O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING QARORI IQLIM O‘ZGARISHI VA TABIIY OFATLAR XAVFIGA NISBATAN MILLIY HARAKATLAR REJASINI ISHLAB CHIQISH HAMDA SAMARALI AMALGA OSHIRISHNI TASHKIL ETISH TO‘G‘RISIDA O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2030-yilgacha O‘zbekiston Respublikasining “yashil” iqtisodiyotga o‘tishiga qaratilgan islohotlar samaradorligini oshirish bo‘yicha choratadbirlar to‘g‘risida” 2022-yil 2-dekabrdagi PQ-436-son qarori ijrosini ta’minlash, shuningdek, tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha choratadbirlar samaradorligini oshirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi: LexUZ sharhi Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 4-oktabrdagi PQ-4477-son qarori bilan tasdiqlangan 2019 — 2030-yillar davrida O‘zbekiston Respublikasining “yashil” iqtisodiyotga o‘tish strategiyasi. 1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 2-dekabrdagi PQ-436-son qarori bilan tasdiqlangan 2030-yilgacha O‘zbekiston Respublikasida “yashil” iqtisodiyotga o‘tish va “yashil” o‘sishni ta’minlash bo‘yicha harakatlar rejasining 10-bandida iqlim o‘zgarishi va tabiiy ofatlar xavfiga nisbatan milliy javob choralarini ishlab chiqish va amalga oshirishning samarali normativhuquqiy va institutsional bazasini mustahkamlash nazarda tutilganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin. 2. Quyidagilar: 2023 — 2030-yillarda tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining milliy harakatlar rejasi (keyingi o‘rinlarda — Milliy harakatlar rejasi) 1-ilovaga muvofiq; 2023 — 2030-yillarda tabiiy ofatlar va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining milliy harakatlar rejasini amalga oshirish bo‘yicha “yo‘l xaritasi” (keyingi o‘rinlarda — “yo‘l xaritasi”) 2-ilovaga muvofiq tasdiqlansin. 3. Quyidagilar Milliy harakatlar rejasini amalga oshirish doirasida ustuvor yo‘nalishlar etib belgilansin: tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirishning tashkiliy-huquqiy asoslarini takomillashtirish; aholining tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish borasidagi bilim va tajribalarini shakllantirish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish tadbirlarini moliyalashtirishni tashkil etish; tabiiy ofatlar ro‘y berganda harakat qilishga tayyorlik darajasini oshirish. 4. Tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha harakatlarni muvofiqlashtiruvchi idoralararo kengash (keyingi o‘rinlarda — Kengash) 3-ilovaga muvofiq tarkibda tuzilsin. Quyidagilar Kengashning asosiy vazifalari etib belgilansin: Milliy harakatlar rejasi va “yo‘l xaritasi”da belgilangan chora-tadbirlarning to‘liq hajmda bajarilishini ta’minlash, shuningdek, ularning o‘z vaqtida bajarilishi ustidan nazorat o‘rnatish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha vazirlik va idoralarning faoliyatini muvofiqlashtirish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirishning tashkiliy-huquqiy asoslarini takomillashtirish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish va ularning ijrosi samaradorligini oshirish; har chorakda vazirlik va idoralar rahbarlarining tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha rejalashtirilgan chora-tadbirlar bajarilishi to‘g‘risidagi hisobotlarini eshitib borish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish tadbirlarini moliyalashtirish choralarini ko‘rish. LexUZ sharhi Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 2-dekabrdagi PQ-436-son qarori bilan tasdiqlangan 2030-yilgacha O‘zbekiston Respublikasida “yashil” iqtisodiyotga o‘tish va “yashil” o‘sishni ta’minlash dasturi. 5. Belgilansinki: O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi huzuridagi “Yashil transformatsiya va iqlim o‘zgarishiga moslashish milliy markazi” davlat muassasasi Kengashning ishchi organi hisoblanadi; tasdiqlangan Milliy harakatlar rejasi va “yo‘l xaritasi”da nazarda tutilgan funksiyalar davlat budjeti parametrlarida nazarda tutilgan mablag‘lar, vazirlik va idoralarning budjetdan tashqari jamg‘armalari mablag‘lari, xalqaro moliya institutlari mablag‘lari, shuningdek, qonunchilikda taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan amalga oshiriladi. 6. O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi Raqamli texnologiyalar vazirligi hamda manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda 2024-yil 1-yanvarga qadar Ekologiya jamg‘armasi va qonunchilikda taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish sohasida ilmiy-tadqiqotlarning natijalari, monitoring, prognoz va boshqa ma’lumotlarning yagona elektron platformasini ishga tushirish choralarini ko‘rsin. 7. Mazkur qarorda belgilangan chora-tadbirlarning sifatli hamda o‘z vaqtida bajarilishini muvofiqlashtirish va monitoring qilishning quyidagi tartibi belgilansin: vazirlik va idoralar — har chorak yakuni bo‘yicha keyingi oyning 5-sanasiga qadar O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligiga Milliy harakatlar rejasi hamda “yo‘l xaritasi”da nazarda tutilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish holati to‘g‘risida hisobot taqdim etadi; Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi har chorakda hisobot choragidan keyingi oyning 15-sanasiga qadar umumlashgan tahliliy ma’lumotlarni Kengashga kiritadi; Kengash har chorak yakuni bo‘yicha keyingi oyning 25-sanasiga qadar amalga oshirilgan ishlar to‘g‘risida Vazirlar Mahkamasiga hisobot taqdim etadi. 8. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari A.J. Ramatov, O‘zbekiston Respublikasi ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vaziri A.A. Abduhakimov hamda O‘zbekiston Respublikasi favqulodda vaziyatlar vaziri A.H. Kuldashev zimmasiga yuklansin. O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV Toshkent sh., 2023-yil 11-avgust, 362-son Vazirlar Mahkamasining 2023-yil 11-avgustdagi 362-son qaroriga 1-ILOVA 2023 — 2030-yillarda tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining MILLIY HARAKATLAR REJASI 1-bob. Umumiy ma’lumot 1. O‘zbekiston geografiya nuqtai nazaridan tog‘ tizimlari, yirik cho‘l, yaylovlar va qiradirlarni o‘z ichiga olgan mintaqa hisoblanadi. Iqlimi keskin kontinental, kecha-kunduzgi va fasllar haroratining katta amplitudasi, yuqori quyosh radiatsiyasi va nisbatan past namlik bilan tavsiflanadi. 2. Respublikaning joylashuvi va iqlimiga ko‘ra hududlarida quyidagi tabiiy ofatlar kuzatilishi mumkin: geologik ofatlar (zilzila, yer va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar); meteorologik ofatlar (kuchli shamol, kuchli jala, do‘l, qor ko‘chkisi, qurg‘oqchilik); gidrologik ofatlar (sel, suv toshqinlari); tabiiy yong‘inlar (dasht va o‘rmon yong‘inlari). 3. Respublikaning katta qismi sezilarli darajada iqlim o‘zgarishi ta’siri doirasida bo‘lib, iqlim o‘zgarishi va uning oqibatlari ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishga, odamlarning turmush tarzi va sog‘lig‘iga, shuningdek, iqtisodiy obyektlarning barqaror faoliyat olib borishiga o‘z salbiy ta’sirini ko‘rsatmoqda. So‘nggi yillarda iqlim o‘zgarishi oqibatida respublika hududida tabiiy ofatlar soni sezilarli darajada oshdi. Tabiiy ofatlarning o‘rtacha soni 2001-2010-yillarda — 115 ta holat, 2011-2022yillarda — 126 ta holatni tashkil etgan. Ularning 46 foizi zilzilalar, 27 foizi sellar, 13,5 foizi yer ko‘chkilari, 8,7 foizi kuchli shamollar, 2,4 foizi suv toshqinlari, 1,6 foizi tabiiy yong‘inlar, 0,8 foizi qor ko‘chkilari va boshqalar hissasiga to‘g‘ri kelgan. 4. Global iqlim o‘zgarishi bilan bog‘liq kuzatilayotgan vaziyat sababli respublikada iqlim o‘zgarishiga moslashuv choralarini ko‘rish va tabiiy ofatlar bilan bog‘liq yo‘qotishlarni kamaytirish dolzarb vazifa bo‘lib qolmoqda. 2-bob. O‘zbekiston hududida ro‘y berishi mumkin bo‘lgan tabiiy ofatlar xavfi va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirishdagi asosiy muammolar 1-§. Zilzilalar 5. Respublikada 12 ballik xalqaro MSK-64 shkalasi (Medvedev-Shponxoyer-Karni) bo‘yicha intensivligi 7 ball va undan yuqori bo‘lgan zilzilalar sodir bo‘lish xavfi mavjud. Markaziy Osiyo davlatlarining bir qator seysmologik xizmatlari har yili turli jadallikdagi 3 000 ga yaqin yer osti silkinishlarini qayd etadi. 6. Kuchli zilzilalarda eng ko‘p zarar ko‘radigan uy-joy sektori, xizmat ko‘rsatish, iqtisodiyot, sanoat va savdo sohalari bo‘lib, ularning aksariyati shaharlar va yirik aholi punktlarida joylashgan. 7. O‘zbekiston aholisining qariyb 70 foizi seysmik faol zonalarda istiqomat qiladi. Ko‘plab binolar, ayniqsa, yakka tartibdagi uylar qurilish norma va qoidalarini hisobga olmagan holda qurilganligi sababli uy-joy qurilishi obyektlarining 70 foizi seysmik barqaror emas. 8. Zilzilaning ikkilamchi ta’siri halokatli bo‘lishi va boshqa xavflarni keltirib chiqarishi yoki tezlashtirishi ehtimoli yuqori. Zilzilaning ikkilamchi ta’sirining aksariyati (to‘g‘onlarning buzilishi, baland tog‘lardagi ko‘llarning toshib ketishi natijasida yuzaga keladigan suv toshqinlari va sel orqali zaharli moddalarning. tarqalishi) jiddiy transchegaraviy oqibatlarga olib kelishi mumkin. LexUZ sharhi Qarang: O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 30-maydagi PF-144-son Farmoni bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasi aholisi va hududining seysmik xavfsizligini ta’minlash tizimini 2025yilgacha takomillashtirish konsepsiyasi. 