Кириш. Республикамиз мустақиликка эришибдики барча соҳаларида муҳим ислоҳотлар ва ўзгаришлар даври бошланди десак хато қилмаган бўламиз. Шу жумладан ҳалқнинг оғирини йенгил қилиш учун, қўшни давлатлар билан ҳар томонлама алоқаларни ўрнатиш мақсадида янгидан-янги транс алоқавий автомобил ва темир йўллар қурилмоқда, эскиларида қайта қуриш ишлари олиб борилмоқда. Ушбу узундан узун йўлларнинг бази бир қисмларида йрик дарё ва каналлардан кесиб ўтган жойларида кўплаб автомобил ва темир йўлларнинг ўтиш кўприклари қурилмоқда. Йикик кўприкларни режалаш ва қуришда геодезик ишлар аниқлиги юқори даражада таълаб қилинади. Бизнинг курс ишимиз дарёлардан ўтиш кўпригини лойиҳалаш ва қуришда бажариладиган топографик геодезик ишлар, ўтиш куприкларини таянч геодезик асосини лойиҳалаш ва аниқлигини баҳолаш, кўприк таянч асосларини режалаш ва режалаш ишчи чизмасини чизишга бағишланади. Биз курс ишимиз давомида юкорида айтиб ўтилган ишлар ҳақида маълумот бериб ўтишги ҳаракат қилимиз. І боб. Асосий қисм. Жойнинг физик-географик харатеристикаси Учкудуқ тумани Навоий вилоятидаги туман. 1982 йил 25 мартда ташкил этилган. Шим.дан Қозоғистон Республикаси, ғарбдан Қорақалпоғистон Республикаси, жан дан Бухоро вилояти ва шарқдан Томди, Конимех туманлари билан чегарадош. Майдони 46,63 минг км2. Аҳолиси 39,1 минг киши (2023-йил боши). Туманда 5 қишлоқ фуқаролар йиғини (Авангард, Буздунги, Мингбулоқ, Олтинтов, Узункудук) бор. Маркази - Учкудуқ шаҳри. Табиати. Туман ҳудуди вилоятнинг ғарбида, Қизилқум чўлида жойлашган. Рельефи, асосан, текислик Қизилқум чўли қўйлар учун асосий яйлов ҳисобланади. Иқлими кескин континентал Ези иссиқ, қиши совуқ Йиллик ўртача тра 1 Г, январнинг ўртача температураси -6°, энг паст тра - 35°. Июлнинг ўртача температураси 27°, энг юқори тра 45°. Вегетация даври 190 кун. Йилига 45-46 мм ёғин тушади. Ёғин, асосан, қиш ва баҳорда ёғади. Тупроқлари тақирли, сур қўнғир ва қумли тупроклардан иборат. Ёввойи ўсимликлардан Қизилқум яйловларида саксовул, янтоқ, адрасман, туяқорин, селин, куёнсуяк, қизилча, текисликларда турангил, жийда, юлғун, толь ва бошқа бор. Белгов қирларида оқшувоқ ва шўралар ўсади. Ёввойи ҳайвонлардан, тоғларда қобон, қуён, жайран, бўри, тулки, чиябўри, ёввойи мушук, бўрсиқ, қўшоёқ, кўрсичқон; судралувчилардан тошбака, илонлар, ҳар хил калтакесаклар; қушлардан тувалоқ, тўрғай, бургут яшайди. Учкудуқ худудида Мурунтов олтин кони жойлашган Бу лойиҳаланаётган ҳудуд картанинг ғарбий томонида жойлашган болиб, тоғли ҳудудга киради. Бу картада коллар, каналлар, сув омбори, коприклар, йол тармоқлари, қишлоқлар, шаҳарлар, боғлар, ҳайдалма ерлар, рельефлар тасворланган. Лойиҳаланаётган объект шимоли-ғарбий қисми канал ва коллекторлар устидан отган. Картада Озодлик, Янгизамон каби қишлоқ типидаги шаҳарлар мавжуд. Бу карта 1983 йил сёмка қилинган ва 1992 йил янгиланган. Жойнинг ҳолати 1992 йил, 2006 йилда нашр қилинган. Бу карта 1942 йил координата системаси асосида тузилган болиб, 1992 йил учун оғиш шаркий 4°08ь (0-69). Меридианлар ортача якунлашиши шарқий 0°04ъ. Координаталар торининг вертикал чизиғига буссол (компас)ни қойилганда магнит милининг ортача оғиши шарқий 4°04% (0-68). Йиллик оғишнинг узгариши шарқий 0°00% (0-00). 