“TARMOQLAR IQTISODIYOTI” KAFEDRASI MMT22-S-07 (B) guruh talabasi Bajardi:Omonboyev Muzaffar Uktam o'g'li. Rahbar: F.R.MIRZAYEV Toshkent - 2024 R E J A: 1. Kirish. 2. 1. Monopolistic korxonalarda Narxn tushunchasi 2. Monopolistic korxonalarda va Bozorda narxbelgilash nazariyasi 3. Monopolistic korxonasining iqtisodiy tabiati va narx belgilash amaliyoti 4. Monopolistic korxonalarda '' Elektroagregat''tarixi va narx strategiyasi 5. Monopolistic korxonalarda ''Elektroagregat'' misolida narxni shkllantirish … Xulosa. Kirish Kurs ishi mavzusining dozarbligi. Darhaqiqat, iqtisodiyotda narxlarning barqarorlıgi deganda narxlarning keskin tushib yoki keskin oshib ketmasligi tushuniladî. Shu boisdan narxlarning barqarorligiga erishish strategik vazifalar sirasiga kiradi. Binobarin, narxlarning keskin tushib ketishi ishlab chiqaruvchilarning foyda me’yorini tushishiga hamda tovar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmining pasayishiga sabab bo'ladi. Bu holat iqlisodiyotda iqtisodiy o'sishning pasayishi, ishsizlik darajasınıng ortishi kabı salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. 1. Monopolistic korxonalarda Narx tushunchasi Narx – bu raqobat, resurslarni qayta taqsimlash, kapital harakatining vositasidir. Narx – tovar, buyum va xizmatlar qiymatining puldagi ifodasi. Narx bu tovar nafliligi tan olinganda uning qiymatining pulda ifodalanishi, qiymatning bozorda namoyon bo‘lish shakli.Qiymat – bu xaridorning mahsulotdan ko‘rgan foydasi, foydalanish darajasi. Xaridorning mahsulotni xarid qilishi uning xohishi, didi va to‘lov qobiliyatiga bog‘liq, bundan tashqari agar xaridorga bitta birlik mahsulot kerak bo‘lsa, unda bitta turdagi to‘lash qobiliyati bo‘ladi. Agarda unga bir nechta mahsulot kerak bo‘lsa, unda har bir mahsulot uchun boshqa to‘lash qobiliyati bo‘ladi. Chunki mahsulotning keyingi donasi kamroq qadrli bo‘ladi Agarda unga bir nechta mahsulot kerak bo‘lsa, unda har bir mahsulot uchun boshqa to‘lash qobiliyati bo‘ladi. Chunki mahsulotning keyingi donasi kamroq qadrli bo‘ladi. Bu haqiqat bizni agregatlashgan bozor talab chizig‘iga olib keladi.Mahsulotning narxiga xaridor uni olishga tayyorligi va mahsulotning nafligi ta’sir ko‘rsatadi. Agar xaridorda alternativ mahsulotni tanlash imkoniyati bo‘lsa, unda xaridor tomonidan mahsulotni sotib olish yoki olmaslik qaroriga nisbiy narx ta’sir qiladi. Bu vaziyatda xaridor o‘zi uchun eng ma’qul va ko‘proq foydali bo‘lgan mahsulotni sotib oladi.Narx – “marketing-miks” kompleksining vositalaridan biri hisoblanadi . U hech qachon marketing — miksning boshqa vositalaridan ayrilgan holda ko‘rilmasligi kerak. Korxona biron bir “narx muammosini” tahlil qilganda ko‘p hollarda uning sababi narx emas, balki narx bilan bog‘liq bo‘lmagan raqobat ko‘rsatkichlarining zaifligi hisoblanadi.Bozor xo‘jaligi faqatgina erkin raqobatli narxlar sharoitida samarali faoliyat yuritishi mumkin. Bunday narxlar raqobatli tanlov, talab va taklif nisbati, bozor muvozanatining tiklanishini hisobga olgan holda sotuvchi va xaridor o‘rtasidagi savdo va oldi-sotdi shartnomasi natijasida hosil bo‘ladi. 2. Monopolistic korxonalarda va Bozorda narxbelgilash nazariyasi Bozor narxi – oldi-sotdi olib borishda, ayrim bozorlarda qo‘llanuvchi baholar.Maqsadga yo‘naltirilgan narx siyosati turli xil narxlarni belgilashni ko‘zda tutadi. Qabul qilingan belgilariga ko‘ra narxlar turlar bo‘yicha tasniflanadi. Ulardan eng muhimlariniko‘rib chiqamiz Tariflar - bu xizmatlar uchun narxlar. Masalan, elektroenergiya, aloqa xizmati uchun tariflar, temir yo‘l tariflari. Davlat tariflari rejalashtirilgan narxlarning bir shaklidir. Temir yo‘lda, avtomobillarda va boshqa transport vositalarida yuk tashish tarifidan transport tashkilotlari o‘zaro hisob-kitob qilishda ham, transportdan foydalangan davlat, kooperatsiya korxonalari bilan hisob-kitob qilishda ham shu tarifdan foydalanadilar. 