2-§. Yer va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar 9. Yer va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar asosan tog‘li va tog‘oldi hududlarga xos bo‘lib, tabiiy ofatlarning keng tarqalgan turlaridan biri hisoblanadi. Ular qiyaliklarning tikligi oshishi, seysmik hodisalar, meteorologik va gidrologik o‘zgarishlar, shuningdek, turli antropogen jarayonlar hisobiga harakatga tushadi. Yer va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar tez-tez tog‘oldi va tog‘li hududlarda dengiz sathidan 1000-2400 metr balandlikda, 15 daraja va undan ortiq bo‘lgan qiyaliklarda sodir bo‘ladi. 10. Yer va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar aholi turar joylari va xo‘jaliklari, binolar, transport kommunikatsiyalari, hayot maromini ta’minlovchi va muhandislik inshootlari, kanallar, elektr uzatish liniyalari va boshqa muhim obyektlarni vayron qilish hamda ko‘mib yuborishi ehtimoli bilan ham xavfli hisoblanadi. 11. Yer va tosh ko‘chkilari, o‘pirilish jarayonlarining rivojlanishi aholi yashash punktlari, sog‘lomlashtirish majmualari, avtomobil va temir yo‘l uchastkalari, tog‘-kon, gidrotexnik va boshqa turdagi obyektlarga xavf solishi mumkin. 3-§. Kuchli shamollar 12. O‘zbekistonda so‘nggi yillarda kuchli shamollar asosan respublikaning shimoli-g‘arbiy va janubi-g‘arbiy hududlarida kuzatilib, shamol tezligi 25 — 27 m/s, ba’zi hollarda 27 — 40 m/s tashkil etgan holda, mamlakat iqlimiga xos bo‘lmagan talafotli bo‘ron va dovullar kuzatilmoqda. 13. Kuchli shamollar uylarning tom qismlari ko‘chirib tashlanishi, daraxtlar qulashi, elektr ta’minoti ustunlarining ag‘darilishi va ushbu hodisalar bilan bog‘liq ravishda odamlarning halok bo‘lishi va jarohat olishlari, shuningdek, elektr ta’minotidagi uzilishlar, muhandislik inshootlari va hayot maromini ta’minlash tizimlarining vayron bo‘lishi kabi oqibatlarga olib kelmoqda. 2020-yilda Buxoro viloyatida kuzatilgan 40 m/s tezlikda esgan (soatiga 144 km — Bofort shkalasi bo‘yicha bo‘ron) kuchli shamol bir kishining halok bo‘lishiga, 40 nafarga yaqin insonlarning jarohatlanishiga, 5 000 dan ortiq obyektlarning tom qismi shikastlanishiga hamda 42 ming tup yirik daraxtlarning nobud bo‘lishiga va shikastlanishiga sabab bo‘ldi. Shuningdek, binolar va daraxtlar ostida qolgan 415 ta transport vositalariga jiddiy zarar yetib, ko‘p miqdorda qishloq xo‘jaligi ekinlari nobud bo‘ldi va 10 million AQSh dollariga yaqin moddiy zarar yetdi. 4-§. Kuchli jala, do‘l 14. Kuchli jala yog‘ishi respublika iqlimi uchun xos meteorologik hodisa bo‘lib, yog‘ingarchilik miqdori 1 soat va undan kam vaqt ichida 15 mm va undan ko‘p miqdorni tashkil etganda yuzaga keladi. 15. Kuchli jala va do‘l sel, toshqin suvlarini hosil qilishi bilan xavfli hisoblanadi. Kuchli jala va do‘l qishloq xo‘jaligi ekinlari, mevali daraxtlar va ekin maydonlariga jiddiy zarar yetkazadi. 16. Iqlim o‘zgarishi natijasida tez-tez kuzatilayotgan kuchli jala va do‘l shaharlarda irrigatsiya va oqova tizimlarining talabga javob bermasligi sababli ko‘plab suv toshqinlariga olib kelmoqda. 5-§. Qor ko‘chkisi 17. Qor ko‘chkisi odamlarning iqtisodiy, rekreatsion, sport yoki boshqa faoliyatiga, shuningdek, qor ko‘chkisi xavfi mavjud zonalarda joylashgan aholi punktlari, sanatoriy, kurort, sport, sanoat majmualari, infratuzilma va boshqa obyektlarga xavf tug‘diradi. 18. Qor ko‘chkisi asosan qor ko‘p to‘plangan yillarda qish va bahor oylarida kuzatiladi. 19. O‘zbekiston hududida qor ko‘chkisi xavfini o‘rganish darajasi bir xil emas. Qor ko‘chkisining yuzaga kelishi, uning tarqalish sharoitlari ma’lum bo‘lgan joylar bilan bir qatorda yetarli darajada o‘rganilmagan joylar ham mavjud. So‘nggi yillarda olib borilgan yarim statsionar va aerovizual kuzatuvlar natijalari ma’lum hududlarda qor ko‘chkisi faollashishini ko‘rsatmoqda. 20. Respublikada qor ko‘chkisi xavfini monitoring qilish uchun 18 ta qor ko‘chkisi kuzatuv punktlari mavjud. 6-§. Qurg‘oqchilik 21. Qurg‘oqchilik uzoq vaqt davomida yuqori havo harorati va yog‘ingarchilik miqdorining kamligi natijasida yuzaga keladi. So‘nggi yillarda qurg‘oqchilik kuzatilishi jadallashib, janubiy issiq iqlim sharoiti respublikaning shimoli-sharqiy mintaqasiga siljishi kuzatilmoqda. 22. Qurg‘oqchilik oziq-ovqat xavfsizligiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi, aholi salomatligining yomonlashuvi, bioxilma-xillikning yo‘qolishi, hududlarning sahrolashishi, ekologiyaning yomonlashuvi, iqlim o‘zgarishiga chidamlilikning pasayishi, majburiy migratsiya kabi ijtimoiy va ekologik muammolarni keltirib chiqaruvchi tabiiy ofat hisoblanadi. 23. Hozirgi vaqtda respublika hududining 70 foizi yoki 31,4 mln. gektar maydoni tabiiy sho‘rlanish, harakatlanuvchi qumlarning yoyilishi, chang bo‘ronlari va garmsel shamollari esuvchi qurg‘oqchil hamda yarim qurg‘oqchil yerlardan tashkil topgan. Orol dengizining qurishi natijasida Orolqum deb nom olgan yangi sahro paydo bo‘lib, hozirda 6 mln. gektarga yaqin maydonni qamrab oldi. Orolbo‘yi hududidagi 2 mln. gektar maydonda yerlarning sahrolashishi va degradatsiyasi kuzatilmoqda. 24. Global iqlim isishi, suv resurslarining tobora kamayib borishi, qo‘shni davlatlar tomonidan transchegaraviy daryolarda turli gidrotexnika inshootlari qurilishi, suv sarfining oshishi va suvdan nooqilona foydalanish kabi omillar qurg‘oqchilik xavfini yanada oshirib bormoqda. 7-§. Sel, suv toshqinlari 25. Sel, suv toshqinlari xavflilik darajasi yuqori bo‘lib, respublikaning tog‘li va tog‘oldi hududlarida, Amudaryo va Sirdaryo havzalarida ko‘p kuzatiladigan tabiiy ofatlar hisoblanadi. Ko‘pincha sel oqimlari qo‘shni davlatlar — Qirg‘iziston va Tojikiston hududlarida hosil bo‘lishi sababli sel oqimlari transchegaraviy ham bo‘lishi mumkin. 26. Sel, suv toshqinlari oqibatida turar joylar, ijtimoiy soha va aholining hayot maromini ta’minlash obyektlari, infratuzilmalar, muhandislik, himoya, irrigatsiya inshootlarining vayron bo‘lishi, ularning toshqin suvlari va loy ostida qolib ketishi, daryo o‘zanlarining o‘zgarishi va hududlar sanitariya-gigiyena holatining yomonlashuvi asosiy tahdidlar hisoblanadi. 27. So‘nggi o‘n yilda sel, suv toshqinlari soni keskin ortdi va ushbu davrda O‘zbekistonning barcha hududlarida 650 tadan ortiq sel, suv toshqinlari kuzatilib, so‘nggi besh yil ichida shu kabi holatlar soni 141 taga oshgan. 28. Amudaryo va Sirdaryo havzalarida yuzaga kelgan mavsumiy toshqinlar suv sathining ko‘tarilishiga, daryolar o‘zanlari o‘zgarishiga, qirg‘oqlarning yemirilishiga olib kelib, aholi punktlari va ekin maydonlarini suv bosishiga (suv toshqinlariga) sabab bo‘ladi. 29. Qor va muzliklarning jadal erishi natijasida hosil bo‘ladigan ko‘p miqdordagi suvlar, dambalar va muzli ko‘llar to‘g‘onlarining ehtimoliy o‘pirilishi, qo‘shni davlatlar tomonidan yirik suv omborlaridan suvning chiqarib yuborilishi, daryolardagi muzlarning mexanik eritilishi oqibatida daryo o‘zanlarining o‘zgarishi, suv sathining ko‘tarilishi va qirg‘oqlarning yuvilishi hududlardagi aholi punktlari va ekin maydonlarini suv bosish xavfini yuzaga keltirmoqda. 8-§. Tabiiy yong‘inlar 30. Respublikada o‘rmon fondi maydoni 11 858 130 gektarni tashkil etadi. 31. Har yili respublikada 4 tadan 16 tagacha o‘rmon yong‘inlari qayd etilib, yong‘inlar ekologiya va atrof-muhitga salbiy ta’sir ko‘rsatishi bilan bir qatorda aholi yashash punktlariga va ekin maydonlariga tarqalgan taqdirda, jiddiy iqtisodiy-ijtimoiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. 32. So‘nggi olti yilda o‘rmonlarda 46 ta yong‘in yuz bergan bo‘lsa, 2021-yilda Jizzax viloyatining Zomin tumanidagi o‘rmonzorlarning 80 gektarga yaqin maydonida, Sirdaryo viloyatidagi o‘rmon-ovchilik xo‘jaligining 140 gektardan ortiq maydonida hamda Qoraqalpog‘iston Respublikasidagi qo‘riqxona hududiga kiruvchi to‘qayzorning 35 gektar maydonida yirik tabiiy yong‘inlar sodir bo‘ldi. 33. O‘rmon yong‘inlari va iqlim o‘zgarishi bir-biri bilan chambarchas bog‘liq jarayon hisoblanib, qurg‘oqchilik, yuqori harorat, nisbiy past namlik, chaqmoqlar va kuchli shamol yong‘inlar kelib chiqish xavfini keskin oshiradi. 34. O‘rmon yong‘inlari yuzaga kelishining asosiy sabablaridan biri inson omili bo‘lsada, yashin tushishi oqibatida yuzaga keluvchi yong‘inlar yanada jiddiyroq oqibatlarni keltirib chiqaradi. 9-§. Tabiiy ofatlar bilan bog‘liq texnogen xususiyatga ega xavflar 35. Tabiiy ofatlar oqibatida gidrotexnika inshootlarida yuzaga keladigan avariyalar insonlar sog‘ligi, hayoti, mol-mulkiga va atrof muhitga jiddiy xavf tug‘diradi. 36. Toshqin suvlari gidrotexnika inshootlarining turg‘unligiga salbiy ta’sir ko‘rsatib, ulardagi maksimal suv sarfining keskin oshishiga sabab bo‘ladi. Suv sarfining keskin oshishi suv tashlovchi inshootlarning o‘tkazuvchanligiga salbiy ta’sir ko‘rsatib, inshootning buzilishiga, gidrotexnika inshooti yuqori byefining (YuBS) sathlari ko‘tarilishiga, to‘suvchi inshootlarning ustidan suv quyilishi va gidrodinamik avariyalarga olib kelishi mumkin. 37. Suv inshootlari, qiyaliklar va qirg‘oqlar hamda gidrotexnika inshootining mahkamlanadigan elementlari muz yuklanish chegarasiga ega bo‘lib, halokatli muz hodisalari oqibatida bunday yuklanishlar ortib ketishi inshootning buzilishiga va yuvilib ketishiga olib kelishi mumkin. 38. Kuchli shamollar (dovullar, bo‘ronlar) gidrotexnika inshootlari, xususan, suv omborlari uchun xavf tugdiruvchi tahdidlar qatoriga kirib, suv omborida po‘rtana to‘lqinlarini hosil qiladi va ular ta’sirida bosimni ushlab turuvchi qiyaliklar, qirg‘oqlar va mahkamlovchi elementlarning mustahkamligiga xavf soladi. 39. Yer va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar suv omborlarining yuqori byefida tsunamisimon to‘lqinlar hosil bo‘lishiga va oqibatda to‘g‘onning ustki qismidan suvning toshib chiqishiga hamda ularning buzilishiga olib kelishi mumkin. 40. Tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish borasidagi asosiy muammolar quyidagilardan iborat: yillar davomida ro‘y bergan tabiiy ofatlarni baholash natijalari va prognoz ma’lumotlari asosida tabiiy ofatlar xavfini erta aniqlash, tabiiy ofatlar xavfi yoki sodir bo‘lganligi to‘g‘risida xabar berish va ma’lumot yetkazish tizimlarining takomillashmaganligi, tabiiy ofatlar xavfi to‘g‘risida ma’lumot almashish bo‘yicha milliy va mahalliy darajadagi ma’lumotlar bazasining yaratilmaganligi; tabiiy ofatlar xavfini baholashning zamonaviy uslublari ishlab chiqilmaganligi va tahdidlarni tor doirada baholash amaliyotining saqlanib qolayotganligi; mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlarining tabiiy ofatlar xavfi bo‘yicha yer xususiyatlari hisoblangan ehtimoliy tahdidlar chastotasi, tahdid xaritalari kabilar to‘g‘risida yangilangan ma’lumotlarni olish imkoniyatining cheklanganligi. Aholi punktlarini qurish va hududlarni rivojlantirishda tabiiy ofatlar xavfining yetarli darajada inobatga olinmasligi; aholi orasida xavfsizlik madaniyatini targ‘ib qilish va aholini tabiiy ofatlar bilan bog‘liq favqulodda vaziyatlarda to‘g‘ri harakat qilishga tayyorlash ishlarining yetarli darajada olib borilmasligi; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirishga qaratilgan tadbirlarni amalga oshirishda tabiiy ofatlar xavfi ta’siriga uchrash ehtimoli yuqori bo‘lgan va boshqa zaif ijtimoiy guruhlarning to‘liq inobatga olinmasligi; tabiiy ofatlar xavfidan sug‘urtalash va ushbu yo‘nalishdagi ichki investitsiyalarni rag‘batlantirish choralari va amaliy mexanizmlarining sust rivojlanganligi. LexUZ sharhi Qarang: O‘zbekiston Respublikasining “Aholini va hududlarni tabiiy hamda texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonuni. 3-bob. Milliy harakatlar rejasining maqsadi, ustuvor yo‘nalishlari va vazifalari 41. Milliy harakatlar rejasining maqsadi — tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirishdan iborat. 42. Quyidagilar Milliy harakatlar rejasini amalga oshirish doirasida ustuvor yo‘nalishlar hisoblanadi: tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirishning tashkiliy-huquqiy asoslarini takomillashtirish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish borasidagi bilim va tajribalarni shakllantirish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish tadbirlarini moliyalashtirishni tashkil etish; tabiiy ofatlar yuz berganda, harakat qilishga tayyorlik darajasini oshirish. 43. Quyidagilar Milliy harakatlar rejasini amalga oshirish doirasidagi vazifalar hisoblanadi: a) tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirishning tashkiliy-huquqiy asoslarini takomillashtirish bo‘yicha: yangi qonunchilik normalarini ishlab chiqish va tabiiy ofatlar xavfi va iqlim o‘zgarishini inobatga olgan holda, mavjud normativ-huquqiy hujjatlarga o‘zgartirishlar kiritish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish yuzasidan rejalar, respublika va mahalliy strategiyalarni ishlab chiqish hamda amalga oshirish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish borasidagi profilaktik tadbirlarni samarali tashkil etish; mahalliy darajada tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish masalalarida mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlarining ishtirokini kengaytirish va javobgarligini kuchaytirish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirishda manfaatdor tomonlar o‘rtasida hamkorlikni rivojlantirish; b) tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish borasidagi bilim va tajribalarni shakllantirish bo‘yicha: tabiiy ofatlar xavfini aniqlash va baholash, prognoz materiallarini tayyorlash, zamonaviy geoaxborot texnologiyalari asosida ma’lumotlar bazasini yuritish; tabiiy ofatlar yetkazishi mumkin bo‘lgan zararni baholashning metodologik asoslarini ishlab chiqish; davlat boshqaruvi organlari mansabdor shaxslari va aholining barcha qatlamlarining tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish masalalari bo‘yicha ma’lumotga egaligi va xabardorlik darajasini oshirish, shuningdek, ularga bilim berish va o‘qitish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish masalalari bo‘yicha aholini o‘qitish, soha uchun professional kadrlarni tayyorlash dasturlarini yanada takomillashtirishga ko‘maklashish; jamoat tashkilotlari va nodavlat tashkilotlar orqali tabiiy ofatlar xavfi to‘g‘risidagi axborotni tarqatish maqsadida fuqarolar o‘rtasida o‘zaro hamkorlikni yaxshilash; v) tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish tadbirlarini moliyalashtirish bo‘yicha: tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirishga oid tadbirlarga davlat investitsiyalari va xususiy investitsiyalarni jalb etish; avariya-qutqaruv va boshqa maxsus mulk-ashyolarni ishlab chiqarishni mahalliylashtirishga doir chora-tadbirlarni amalga oshirishda davlat-xususiy sheriklik mexanizmlarini joriy etish; tabiiy ofatlar xavfini sug‘urta qilishga oid tadbirlarni tashkil etish; sel, toshqinlar, ko‘chkilar va boshqa xavfli tabiiy ofatlar, shuningdek, qurg‘oqchilik bilan bog‘liq favqulodda vaziyatlarning oldini olish bo‘yicha manzilli profilaktik tadbirlarni amalga oshirish; mahalliy sharoitlarda tabiiy ofatlar xavfini kamaytirishga doir chora-tadbirlar samaradorligini oshirishga qaratilgan shaharsozlik normalarini, qoidalarini, aholi punktlarini rejalashtirish va qurishga oid standartlarni takomillashtirib borish; tabiiy ofatlardan jabrlanganlarni ijtimoiy muhofaza qilish strategiyalarini ishlab chiqish va amalga oshirish, shuningdek, mexanizmlarini takomillashtirish; g) tabiiy ofatlar ro‘y berganda, harakat qilishga tayyorlik darajasini oshirish bo‘yicha: zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida aloqa, tabiiy ofatlar bilan bog‘liq favqulodda vaziyatlar xavfi yoki ro‘y berganligi haqida xabar berish va ma’lumot (axborot) yetkazishning avtomatlashtirilgan tizimlarini modernizatsiya qilish va doimiy shay holatda saqlash; tabiiy ofatlar va favqulodda vaziyatlar xavfi yuzaga kelganligi yoki ro‘y berganligi to‘g‘risida aholiga xabar berish va ma’lumot yetkazishning avtomatlashtirilgan tizimini yaratish uchun texnik vositalarni mahalliy ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish; tabiiy ofatlar oqibatlarini bartaraf etish bo‘yicha Favqulodda vaziyatlarning oldini olish va bunday vaziyatlarda harakat qilish davlat tizimi kuch va vositalarining shayligini ta’minlashga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish; Favqulodda vaziyatlarning oldini olish va bunday vaziyatlarda harakat qilish davlat tizimi kuchlari va aholining tabiiy ofatlarda harakat qilishga shayligini, rahbarlar tarkibining vazirliklar, idoralar va tashkilotlar bilan o‘zaro hamkorligini takomillashtirish; xavfsizlik madaniyati darajasini oshirishda tabiiy ofatlar bilan bog‘liq favqulodda vaziyatlarda harakat qilishga tayyorlash bo‘yicha aholini keng qamrab olish; tabiiy ofatlardan jabrlanganlarga tibbiy yordam ko‘rsatish mexanizmlarini takomillashtirish; ijtimoiy, muhim obyektlar va boshqa infratuzilmalar faoliyatining tabiiy ofatlarga nisbatan barqarorligini va iqlim o‘zgarishiga chidamliligini oshirish; tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish sohasida xalqaro hamkorlikni rivojlantirish. 4-bob. Tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha asosiy chora-tadbirlar 44. Zilzilalar bilan bog‘liq seysmik xatarni kamaytirish bo‘yicha asosiy chora-tadbirlar: seysmoprognostik monitoring, turli seysmik xavflarni baholash, kuchli zilzilalar yuzaga kelish ehtimolini prognozlash; zilzilalar natijasida yer ko‘chishi, sel, suv toshqinlari bilan bog‘liq ikkilamchi xavflar yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan joylar bo‘yicha prognoz ma’lumotlari va xaritalarini tayyorlash; bino va inshootlarni qurish uchun yer uchastkalarini tanlashda ularning to‘g‘ri joylashtirilishini ta’minlash, shuningdek, bino va inshootlarning qurilishini loyihalashtirishda va qurilish-montaj ishlarini amalga oshirishda zilzilabardoshlik me’yorlariga rioya etilishini nazorat qilish; qurilgan binolardan keyinchalik foydalanish imkoniyatini baholash va zilzilabardoshlik darajasi past bo‘lgan binolarni mustahkamlash bo‘yicha texnik yechimlar topish maqsadida binolarning seysmik chidamliligini aniqlash bo‘yicha kompleks tadqiqotlar o‘tkazib borish; mahalliy xomashyodan sifat-mustahkamlik xususiyatlari, shu jumladan zilzilabardoshliligi zamonaviy qurilish talablariga javob beradigan yangi konstruksiyalar va qurilish materiallarini ishlab chiqarish, shuningdek, zilzilabardosh uylarning loyiha yechimlari kataloglarini tuzish va ommaviy axborot vositalarida keng yoritish; yakka tartibdagi uy-joylarni qurishda zilzilabardosh turar joy binolari loyihalaridan foydalanish amaliyotini keng joriy etish; respublika va mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari hamda boshqa tashkilotlarning rahbarlari, mas’ul mutaxassislari, qutqaruv xizmatlari, qutqaruv va fuqaro muhofazasi tuzilmalari, ishchi hamda xizmatchilarini zilziladan oldin, zilzila vaqtida va zilziladan keyin o‘zini tutish qoidalari, kuchli zilzilalarga oldindan tayyorgarlik ko‘rish hamda ulardan talafotlarsiz chiqish bo‘yicha bilim va tajribalarini izchil oshirib borish va amaliy ko‘nikmalarni hosil qilish bo‘yicha tegishli chora-tadbir kompleksini amalga oshirish; maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarbiyalanuvchilari, umumiy o‘rta va o‘rta maxsus ta’lim tashkilotlari, professional ta’lim muassasalari o‘quvchilari hamda oliy ta’lim tashkilotlari talabalarining zilziladan oldin, zilzila vaqtida va zilziladan keyin o‘zini tutish qoidalari, shuningdek, kuchli zilzila bilan bog‘liq favqulodda vaziyatlardan jabrlanganlarga birinchi yordam ko‘rsatish qoidalari va usullariga o‘rgatish; ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish sohasida band bo‘lmagan, jismoniy imkoniyati cheklangan, shuningdek, faoliyat turidan qat’i nazar, barcha fuqarolarni zilziladan oldin, zilzila vaqtida va zilziladan keyin to‘g‘ri harakatlanishga o‘rgatish; zilziladan oldin, zilzila vaqtida va zilziladan keyin to‘g‘ri harakatlanish qoidalari bo‘yicha ommabop adabiyotlar va ko‘rgazmali qo‘llanmalarni nashr etish, qo‘shimcha o‘quv markazlarini tashkil etish. 