00). Кўприк орқали ўтишнинг лойиҳасини тузишда, қарама қарши қирғоқда сувга ботмайдиган ерда жойлашган, иккита бошланғич пунктлар орасидаги масофани билиш керак бўлади. Бу масофа кўприк орқали ўтишнинг узунлиги дейилади ва у кўприк иншоотларини бошланғич пунктларга аналитик боғлаш учун қўлланилади. Маълумки, кўприкнинг умумий узунлиги қуйидагича хисобланади: L=Eli+ pi + (q, + q), бу ерда 11- пролёт узунлиги, рі пролёт ўқлари орасидаги масофа; q асос қисми ўқи билан қирғоқ орасидаги масофа, и кўприкнинг пролётлари сони. Кўприк узунлигини ўлчаш аниқлигини ҳисоблаймиз:X.UZ ўтовишаниновизии 8 = 28+ (n−1)5; +263, иккита ёнма ён асос қисмининг бу ерда, 81 =1/Т кўприк асосини режалаш ва пролётни монтаж қилиш хатолигининг чеки (мураккаб кўприклар учун 81 =1/10000, оддий кўприклар учун 81 =1/6000 деб қабул қилинади); бр ўзаро бўйлама хатолиги (бр=0.52 см); 8q Пролет узунликлари тенг кўприк учун q масофани қўйиш хатолиги (5мм). +n/2. Docx.uz ёки +1/2 бадем Macaлan, 1-100M, 1=12(L-10001), 1/1/1000 1/Т = 1/10000 бўлса, 81 -4.2 ва 6L/ L=1/28800 булади. Кўприк узунлигини светодальномер ердамида аниқлаш мақсадга мувофиқ бўлади. Қиш фаслида муз устида шкалали лента ёрдамда ўлчаш мумкин. Паралактик полигонометрияни қўллаганда, базис имкон борича дарё ўртасига ( оролчага, музга) ўрнатилишига харакат қилинади Бу ҳолда АВ=Ѕ чизиқ узунлиги қуйидаги формула ёрдамида аниқланади: S=(6/2)(ctgp, /2 + ctgp2/2) ва нисбий хатолик куйидагича ифодаланади: т me S т S 202 Karra Happ Катта дарёларда кўприк орқали ўтиш жойи узунлигини аниқлашда мураккаб звено қўлланилади. Бу ерда катта базис СД =1 узунлиги ёрдамчи ромб орқали аниқланади. Кўприк узунлиги АВ = $ қуйидагича ҳисобланади: S=(6/4)(ctgp/2+cfg/2)ctg w/2, нисбий хатолик эса; m (")=(") (22) " бу ерда тв - базис ўлчаш ўрта квадратик хатолиги, тф ф1 ва 2 паралактик бурчакларни ўлчаш ўрта квадратик хатолиги, туф паралактик бурчакни ўлчаш ўрта квадратик хатолиги. Кўприкни узунлигини ишончлироқ аниқлаш учун бундай звенолар иккила қирғоқда ясалади ва 5 масофа икки марта ўлчанади. Базис сифатида 24, 28 метрли кесмалар қўлланилади. Мисол тариқасида тв/в=1/100000, в=24м, $ = 1200м, 1=300м, тф = 1", m = 1.2" деб қабул қилсак, mS/S=1/30000 бўлади. Масофани аниклаш иккита қирғоқдан амалга оширилганда бу қиймат тахминан 2 марта ошиши мумкин, яъни: 5 30000-2 30000 2 42000 1.2 Жойнинг яни объектнинг топогеодезик таминоти. Навоий вилоятида ҳар хил жойлар мавжуд. Яни энг баланд нутаси 936 м, энг паст нуқтаси 14 м, ортача баландлик 180 м Бу карта масштаби 1:10000 масштабда. 1 см да 100 м бор, горизонталлар ҳар бир метрдан отган, асосий горизонталлар ҳар 5 м дан отган. Бу картада энг баланд нуқталари картанинг жануби ва жанубий-шарқи атрофида жойлашган. Бу картада лойиҳалаш ишларини олиб боришда 4 та пункт билан ишладим. Булар А, Б, С, Д пунктлар. А пункт картанинг шимоли-ғарб қимида жойлашган болиб унинг координатаси: Х=4443830 м, Й=11506152 м Баландлик отметкаси Ҳ=370. 1 м Аниқлиги 3 синф аниқлигида. Б пункт координата си. Х=4442320 м, Й=11507490 м, абсолут баландлиги Х=373. 35 м. Пункт аниқлиги 3 класс аниклигида. С пункт координатаси Х—4439320 м, Й=11506940 м, абсолут баландлиги 370 м. Пункт 3 класс аниқлигида. Д пункт координатаси. Х-4441830 м,. Й=11506050 м, абсолут баландлиги Х=360. 