Mustaqil ta’lim topshiriqlari 20. Mavzu: “Akvametod va qum” o’yinlari 1. I. Nazorat savollari: Akvametod o’yinlarini bola hayotidagi ahamiyati qanday? Har bir bola maktabgacha ta’lim tashkilotlariga kelganda o’ziga xos qiyinchiliklarni boshdan kechiradi. Bola qanchalik yosh bo’lsa, yangi sharoitga shunchalik moslashish qiyin kichadi. Ko’p narsa uning asab tizimining hususiyatlariga bog’liqdir. Bolalar o’zlarining hissiyoti va tuyg’ularini aniq ifoda etish uchun nutqi yaxshi rivojlanmagan bo’ladi. Ifoda etilmagan his tuyg’ular (ayniqsa negative tuyg’ular) yig’ilib, oxir oqibat tashqaridan qaraganda, tushunarsiz ko’z yoshlar sifatida namoyon bo’ladi, bu hissiyotlarni qo’zg’atuvchi hech qanday sabab yo’q. Bolaning injiqlanishi, vaqtinchalik uyqusi buzilishi, ishtaha yo’qolishi halatlarining hammasi 2-3 hafta, ba’zan esa oylab davom etadi, lekin har bir tarbiyachi moslashuv jarayonini minimal darajaga qisqartirishga harakat qiladi. Bolaning ijodiy faolligini oshirish, uning guruhda o’zini qulay va himoyalangan his qilishi uchun tarbiyachi bolaga qulay muhit yaratishi kerak. Moslashuv jarayonida ilk yoshdagi bolalar bilan ishlashda, istiqbol reja asosida turli metod va uslublardan foydalanadi. Bu davrda foydalanish uchun “akvametod”usulini tavsiya etamiz. 2. Akvametod o’yinlaridan namunalar ”Qiziqarli kemalar” – Bolalar tomonidan suvga (minibasseyn) turli predmetlarni kemacha, qayiqcha, turli mayqa o’yinchoqlarni qo’yib yuboriladi va “to’lqin”, “shamol” hosil bo’lishi kuzatiladi. “Sho’ng’ish” – mayda koptokchalar, rezinali o’yinchoqlar, pin-pong sharchalarini tog’oracha yoki vannaga suv to’ldirib, qo’llari bilan siqishadi natijada, o’yinchoqlar suvdan otilib chiqadi. “Chaqqon barmoqchalar” – bolalar turli rang va shakldagi parolon gubkalarni suvga bo’ktirib, ular yordamida suvni bir idishdan ikkinchi idishga quyishadi. “Sharchalar” – bolalar rezina o'yinchoqlarni suv ostida kaftlari orasida siqib, chiqayotgan havo sharchalarini kuzatishadi, turli butilka larni suvga solib, турли suvga to’ldirib, ko’proq qaysi holatlarda sharchalar hosil bo’lishini kuzatadi. “Cho’kadi – cho’kmaydi”- bolalar turli predmetlar orqali tajriba o’tkazishadi.Ularni suvga solib, nima cho’kib nima cho’kmasligini aniqlashadi. “Dengiz xazinalari” – bolalar suv ostidan turli xazinalar – toshlar, chig’anoqlar yaltiroq tugmachalar, turli mayda predmetlarni olishadi.Ushbu predmetlarni qarmoqcha, to’r va qoshiqchalar yordamida olish orqali murakkablashtiriladi. “Quvnoq hayvonchalar” – suvda harakatlanuvchi mexanik o’yinchoqlarni yo’nalishini kuzatiladi. 3. Bolalar bila qum o’yinini tashkil etish shartlari “Qum o’yinlari”– bolalarda stress holatini oldini olishning samarali uslubi. Bolalarning o’zaro muloqotlari qum maydonchalarida sodir bo’ladi. An’anaviy mashg’ulotlarni qum maydonchalarida olib borilishi ko’proq ta’limiy – tarbiyaviy natija beradi.Qum bilan o’ynaladigan o’yinlar boshqa o’yinlarga nisbatan ma’lum bir maqsadga yo’naltirilgan va barqaror bo’ladi. Aynan shuning uchun korreksion rivojlantiruvchi va ta’limiy o’yinlar sifatida foydalaniladi. Birinchidan, sezilarli darajada bolaning qiziqishlari ortib boradi, tajriba o’tkazishga va mustaqil bo’lishga qiziqishlari ortadi. Aynan shuning uchun korreksion rivojlantiruvchi va ta’limiy o’yinlar sifatida foydalaniladi. 4. Qum o’yinlarini jihozlash. Qum o’yini jihozlarini tanlash (tegishli plastic idishlarda saqlanadi) - ketmonchaкетмонча, belkurak, elak,voronka enli mo’yqalam; - turli kattalikdagi turli-tuman plastic shakllar(geometric shakllar, hayvonlar, transport vositalarini aks ettirgan shakllar hamda xamir uchun mo’ljallangan qoliplar); - turli jins va yoshdagi insonlarni tasvirlovchi kichik hajmdagi o’yinchoqlar (balandligi 5-10 m); turli hayvon va o’simliklar; transport kabilar; - o’yinchoqli idish – tovoqlar to’plami; - turli bin ova qurilmalar; - tosh, chig’anoq, daraxt shoxi, kata tugmacha kabi tashlandiq materiallar; - ertak qahramonlari. Bolalarning bolalar bog'chasida o'ynashi yoki ota-onasi bilan yurish uchun chiqqach, eng muhimi, ular tug'ilgan materiallardan foydalangan holda o'yinlarni yaxshi ko'radilar. Bunday imo-ishorali material qumga aylanishi mumkin. Daryoning yozida, daryo