45. Yer va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar xavfini kamaytirish bo‘yicha asosiy choratadbirlar: er va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar xavfi mavjud zonalarni monitoring qilish, kuzatuv tarmog‘ini (postlarni, ob-havo kuzatish stansiyalarni) kengaytirish hamda vizual va instrumental kuzatishning zamonaviy usullarini joriy etish; er va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar bo‘yicha prognoz ma’lumotlari va xaritalarini tayyorlash, ularning muntazam ravishda yangilanishini ta’minlash va xavfli hududlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni jamoatchilikka yetkazish uchun ommaviy axborot vositalarida joylashtirish; muhandislik himoya inshootlari qurilishini tizimli rejalashtirish va inshootlarni ishchi holatda saqlash (ko‘chki jismlarini gidroizolatsiya qilish va drenajlash, qiyaliklarni terrasalash va og‘irligini pasaytirish, tirgak devorlar bilan mustahkamlash, yer usti suvlarini boshqa joylarga yo‘naltirish va boshqalar); er ko‘chkisi xavfi bo‘lgan qiyaliklar yuzasiga ko‘p yillik chim hosil qiluvchi o‘tlar bilan birgalikda daraxt va buta o‘simliklarini ekish; er ko‘chkisi xavfi bo‘lgan maydonlarni o‘zlashtirish, sug‘orish va boshqa meliorativ ishlar olib borilishining oldini olish; er va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar xavfi mavjud hududlarda yashovchi aholini xavfsiz hududlarga ko‘chirish chora-tadbirlarini tizimli ravishda amalga oshirish; er va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar xavfi mavjud hududlarda yashovchi aholini ularning ehtimoliy ta’sir hududi va chegaralari to‘g‘risida xabardor qilishning zamonaviy usullarini joriy etish va mavjudlarini takomillashtirish; er va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar oqibatlarini bartaraf etish uchun kuch va vositalarni yaratish, ularning shayligini ta’minlash, shuningdek, yer va tosh ko‘chkilari, o‘pirilishlar xavfining oldini olish hamda ularning oqibatlarini bartaraf etish bo‘yicha hamkorlik rejalarini tizimli yangilab borish; aholiga, iqtisodiyot tarmoqlariga va ijtimoiy sohaga ehtimol tutilgan zararni kamaytirish uchun ko‘chkilarni majburan tushirish; aholiga yer va tosh ko‘chkisi faollashuvi, o‘pirilishlarning dastlabki belgilarini tushuntirish ishlarini olib borish va xavfli hududlarda o‘zini tutish qoidalariga o‘rgatish. 46. Kuchli shamol xavfini kamaytirish bo‘yicha asosiy chora-tadbirlar: gidrometeorologik vaziyatni kuzatish tarmoqlarini takomillashtirish va kengaytirish, ularni zamonaviy asbob-uskunalar bilan jihozlash; aholini kuchli shamol xavfi to‘g‘risida o‘z vaqtida xabardor qilish; binolar tom qismlarining shamol kuchiga barqarorligini oshirish bo‘yicha va yangi qurilayotgan obyektlarda bajariladigan montaj ishlari sifatini nazorat qilish yuzasidan tizimli choralar ko‘rib borish; yuqori kuchlanishli elektr uzatish tarmoqlarining mustahkamligini oshirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish; elektr toki uzatilishi bilan bog‘liq avariyalarni bartaraf etish rejalarini takomillashtirib borish; daraxtlarning kuchli shamol oqibatida sinishi va qulab tushishining oldini olish choralarini ko‘rish; kuchli shamol oqibatlarini bartaraf etish uchun kuch va vositalarni yaratish, ularning shayligini ta’minlash, shuningdek, kuchli shamol oqibatlarini bartaraf etish bo‘yicha hamkorlik rejalarini tizimli yangilab borish; aholining barcha qatlamlarini kuchli shamol kuzatilganida to‘g‘ri harakatlanish qoidalariga o‘rgatish. LexUZ sharhi Qarang: O‘zbekiston Respublikasining “Gidrometeorologiya faoliyati to‘g‘risida”gi Qonuni. 47. Kuchli jala va do‘l xavfini kamaytirish bo‘yicha asosiy chora-tadbirlar: gidrometeorologik vaziyatni kuzatish tarmoqlarini takomillashtirish va kengaytirish, ularni zamonaviy asbob-uskunalar bilan jihozlash, vizual va instrumental kuzatishning zamonaviy usullarini joriy etish; aholini kuchli jala va do‘l xavfi to‘g‘risida o‘z vaqtida xabardor qilish tizimlarini takomillashtirish; aholi punktlari bosh rejalariga muvofiq shahar va boshqa aholi punktlarida qurilishlarni suv bosish hududlarini hisobga olgan holda amalga oshirish, shuningdek, tabiiy ariqlarni saqlab qolish va yog‘ingarchilik suvlarini chiqarib yuboruvchi yangi irrigatsiya tizimlarini yaratish (jala kollektorlari va boshqalar); gidrometeorologik jarayonlarni atrof tabiiy muhitga ta’sir ko‘rsatish orqali boshqarish (kuchli jala va do‘l yog‘ishining oldini olish); kuchli jala va do‘l oqibatlarini bartaraf etish uchun kuch va vositalarni yaratish, ularning shayligini ta’minlash, shuningdek, sel va suv toshqinlari xavfining oldini olish hamda ularning oqibatlarini bartaraf etish bo‘yicha hamkorlik rejalarini tizimli yangilab borish; aholining barcha qatlamlarini kuchli jala va do‘l hodisalari paytida to‘g‘ri harakatlanish qoidalariga o‘rgatish. 48. Qor ko‘chkisi xavfini kamaytirish bo‘yicha asosiy chora-tadbirlar: qor ko‘chkisi xavfi mavjud hududlarni aniqlashtirgan holda ularni monitoring qilish va qor ko‘chkisini prognozlash, gidrometeorologik parametrlarni kuzatish va nazorat qilish tarmoqlarini rivojlantirish; qor ko‘chkisi xavfi bo‘yicha prognoz ma’lumotlar va xaritalarni tayyorlash, muntazam ravishda yangilab borish; qor ko‘chkisi xavfi mavjud hududlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni tegishli mutaxassislar va jamoatchilikka yetkazish choralarini ko‘rish; qor ko‘chkisiga qarshi inshootlarni (ko‘chki qaytaruvchi va ko‘chki to‘xtatuvchi) barpo etish va ularni ishchi holatda saqlash; qor ko‘chkisi xavfi yuzaga kelgan hududlarda transport vositalarining va odamlarning harakatini cheklash; qor ko‘chkisini sun’iy tushirish (artilleriya yordamida otib tushirish); qor ko‘chkisi xavfi mavjud joylarda aholini xabardor qilish (transport harakatlanishi tartibi to‘g‘risida ma’lumot stendlar va boshqa belgilar o‘rnatish); qor ko‘chkisi oqibatlarini bartaraf etish bo‘yicha kuch va vositalarni yaratish, ularning shayligini ta’minlash, shuningdek, qor ko‘chkisi xavfining oldini olish hamda ularning oqibatlarini bartaraf etish bo‘yicha hamkorlik rejalarini tizimli yangilab borish; qor ko‘chkisi xavfi mavjud bo‘lgan hududlarda yashovchi aholi va sayyohlarni qor ko‘chkisida to‘g‘ri harakat qilishga o‘rgatish. 49. Qurg‘oqchilikka qarshi kurashish bo‘yicha asosiy chora-tadbirlar: qurg‘oqchilikni prognozlash va monitoring qilish tizimini takomillashtirish (ma’lumotlar to‘plash, gidrologik va iqtisodiy shart-sharoitlarni modellashtirish, ma’lumotlardan erkin foydalanish); qurg‘oqchilik sabablari va oqibatlarini bartaraf etish choralari va qurg‘oqchilik xavfini yumshatish bo‘yicha tadbirlarni muvofiqlashtirib borish; qishloq xo‘jaligida suv resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirish; qishloq xo‘jaligi ekinlarini diversifikatsiyalash; qurg‘oqchilikka chidamli o‘simlik turlarini yetishtirish, shu jumladan, diversifikatsiyalash uchun shu turdagi o‘simliklar urug‘larini tayyorlash; qurg‘oqchilikka chidamli qishloq xo‘jaligi ekinlarini ekish; qurg‘oqchilik xavfi bilan bog‘liq sug‘urta xizmatlari turlarini kengaytirish; cho‘l hududlarida o‘rmonzorlar va yashil qoplamalar barpo etish, qumli hududlarni mustahkamlash. 50. Sel, suv toshqinlari xavfini kamaytirish bo‘yicha asosiy chora-tadbirlar: sel, suv toshqinlari xavfi mavjud hududlarni monitoring qilish, kuzatuv tarmog‘ini (gidropostlarni, ob-havo kuzatish stansiyalarini) kengaytirish, ularni zamonaviy asbob uskunalar bilan jihozlash, vizual va instrumental kuzatishning zamonaviy usullarini joriy etish; sel, suv toshqinlari xavfi bo‘yicha prognoz ma’lumotlari va xaritalarini tayyorlash, ularning muntazam ravishda yangilanishini ta’minlash va xavfli hududlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni ommaviy axborot vositalariga, shu jumladan elektron ommaviy axborot vositalariga joylashtirish; sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlaridan foydalangan holda sel hodisalarini oldindan aniqlash; baland tog‘lardagi ko‘llar, daryolar va sel kelish o‘zanlarini tizimli o‘rganish, ularning ta’siri ehtimoli bo‘lgan hududlarni, o‘zanlarining torayish joylarini, qum-shag‘al materiallarining to‘planishi kabi xavflarni aniqlash; muhandislik himoya inshootlari qurilishini tizimli rejalashtirish va ularni ishchi holatda saqlash (sel qabul qilish, kanallar, sel o‘tkazgichlari, himoya devorlari, yo‘naltiruvchi va o‘rab turuvchi to‘g‘onlar, qiyaliklarni terassalash, shuningdek, qirg‘oqlarni muhofaza qilish va suv tubini chuqurlashtiruvchi ishlarni olib borish, toshqin suvlarini qabul qilish va kelayotgan suvlarni boshqarish uchun suv omborlarining ishlashini doimiy nazorat qilish, muzlar tiqilib qolishiga qarshi kurashish va boshqa choralarini ko‘rish); aholi punktlari bosh rejalariga muvofiq shahar va boshqa aholi punktlarida qurilishlarni suv bosish hududlarini hisobga olgan holda amalga oshirish, shuningdek, tabiiy ariqlarni saqlab