28 м. Пункт 3 класс аниқлигида қурилган. Узлуксиз горизонталлар ҳар 1 метрда отказилган. Болтиқ баландликлар системасида. Хаританинг к баландлалар си нака пди. Хаританинг номенклатураси латураси 0-41-103-6-аҚурилиш меъёри ва қоидасига (ҚМҚ) биноан, катта кўприклар Karra қурилишида ҳар бир қирғоқда камида иккитадан доимий реперлар ўрнатилиши керак Реперлар имкон борича бош ўққа яқин, лекин ер ишларидан ташқарида геологик жиҳатдан мустаҳкам ерга жойлаштирилади. Реперлар баландликларини аниқлашнинг ўрта квадратик хатолиги 35 мм дан ошмаслиги керак бўлиб, бу одатда III — синф нивелирлаш йўлини ўтказиш билан таъминланади. Абсолют баландликларни ҳисоблаш учун нивелир йўли давлат нивелирлаш тармоғига боғланади. Бундай ҳолда баландликни муз устида нивелирлаш йўли билан, ёзда эса иккиланган нивелирлаш, тригонометрик ёки гидростатик нивелирлаш усулларини қўллаш орқали ечилади. Муз устида нивелирлаш. Бундай нивелирлашда асбоб штативи ва рейка ўтнатиш учун муз устига қозиқлар музлатилади. Қозиқ устига сферик қалпоқли мих қоқилади. Музнинг одатда баландлик бўйича силжишини эътиборга олиб, нивелирлаш вақтида унинг ҳолати кузатиб борилади. Бунинг учун ҳар қайси қирғоқдан 75-100 м узоқликда рейка ўрнатиб қўйилади ва ундан доимий равишда нивелир орқали саноқ олиб турилади. Лекин муз дарёнинг турли жойида турлича тебранади, айниқса дарё ўртасида сезиларли миқдорда тебранади. Шунинг учун бу усул қониқарли натижа бермайди. Бир вақтнинг ўзида бир вақтнинг ўзида бир нечта кузатувчилар томонидан бутун дарё бўйлаб та кузатувчилар томони Ty rape 66 нивелирлаш йўли билан аниқликни ошириш мумкин. Трасса ҳар қайси нивелир учун қисмларга (150-200м) бўлинади. Сигнал бўйича дарёнинг барча кисмидаги кузатувчилар томонидан бир вақтнинг ўзида орқадаги, олдинги ва яна оркадаги рейкалардан саноқлар олинади. Бундай приёмлар бир неча марта бажарилади ва уларнинг фарқи бўйича нивелирлаш натижалари аниқлиги тўғрисида фикр юритилади. Иккиланган геометрик нивелирлаш. Баландликни сув тўсиғидан узатишнинг иккиланган нивелирлаш усули кенг тарқалган. Иккила қирғоқда тахминан бир хил баландликда реперлар ( 1- реп ва 2-реп.) маҳкамланади ва ул. маҳкамланади ва улардан 10-20 м масофада нивелир учун J1 ва 12 с 12 станциялар танланади. Шу билан бирга масофалар тенглиги сақланиши керак, По м месора да нивелир Нивелирни 31 нуқтага ўрнатиб, яқиндаги орқа рейкадан К1 саноқ олинади, кейин 2 - реперга ўрнатилган узоқдаги рейкадан Р1 саноқ олинади. а) 6) Pen 2 Pen! J Docx.uz.x Docx. Роскока Pen1& Pen.2 б зор бажарилади. 1 Кейин нивелир иккинчи қирғоққа ўтказилади ва J2 станцияга ўрнатилади. Аввалги фокус масофани ўзгартирмаган ҳолда узоқдаги рейкадан К2 саноқ олинади ва кейин яқиндаги рейкадан Р2 саноқ олинади. Шу билан битта приём тугайди. Бундай приёмлар дарё энига ва нисбий баландликни топиш аниқлигига қўйиладиган талабга боғлиқ ҳолда бир неча бор бажарилади. Иккиланган нивелирлаш усулида олдинги ва орқадаги рейкаларгача бўлган масофалар тенглиги сақланмаганлиги учун олинган нисбий баландликка Ернинг эгрилиги кучли таъсир қилади. Биринчи навбатда бу хатолик узоқдаги рейка санокларига кучли таъсир этади. Биринчи ярим приёмдан олинган нисбий баландлик, h1 =K - P1. Нивелир куйидагича ҳисобланади: қирғоғига ўрнатилгандаги нисбий баландлик Агарда биринчи ва иккинчи кузатишларда адилак ва визир ўқлари орасидаги бурчак ўзгармаса (11 = 12), ҳамда рефракция таъсири ўз қийматини сақлаб қолса (г1 = 2), у ҳолда ўртача нисбий баландлик бу хатоликлардан озод бўлади. 