɬɢɥɹɰɢɢ ɫɜɹɡɚɧɚ ɤɚɤ ɫ ɭɠɟɫɬɨɱɟɧɢɟɦ ɬɪɟɛɨɜɚɧɢɣ
ɤɨɧɬɪɨɥɢɪɭɸɳɢɯ ɨɪɝɚɧɨɜ, ɬɚɤ ɢ ɫ ɬɟɦ, ɱɬɨ ɩɪɟɞɟɥɶɧɵɟ ɧɚɝɪɭɡɤɢ ɧɚ ɞɨɛɵɱɧɨɟ ɨɛɨɪɭɞɨɜɚɧɢɟ
ɧɟɩɨɫɪɟɞɫɬɜɟɧɧɨ ɫɜɹɡɚɧɵ ɫ ɫɨɫɬɨɹɧɢɟɦ ɪɭɞɧɢɱɧɨɣ ɚɬɦɨɫɮɟɪɵ.
ɇɚ ɪɢɫɭɧɤɟ 4 ɩɪɟɞɫɬɚɜɥɟɧɚ ɞɢɧɚɦɢɤɚ ɢɡɦɟɧɟɧɢɹ
ɤɨɥɢɱɟɫɬɜɚ ɨɱɢɫɬɧɵɯ ɡɚɛɨɟɜ ɩɪɢ ɭɜɟɥɢɱɟɧɢɢ ɞɥɢɧɵ ɨɱɢɫɬɧɵɯ ɡɚɛɨɟɜ ɢ ɜɵɟɦɨɱɧɵɯ ɫɬɨɥɛɨɜ.
Rys. 4. Zakres zmiany liczby przodków wybierkowych przy zwiĊkszeniu dáugoĞci przodków wybierkowych
i filarów eksploatacyjnych [2]
Ɋɢɫ.4. Ⱦɢɧɚɦɢɤɚ ɢɡɦɟɧɟɧɢɹ ɤɨɥɢɱɟɫɬɜɚ ɨɱɢɫɬɧɵɯ ɡɚɛɨɟɜ ɩɪɢ ɭɜɟɥɢɱɟɧɢɢ ɞɥɢɧɵ ɨɱɢɫɬɧɵɯ ɡɚɛɨɟɜ
ɢ ɜɵɟɦɨɱɧɵɯ ɫɬɨɥɛɨɜ [2]
6. PODSUMOWANIE
6. ɊȿɁɘɆȿ
Za priorytety rosyjskiego przemysáu wĊglowego
uwaĪa siĊ kontynuacjĊ modernizacji potencjaáu produkcyjnego, zwiĊkszenie wielkoĞci wydobycia,
zmianĊ struktury geograficznej produkcji, rozwój
eksportu wĊgla.
Do 2030 roku zaplanowano stuprocentową modernizacjĊ potencjaáu produkcyjnego branĪy. Wprowadzenie restrukturyzacji wydobycia zapewni 505 mln
Mg wydobycia, ubĊdzie 380 mln Mg. W kraju pozostaną 64 kopalnie podziemne (91 w 2010 roku) i 82
kopalnie odkrywkowe (137 w 2010 roku). Zmieni siĊ
struktura geograficzna wydobycia wĊgla. Na czĊĞü
Syberii Wschodniej bĊdzie przypadaü 32% (zamiast
25,8% na początku drugiej dekady XXI w.). Nowymi
oĞrodkami wydobycia wĊgla bĊdą záoĪa: ElgiĔskie
[Elginskoye] (Jakucja), MieĪegejskie [Mezhegeyskoye] (Tuwa) i Apsackie [Apsatskoye] (Kraj Zabajkalski).