qolish va yog‘ingarchilik suvlarini chiqarib yuboruvchi yangi tizimlarini yaratish (jala kollektorlari va boshqalar); sel, suv toshqini xavfi to‘g‘risida aholini o‘z vaqtida xabardor qilish (yuqori harorat, yog‘ingarchilik, ko‘llar va suv omborlarni o‘pirilishi xavfi va boshqalar); sel, suv toshqinlarini xavfsiz o‘tkazib yuborish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish (daryo o‘zanlarini, kanallarni, seldan himoya qilish inshootlarini tozalash, qirg‘oqlarni mustahkamlash, ariqlarni tiklash va yangilarini qurish); sel, suv toshqinlari xavfi mavjud hududlarda yashovchi aholini xavfsiz hududlarga ko‘chirish hamda xavf mavjud joylarda turar joy va jamoat binolari qurilishining oldini olish bo‘yicha tizimli chora-tadbirlarni amalga oshirish; sel, suv toshqinlari oqibatlarini bartaraf etish uchun kuch va vositalarni yaratish, ularning shayligini ta’minlash, shuningdek, sel va suv toshqinlari xavfining oldini olish hamda ularning oqibatlarini bartaraf etish bo‘yicha hamkorlik rejalarini tizimli yangilab borish; himoya to‘g‘onlarini qurish uchun materiallar zaxiralarini yaratish, avariya va himoya ishlarini amalga oshirish uchun texnikalarni shay holatga keltirish; aholiga, iqtisodiyot tarmoqlariga va ijtimoiy sohaga ehtimol tutilgan zararni kamaytirish uchun gidrometeorologik jarayonlarni atrof tabiiy muhitga ta’sir ko‘rsatish orqali boshqarish (yog‘ingarchiliklar va sel kelishining oldini olish); aholini sel, suv toshqinlari xavfi yuzaga kelganda yoki sodir bo‘lganda to‘g‘ri harakat qilishga tayyorlash. 51. Tabiiy yonginlar xavfini kamaytirish bo‘yicha asosiy chora-tadbirlar: yonginlarni o‘chirishning samarador tizimlarini yaratish, ularning oldini olish va o‘chirish ishlariga keng jamoatchilikni jalb etish; yonginlar sabablari yuzasidan tadqiqotlar o‘tkazish va natijalarini tahlil qilgan holda yongin sabablarini bartaraf etish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish; yonginlarni tezkor monitoring qilish va tezkorlik bilan o‘chirish uchun innovatsion texnologiyalarni joriy etish (kosmik monitoring, uchuvchisiz uchadigan apparatlardan foydalanish, yonginlarni videokameralar yordamida kuzatish va aniqlash); yong‘inlarining oldini olish bo‘yicha chora-tadbirlarni tashkil etish (yong‘inga qarshi himoya oraliqlar, to‘siqlar va boshqa infratuzilmalarni yaratish); yashinlar tufayli yong‘inlar ro‘y berishi mumkin bo‘lgan joylarni aniqlagan holda, ushbu joylarda momaqaldiroq pelengatsiyasini va yashindan himoyalash tizimlarini yaratish; yong‘inlarni o‘chirish uchun kuch va vositalarni yaratish, ularning shayligini ta’minlash, shuningdek, yong‘inlarning oldini olish va oqibatlarini bartaraf etish bo‘yicha hamkorlik rejalarini tizimli yangilab borish; aholi va sayyohlar o‘rtasida alanga bilan ehtiyot bo‘lish choralari yuzasidan targ‘ibottashviqot ishlarini olib borish. 52. Tabiiy ofatlar bilan bog‘liq texnogen xususiyatga ega xavflarni kamaytirish bo‘yicha asosiy chora-tadbirlar: gidrotexnika inshootlarining xavfsizligini ta’minlovchi choralarni amalga oshirish, shu jumladan, ularning xavfsizlik mezonlarini belgilash, inshootlar holatini doimiy nazorat qilish maqsadida nazorat-o‘lchov asboblari bilan jihozlanishini ta’minlash, xavfsizlik deklaratsiyasini ishlab chiqish; gidrotexnika inshootlarining xavfsizligi ustidan davlat nazoratini amalga oshirish tizimini takomillashtirish; gidrotexnika inshootlariga malakali mutaxassislar tomonidan xizmat ko‘rsatilishini ta’minlash; gidrotexnika inshootlarida avariyalar yuzaga kelish xavfini kamaytirish bo‘yicha oldindan kompleks chora-tadbirlarni o‘tkazish; gidrotexnika inshootlaridan xavfsiz foydalanish uchun ishlab chiqilgan foydalanish qoidalari va xavfsizlik qoidalariga rioya etilishini ta’minlash; gidrotexnika inshootlari va uning suv oqib o‘tuvchi qismlarining holati ustidan doimiy nazorat qilish texnik tizimlarini takomillashtirish; gidrotexnika inshootlarini doimiy kuzatish natijasida olingan ma’lumotlarni tizimli ravishda tahlil qilib borish va gidrotexnika inshootlarining xavfsizligini pasaytiruvchi omillarni aniqlash; gidrotexnika inshootlarining texnik holatiga tabiiy va texnogen omillar ta’sir ko‘rsatkichlarini nazorat (monitoring) qilish; avariyalar va favqulodda vaziyatlar oqibatlarini bartaraf etish uchun kuch va vositalarni yaratish, ularning shayligini ta’minlash, shuningdek, inshootlarda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan avariyalar va favqulodda vaziyatlar oqibatlarini bartaraf etish bo‘yicha hamkorlik rejalarini tizimli yangilab borish; gidrotexnik inshootlarni metrologik ta’minlash; gidrotexnik inshootlarda yuzaga kelgan avariyalar va favqulodda vaziyatlar to‘g‘risida aholiga xabar berish va ma’lumot yetkazishning avtomatlashtirilgan tizimlarini joriy etish; gidrotexnik inshootlarning xodimlari va aholini gidrotexnik inshootlarda yuzaga kelgan avariyalar va favqulodda vaziyatlarda to‘g‘ri harakat qilishga o‘rgatish. 5-bob. Milliy harakatlar rejasini amalga oshirish mexanizmi 53. Milliy harakatlar rejasining ustuvor yo‘nalishlari va vazifalari davlat strategiyalari, rivojlantirish dasturlari, ularni amalga oshirish rejalariga, shuningdek, boshqa sohalarni takomillashtirishga doir dasturiy hujjatlarga integratsiyalashtiriladi. 54. Milliy harakatlar rejasini amalga oshirish uchun barcha manfaatdor tomonlar, shu jumladan, davlat boshqaruvi organlari, mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari va tashkilotlar, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlari, xalqaro tashkilotlar, xususiy sektor, shuningdek, aholi jalb qilinadi. 55. Milliy harakatlar rejasi “yo‘l xaritasi”da belgilangan mexanizmlar orqali va muddatlarda amalga oshiriladi. 56. Milliy harakatlar rejasi va “yo‘l xaritasi”ning bajarilishi yuzasidan harakatlarni muvofiqlashtirish idoralararo boshqaruv Kengashi tomonidan amalga oshiriladi. 6-bob. Milliy harakatlar rejasini amalga oshirishdan kutilayotgan natijalar 57. Ushbu Milliy rejani amalga oshirish natijasida: yangi tabiiy ofatlar xavfi paydo bo‘lishining oldi olinishi va ma’lum xavflarning tahdidi kamayishi; tabiiy ofatlardan jabrlanganlar soni, shuningdek, ularning oqibatida o‘lim darajasi imkon qadar kamayishi; tabiiy ofatlar va iqlim o‘zgarishidan ko‘rilgan ijtimoiy, iqtisodiy va ekologik zararlar ko‘lami miqdorlari kamayishi; aholining tabiiy ofatlar xavfi va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha bilimtajribalari shakllanishi; iqlim o‘zgarishiga chidamlilik darajasining oshishi; tabiiy ofatlar va iqlim o‘zgarishidan jabrlangan aholining hayot faoliyatini ta’minlash tizimlarining rivojlantirilishi kutilmoqda. Vazirlar Mahkamasining 2023-yil 11-avgustdagi 362-son qaroriga 2-ILOVA 2023 — 2030-yillarda tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining milliy harakatlar rejasini amalga oshirish bo‘yicha “YO‘L XARITASI” T/ r Amalga oshirish Ijro Moliyalashtiris Mas’ul ijrochilar mexanizmi muddati h manbalari I. TABIII OFATLAR XAVFINI KAMAYTIRISh VA IQLIM O‘ZGARIShIGA ChIDAMLILIKNI OShIRIShIIIG TAShKILIY-HUQUQIY ASOSLARINI TAKOMILLAShTIRISh 1. Tabiiy ofatlar 1. Tabiiy 2024-yil Davlat budjeti Qurilish va uy-joy xavfini kamaytirish ofatlar xavfini may parametrlarida kommunal xo‘jaligi va iqlim o‘zgarishi kamaytirish va nazarda vazirligi masalalarini iqlim o‘zgarishi (B. Zakirov), �utilgan inobatga olgan masalalarini manfaatdor vazirlik mablag‘lar holda shaharsozlik hisobga olgan hamda vazirlik va idoralar, texnik va norma va holda, qurilishni va idoralarning arxitektura-qurilish qoidalarini rejalashtirish yo‘nalishidagi oliy budjetdan takomillashtirish. idoraviy hujjatni ta’lim tashkilotlari tashqari ishlab chiqish va (kelishilgan holda) jamg‘armalari tasdiqlash. mablag‘lari, tashabbuskorlar 2. Tabiiy 2024-yil mablag‘lari ofatlar xavfini iyun kamaytirish va iqlim o‘zgarishi masalalarini hisobga olgan holda qurilishni rejalashtirish aktini amaliyotga joriy etish. 2. Aholini tabiiy 1. “Yangidan 2024-2025- Davlat budjeti Qurilish va uy-joy ofatlar va va qayta yillar parametrlarida kommunal xo‘jaligi favqulodda qurilayotgan, davomida nazarda tutilgan vazirligi vaziyatlar kapital ta’mirlash mablag‘lar (B. Zakirov), Chora-tadbirlar to‘g‘risida xabardor talab etiladigan qilish va axborot bino va berish sohasidagi inshootlarda simli shaharsozlik radioxabar faoliyatini texnik yetkazish jihatdan tartibga tarmoqlari” solish doirasidagi loyihasini 2022me’yoriy 2023-yillarda hujjatlarni shaharsozlik takomillashtirish. faoliyati sohasida texnik jihatdan tartibga solishga doir milliy normativ hujjatlarni ishlab chiqish va qayta ko‘rib chiqish dasturiga kiritish. 2. Shaharsozlik me’yorlarini ishlab chiqish, manfaatdor vazirlik va idoralar bilan kelishish, tasdiqlash va amaliyotga joriy etish. 3. Iqlim 1. Oxirgi 5 2024-yil 1o‘zgarishi bilan yilda (hududlar mart bog‘liq tabiiy kesimida) iqlim ofatlar xavfini o‘zgarishi bilan kamaytirish bog‘liq tabiiy bo‘yicha ofatlar respublika, hududiy rivojlanishining va mahalliy o‘ziga xos darajada tadbirlarni xususiyatlari va belgilash va amalga ko‘lamlarini tahlil oshirish. qilish. 2. Iqlim o‘zgarishi bilan bog‘liq tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish bo‘yicha respublika, hududiy va mahalliy darajada namunaviy rejalarni ishlab chiqish va tasdiqlash. 3. Normativtexnik hujjat loyihasini Adliya hamda vazirlik va idoralarning budjetdan tashqari jamg‘armalari mablag‘lari, tashabbuskorlar mablag‘lari manfaatdor vazirlik va idoralar Mablag‘ talab etilmaydi Favqulodda vaziyatlar vazirligi (A. Kuldashev), Iqtisodiyot va moliya vazirligi huzuridagi Kadastr agentligi (F. Pulatov), Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari, manfaatdor vazirlik va idoralar vazirligidan ro‘yxatdan o‘tkazish. 