1- репер ва 2 - репер орасидаги ўртача нисбий баландик куйидагича ифодаланади: h= (h1 + h2)/2. Тиргонометрик нивелирлаш. Бу усулда баландлик узатиш учун зенит масофа қулай шароитда аниқ оптикавий теодолит (Т1, Т2) билан ўлчаниши керак Кузатиш бир вақтнинг ўзида 2 та теодолит ёрдамида тўғри ва тескари йўналишда бажарилади. Дарё орқали биландлиги узатилиши керак бўлган А ва В нуқталар кўприкни режалашда асос пунктлари ҳисобланади ва репер сифатида фойдаланилади (87 - расм) Теодолит ва визир маркалари АД-В С шарт бажарилган ҳолда паралелограмма учларига ўрнатилади. АД ва ВС масофалар 3 м дан ошмаслигига харакат қилинади. Ko'priklar-bu yo'llar, suv oqimlari va ko'priksiz amalga oshirib bo'lmaydigan joylar kesishgan joylarda qurilgan murakkab sun'iy muhandislik inshootlari. Turli xil maqsadlarga, qurilish texnologiyasiga, maqsadning tuzilishi va xarakteridagi farqlarga va hatto turli xil nomlarga qaramay, ularning barchasi bir xil maqsadga ega - transport. Joylashuv aniqlangandan so'ng, turli davlat idoralari (me'moriy, ekologik va boshqalar) tomonidan kelishilgan holda asosiy geodeziya ishlari boshlanadi. Ko'priklar qurilishini ta'minlaydigan asosiy geodeziya ishlariga quyidagilar kiradi:: 1. suv oqimi tubining relyefi va relyefini suratga olish; 2. rejalashtirilgan va balandlikdagi geodezik bo'linish tarmoqlarini qurish; 3. ko'prik tayanchlari va kanal tayanchlarining markazlari va o'qlarini taqsimlash 4. qo'llab-quvvatlash tanasining batafsil buzilishi; 5. tayanchlar qurilishini nazorat qilish va ularni qurish jarayonida ijro etuvchi suratga olish; 6. tartibga solish va qirg'oqni mustahkamlash inshootlarining buzilishi; 7. ko'prik yondashuvlarida yo'lning buzilishi; 8. uchish inshootlarini montaj qilish va ijro etuvchi suratga olish ishlari; 9. ko'prik sinovlari paytida oraliq inshootlarning deformatsiyasini o'lchash; 10. ko'prikni qurish va undan foydalanish jarayonida tayanchlarning cho'kishi va burilishini va oraliq inshootlarning deformatsiyasini kuzatish. Taklif etilayotgan qurilish uchastkasini baholash uchun asosiy tadqiqotlar kompleks ravishda amalga oshiriladi:-muhandislik-geodeziya, muhandislik-geologik va gidrogeologik; gidrometeorologik, klimatologik, meteorologik, tuproq-geobotanik va boshqalar.asosiy tadqiqotlar birinchi navbatda barcha turdagi inshootlarda amalga oshiriladi. Muhandislik-geodeziya tadqiqotlari relyef va erning holati to'g'risida ma'lumot olishga imkon beradi va nafaqat dizayn uchun, balki boshqa turdagi tadqiqotlar va tadqiqotlar uchun ham asos bo'lib xizmat qiladi. Muhandislik-geodeziya tadqiqotlari jarayonida qurilish uchastkasida geodezik asoslash va topografik tadqiqotlar yaratish, chiziqli inshootlarni kuzatish, geologik ishlanmalarni geodezik bog'lash, gidrologik klapanlar, geofizik qidiruv punktlari va boshqa ko'plab ishlar amalga oshiriladi. Muhandislik-geologik va gidrogeologik tadqiqotlar erning geologik tuzilishi, fizik-geologik hodisalar, tuproqning mustahkamligi, er osti suvlarining