ɉɪɢɨɪɢɬɟɬɚɦɢ ɪɨɫɫɢɣɫɤɨɣ ɭɝɨɥɶɧɨɣ ɩɪɨɦɵɲɥɟɧɧɨɫɬɢ ɫɱɢɬɚɟɬɫɹ ɩɪɨɞɨɥɠɟɧɢɟ ɨɛɧɨɜɥɟɧɢɹ ɩɪɨɢɡɜɨɞɫɬɜɟɧɧɨɝɨ ɩɨɬɟɧɰɢɚɥɚ, ɭɜɟɥɢɱɟɧɢɟ ɨɛɴɟɦɨɜ ɞɨɛɵɱɢ, ɢɡɦɟɧɟɧɢɟ ɝɟɨɝɪɚɮɢɱɟɫɤɨɣ ɫɬɪɭɤɬɭɪɵ ɩɪɨɢɡɜɨɞɫɬɜɚ, ɞɚɥɶɧɟɣɲɟɟ ɪɚɡɜɢɬɢɟ ɷɤɫɩɨɪɬɚ ɭɝɥɹ.
Ʉ 2030 ɝɨɞɭ ɡɚɩɥɚɧɢɪɨɜɚɧɨ ɫɬɨɩɪɨɰɟɧɬɧɨɟ ɨɛɧɨɜɥɟɧɢɟ ɩɪɨɢɡɜɨɞɫɬɜɟɧɧɨɝɨ ɩɨɬɟɧɰɢɚɥɚ ɨɬɪɚɫɥɢ.
ȼɜɨɞ ɧɨɜɵɯ ɦɨɳɧɨɫɬɟɣ ɩɨ ɞɨɛɵɱɟ ɫɨɫɬɚɜɢɬ 505
ɦɥɧ ɬ. ȼɵɛɵɬɢɟ – 380 ɦɥɧ ɬ. ȼ ɫɬɪɚɧɟ ɨɫɬɚɧɟɬɫɹ 64 ɲɚɯɬɵ (91 ɜ 2010 ɝɨɞɭ) ɢ 82 ɪɚɡɪɟɡɚ (137
ɜ 2010 ɝɨɞɭ). ɂɡɦɟɧɢɬɫɹ ɝɟɨɝɪɚɮɢɱɟɫɤɚɹ ɫɬɪɭɤɬɭɪɚ ɞɨɛɵɱɢ ɭɝɥɹ. ɇɚ ɞɨɥɸ ȼɨɫɬɨɱɧɨɣ ɋɢɛɢɪɢ ɛɭɞɟɬ ɩɪɢɯɨɞɢɬɶɫɹ 32 % (ɜɦɟɫɬɨ 25,8% ɜ ɧɚɱɚɥɟ
2010-ɯ ɝɨɞɨɜ). ɇɨɜɵɦɢ ɰɟɧɬɪɚɦɢ ɭɝɥɟɞɨɛɵɱɢ
ɫɬɚɧɭɬ ɗɥɶɝɢɧɫɤɨɟ (əɤɭɬɢɹ), Ɇɟɠɷɝɟɣɫɤɨɟ (Ɍɭɜɚ),
ɗɥɟɝɟɫɬɫɤɨɟ (Ɍɭɜɚ) ɢ Ⱥɩɫɚɬɫɤɨɟ (Ɂɚɛɚɣɤɚɥɶɫɤɢɣ
ɤɪɚɣ) ɦɟɫɬɨɪɨɠɞɟɧɢɹ.
50
MECHANIZACJA I AUTOMATYZACJA GÓRNICTWA
Udoskonalenie procesów wydobycia wĊgla bĊdzie
odbywaü siĊ poprzez realizacjĊ innowacyjnych technologii, których wprowadzenie planuje siĊ w latach 20152020. Są to przede wszystkim technologie cyklicznociągáe, technologie ciągáe, robotyzacja, hydrauliczne
technologie wydobycia i transportu wĊgáa oraz technologie selektywne.
Planowany jest rozwój nietypowych technologii wydobycia wĊgla, a w szczególnoĞci: technologii przewiertów Ğlimakowych (najwiĊkszą popularnoĞcią obecnie
cieszy siĊ ona za granicą – kopalnia „Southland” firmy
Thyssen Mining Group Australia), urządzeĔ hydraulicznych nowego poziomu technologicznego, hydraulicznej technologii wykonywania odwiertów i ich kombinacji.