4. Namunaviy rejalar asosida respublika, hududiy, mahalliy va obyektlar uchun tadbirlar rejalarini ishlab chiqish va amalga oshirish. 4. Aholi punktlari 1. Aholi 2024-yil va obyektlarga punktlari va yanvardan xavfsizlik obyektlarning boshlab pasportlarini joriy namunaviy etish. xavfsizlik pasportlarini tuzish va tasdiqlash tartibini ishlab chiqish. 2. Xavfsizlik pasportlarini tuzish tartibini belgilovchi me’yoriy hujjatni Adliya vazirligidan ro‘yxatdan o‘tkazish. 3. “Xavfsizlik pasporti” avtomatlashtirilgan axborot-ma’lumot tizimini ishlab chiqish va joriy etish. 4. Mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, xavfli ishlab chiqarish va muhim obyektlar mutasaddi rahbarlari bilan xavfsizlik pasportini yuritish bo‘yicha seminarlar o‘tkazish. 5. Aholi punktlari 1. “Jamiyatning 2024-yil va shaharlar barqaror fevral barqaror rivojlanishi. Shahar Davlat budjeti parametrlarida nazarda tutilgan mablag‘lar, tashabbuskorlar mablag‘lari Favqulodda vaziyatlar vazirligi (A. Kuldashev), Iqtisodiyot va moliya vazirligi huzuridagi Kadastr agentligi (F. Pulatov), Adliya vazirligi (A. Tashkulov), manfaatdor vazirlik va idoralar Mablag‘ talab etilmaydi Iqtisodiyot va moliya vazirligi (I. Norqulov), rivojlanishiga xizmatlari va hayot Texnik jihatdan kompleks va yaxlit sifati tartibga solish yondashuvni ko‘rsatkichlari” agentligi amalga oshirish xalqaro standartini (D. Sattarov), yuzasidan standart (ISO 37120:2018 Favqulodda ko‘rsatkichlarni “Sustainable cities vaziyatlar vazirligi joriy etish. and communities (A. Kuldashev), — Indicators for Kambag‘allikni city services and qisqartirish va quality of life”, bandlik vazirligi IDT) mahalliy (B. Musayev), shart-sharoitlarni Qoraqalpog‘iston inobatga olgan Respublikasi holda o‘rganib Vazirlar Kengashi, chiqish va takliflar viloyatlar va ishlab chiqish. Toshkent shahar hokimliklari 2. 2024-yil Tasdiqlangan Respublikada martdan dasturlarga “Jamiyatning boshlab muvofiq barqaror rivojlanishi. Shahar xizmatlari va hayot sifati ko‘rsatkichlari” xalqaro standartini (ISO 37120:2018 “Sustainable cities and communities — Indicators for city services and quality of life”, IDT) joriy etish. 6. Zomin davlat 1. Chaqmoqlar 2024 — Davlat budjeti Ekologiya, atrofqo‘riqxonasi ehtimoli bo‘lgan 2030-yillar parametrlarida muhitni muhofaza misolida o‘rmon joylarni aniqlash nazarda tutilgan qilish va iqlim yong‘inlarining bo‘yicha passiv bir mablag‘lar o‘zgarishi vazirligi oldini olish tarmoqli yoki ko‘p hamda vazirlik (A. Abduhakimov), tizimlarini yaratish tarmoqli va idoralarning Qishloq xo‘jaligi bo‘yicha ilmiy- radiotexnik budjetdan vazirligi tadqiqot tajriba- tizimlari asosida tashqari (A. Voitov) konstruktorlik momaqaldiroq jamg‘armalari axborot ishlanmalarini pelengatsiya mablag‘lari, texnologiyalari va (ITTKI) amalga tizimini ishlab xalqaro moliya texnik yo‘nalishidagi oshirish. chiqish. institutlari oliy ta’lim 2. mablag‘lari tashkilotlari Videokuzatuv (kelishilgan holda), tizimlari yordamida manfaatdor vazirlik o‘rmon va idoralar yong‘inlarini aniqlash komplekslarini ishlab chiqish. 3. Ilmiytadqiqot ishlar natijalari asosida o‘rmon yong‘inlarining oldini olishning zamonaviy texnologiyalar asosidagi tizimlarini yaratish. 7. Bino va 1. Seysmik faol 2024 — Davlat budjeti inshootlarning hududlardagi bino 2026-yillar parametrlarida tabiiy ofatlar va inshootlarning nazarda tutilgan ta’siriga seysmik mablag‘lar bardoshliligini bardoshliligini, hamda vazirlik oshirish maqsadida shuningdek, kuchli va idoralarning bino va inshootlarni shamollar ehtimoli budjetdan ta’mirlash, bo‘lgan xavfli tashqari rekonstruksiya tumanlarda bino va jamg‘armalari qilish va inshootlarning mablag‘lari, mustahkamlash shamol kuchiga xalqaro moliya bo‘yicha bardoshliligini institutlari konstruktiv hamda aniqlash yuzasidan mablag‘lari texnik yechimlarni tadqiqotlarni ishlab chiqish. o‘tkazish. 2. Tadqiqotlar natijalari bo‘yicha bino va inshootlarni ta’mirlash, rekonstruksiya qilish va mustahkamlash bo‘yicha konstruktiv va texnik yechimlar katalogini ishlab chiqish. 3. Konstruktiv va texnik yechimlar katalogini ofatlar xavfini kamaytirish bo‘yicha maxsus portalga joylashtirish. 4. Konstruktiv va texnik yechimlar asosida bino va inshootlarni tabiiy ofatlarga chidamliligini oshirish choralarini ko‘rish. Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi vazirligi (B. Zakirov), Fanlar akademiyasi (B. Yuldashev), Favqulodda vaziyatlar vazirligi (A. Kuldashev), Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi (I. Abdurahmonov), manfaatdor vazirlik va idoralar II. TABIIY OFATLAR XAVFIII KAMAYTIRISh VA IQLIM O‘ZGARIShIGA ChIDAMLILIKII OShIRISh BORASIDAGI BILIM VA TAJRIBALARINI ShAKLLANTIRISh 8. Tabiiy, 1. Yagona 2023-yil Mablag‘ talab Favqulodda texnogen va tizim faoliyatini oktyabr etilmaydi vaziyatlar vazirligi ekologik tahlil qilish orqali (A. Kuldashev), xususiyatdagi uni yanada Raqamli favqulodda takomillashtirish texnologiyalar vaziyatlar bo‘yicha takliflar vazirligi monitoringi, ularni tayyorlash. (Sh. Shermatov), prognozlash va Yagona tizimga 2. Yagona 2024-yil Tasdiqlangan axborot kiruvchi manfaatdor tizimga kiruvchi iyun dasturlarga almashinuvi vazirlik va idoralar vazirlik va idoralar muvofiq yagona tizimi axborot tizimlari (keyingi o‘rinlarda hamda ma’lumotlar — Yagona tizim) bazalari faoliyatini majmualarini takomillashtirish. integrallash mexanizmlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy qilish. 9. Ekologiya, 1. Monitoring, 2023-yil Davlat budjeti Ekologiya, atrof atrof-muhitni prognoz va ilmiynoyabr parametrlarida muhitni muhofaza muhofaza qilish va tadqiqot nazarda tutilgan qilish va iqlim iqlim o‘zgarishi ma’lumotlarining mablag‘lar o‘zgarishi vazirligi vazirligi huzuridagi yagona manbasini hamda vazirlik (A. Abduhakimov), “Yashil yaratishga va idoralarning Raqamli transformatsiya va mo‘ljallangan budjetdan texnologiyalar iqlim o‘zgarishiga maxsus portal tashqari vazirligi moslashish milliy (keyingi o‘rinlarda jamg‘armalari (Sh. Shermatov), markazi” davlat — maxsus portal)ni mablag‘lari Favqulodda muassasasida ishga tushirish vaziyatlar vazirligi ofatlar xavfini yuzasidan texnik (A. Kuldashev), kamaytirish topshiriq ishlab Tog‘-kon sanoati va sohasida davlat, chiqish va geologiya vazirligi ilmiy-tadqiqot va manfaatdor vazirlik (B. Islamov), boshqa tashkilotlar va idoralar Suv xo‘jaligi tomonidan taqdim kelishish. vazirligi etilayotgan (Sh. Xamrayev), 2. Maxsus 2024-yil monitoring, Qishloq xo‘jaligi portalni yaratishni mart — prognoz, ilmiy- moliyalashtirish. vazirligi avgust tadqiqot (A. Voitov), 3. Maxsus ma’lumotlarining portalni yaratish va Qurilish va uy-joy yagona manbasini ishga tushirish. kommunal xo‘jaligi yaratish. vazirligi (B. Zakirov), Iqtisodiyot va moliya vazirligi huzuridagi Kadastr agentligi (F. Pulatov), 10. Geologik, 1. Monitoring Har yili, meteorologik va qilish uchun mavsumiy gidrologik xavfli instrumental va jarayonlarga va kuzatishning belgilangan tabiiy yonginlarga zamonaviy muddatlard moyil bo‘lgan usullarini a zonalarni amaliyotga joriy monitoring qilish qilish. samaradorligini 2. Geologik, oshirish. meteorologik va gidrologik xavfli jarayonlar hamda yonginlar xavfi bo‘yicha prognoz ma’lumotlarni umumlashtirish, tahlil qilish va maxsus portalga joylashtirib borish. Tasdiqlangan dasturlarga muvofiq 11. Tabiiy ofatlar 1. Tabiiy 2023-yil va iqlim o‘zgarishi ofatlar va iqlim noyabr natijasida o‘zgarishi yetkazilishi natijasida mumkin bo‘lgan yetkazilishi zararni baholash mumkin bo‘lgan tizimini zararni baholash takomillashtirish. bo‘yicha xalqaro tajribani o‘rganish. 2. Tabiiy 2023-yil ofatlar va iqlim dekabr o‘zgarishi natijasida yetkazilishi mumkin bo‘lgan zararni baholashning zamonaviy uslublarini ishlab chiqish. 3. Tabiiy 2024 — ofatlar va iqlim 2030-yillar o‘zgarishi natijasida yetkazilishi mumkin bo‘lgan zararni Mablag‘ talab etilmaydi Fanlar akademiyasi (B. Yuldashev) manfaatdor vazirlik va idoralar Tog‘-kon sanoati va geologiya vazirligi (B. Saidov), Ekologiya, atrofmuhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi (A. Abduhakimov), Fanlar akademiyasi (B. Yuldashev), Qishloq xo‘jaligi vazirligi (A. Voitov), Suv xo‘jaligi vazirligi (Sh. Xamrayev), Favqulodda vaziyatlar vazirligi (A. Kuldashev), manfaatdor vazirlik va idoralar Ekologiya, atrofmuhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi (A. Abduhakimov), Tog‘-kon sanoati va geologiya vazirligi (B. Islamov), Fanlar akademiyasi (B. Yuldashev), Favqulodda vaziyatlar vazirligi (A. Kuldashev), manfaatdor vazirlik va idoralar baholashning zamonaviy uslublarini amaliyotga tatbiq etish. 12. O‘zbekiston 1. Respublikasi Qo‘shilmaslik Prezidenti harakati guruhi tomonidan 2023-yil doirasida 1-2-mart kunlari O‘zbekistonda Boku shahrida monitoring va ilmiy bo‘lib o‘tgan tadqiqotlar Qo‘shilmaslik tarmog‘ini yaratish harakati guruhi bo‘yicha “Yo‘l sammitida ilgari xaritasi”ni ishlab surilgan tashabbus chiqish va uni doirasida tasdiqlash. respublikada 2. “Yo‘l maxsus monitoring xaritasi”ni amalga va ilmiy tadqiqotlar oshirish bo‘yicha tarmog‘ini yaratish idoralararo ishchi bo‘yicha ishlarni guruhni tashkil tashkil etish. etish. 3. “Yo‘l xaritasi” asosida maxsus monitoring va ilmiy tadqiqotlar tarmog‘ini yaratish. 13. 1. Favqulodda Dav�at vaziyatlar vazirligi boshqaruvi Fuqaro muhofazasi organlari instituti va hududiy mansabdor faoliyati shaxslari va “Hayot aholining barcha xavfsizligi” o‘quv markazlarida qatlamlarining va tabiiy ofatlar rahbarlar xavfini kamaytirish mutaxassislarni reja va iqlim asosida o‘qitish. 