“QIROL LIR” asarlarining qiyosiy tahlili. Mualliflarning qisqacha ijodiy biografiyasi William Shakespeare (talaffuzi: Uilyam Shekspir; 26-aprel 1564-yil – 23-aprel 1616-yil) — ingliz dramaturgi, shoir va aktyor, dunyoning eng mashhur dramaturglaridan biri, kamida 17 ta komediya, 10 ta xronika, 11 ta fojia, 5 ta poema va 154 sonetdan iborat siklning muallifi. Shekspirning ilk tragediyasi („Tit Andronik“) va komediyalar („Xatolar komediyasi“, „Qiyiq qizning tiyilishi“)dan tashqari, „Henry VI“ (2-qism, 1590), „Henry VI“ (3qism, 1591), „Henry VI“ (1-qism, 1592), „Richard III“ (1593) ilk xronikalarini yozgan. 2davrida „Richard II“ (1595). Dramaturg ijodining shoh asarlari — „Yuliy Sezar“ (1599), „Hamlet“ (1601), „Otello“ (1604), „Qirol Lir“ (1605), „Makbet“ (1606), „Antoniy va Kleopatra“, „Koriolan“ (1607) singari tragediyalar Shakespeare ijodining 3-davrini tashkil etadi. „Henry VIII“ (1613) xronikasi, „Qish ertagi“ (1611), „Boʻron“ (1612) romantik drama. " Izlayman " asari haqida qisqacha maʼlumot “Izlayman" asari jahon adabiyoti durdonalaridan hisoblanadi. Odil Yoqubov ijodiga mansub bo`lgan" Izlayman " qissasida 1945 yilgi yapon militarizmiga qarshi kurash voqealari aks ettiriladi. U ma’lum ma’noda avtibiagrafik asar hamdi. Chunki muallafning o’zi o’sha voqealarning jonli guvohi bo’lgan. Odil Yoqubov kitoblarimning qahramonlari - mening o`zim bu asarda ma’lum qahramon "men o`zim" deb ayta olaman. “Asardagi voqealarning hammasi yuz bergan, boshimdan o`tkazganman”, deydi muallif. “Qirol Lir”asari haqida qisqacha maʼlumot "Qirol Lir" - taniqli adabiyot durdonasi, Uilyam Shekspirning (1564-1616) eng mashhur pyesalaridan biri bo'lib, u asrlar davomida kuchli ehtiroslar, sirli allegoriyalar va Bibliya miqyosi bilan butun dunyo adabiyotshunoslarining e'tiborini tortdi. "Qirol Lir" tragediyasida Shekspir ham insonni, ham jamiyatni alohida, bilvosita va to'g'ridan-to'g'ri aloqalarni tahlil qilish bilan shug'ullanadi. U insonning hissiy va ruhiy tabiatini, histuyg'ularning o'zaro ta'siri va kurashini, ularning harakati va o'tishlaridagi ruhiy holatlarni, affektlarning rivojlanishini, ularning harakatga keltiruvchi va buzg'unchi kuchini tahlil qiladi. U o‘z tahlilini ongning tanqidiy holatlariga, ma’naviy inqiroz sabablariga, tashqi va ichki, subyektiv va obyektiv, yuzaki va chuqur sabablariga qaratadi. U jamiyat bilan bevosita va bilvosita aloqalarida inson xatti-harakatlarining rag'batlari va mantiqini ochib beradi. Bunday inklyuzivlik, psixologik va ijtimoiy idrok, tahlilning aniqligi va boyligi Uyg‘onish davri ingliz adabiyotida faqat Shekspirga xos, uning tragediyalari — Yevropa Uyg‘onish davri adabiyotining cho‘qqisidir, Asarlarning asosiy gʼoyasi "Qirol Lir" tragediyasida oilaviy munosabatlar muammolari ijtimoiy va siyosiy muammolar bilan chambarchas bog'langan. Ushbu sanab o'tilgan o'zaro bog'liqliklarda haqiqiy insoniyatning befarqlik, shaxsiy manfaat va bema'nilik bilan aloqasi mavzusi sodir bo'ladi. Lir asar boshida Richard II kabi o'rta asr tipidagi shoh bo'lib, u o'zining qudratli fantaziyasi bilan jihozlangan, o'z xalqining muammolariga befarq, mamlakatni o'zining shaxsiy mulki sifatida tasarruf etadi. Uning fikricha, atrofdagilar, jumladan, qizlari ham itoatkor, samimiy va mehribon emas. Bu ikki to'ng'ich qizi tomonidan ikkiyuzlamachilik bilan otani xafagarchiligigaolib keladi. Ularga faqat bitta qonunni - haqiqat va tabiiylik qonunini biladigan Kordeliya qarshi