Zakáada siĊ budowĊ zakáadów zajmujących siĊ wydobyciem wĊgla, które bĊdą eksploatowaü záoĪa wĊgla
kombinowaną metodą odkrywkowo-podziemną przy
uĪyciu narzĊdzi hydraulicznych. NPO „Gidrougol”
i PaĔstwowy Uniwersytet Górniczy w Moskwie mają
duĪe doĞwiadczenie w zakresie projektowania, budowy
i eksploatacji zakáadów górniczych wydobywających
wĊgiel w oparciu o mechanizacjĊ i technologie hydrauliczne zarówno metodą podziemną (kopalnie „Nagornaya-1”, „Nagornaya-2”, „Anzherskaya-Yuzhnaya-3”),
jak i odkrywkowo-podziemną (wyrobiska „Listvyanskiy”, „Kedrovskiy”). Istnieją takĪe doĞwiadczenia
zagraniczne w zakresie wydobycia wĊgla metodą odkrywkowo-podziemną (w Australii w zakáadzie górniczym „Ulan” wĊgiel jest wydobywany metodą odkrywkową, podziemną i mieszaną).
ɋɨɜɟɪɲɟɧɫɬɜɨɜɚɧɢɟ ɩɪɨɰɟɫɫɨɜ ɞɨɛɵɱɢ ɭɝɥɹ ɛɭɞɟɬ ɨɫɭɳɟɫɬɜɥɹɬɶɫɹ ɩɭɬɟɦ ɪɟɚɥɢɡɚɰɢɢ ɢɧɧɨɜɚɰɢɨɧɧɵɯ ɬɟɯɧɨɥɨɝɢɣ, ɨɫɜɨɟɧɢɟ ɤɨɬɨɪɵɯ ɧɚɦɟɱɚɟɬɫɹ
ɞɨ 2015-2020 ɝɝ. ɗɬɨ ɜ ɨɫɧɨɜɧɨɦ, ɰɢɤɥɢɱɧɨ ɩɨɬɨɱɧɵɟ, ɩɨɬɨɱɧɵɟ ɬɟɯɧɨɥɨɝɢɢ, ɪɨɛɨɬɢɡɢɪɨɜɚɧɧɵɟ
ɬɟɯɧɨɥɨɝɢɢ, ɝɢɞɪɨɬɟɯɧɨɥɨɝɢɢ ɞɨɛɵɱɢ ɢ ɬɪɚɧɫɩɨɪɬɢɪɨɜɚɧɢɹ ɭɝɥɹ, ɚ ɬɚɤɠɟ ɫɟɥɟɤɬɢɜɧɵɟ ɬɟɯɧɨɥɨɝɢɢ:
ɪɚɡɜɢɬɢɟ ɧɟɬɪɚɞɢɰɢɨɧɧɵɯ ɬɟɯɧɨɥɨɝɢɣ ɭɝɥɟɞɨɛɵɱɢ, ɚ ɢɦɟɧɧɨ: ɛɭɪɨɲɧɟɤɨɜɨɣ, ɝɢɞɪɚɜɥɢɱɟɫɤɨɣ ɧɨɜɨɝɨ ɬɟɯɧɨɥɨɝɢɱɟɫɤɨɝɨ ɭɪɨɜɧɹ, ɫɤɜɚɠɢɧɧɨɣ ɝɢɞɪɚɜɥɢɱɟɫɤɨɣ ɬɟɯɧɨɥɨɝɢɢ ɢ ɢɯ ɤɨɦɛɢɧɚɰɢɣ.
ȼ ɧɚɫɬɨɹɳɟɟ ɜɪɟɦɹ ɛɭɪɨɲɧɟɤɨɜɚɹ ɬɟɯɧɨɥɨɝɢɹ
ɧɚɯɨɞɢɬ ɜɫɟ ɛɨɥɶɲɟɟ ɩɪɢɦɟɧɟɧɢɟ ɡɚ ɪɭɛɟɠɨɦ
(ɲɚɯɬɚ «ɋɚɭɬɥɟɧɞ» ɤɨɦɩɚɧɢɢ «Ɍɢɫɫɟɧ Ɇɚɣɧɢɧɝ
Ƚɪɭɩɩ Ⱥɜɫɬɪɚɥɢɹ»).