2. Tele va o‘zgarishiga radiokanallarda chidamlilikni va oshirish masalalari ko‘rsatuv lavhalar hamda bo‘yicha ma’lumotga egaligi eshittirishlar tashkil va xabardorlik etish. 3. Bosma va darajasini oshirish, shuningdek, ularga elektron ommaviy bilim berish va axborot vositalari orqali maqolalar, o‘qitish. murojaatlar va eslatmalar chop etish. 4. Mahallalarda 2023-yil oktyabr Mablag‘ talab etilmaydi Ekologiya, atrofmuhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi (A. Abduhakimov), Tog‘-kon sanoati va geologiya vazirligi (B. Islamov), Favqulodda vaziyatlar vazirligi (A. Kuldashev), Fanlar akademiyasi (B. Yuldashev), Tashqi ishlar vazirligi (B. Saidov), manfaatdor vazirlik va idoralar. Mablag‘ talab etilmaydi Favqulodda vaziyatlar vazirligi (A. Kuldashev), Ekologiya, atrofmuhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi (A. Abduhakimov), manfaatdor vazirlik va idoralar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari 2023-yil noyabr 2024-yil dekabr Doimiy ish bilan band bo‘lmagan aholi, xususan, imkoniyati cheklangan fuqarolar bilan tabiiy ofatlar va iqlim o‘zgarishi sharoitida to‘g‘ri harakat qilish bo‘yicha uchrashuvlar va seminar-treninglar o‘tkazish. III. TABIIY OFATLAR XAVFINI KAMAYTIRISh VA IQLIM O‘ZGARIShIGA ChIDAMLILIKNI OShIRIShGA QARATILGAN TADBIRLARNI MOLIYALAShTIRIShNI TAShKIL ETISh 14. Tabiiy ofatlar 1. Sug‘urta 2023 — Mablag‘ talab Iqtisodiyot va xavfini sug‘urta tashkilotlari bilan 2030-yillar etilmaydi moliya vazirligi qilishga oid birgalikda (I. Norqulov), tadbirlarni tashkil aholining molFavqulodda etish. mulki va yashash vaziyatlar vazirligi joylarini tabiiy (A. Kuldashev), ofatlardan sug‘urta Ekologiya, atrofqilish bo‘yicha muhitni muhofaza targ‘ibot ishlarini qilish va iqlim amalga oshirish. o‘zgarishi vazirligi 2. Tabiiy (A. Abduhakimov), ofatlar xavfi yuqori Kambag‘allikni zonalarda qisqartirish va yashovchi bandlik vazirligi aholining mol(B. Musayev), mulki va boshqa Qoraqalpog‘iston obyektlarni Respublikasi bosqichma-bosqich Vazirlar Kengashi, sug‘urtalash viloyatlar va choralarini ko‘rish. Toshkent shahar hokimliklari 15. Tabiiy ofatlar 1. Iqtisodiyot Tegishli Tasdiqlangan Investitsiyalar, xavfini kamaytirish tarmoqlari va davrga dasturlarga sanoat va savdo va iqlim ma’muriy tadbirlar muvofiq vazirligi o‘zgarishiga hududlarni rejalariga (L. Kudratov), chidamlilikni rivojlantirishga doir muvofiq Iqtisodiyot va oshirishga oid davlat moliya vazirligi tadbirlarga davlat strategiyalariga, (I. Norqulov), investitsiyalari va dasturiy hujjatlarga Favqulodda xususiy tabiiy ofatlar vaziyatlar vazirligi investitsiyalar xavfini kamaytirish (A. Kuldashev), kiritilishini va iqlim Ekologiya, atrofkengaytirish. o‘zgarishiga muhitni muhofaza chidamlilikni qilish va iqlim oshirishga doir o‘zgarishi vazirligi chora-tadbirlar kiritilishini tashkil etish. 2. Tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bilan bog‘liq tadbirlarni amalga oshirish uchun zarur moliyaviy resurslarni hisoblash va ajratilishini ta’minlash. 3. Tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish tadbirlari salohiyatini oshirishga doir tadbirlarga xususiy investitsiyalarni keng jalb qilish. 16. Tabiiy ofatlar 1. Tayyor oqibatlarini bartaraf mahsulotlar, etishga butlovchi buyumlar mo‘ljallangan va materiallar avariya-qutqaruv yo‘nalishlari va va boshqa maxsus ro‘yxatlari bo‘yicha mol-mulkni ishlab avariya-qutqaruv chiqarishni texnikasi, maxsus mahalliylashtirishg mol-mulk va a doir chora- jihozlarni tadbirlarni amalga mahalliylashtirish oshirishda davlat- sharoitlarini xususiy sheriklik o‘rganish va mexanizmlarini takliflar ishlab joriy etish. chiqish. 2. Mahsulot, butlovchi buyumlar va materiallarni ishlab chiqarishni mahalliylashtirish jarayoniga investitsiyalarni keng jalb qilish uchun davlat- (A. Abduhakimov), vazirlik va idoralar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari Tegishli davrga tadbirlar rejalariga muvofiq Mablag‘ talab etilmaydi Davlat budjeti parametrlarida nazarda tutilgan mablag‘lar hamda vazirlik va idoralarning budjetdan tashqari jamg‘armalari Iqtisodiyot va moliya vazirligi (I. Norkulov), Favqulodda vaziyatlar vazirligi (A. Kuldashev), Mudofaa vazirligi huzuridagi Mudofaa sanoati agentligi (M. Ibodullayev), vazirlik va idoralar xususiy sheriklikni rivojlantirish. Iqlim 1. Tabiiy 2023 — o‘zgarishi bilan ofatlardan 2027-yillar bog‘liq tabiiy sug‘urtalashning ofatlardan normativ-huquqiy sug‘urtalashning asoslarini yangi xatlovdan mexanizmlarini o‘tkazish, o‘rganish ishlab chiqish va va tahlil qilish. mavjudlarini 2. Tabiiy takomillashtirish. ofatlardan sug‘urtalashning yangi mexanizmlarini ishlab chiqish va mavjudlarini takomillashtirish bo‘yicha takliflar tayyorlash. 3. Takliflar asosida sug‘urtalashning yangi mexanizmlarini ishlab chiqish va mavjudlarini takomillashtirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqib, tasdiqlash va ijroga qaratish. 18. Sel, toshqin, 1. Xavfli har yili ko‘chki va boshqa gidrometeorologik yanvarxavfli tabiiy ofatlar, va geologik fevral shuningdek, hodisalar qurg‘oqchilik bilan faollashishi bog‘liq favqulodda mumkin bo‘lgan vaziyatlarning zonalarni o‘rganish, oldini olish ushbu zonalarda bo‘yicha manzilli joylashgan aholi profilaktik punktlarini tadbirlarni amalga aniqlash, xavfsiz oshirish. hududlarga vaqtincha yoki doimiy ko‘chirilishi lozim bo‘lgan xo‘jaliklar, shuningdek, sel, 17. mablag‘lari, xalqaro moliya tashkilotlari mablag‘lari Mablag‘ talab etilmaydi Mablag‘ talab etilmaydi Iqtisodiyot va moliya vazirligi (I. Norqulov), vazirlik va idoralar Favqulodda vaziyatlar vazirligi (A. Kuldashev), Suv xo‘jaligi vazirligi (Sh. Xamrayev), Ekologiya, atrofmuhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi (A. Abduhakimov), Iqtisodiyot va moliya vazirligi huzuridagi Kadastr agentligi (F. Pulatov), Fanlar akademiyasi toshqin va ko‘chki xavfi mavjud bo‘lgan uchastkalar ro‘yxatini tuzish. 2. O‘rganish har yili yakunlari bo‘yicha mart oyida sel, suv toshqini va ko‘chki xavfini kamaytirishni ta’minlovchi tashkiliy, muhandislik-texnik va boshqa tadbirlar o‘tkazish bo‘yicha takliflarni ishlab chiqish, shuningdek, Toshqinga qarshi hukumat komissiyasi majlisida ularning ko‘rib chiqilishini tashkil etish. 3. Tegishli har yili manzilli dasturlarni fevral — ishlab chiqish, may, rejaularni Toshqinga jadvalga qarshi Hukumat muvofiq komissiyasining bayonnoma qarori bilan tasdiqlash, tadbirkorlik subyektlarini ro‘y berishi mumkin bo‘lgan tabiiy ofatlarning oldini olishga doir ishlarga davlatxususiy sheriklik asosida jalb qilish. 19. Mahalliy 1. Shaharsozlik 2023-yil sharoitlarda tabiiy sohasidagi noyabr ofatlar xavfini normativ-huquqiy kamaytirishga doir hujjatlarni chora-tadbirlar xatlovdan samaradorligini o‘tkazish. oshirishga 2. Tabiiy qaratilgan ofatlar xavfini shaharsozlik kamaytirish normalarini, bo‘yicha qoidalarini, aholi hududlarni punktlarini rejalashtirish va Mablag‘ talab etilmaydi (B. Yuldashev), Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi vazirligi (B. Zakirov), Qishloq xo‘jaligi vazirligi (A. Voitov), Sog‘liqni saqlash vazirligi (A. Inoyatov), Iqtisodiyot va moliya vazirligi (I. Norkulov), Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari Tasdiqlangan dasturga muvofiq Mablag‘ talab etilmaydi Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi vazirligi (B. Zakirov), Favqulodda vaziyatlar vazirligi (A. Kuldashev), Ekologiya, atrofmuhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi (A. Abduhakimov), rejalashtirish va kompleks qurish qurishga oid bo‘yicha mavjud standartlarni shaharsozlik takomillashtirib normalari, borish. qoidalari, standartlarini qayta ko‘rib chiqish yoki zarur hollarda yangilarini ishlab chiqish yuzasidan ularning mahalliy sharoitlarda samaradorligini oshirishga qaratilgan takliflarni tayyorlash va taqdim etish. 20. Tabiiy 1. Tabiiy ofatlardan ofatlardan jabrlanganlarni jabrlanganlarni, shu ijtimoiy muhofaza jumladan, iqlim qilish o‘zgarishi bilan strategiyalarini bog‘liq jarayonlarni ishlab chiqish va inobatga olgan amalga oshirish, holda mahalliy shuningdek, aholi ishtirokida mexanizmlarini ijtimoiy muhofaza takomillashtirish. qilish strategiyalarini ishlab chiqish va amalga oshirish, shuningdek, mexanizmlarini takomillashtirish. 2. Strategiyalar va rejalarni ishlab chiqishda tabiiy ofatlardan jabrlangan fuqarolar, surunkali kasalliklarga chalingan fuqarolarning o‘ziga xos ehtiyojlarini e’tiborga olish, shu jumladan, hayot maromini ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratilishini Tog‘-kon sanoati va geologiya vazirligi (B. Islamov), Qishloq xo‘jaligi vazirligi (A. Voitov), Suv xo‘jaligi vazirligi (Sh. Xamrayev), Fanlar akademiyasi (B. Yuldashev) Rejajadvalga muvofiq Davlat budjeti parametrlarida nazarda tutilgan mablag‘lar hamda vazirlik va idoralarning budjetdan tashqari jamg‘armalari mablag‘lari, xalqaro moliya tashkilotlari mablag‘lari Sog‘liqni saqlash vazirligi (A. Inoyatov), Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirligi (B. Musayev), Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari ta’minlash. 