O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI “Kampyuter Injenering” FAKULTETI 3-BOSQICH 17_21 S -GURUH TALABASINING KAMPYUTER ARXITEKTURASI Bajardi: Qabul qildi: S.T.To’xtayev GANIYEV. A QARSHI-2024 1-Mustaqil ish 2-Mustaqil ish 3-Mustaqil ish 4-Mustaqil ish 5-Mustaqil ish Turli sohalar uchun mo‘ljallangan super kompyuterlar va kompyuter tizimlari. Zamonaviy kompyuterlarning protsessorlari va ularning xususiyatlari. Mobil tizimlar uchun mo‘ljallangan ko‘p yadroli protsessorlar. O‘rnatilgan tizimlarda qo‘llaniladigan zamonaviy protsessorlar. Parallel hisoblash uchun mo‘ljallangan masalalar. Super kompyuterlar va ularning xususiyatlari. Parallel hisoblashlarga asoslangan kompyuterlar va kompyuter tizimlari. Parallel kompyuterlar umumiy va ajratilgan xotirali multiprotsesosrlar va multikompyuterlar. Parallel kompyuterlarning dasturiy ta’minoti. Parallellashtirish tizimlarining arxitekturasi, MIMD arxitekturasi. Protsessorlarda qo‘llaniladigan zamonaviy parallelashtirish. Grid texnologiyasi va metahisoblash. Buyruqlar tizimi arxitekturalari. Parallelashtirish algoritmlarining samaradorligi ko‘rsatgichlari Hyper threading texnologiyasi. Multitasking va ko‘p oqimli tizimlar. Superskalyar hisoblashlar Автоматически Hyper-threading texnologiyasi Reja: 1 Hyper -threading texnologiyasi 2.Rivojlanish tarixi 3.Jadallashtirish mezonlari Foydalanilgan adabiyotlar Uning 2001 yilda jamoatchilikka namoyish birinchi marta Intel tomonidan ishlab chiqilgan. Uning maqsadi Server ishlashini oshirish edi. bir nechta ish zarrachalar haqida tarqatish protsessor kompyuter - asosiy tamoyili Hyper - Threading amalga oshiriladi. Va u jip tegishli turi (-texnologiya muvaffaqiyatli bu mexanizmni yakunlanadi, ular 2 yoki undan ko'p bo'lsa, o'z navbatida, va allaqachon ajratilgan protsessori bilan oqib) faqat bitta yadro belgilangan bo'lsa ham, mumkin.kalkulyatordan davomida arxitektura davlatlar nusxalarini qilish hisobidan bir necha oqimlar PC asosiy tutashuv ish. Bu bir va yonga ustida resurslarni Shu majmuini yoqilganda. Dastur taalukli imkoniyat foydalanadi bo'lsa, deyarli muhim operatsiyalar juda ham tez amalga oshiriladi. Bu, shuningdek, savol texnologiya, kompyuter Kiritishchiqarish tizimini qo'llab-quvvatlanadi muhim ahamiyatga ega, -BIOS.HYPER-THREADING YOQILSA protsessor kompyuterga o'rnatilgan bo'lsa, u, odatda, avtomatik ravishda faollashtiradi, izchil standartini beradi. Hyper-Threading texnologiyasi. Hisoblash tizimida parallel ishlaydigan bir nechta protsessorlar bo’lishi mumkin. Bunday tizimlar – ko’p protsessorli tizimlar deb ataladi. Hyper-Threading (HT) texnologiyasidan foydalanilganda bir mavjud prosessor operasion sistema tomonidan ikki vitual prosessorlar kabi qabul qilinadi, bu server platformasi har bir prosessoriga ko'p oqimli server qo'shimchalarining baravariga ikki oqimini bajarish imkonini beradi. HT texnologiyasi qo'shimchalar hisoblash ehtiyojlari o'zgarishi bo'yicha prosessor o'rtasida ularning resurslarini qayta taqsimlaydi. Ko'p oqimli qo'shimchalari bilan oqimlarni parallel bajarishga imkon berib u prosessor resurslaridan maksimal samarali foydalanishni ta'minlaydi va aniq vaqt davomida ko'proq ish bajarishni amalga oshirishga yordam beradi. HT texnologiyasi prosessor resurslaridan foydalanishni samarasini oshiradi, ma'lumotlarni ishlab chiqish tezligi va sistemaning umumiy mahsuldorligini oshiradi. Ikki oqimga ijrochi resurslar bir to'plamini berib u ikkinchi oqimga faqat bir oqimni bajarishda ishsiz turgan resurslardan foydalanish imkonini beradi. Bu tashkilotlar eng talabchan korporatv qo'shimchalarni bajarishlari mumkinligini, shu bilan bir vaqtda sistemalar tez ishlashini ta'minlanadi. HT texnologiyasi 2002 yilda taqdim etilgan va o'tgan vaqt davomida ish joyi kompyuterlari, noutbuklar va HT texnologiyasini ta'minlaydigan serverlar uchun 50 milliondan ortiq Intel prosessorlari sotilgan. Ma’lumotlarni parallel qayta ishlash Bir necha amallarni bir vaqtda bajarish g’oyasidan iborat bo’lgan ma’lumotlarni parallel xisoblash ikki xil ko’rinishi mavjud. Bular: Parallel va konveyer. Agar biror qurilma bitta amalni vaqt birligida bajarsa, u holda mingta