ɋɬɪɨɢɬɟɥɶɫɬɜɨ ɭɝɥɟɞɨɛɵɜɚɸɳɢɯ ɩɪɟɞɩɪɢɹɬɢɣ
ɞɥɹ ɨɬɪɚɛɨɬɤɢ ɫɜɢɬɵ ɭɝɨɥɶɧɵɯ ɩɥɚɫɬɨɜ ɤɨɦɛɢɧɢɪɨɜɚɧɧɵɦ ɨɬɤɪɵɬɨ-ɩɨɞɡɟɦɧɵɦ ɫɩɨɫɨɛɨɦ ɧɚ ɨɫɧɨɜɟ ɝɢɞɪɨɦɟɯɚɧɢɡɚɰɢɢ. ȼ ɇɉɈ «Ƚɢɞɪɨɭɝɨɥɶ»
ɢ ɆȽȽɍ ɧɚɤɨɩɥɟɧ ɡɧɚɱɢɬɟɥɶɧɵɣ ɨɩɵɬ ɩɪɨɟɤɬɢɪɨɜɚɧɢɹ, ɫɬɪɨɢɬɟɥɶɫɬɜɚ ɢ ɷɤɫɩɥɭɚɬɚɰɢɢ ɭɝɥɟɞɨɛɵɜɚɸɳɢɯ ɩɪɟɞɩɪɢɹɬɢɣ ɧɚ ɨɫɧɨɜɟ ɦɟɯɚɧɨɝɢɞɪɚɜɥɢɱɟɫɤɢɯ ɬɟɯɧɨɥɨɝɢɣ ɤɚɤ ɞɥɹ ɩɨɞɡɟɦɧɨɣ ɭɝɥɟɞɨɛɵɱɢ (ɲɚɯɬɵ «ɇɚɝɨɪɧɚɹ-1», «ɇɚɝɨɪɧɚɹ-2»,
«Ⱥɧɠɟɪɫɤɚɹ-ɘɠɧɚɹ-3»), ɬɚɤ ɢ ɨɬɤɪɵɬɨ-ɩɨɞɡɟɦɧɵɦ ɫɩɨɫɨɛɨɦ (ɪɚɡɪɟɡɵ «Ʌɢɫɬɜɹɧɫɤɢɣ»,
«Ʉɟɞɪɨɜɫɤɢɣ»). ɂɦɟɟɬɫɹ ɢ ɡɚɪɭɛɟɠɧɵɣ ɨɩɵɬ ɨɬɤɪɵɬɨ-ɩɨɞɡɟɦɧɨɝɨ ɫɩɨɫɨɛɚ ɞɨɛɵɱɢ ɭɝɥɹ (ɜ Ⱥɜɫɬɪɚɥɢɢ ɧɚ ɭɝɥɟɞɨɛɵɜɚɸɳɟɦ ɩɪɟɞɩɪɢɹɬɢɢ
«ɍɥɚɧ» ɞɨɛɵɱɚ ɭɝɥɹ ɨɫɭɳɟɫɬɜɥɹɟɬɫɹ ɨɬɤɪɵɬɵɦ,
ɩɨɞɡɟɦɧɵɦ ɢ ɤɨɦɛɢɧɢɪɨɜɚɧɧɵɦ ɫɩɨɫɨɛɨɦ).
Literatura
Ʌɢɬɟɪɚɬɭɪɚ
1. Berezikov S.A., Tsukerman V.A.: Technologiczeskoje razwitije ekonomiki regionow sewera mineralno-syriewoj naprawlennosti: sostojanie, problemy i perspektiwy. Górniczy Biuletyn InformacyjnoAnalityczny (czasopismo naukowo-techniczne) „Gornaya Kniga”,
Moskwa 2011, nr 8, s. 317-322.
2. Burchakov V.A.: Metodiczeskij podchod k ocenke urownia ispolzowanija potenciala ugledobywajuszcziego predprijatija. Górniczy Biuletyn
Informacyjno-Analityczny (czasopismo naukowo-techniczne) „Gornaya Kniga”, Moskwa 2012, nr 4, s. 365-369.
3. Voloshinovsky K.I.: Izmeritelnyje kompleksy uczeta objomnogo raschoda i raboczich parametrow metana i prirodnogo gaza. Górniczy
Biuletyn Informacyjno-Analityczny (czasopismo naukowo-techniczne)
„Gornaya Kniga”, Moskwa 2012, nr 4, s. 178-183.