tarkibi va tabiati va boshqalar haqida tasavvurga ega bo'lishga imkon beradi. Gidrometeorologik tadqiqotlar daryolar va suv havzalarining suv rejimi, tuman iqlimining asosiy xususiyatlari haqida ma'lumot beradi. Gidrometeorologik tadqiqotlar jarayonida darajalar, qiyaliklarning o'zgarishi tabiati aniqlanadi, oqimlarning yo'nalishi va tezligi o'rganiladi, suv xarajatlari hisoblab chiqiladi, chuqurlik o'lchovlari amalga oshiriladi, cho'kindilar hisobga olinadi va hokazo. Qurilish uchun muhandislik tadqiqotlari quyidagilarni o'z ichiga oladi: geotexnik nazorat, tabiiy va texnogen jarayonlardan xavf va xavfni baholash; hududlarni muhandislik muhofazasi bo'yicha chora-tadbirlarni asoslash; atrof-muhit tarkibiy qismlarining mahalliy monitoringi, muhandislik tadqiqotlari jarayonida ilmiy tadqiqotlar, tadqiqot mahsulotlaridan foydalanish ustidan mualliflik nazorati; ob'ektlarni qurish, ishlatish va tugatish jarayonida kadastr va boshqa tegishli ishlar va tadqiqotlar. Muhandislik tadqiqotlarining mazmuni va hajmi loyihalashtirilgan strukturaning turi, turi va hajmi, mahalliy sharoitlar va ularni o'rganish darajasi, shuningdek dizayn bosqichi bilan belgilanadi. Qurilish texnologiyasi juda ko'p o'xshashliklarga ega bo'lgan va shunga o'xshash sxema bo'yicha olib boriladigan turli xil tuzilmalar Ustanav-1 muhandislik tadqiqotlarining tartibi, texnikasi va aniqligi asosan qurilish qoidalarida, masalan, SNIP va SNIPda keltirilgan . Keyingi bosqichda, to'g'ridan-to'g'ri ko'prik qurilishida asosiy geodeziya ishlari - bular: tayanchlarning markazlari va o'qlarini taqsimlash, oraliq binolarni taqsimlash, zavoddan etkazib beriladigan o'rnatish elementlarining o'lchamlarini nazorat qilish, strukturaning barcha qismlarini qurish va nazorat qilish, yordamchi va vaqtinchalik inshootlarni (binolar, yo'llar, iskala va boshqalar) buzish, qurilgan ob'ektlarni ijro etish, deformatsiyalarni kuzatish.Butun inshootning ham, uning alohida qismlarining ham dizayn holati va o'lchamlarini ta'minlaydigan geodeziya va qismlarga ajratish ishlari ko'prik qurilishining butun davrida amalga oshiriladi. Shu bilan birga, ular erni tiklaydilar va geodezik rejalashtirilgan va balandlikdagi poydevorlarni tekshiradilar, shuningdek ko'prikning o'qini, tayanchlarning o'qlarini, yondashuvlarni, oqim o'tkazuvchi to'g'onlarni va boshqalarni erga o'tkazadilar (buzadilar); strukturaning alohida qismlarining qurilishini tizimli ravishda kuzatib boring, ularning dizayn holatini ta'minlang; fabrikalardan keladigan o'rnatish elementlarining o'lchamlari va shakllarini tekshiring; qurilish maydonchasida yordamchi ishlab chiqarish inshootlari va maishiy binolar bo'yicha bo'linish ishlarini olib boradi. kirish yo'llari, iskala va boshqalar. Qurilishning barcha bosqichlarida qurilgan sun'iy inshootlarning sifati ko'p jihatdan geodeziya, qismlarga ajratish va nazorat-o'lchash ishlarining to'liq kompleksini yaxshi tashkil etish va amalga oshirishga bog'liq. Kichik va o'rta ko'priklarni qurishda va geodeziya va buzish ishlari odatda ish ishlab chiqaruvchisi yoki ishlab chiqarish va texnik bo'lim muhandisi tomonidan amalga oshiriladi va katta va ayniqsa sinfdan tashqari ko'priklarni qurishda-ishlab chiqarish va texnik qurilish