amalni ming vaqt birligida bajaradi. Agar xuddi shunday bir vaqtda ishlay oladigan va bir–biriga mustaqil beshta qurilma mavjud deb qaralsa, u holda ular yuqoridagi mingta amalni mingta vaqt birligida emas, balki ikki yuzta vaqt birligida bajaradi. Xuddi shunday N ta qurilmadan iborat tizim 1000 ta amalni 1000G’N vaqt birligida bajarida. Unga o’xshash holatlarni hayotdan ham keltirish mumkin. Masalan, agar bitta askar polizga 10 soatda ishlov bersa, u xolda 50 askardan iborat rota bir vaqtda ishlab polizga 12 minutda ishlov beradi. Bu parallel amallar printsipi hisoblanadi. Konveyerli qayta ishlash. Qo’zg’aluvchan vergulli shaklda tasvirlangan xaqiqiy ikkita sonni qo’shish uchun nima qilish kerak? Bunda bir qator mayda amallar bajariladi. Bular: tartibini solishtirish, tartibini tenglash, normallash va boshqa amallar. Dastlabki kompyuterlarning protsessorlari yuqorida keltirilgan barcha “mikro amallarni” har bir argumentlar juftligi uchun natijani xosil qilguncha ketma-ket bajargan va bundan keyin qo’shiluvchilarning keyingi juftligini qayta ishlashga o’tgan. Konveyerli qayta ishlash g’oyasida umumiy amal bir necha bosqichlarga ajratiladi. Har bir bosqich bajarilgandan keyin uning natijasi keyingi bosqichga beriladi va shu bilan birga kiruvchi ma’lumotlarning yangi qismi qabul qilinadi. Bunda oldin bajarilgan amallarni natijalarini qo’llash orqali qayta ishlash tezligi oshiriladi. Faraz qilaylik, amal beshta mikro amaldan iborat bo’lishi va ularni har biri bitta vaqt birligida bajaradi. Agar ajralmas yagona ketmaket kurilma mavjud bo’lsa, u 100 ta argumentlar juftligini 500 vaqt birligida bajaradi. Agar har bir mikro amal konveyrli qurilmaning alohida bosqichida bajarilsa, u xolda bunday qurilmaning har bir qayta ishlash bosqichining beshinchi vaqt birligida birinchi 5ta argumentlari aniqlanadi. Birinchi natija vaqtning 5-birligidan keyin olinadi. 100 ta juftlikdan iborat to’plam esa 5+99=104 vaqt birligidan keyin olinadi. Ya’ni parallel qurilmaga nisbatan 5 marta tez bajariladi. Bir qarashda konveyerli qayta ishlashni parallel qurilmalarini o’rniga zarur miqdordagi konveyr qurilmalarini qo’llash mumkindek ko’rinadi. Biroq bunda xosil bo’lgan sistema narxi va murakkabligi oshadi. Unumdorlik esa o’zgarmay qoladi. Parallel dastur tuzish uchun, dasturdagi bir vaqtda va bir-biridan mustaqil protsessorlarda bajariladigan amallar guruhini ajratib olish kerak. Buning imkoniyati mavjudligi dasturda informattsion bog’liqliklar mavjudligi yoki yo’qligi bilan aniqlanadi. Agar dasturning biror amali natijasi ikkinchi amal argumenti sifatida qo’llanilsa amallar informatsion bog’liq deb ataladi. Agar V amali A amaliga informatsion bog’liq bo’lsa, u holda V amali faqt A amali tugagandan keyin bajariladi. Agar A va V amallari informatsion bog’liqmas bo’lsa, u xolda algoritmda ularni bajarish ketam-ketligiga cheklanish qo’yilmaydi, xususan ular bir vaqtda bajarilishi mumkun. Shunday qilib, dasturni informatsion bog’liq amallarni aniqlashdan va ularni xisoblash qurilmalariga taqsimlashdan, sinxronlashdan va zarur kommunikatsiyani o’rnatishdan iborat bo’ladi. XULOSA 1. Parallel kompyuterlardan foydalanib katta hajmdagi masalalarni yechish xisoblash vaqtini qisqartiradi 2. Parallel kompyuterlar uchun parallel dasturlash tillaridan yoki maxsus texnologiyalardan foydalanishga to’g’ri keladi An operatsion tizim mavjud bo'lgan yadrolarda turli xil vazifalar va foydalanuvchi dasturlarining parallel ravishda bajarilishini ta'minlashi mumkin. Biroq, ketma-ket dasturiy ta'minot dasturi ko'p yadroli arxitekturadan to'liq foydalanishi uchun dasturchi kodni qayta tuzishi va parallel qilishi kerak. Ilova dasturiy ta'minotining ishlash vaqtini tezlashtirish endi chastotalarni kattalashtirish orqali amalga oshirilmaydi, aksincha dasturchilar ko'p yadroli arxitekturalarning hisoblash quvvatining ortib borishi uchun o'zlarining dasturiy ta'minot kodlarini parallellashtirishlari kerak. Foydalanilgan adabiyotlar 1. www.aim.uz – internet portal 2. “Raqamli teхnika va mikroprotsessorlar”- U.B. Amirsaidov, Х.Y. Abasхonova 3. “Parallel kompyuterlarning arxitekturasi va dasturlash’’ oquv uslubiy majmuasi.