3. Monopolistic korxonasining iqtisodiy tabiati va narx belgilash amaliyoti Elektroagregat" OAJ Rossiyadagi eng yirik avtonom quvvat manbalari ishlab chiqaruvchisi. Bu yerda 140 dan ortiq turdagi mahsulotlar ishlab chiqarilishi mumkin: ko‘chma benzin va dizel generatorlari va turli konstruksiyadagi elektr stansiyalari, shuningdek, korxonada ishlab chiqarilgan cho‘tkasiz generatorlar, texnik ko‘rsatkichlari mahalliy hamkasblaridan sezilarli darajada yuqori va jahon standartlarining zamonaviy talablariga javob beradi. "Elektroagregat" OAJ Kursk, st. 2-agregat, 5A. Avtonom elektr ta'minoti manbalari bozorida "Elektroagregat" OAJning asosiy iste'molchilari ob'ektlari markazlashtirilgan elektr ta'minoti zonasidan tashqarida joylashgan korxonalar, shuningdek zaxira elektr ta'minoti manbalariga muhtoj bo'lgan korxonalardir. Bularga, birinchi navbatda, oʻzining tarmoq xususiyatiga koʻra, neft va gaz qazib olishni tashkil etish, neftni qayta ishlash, mashinasozlik, qurilish, geologiya, Qishloq xo'jaligi... Ularning asosiylariga quyidagi tashkilotlar kiradi: Rosneft, Surgutneftegaz, Severgeofizika, Mezhregiongaz, Tatneft va boshqalar. Har qanday korxonaning moliyaviy holati uning tadbirkorlik faoliyati va ishonchliligining eng muhim xususiyati hisoblanadi. Moliyaviy va narx mexanizmlari bir-biri bilan chambarchas bog'liq, chunki barcha iqtisodiy, moliyaviy munosabatlar narxlar va ularning tarkibiy qismlaridan foydalanishga asoslanadi va narxni aniqlashning to'g'riligi ushbu moliyaviy toifalar qanday va qanchalik ishonchli tarzda aniqlanishi va hisoblanishiga bog'liq bo'ladi. Korxona rahbari turli xil boshqaruv qarorlarini qabul qilishi kerak. Mahsulot sotishning narxi, hajmi va tuzilishi bo'yicha qabul qilingan har bir qaror oxir-oqibat ta'sir qiladi moliyaviy natijalar korxona faoliyati. Narx siyosati korxonalar ko'p qirrali tushunchadir. Tashkilot shunchaki u yoki bu narxni belgilab qo'ymaydi, u mahsulotning butun assortimentini qamrab oluvchi va iste'molchilarning ma'lum toifalari, turli geografik mintaqalar uchun ishlab chiqarish va sotish xarajatlaridagi farqlarni, talab darajasining o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda o'zining narx tizimini yaratadi. , tovarlarni iste'mol qilishning mavsumiyligi va boshqa ko'plab omillar ... 4. Monopolistic korxonalarda '' Elektroagregat''tarixi va narx strategiyasi AD200S-T400 1R-T uchun maqbul narxni belgilash bilan bog'liq oqilona echimni ishlab chiqish uchun bozor kon'yunkturasini tahlil qilish, mahsulotlarning raqobatbardoshligini baholashdan tashqari, ishlab chiqarish xarajatlarini tahlil qilish kerak. Bu “Elektroagregat” OAJ rahbarlariga birlik uchun berilgan narx darajasi korxona uchun zarur foyda olish nuqtai nazaridan qanchalik foydali ekanligini aniqlash imkonini beradi. Korxona xarajatlari narx strategiyasining muhim elementidir. Kompaniya o'z xarajatlarini diqqat bilan kuzatib boradi, chunki ishlab chiqarish xarajatlari raqobatchilarning xarajatlaridan oshsa berilgan ko'rinish mahsulotlar, keyin kompaniya mahsulot narxini oshirishi yoki bir xil narxni saqlab qolgan holda pastroq foyda olishga rozi bo'lishi kerak . Bozor sharoitida muvaffaqiyatli ishlash uchun eng kam xarajat bilan raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish yo'lga qo'yilishi kerak. Xarajatlarni tahlil qilish uchun dinamikani, xarajatlarning ishlab chiqarish hajmi va foyda bilan bog'liqligini o'rganish kerak. Bunga o'rganilayotgan mahsulotning zararsiz tahlili asosida erishish mumkin. 1. Boshlash uchun keling, 2009 yil uchun ma'lumotlardan foydalangan holda butun korxona bo'yicha zararsizlik tahlilini o'tkazamiz. 