bo'limi tarkibidagi maxsus geodeziya guruhi. Ko'prik triangulyatsiya tarmog'ini yaratish bo'yicha ayniqsa mas'uliyatli ishlar odatda ixtisoslashtirilgan geodeziya tashkilotlariga topshiriladi. Qurilishda geodeziya xizmati ko'prik qurilishining butun davrida, tayyorgarlik ishlaridan boshlab va doimiy foydalanishga topshirilgunga qadar zarur. Amaldagi geodeziya asboblari, o'lchash lentalari, lenta o'lchovlari yaxshi holatda bo'lishi va muntazam ravishda nazorat tekshiruvlaridan o'tishi kerak. Ko'prik o'tish joyi yoki yo'lini tadqiq qilish va loyihalashni amalga oshirgan loyiha tashkiloti buyurtmachi ishtirokida dalolatnoma bo'yicha quruvchilarga ko'prik trassasi o'qi va unga yondashuvlarni mahkamlash materiallarini, o'tishning uzunlamasına profilini, tartibga solish inshootlarining o'qlari to'g'risidagi ma'lumotlarni, shuningdek ko'prikning uzunlamasına o'qini mahkamlaydigan markazlarning holati va turlari, tuproq ko'rsatkichlari va devor markalari. Katta va sinfdan tashqari ko'priklar uchun triangulyatsiya yoki poligonometriya punktlari o'tkaziladi. Aktga quyidagilar ilova qilinishi kerak: tuzilmalarning chizilgan o'qlari bilan o'tishning batafsil rejasi, ko'prik o'tish joyining barcha geodezik asos markazlarining joylashuvi sxemasi, koordinatalar katalogidan ko'chirma va geodezik asosning balandlik belgilari. Unga ilova qilingan tushuntirish xati bilan umumiy buzilish rejasida quyidagilar bo'lishi kerak: dastlabki ma'lumotlar, asoslar va burchaklarni o'lchash usuli va aniqligi, haqiqiy va ruxsat etilgan bog'lanishlar va ko'prik o'tish joyini qidirish va mustahkamlash paytida dastlabki parchalanish ishlarining asosi bo'lgan usul. Ko'prik o'tish yo'li o'qi va reper tarmog'ini mustahkamlash uchun quruvchilarga berilgan materiallarda davlat rejalashtirish va balandlik geodeziya bazasining markazlari va markalariga bog'lanish ko'rsatilishi kerak. Ko'prikning uzunlamasına o'qini mahkamlash markazlarining holati yo'lning piketida, balandlik belgilari esa qurilayotgan yo'l loyihasida qabul qilingan belgilar tizimida beriladi. Geodeziya belgilari (markazlar va reperlar) va reja ko'lami bo'yicha uzatiladigan materiallar belgilangan talablarga javob berishi kerak. Ko'prik va tunnel o'tish joylarini qurishni geodezik qo'llab-quvvatlashda , ko'prik o'tish joylarini qurishda ishlatiladigan N-3, N-05 tekisliklari eng ko'p ishlatiladi, balandlik tarmoqlarini qurish, qismlarga ajratish ishlarini bajarish, tayanchlar va binolarning deformatsiyasini o'rganish va shuningdek, belgilarni tayanchlarga o'tkazish. 2t2, 2T5 teodolitlari va ularning modifikatsiyalari ham qo'llaniladi. Muhandislikgeodeziya tadqiqotlari bosqichida va ba'zi parchalanish ishlarini ishlab chiqarishda 2tzo teodolitlari qo'llaniladi. Agar yuqori aniqlikdagi burchak o'lchovlarini bajarish zarur bo'lsa, masalan, uzunligi 1 km dan ortiq bo'lgan ko'priklarda bo'linish tarmoqlarini qurishda T1 teodolitidan foydalaniladi. Hozirgi vaqtda ko'plab mamlakatlarda (AQSh, Shveytsariya, Germaniya, Yaponiya, Shvetsiya, GDR va boshqalar) mikro-kompyuterlar va geodezik hisoblash dasturlari tizimiga ega avtomatik elektron taxeometrlar ishlab chiqilgan va seriyali ishlab chiqarilmoqda. Ushbu qurilmalarni boshqarish paneli orqali