3. Hayot uchun muhim va shoshilinch tibbiy xizmatlardan foydalanishni kengaytirish, aholining zaif qatlamlari, shu jumladan, onalar, chaqaloqlar va bolalarning sog‘lig‘ini, oziqovqat xavfsizligi va ovqatlanish, uy-joy bilan ta’minlash, tabiiy ofatlardan jiddiy zarar ko‘rgan odamlarga yordam ko‘rsatish bo‘yicha uzoq muddatli qarorlar qabul qilish sohalarida ko‘maklashish. IV. TABIIY OFATLAR RO‘Y BERGANDA HARAKAT QILIShG� TAYYORLIK DARAJASIII OShIRISh 21. Zamonaviy 1. Potensial RejaDavlat budjeti Favqulodda axborotxavfli obyektlarda jadvalga parametrlarida vaziyatlar vazirligi kommunikatsiya va ularga tutash muvofiq nazarda tutilgan (A. Kuldashev), texnologiyalari hududlarda lokal mablag‘lar Raqamli asosida aloqa, xabar berish hamda vazirlik texnologiyalar favqulodda tizimlarini yaratish. va idoralarning vazirligi vaziyatlar, xususan, 2. Respublika, budjetdan (Sh. Shermatov), tabiiy ofatlar xavfi mahalliy, lokal va tashqari O‘zbekiston Milliy yoki sodir obyekt darajasidagi jamg‘armalari teleradiokompaniyas bo‘lganligi haqida xabar berish mablag‘lari, i xabar berish va tizimlarini, xalqaro moliya (A. Xadjayev), ma’lumot (axborot) shuningdek, tashkilotlari vazirliklar va yetkazishning avtomatlashtirilgan mablag‘lari idoralar, avtomatlashtirilgan xabar berish va Qoraqalpog‘iston tizimlarini yaratish ma’lumot (axborot) Respublikasi va doimiy shay yetkazish tizimini Vazirlar Kengashi, holatda saqlash. yaratish va doimiy viloyatlar va shay holda saqlash. Toshkent shahar 3. Axborotni hokimliklari boshqarish va uzatish uchun davlat va idora aloqa kanallarini (ularning rahbarlari bilan kelishgan holda radio, televideniye) va boshqa telekommunikatsiy a tizimlaridan markazlashtirilgan tartibda foydalanishni ta’minlash. 22. Tabiiy ofatlar 1. Favqulodda oqibatlarini bartaraf vaziyatlarning etish bo‘yicha oldini olish va Favqulodda ularda harakat vaziyatlarning qilishga doir oldini olish va tadbirlarni bunday ofatlarning vaziyatlarda mahalliy xavflarini harakat qilish inobatga olgan davlat tizimi kuch holda va vositalarining rejalashtirishni shayligini tashkil etish. ta’minlashga 2. Favqulodda qaratilgan vaziyatlarning kompleks chora- oldini olish va tadbirlarni amalga bunday oshirish. vaziyatlarda harakat qilish davlat tizimi kuchlarining moddiy-texnik bazasini zamonaviy qutqaruv texnikasi, asbob-uskunalar, himoya vositalari va boshqa molmulk bilan mustahkamlash choralarini ko‘rish. 3. Mutaxassislarning tabiiy ofatlar oqibatlarini bartaraf etishda qutqaruv va boshqa kechiktirib bo‘lmaydigan tadbirlarni amalga oshirishga doir ko‘nikmalari va kasbiy mahoratini takomillashtirish bo‘yicha nazariy va amaliy mashg‘ulotlar Rejajadvalga muvofiq Mablag‘ talab etilmaydi Davlat budjeti parametrlarida nazarda tutilgan mablag‘lar hamda vazirlik va idoralarning budjetdan tashqari jamg‘armalari mablag‘lari Favqulodda vaziyatlarning oldini olish va bunday vaziyatlarda harakat qilish davlat tizimi kiruvchi vazirlik va idoralar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari o‘tkazish. 4. Tabiiy ofatlar bilan bog‘liq favqulodda vaziyatlarda zarur vositalarni shoshilinch jalb qilish maqsadida moddiy-texnik va moliya resurslari zaxiralarini oldindan yaratish. 23. Xavfsizlik 1. RejaMablag‘ talab Favqulodda madaniyati Qo‘mondonlikjadvalga etilmaydi vaziyatlar vazirligi darajasini shtab, maxsus- muvofiq (A. Kuldashev), oshirishda tabiiy taktik va boshqa O‘zbekiston Milliy ofatlar bilan bog‘liq o‘quv mashqlariga teleradiokompaniyas favqulodda aholini keng jalb i vaziyatlarda qilish. (A. Xadjayev), harakat qilishga 2. Raqamli tayyorlash bo‘yicha Fuqarolarning texnologiyalar aholini keng o‘zini o‘zi vazirligi qamrab olish. boshqarish (Sh. Shermatov), organlarida tashkil vazirliklar va etilgan o‘quvidoralar, maslahat Qoraqalpog‘iston punktlarida Respublikasi ma’ruzalar o‘qish, Vazirlar Kengashi, o‘quv filmlarini viloyatlar va namoyish etish, Toshkent shahar o‘quv mashqlari va hokimliklari mashg‘ulotlarga jalb etish, shuningdek, qo‘llanmalar va eslatmalar tarqatish. 3. Ommaviy axborot vositalarida maxsus radio va teledasturlarni efirga uzatish. 4. Mobil ilovalar va milliy elektron platforma orqali malaka oshirish ishlarini tashkillashtirish. 24. Tabiiy 1. Tabiiy 2023-2024- Davlat budjeti Sog‘liqni saqlash ofatlardan ofatlar bilan bog‘liq yillar parametrlarida vazirligi jabrlanganlarga favqulodda nazarda tutilgan (A. Inoyatov), tibbiy yordam vaziyatlardan mablag‘lar Qoraqalpog‘iston ko‘rsatish va jabrlanganlarga hamda vazirlik Respublikasi sanitariyatibbiy yordam va idoralarning Vazirlar Kengashi, epidemiologik ko‘rsatish uchun budjetdan viloyatlar va osoyishtalikni tibbiy mol-mulk va tashqari Toshkent shahar ta’minlash dori vositalari jamg‘armalari hokimliklari mexanizmlarini zaxiralarini mablag‘lari, takomillashtirish. oldindan yaratish. xalqaro moliya 2. Tabiiy tashkilotlari ofatlardan mablag‘lari jabrlanganlar orasida kasallik va o‘limning oldini olish, jabrlanganlarga psixologik yordam ko‘rsatish choratadbirlarining samaradorligini oshirish. 3. Tabiiy ofatlar ro‘y bergan zonalarda sanitariya-gigiyena, radiatsion gigiyena, fizik omillar, bakteriologiya, virusologiya, parazitologiya va o‘ta xavfli yuqumli kasalliklarni erta aniqlash bo‘yicha laboratoriyalarni shay holatga keltirish. 25. Ijtimoiy, 1. Obyektlar 2023-2024- Davlat budjeti Qurilish va uy-joy muhim obyektlar bino va yillar parametrlarida kommunal xo‘jaligi va boshqa inshootlarining nazarda tutilgan vazirligi infratuzilmalar tabiiy ofatlarga mablag‘lar (B. Zakirov), faoliyatining tabiiy nisbatan hamda vazirlik Suv xo‘jaligi ofatlarga nisbatan barqarorligi va va idoralarning vazirligi barqarorligini va iqlim o‘zgarishiga budjetdan (Sh. Xamrayev), iqlim o‘zgarishiga chidamliligini tashqari “O‘zbekgidroenergo chidamliligini aniqlashning jamg‘armalari ” AJ oshirish. zamonaviy mablag‘lari, (A. Sanginov), xalqaro moliya Favqulodda u�lublarini ishlab tashkilotlari vaziyatlar vazirligi chiqib, amaliyotga mablag‘lari (A. Kuldashev), tatbiq qilish. vazirlik va idoralar, 2. Gidrotexnika Qoraqalpog‘iston inshootlarining Respublikasi xavfsiz va uzluksiz Vazirlar Kengashi, ishlashi ustidan viloyatlar va doimiy monitoring olib borish, avariyalarni bartaraf etish chora-tadbirlarini amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan materiallar, uskunalar, instrumentlar, inventar, avtomatlashtirish, aloqa, energiya ta’minoti va yongin xavfsizligi vositalarini oldindan yaratish. 26. Tabiiy ofatlar 1. Tabiiy xavfini kamaytirish ofatlar xavfini va iqlim kamaytirish va o‘zgarishiga iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni chidamlilikni oshirish sohasida oshirish sohasida xalqaro Birlashgan hamkorlikni Millatlar amalga oshirish. Tashkilotining Ofatlar xavfini kamaytirish byurosi va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni mustahkamlash, ular tomonidan o‘tkaziladigan xalqaro tadbirlarda ishtirok etish. 2. Qo‘shni davlatlar bilan hamkorlikni takomillashtirish, transchegaraviy xususiyatga ega yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan tabiiy ofatlar to‘g‘risida axborot almashish. 3. Tabiiy ofatlarning oldini olish va bartaraf etish masalalari bo‘yicha hamkorlikdagi Toshkent shahar hokimliklari Rejajadvalga muvofiq Davlat budjeti parametrlarida nazarda tutilgan mablag‘lar hamda vazirlik va idoralarning budjetdan tashqari . jamg‘armalari mablag‘lari, xalqaro tashkilotlar mablag‘lari Tashqi ishlar vazirligi (B. Saidov), Favqulod�a vaziyatlar vazirligi (A. Kuldashev), Ekologiya, atrofmuhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi (A. Abduhakimov), vazirlik va idoralar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari mashqlar, hay’atlar va boshqa tadbirlarni o‘tkazish. 4. Ofatlar xavfini kamaytirish sohasida memorandumlar va boshqa xalqaro bitimlarni imzolash. 5. Tabiiy ofatlar ro‘y berganda xalqaro yordamni va birinchi navbatdagi qutqaruv ishlarini amalga oshirishda beriladigan yordamni tartibga solishga doir xalqaro hamkorlik masalalari bo‘yicha amaldagi qonun hujjatlari va tartibtaomillardan to‘liq foydalanish. Vazirlar Mahkamasining 2023-yil 11-avgustdagi 362-son qaroriga 3-ILOVA Tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha harakatlarni muvofiqlashtiruvchi idoralararo kengash TARKIBI O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari, Kengash raisi ekologiya, atrof muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vaziri, Kengash raisi o‘rinbosari 3. A.H. Kuldashev favqulodda vaziyatlar vaziri, Kengash raisi o‘rinbosari 4. B.N. Kurbanov mudofaa vaziri 5. B.F. Islamov tog‘-kon sanoati va geologiya vaziri 6. Sh.R. Xamrayev suv xo‘jaligi vaziri 7. A.B. Voitov qishloq xo‘jaligi vaziri 8. J.T. Mirzamaxmudov energetika vaziri 9. A.Sh. Inoyatov sog‘liqni saqlash vaziri 10. B.I. Zakirov qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi vaziri 11. B.O. Saidov tashqi ishlar vaziri 12. Sh.X. Shermatov raqamli texnologiyalar vaziri 13. B.A. Musayev kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vaziri 14. L.Sh. Kudratov investitsiyalar, sanoat va savdo vaziri 15. I.Y. Abdurahmanov oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vaziri 16. H.U. Umarova maktabgacha va maktab ta’limi vaziri 17. I.I. Norqulov iqtisodiyot va moliya vaziri o‘rinbosari 1. A.J. Ramatov 2. A.A. Abduhakimov 18. B.S. Yuldashev 19. M.M. Yunusov 20. Lavozimi bo‘yicha Fanlar akademiyasi prezidenti “O‘zeltexsanoat” uyushmasi raisi Ekologiya, atrof muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi huzuridagi “Yashil transformatsiya va iqlim o‘zgarishi milliy markazi” davlat muassasasi boshligi, Kengash kotibi Izoh. Kengash a’zolari boshqa ishga o‘tgan taqdirda uning tarkibiga mazkur lavozimlarga yangi tayinlangan yoki tegishli funksiyalarni bajarish zimmasiga yuklatilgan shaxslar kiritiladi. (Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 14.08.2023-y., 09/23/362/0592-son)