2009 yil uchun daromad 247,127 ming rublni, tannarxi 204,970 ming rublni, yalpi foyda 42,157 ming rublni tashkil etdi. Ruxsat etilgan xarajatlar asosiy xarajatlarning taxminan 19 foizini yoki 38 944 ming rublni, o'zgaruvchan xarajatlar - asosiy xarajatlarning 81 foizini yoki 166025 ming rublni tashkil etdi. Yalpi marja = 247127-166025 = 81102 ming rubl. Yalpi marja nisbati = 81102/247127 = 0,328 Zararsizlanish nuqtasi = 166025 / 0,328 = 125,019 ming rubl. 5. Monopolistic korxonalarda ''Elektroagregat'' misolida narxni shkllantirish … AD200S-T400 1R-T uchun narx darajasini tannarx (to'liq xarajatlarni aniqlash va zararsizlik tahlili asosida narxlarni hisoblash asosidagi usul) usuli yordamida hisoblash natijasida elektr birligi uchun narx belgilandi: 575 ming rubl. Har bir tadbirkor o'z mahsulotiga narx belgilab, undan o'z biznesida belgilangan maqsadlarga erishish uchun hal qiluvchi vosita sifatida foydalanadi. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, bozordagi o'z mavqei qanchalik kuchli bo'lishidan qat'i nazar, bunday qarorning turli xil variantlarining mumkin bo'lgan oqibatlarini tahlil qilmasdan narxlarni belgilashga qodir emas. Sotilgan mahsulotlarning narxini aniqlash har doim, ehtimol, tadbirkorlik xavfining eng katta qismini tashkil qiladi. Biznesdagi risk deganda aktivlarning yo'qolishiga, daromadning pasayishiga va xarajatlarning asossiz ko'payishiga olib keladigan nomaqbul hodisaning yuzaga kelish ehtimoli tushuniladi. Xatarlarni aniqlashning maqsadi tadbirkorlik qarorlarini amalga oshirishning mumkin bo'lgan variantlari haqida tushuncha berish va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan moliyaviy yo'qotishlardan himoya qilish choralarini ishlab chiqishdir. Biz 575 ming rubl ishlab chiqaruvchi to'plamning narxini belgilab oldik. Biroq, sotish narxining juda yuqori bo'lishi ushbu mahsulotni sotishni sekinlashtirishi yoki hatto to'xtatishi xavfi mavjud va kompaniya foyda o'rniga faqat yo'qotishlarni oladi. Shuning uchun, agar ishlab chiqarish to'plamining narxi 690 ming rubl miqdorida belgilansa, korxona ancha yuqori foyda oladi, ammo mahsulotga bo'lgan talab darajasining pasayishiga olib keladigan nomaqbul hodisaning yuzaga kelish ehtimoli yuqori. . XULOSA Narx va narx har qanday biznes samaradorligining muhim qismidir.Narxlar kompaniyaning daromadliligining muhim elementlaridan biri bo'lib, u savdo faoliyatiga bevosita ta'sir qiladi, chunki ma'lum turdagi mahsulotlarning narxlari darajasi va nisbati mijozlar tomonidan amalga oshirilgan xaridlar hajmiga ta'sir qiladi.Bozorda narx belgilash ko'plab omillar ta'sirida murakkab jarayondir. Narx belgilashda umumiy yo'nalishni tanlash, yangi va mavjud mahsulotlar narxlarini aniqlashga yondashuvlar, sotish hajmini, aylanmani oshirish, ishlab chiqarish darajasini oshirish, foydani ko'paytirish, kompaniyaning bozordagi mavqeini mustahkamlash va boshqalar. Haqiqiy tijorat natijalari ko'p jihatdan narxlarga bog'liq bo'lib, to'g'ri yoki noto'g'ri narx siyosati firmaning bozordagi mavqeiga uzoq muddatli ta'sir ko'rsatadi.Agar har bir iqtisodchi narx tuzilmasini bilsa, u holda u kompaniya o'z oldiga qo'ygan maqsadlarga yaqinlasha oladi, foydani ko'paytiradi va bozorda qolishi, ishlab chiqarishni kengaytirishi, xarajatlarni kamaytirishi va hokazo, lekin, albatta, , yakuniy maqsadlarga erishish uchun nafaqat tuzilma, balki narx belgilash usullari va strategiyalari haqidagi bilimlarni birlashtirish kerak. Mahsulotning yakuniy narxini hisoblashning asosiy usullarini tahlil qilib, biz bozor iqtisodiyoti sharoitida korxona faqat bitta usuldan foydalanmasligi kerak degan xulosaga kelishimiz mumkin, chunki bu har doim ham rejalashtirilgan foydani olishga imkon bermaydi.Hozirgi vaqtda narxlarni belgilash jarayoni juda murakkab. Doimiy o'zgarib turadigan bozor muhitida malakali iqtisodchi har qanday faoliyat sohasida ishlab chiqarishni kengaytirish va rentabellik uchun narxlarni belgilashning barcha ta'sir qiluvchi omillari va nuanslarni bilishi kerak. ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!