siz quyidagi qiymatlarni kiritishingiz mumkin: atmosfera sharoitlari uchun tuzatishlar, qurilmaning tik turgan nuqtasining balandligini belgilash, vertikal va gorizontal burchaklar, shuningdek kod raqamlari — tik turgan va ko'rish nuqtalarining raqamlari, topografik ob'ektlar va boshqalarni o'z ichiga olgan ma'lumotlar erning egriligini hisobga olgan holda gorizontal masofalar va oshishlarni aniqlaydi. Ma'lumotlar displeyda ko'rsatiladi.Taxeometrda masofani o'lchashda signalning intensivligi avtomatik ravishda tartibga solinadi, kuzatuv rejimida ishlash, gorizontal aylana bo'ylab nol yoki belgilangan yo'nalishda mos yozuvlar o'rnatilishi mumkin. Qurilma tashqi xotiraga ma'lumotlarni kiritishni ta'minlaydi, buning uchun u ro'yxatga olish moslamasi va ma'lumotlarni qayta ishlash va uzatish bloki bilan jihozlangan. So'nggi modellarning elektron umumiy hisoblagichlari kuzatuv rejimida ishlashi mumkin, ya'ni.doimiy ko'rish paytida harakatlanuvchi reflektorning holatini doimiy ravishda aniqlash. Bunday holda, gorizontal yo'nalish va masofaning yangi qiymatlari vaqti-vaqti bilan indikatorga beriladi. Bunday qurilmalardan foydalanish, ayniqsa, suv kemalarini loyihalash holatiga keltirishda kanal tayanchlarini buzishda istiqbolli hisoblanadi. Ma'lumotlarni saqlash uchun drayvlarga (saqlash qurilmalariga) yoki qurilmalarga chiqish ta'minlanadi. Ushbu qurilmalar o'lchov ma'lumotlariga ko'ra to'g'ridan-to'g'ri maydonda tortishish punktlarining fazoviy holatini turish nuqtalarini erkin tanlash orqali aniqlashga imkon beradi. Polar koordinatalarni, x va y koordinatalarini avtomatik hisoblash kabi bir qator maxsus funktsiyalar, shuningdek, reduksiya elementlarini ko'rsatadigan parchalanish ma'lumotlari tufayli ushbu qurilmalardan qurilishda parchalanish ishlari uchun samarali foydalanish mumkin. Yuqoridagilardan tashqari, alohida yorug'lik o'lchagichlari ham qo'llaniladi, Shuni ta'kidlash kerakki, tarmoqlarni qayta ishlash va ularning kompyuterdagi aniqligini baholash uchun dasturlar eng keng tarqalgan algoritmlarga muvofiq tuzilgan va ular har qanday turdagi — triangulyatsiya, chiziqli-burchak, poligonometriya, trilateratsiya tarmoqlarining aniqligini tahlil qilishda teng darajada muvaffaqiyatli ishlatilishi mumkin. Albatta, bunday hisob-kitoblarni ish stoli hisoblash vositalari yordamida qo'lda bajarish mumkin, ammo zamonaviy elektron kompyuter uskunalari bilan bu amaliy bo'lmaydi. Turli darajadagi va balandlikdagi ijro etuvchi suratga olishda, qiyin sharoitlarda ko'p sonli nuqtalar haqida ma'lumot olish zarur bo'lganda, lazerli universal qurilmalardan foydalanish mumkin. Ushbu qurilmalar kosmosda ketma-ket vertikal va gorizontal tekisliklarni o'rnatishga imkon beradi. qurilma tayanchga joylashtirilgan va vertikal lazer tekisligi ko'prik o'qiga parallel chiziq bo'ylab yo'naltirilgan. Temir yo'l bo'ylab hisob-kitoblar lazer tekisligining izi bo'ylab olinadi, 100-150 m masofada yorug'lik zarbasi kengligi 15-20 mm ni tashkil qiladi va bulutli ob-havo sharoitida aniq ko'rinadi. Lazer nurlarining vertikal skanerlashidan foydalanish bir vaqtning o'zida yuqori va pastki kamarlarni suratga olishni ta'minlaydi. Nuqtalarning balandlik holati gorizontal lazer tekisligiga nisbatan