qirg'og'ida yoki hovlidagi xiyobonda bolalar doimo biror narsa yaratishga harakat qilishadi. Shuningdek, bolalar bog'chasida qum bilan o'ynash o'quv jarayonining ajralmas qismi bo'lishi mumkin. Bolalar qum yoki boshqa materiallar bilan o'ynaganda, ular atrofida dunyoni bilishga yordam beradigan qo'llarini faol qo'llashadi. Yigirmanchi asrning boshlarida mashhur Montessori muallimi, bola ishlayotganida o'zini ongli qiladi, deb hisoblaydi, u o'zini inson sifatida yaratadi. Shunday qilib, u o'z tajribasi va o'z qo'li bilan o'zini oqilona qiladi. Qum bilan o'yinlarni boshlash bolalarning o'ynashi mumkin bo'lgan joyning xavfsizligini tekshirishga arziydi. Qumloqdagi bolalar bog'chasida, albatta, xavfsiz, ammo agar qum moyi uyga yaqin bo'lsa yoki o'yin daryoning qirg'og'ida, dengizda rejalashtirilgan bo'lsa, unda o'yin uchun kelajakdagi joyni o'rganish kerak. Maktabgacha yoshdagi bolalar, bolalar bog'chasida bo'lganlarida, ularning ijodiy energiyasidan chiqish yo'lini topishga harakat qiladilar, shuning uchun qumlarning rasmlarini bolalar ko'pincha qumda bo'yashadi: ular qumda suratga tushishi yoki qog'ozga qum bilan bo'yalgan bo'lishi mumkin. Yaratilish juda qisqa muddatli, shuning uchun xotirangizda bu onni tark etish uchun suratga olish mumkin. Bunga qo'shimcha ravishda, siz sandbox binosida ishlashingiz mumkin. Ko'pincha bolalar odatiy o'yinchoqlar bilan o'ynashga qiziqmaydi, masalan, agar mos muhit bo'lmasa, avtomobil bilan. Shuning uchun siz yuk mashinalari va boshqa avtomobillar uchun o'yinlarni yo'lga qo'yishingiz mumkin - o'g'illar quvonadi. Ular sarg'ish yo'llar, tunnellar va boshqa elementlarni qurishlari mumkin - bu juda ijodiy jarayon. Qizlar qal'ani qumdan chiqarib tashlashi mumkin. Bunday qal'ada ular o'zlarining qo'g'irchoqbop malikasini o'rnata oladilar. Yozgi bolalar bog'chasida qum bilan o'yinlarni tashkil qilish va rivojlantirish mumkin. Masalan, tarbiyachi ho'l qumdan turli hayvonlarning yoki qushlarning siluetlarini hayratda qoldirishlarini so'rashi mumkin. Ijodiy ish jarayonida o'qituvchi bolalarning harakatlanadigan o'yinlardan bo'shashishi uchun imkon yaratadi, shuningdek, har bir o'quvchi uchun ishlab chiqilgan tashqi dunyo hissi darajasini ko'rish imkoniyatini beradi. O'qituvchi plastmassa plastmassani olishi mumkin, shunda keyinchalik bolalar ularni qumga ko'mishlari mumkin: agar siz kichik oynadan chiqsangiz, siz bir oz sir tutasiz. Qum bilan bunday o'yinlar eng yosh bolalar uchun juda yaxshi. Kattaroq bolalar uchun siz boshqalar haqida o'ylashingiz mumkin: barmoq izlarini nam qum ustiga qoldiring. O'yinlardan qat'iy nazar, har qanday ijodiy jarayonning natijasi xotira uchun suratga olinishi mumkin. Qumli har qanday o'yinlarning asosiy maqsadi - qaqshatqich va qumli qumlarning xususiyatlari haqida bolalar fikrini shakllantirishdir, qum shaklida qanday qobiliyatga ega bo'lganiga yoki to'kilganiga qarab o'zgaradi. Qum o'z shaklini quruq shaklda saqlamaydi - u cho'kadi; qum miqdori har qanday idish (chashka, shisha) bilan o'lchanishi mumkin - bu oz yoki ko'p bo'lishi mumkin; uni bir joydan ikkinchi joyga to'kib tashlashingiz mumkin va uni qo'llaringiz bilan, qoshiq yoki qoshiq bilan qilishingiz mumkin. Agar bola qumni bitta idishdan boshqasiga yoki bir joydan ikkinchisiga cho'p bilan yoki oddiygina qo'llar bilan to'kib tashlasa, u qumning xususiyatlarini va xususiyatlarini tushunishi va tushunishi mumkin. Quruq, ho'l qumdan farqli o'laroq, ushbu ob'ektdan chiqarilgan bo'lsa ham, u qo'yilgan idish yoki ob'ektning shakli saqlanadi. Bolalarga bir xil miqdordagi qum miqdorini aniqlashga, lekin turli xil jismoniy holatlarga ega bo'lishni taklif qilishingiz mumkin: buning uchun quruq va ho'l qum ikkita bir xil idishga joylashtiriladi va keyin bolalar o'zlari uchun qum qaerdan og'irroq ekanini aniqlashlari kerak. Islom qumini turli shakllarda bir nechta idishlarga joylashtirish mumkin. Shakllar almashtirilgandan so'ng, bolalar konteyner shakliga ega bo'lgan sonli raqamlarni ko'radi. Siz bolalarni paydo bo'ladigan shakllarni sanashga taklif qilishingiz mumkin. Qum shaklini quruq shaklda saqlamagani uchun konteyner soniga mos keladigan qum miqdorini hisoblash mumkin bo'lmaydi - bu bolalarga ko'rsatilishi mumkin.