1. Ȼɟɪɟɡɢɤɨɜ ɋ.Ⱥ., ɐɭɤɟɪɦɚɧ ȼ.Ⱥ. Ɍɟɯɧɨɥɨɝɢɱɟɫɤɨɟ ɪɚɡɜɢɬɢɟ ɷɤɨɧɨɦɢɤɢ ɪɟɝɢɨɧɨɜ ɫɟɜɟɪɚ ɦɢɧɟɪɚɥɶɧɨ ɫɵɪɶɟɜɨɣ ɧɚɩɪɚɜɥɟɧɧɨɫɬɢ: ɫɨɫɬɨɹɧɢɟ, ɩɪɨɛɥɟɦɵ ɢ ɩɟɪɫɩɟɤɬɢɜɵ. Ƚɨɪɧɵɣ ɢɧɮɨɪɦɚɰɢɨɧɧɨɚɧɚɥɢɬɢɱɟɫɤɢɣ ɛɸɥɥɟɬɟɧɶ (ɧɚɭɱɧɨ-ɬɟɯɧɢɱɟɫɤɢɣ ɠɭɪɧɚɥ) // «Ƚɨɪɧɚɹ ɤɧɢɝɚ», Ɇɨɫɤɜɚ, 2011, ʋ8, 317-322 ɫ.
2. Ȼɭɪɱɚɤɨɜ ȼ.Ⱥ. Ɇɟɬɨɞɢɱɟɫɤɢɣ ɩɨɞɯɨɞ ɤ ɨɰɟɧɤɟ ɭɪɨɜɧɹ ɢɫɩɨɥɶɡɨɜɚɧɢɹ ɩɨɬɟɧɰɢɚɥɚ ɭɝɥɟɞɨɛɵɜɚɸɳɟɝɨ ɩɪɟɞɩɪɢɹɬɢɹ. Ƚɨɪɧɵɣ ɢɧɮɨɪɦɚɰɢɨɧɧɨ-ɚɧɚɥɢɬɢɱɟɫɤɢɣ ɛɸɥɥɟɬɟɧɶ (ɧɚɭɱɧɨ-ɬɟɯɧɢɱɟɫɤɢɣ
ɠɭɪɧɚɥ) // «Ƚɨɪɧɚɹ ɤɧɢɝɚ», Ɇɨɫɤɜɚ, 2012, ʋ4, 365-369 ɫ.
3. ȼɨɥɨɲɢɧɨɜɫɤɢɣ Ʉ.ɂ. ɂɡɦɟɪɢɬɟɥɶɧɵɟ ɤɨɦɩɥɟɤɫɵ ɭɱɟɬɚ ɨɛɴɟɦɧɨɝɨ
ɪɚɫɯɨɞɚ ɢ ɪɚɛɨɱɢɯ ɩɚɪɚɦɟɬɪɨɜ ɦɟɬɚɧɚ ɢ ɩɪɢɪɨɞɧɨɝɨ ɝɚɡɚ. Ƚɨɪɧɵɣ
ɢɧɮɨɪɦɚɰɢɨɧɧɨ-ɚɧɚɥɢɬɢɱɟɫɤɢɣ ɛɸɥɥɟɬɟɧɶ (ɧɚɭɱɧɨ-ɬɟɯɧɢɱɟɫɤɢɣ
ɠɭɪɧɚɥ) // «Ƚɨɪɧɚɹ ɤɧɢɝɚ», Ɇɨɫɤɜɚ, 2012, ʋ4, 178-183 ɫ.
Artykuá zostaá zrecenzowany przez dwóch niezaleĪnych recenzentów.
ɋɬɚɬɶɹ ɩɪɨɪɟɰɟɧɡɢɪɨɜɚɧɚ ɞɜɭɦɹ ɧɟɡɚɜɢɫɢɦɵɦɢ ɪɟɰɟɧɡɟɧɬɚɦɢ.
DEVELOPMENT OF THE FUEL AND ENERGY COMPLEX
ON THE EXAMPLE OF THE COAL-MINING INDUSTRY
The article is devoted to the assessment of modern condition of coal branch. Evaluate prospects for the development of coal mining,
areas for improvement, long-term tendencies of modernization of the mining industry.