olinadi. Instrumental xatolarni kamaytirish va tekislash aniqligini oshirish uchun lazer tekisligini gorizontal holatga o'rnatish tayanchlarda mavjud bo'lgan ma'lum belgilar bilan reperlarga o'rnatilgan relslardagi namunalar bo'yicha amalga oshirilishi kerak. Ushbu usul tufayli siz bir nechta relslardan foydalangan holda parvoz tuzilishining turli joylarida suratga olishingiz mumkin. Havo haroratining o'zgarishi va ayniqsa metall konstruktsiyalarning teng bo'lmagan quyosh isishi tugun nuqtalarining balandlik belgilarini sezilarli darajada o'zgartiradi va uzunlamasına profilning umumiy rasmini buzadi. Shuning uchun, kechqurun yoki bulutli ob-havo sharoitida, barcha tarkibiy elementlarning harorat o'zgarishini bir xil deb hisoblash mumkin bo'lganda, parvoz tuzilishini tekislash maqsadga muvofiqdir. Bunday sharoitda lazer moslamasining afzalliklari aniq, bu esa qorong'ida kuzatuvlarni amalga oshirishga imkon beradi. Ma'lumotlar bazasini qidirish Lazer asboblari bilan ijro etuvchi suratga olishning aniqligini eksperimental tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, 150 m gacha bo'lgan masofalarda strukturaviy elementlarning rejalashtirilgan balandlik holatini aniqlashda xato 2-4 mm ni tashkil qiladi va asosan tashqi muhitning meteorologik omillari ta'siriga bog'liq. Shuningdekijro etuvchi tortishish paytida lazer tekisligining holatini qayd etish uchun fotoelektron qurilmalardan foydalanish istiqbolli, chunki u aniqlikni oshiradi va o'lchash jarayonini qisman avtomatlashtiradi. Masalan, Chexoslovakiyada temir yo'l ko'prigi qurilishida Laser-televizion tizim (Lastelmodt) ishlatilgan. Ushbu tizim lazer, nurni yo'naltirish uchun sobit marka, harakatlanuvchi marka va markadagi nur holatini avtomatik ravishda qayd etish uchun displeydan iborat. Konstruksiyalarning holatini nazorat qilish ko'prik o'qi yo'nalishi bo'yicha belgilangan burchak bilan yo'naltirilgan lazer nuriga nisbatan harakatlanuvchi marka yordamida amalga oshirildi. Tadqiqotlarga ko'ra (340 m masofada) lazer nurining holatini qayd etish aniqligi 1-5 mm ni tashkil etdi Kompyuterlardan foydalanishga yo'naltirilgan tarmoq loyihasining aniqligini baholashning asosiy, qat'iy usuli bilan bir qatorda, tarmoqni qurishning turli xil variantlarini taqqoslashda, ayniqsa sohada, tezda oqilona qarorlar qabul qilishga imkon beradigan taxminiy usullar mavjud. Bunday taxminiy usullar endi universal emas, balki ma'lum turdagi tarmoqlarga qaratilgan. Ko'prik o'tish joyini qurishda ko'prik tayanchlari markazlari va ko'prikning boshqa elementlarining holati aniqlanadi va mustahkamlanadi, shuningdek tayanchlarni qurish va oraliq inshootlarni o'rnatishda batafsil buzilish amalga oshiriladi.Ushbu maqsadlar uchun maxsus geodezik parchalanish tarmog'i qurilmoqda, bu ko'prik o'tish joyini qurishning barcha bosqichlarida parchalanish ishlarini amalga oshirishni ta'minlaydi. Bundan tashqari, oqilona joylashtirilgan va ishonchli tarzda o'rnatilgan buzilish tarmog'i ko'prikni qurish va ishlatish jarayonida uning deformatsiyasini kuzatish uchun asos bo'lib xizmat qilishi mumkin. Qo'llab-quvvatlash markazlarini va er sharoitlarini ajratish usuliga qarab, rejalashtirilgan parchalanish tarmog'i quyidagi usullar bilan yaratiladi :