turadi. Ammo Lir haqiqat ovozini eshitmaydi, buning uchun u shafqatsiz jazoga tortildi. Ammo uning shafqatsiz qulashi paytida Lir "tiklanadi". O'zining "men"i zarurligini his qilib, unga ilgari erishib bo'lmaydigan ko'p narsalar ayon bo'ldi, u o'z boshqaruviga, hayotiga, odamlariga boshqacha qaray boshladi. U o‘ziga o‘xshab mana shu mudhish kechada bo‘ronga qarshi kurashishga majbur bo‘lgan “bechora, yalang‘och kambag‘allar”, “qori och, qorni tuynuklarga to‘la uysizlar” haqida o‘yladi. U o'zi qo'llabquvvatlagan yaratilgan hukumatning dahshatli adolatsizligidan xabardor bo'ldi. Lirning qulashi uning qulashi va azoblanishidadir. Obrazlarning qiyosiy tahlili Lirning "men" ga bo'lgan ehtiyojni boshdan kechirgandan so'ng, unga ilgari mavjud bo'lmagan ko'p narsalar aniq bo'ldi, u o'z hukmronligiga, hayotiga, xalqiga boshqacha qarashni boshladi. U "baxtsiz, yalang'och kambag'allar", "uysizlar, och qorinlari bilan, oqayotgan latta bilan" deb o'yladi, ular xuddi shu dahshatli kechada bo'ron bilan kurashishga majbur bo'lishdi. U o'zi qo'llab-quvvatlagan yaratilgan boshqaruvning dahshatli adolatsizligini tushundi. Lirning qulashi uning qulashi va azoblanishida yotadi. Yuqoridagi giperbolalardan foydalanish ("...yalang'och kambag'allar " - aslida kambag'al odamlar mutlaqo yalang'och yurishmaydi)" anti- " mavjudligini ko'rsatadi:" - qahramon"," - hayot"," kayfiyat " va boshqalar. OBRAZLARNING QIYOSIY TAHLILI LIR – Britaniya qiroli Engar – Glosterning o’g’li Edmund – Glosterning nikohsiz xotinidan bo’lgan o’g’li Kuran – saroy ayoni Keksa – gloster xizmatidagi ijarachi Lirninng qizlari – Gonerilya, Regan va Kordeliya Osvald – gonerilyaning saroyida eshik og’asi. Portretning qiyosiy tahlili Povestda komandir Davron va saldatlar obrazlarichiroyli talqin qilingan. Bular Volgadan Berlingacha urush yo’llarini bosib o’tib mana endi yapon militaristlariga qarshi jangga otlangan keksa soldatlar urush vetereranlariga havas bilan boqadilar. Ulardan o’rganishga ular oldida past ketmaslikka qattiq tirishadilar. Ular ayniqsa batalion komandiri kapitan Davron G’oziyevga qattiq mehr qo’yadilar. Kordeliya opa-singillarga qarshi urush olib boradi. Ammo u va lira asirga olinadi va qamoqqa tashlanadi. Gonerilla xizmatkori Osvaldni ko'r-ko'rona Gloucesterga yuborish uchun yuboradi. Ammo otasi bilan birga bo'lgan Edgar jangda Osvaldni o'ldiradi. Asar qahramonlarida oilaviy nizoning yorqin ko’rinishi ko’rsatiladi va oilaning parokandalikda tugashiga sabab bo’ladi Har ikki asarning o’xshashlik tomoni asarda urush talqini. Ikkala asarda ham urushning achchiq alamami tasvirlab beriladi. Yana bir jihati bu asar tragediya hisoblanadi,chunki asar qahramonlari asarning oxirida o’ladi. Badiiy detallarning qiyosiy tahlili Lir fojiasida, qahramonlar bir xil emas, balki o'zlarining ehtiroslari qurboni bo'lgan joyda, xorning roli norozilik tuyg'usini uyg'otishdir. Aytilganlarning barchasiga asoslanib, qirol Lir anti-qahramon bo'lgan yagona belgi emasligi aniq. Bu erda hazilkash va yolg'onchi qizlar bor. Ma'lum bo'lishicha, Shekspir kontseptsiyasida shunday deyilgan: "yaxshilikni yovuzlik emas, bialk yomonlik yaxshilikka aylanadi". Lir Xalq ogʼzaki ijodi namunalarining qiyosiy tahlili “Qirol Lir” asarida keltirilgan maqol va hikamtli so’zlar. Kasal bo'lganimizda, biz o'zimizga ega emasmiz, Va ruh tanada asirlikda. Regana lirga keksa odam ekanligini aytadi: "tabiat sizning yoshingizda chegaraga boradi“ Lir Reganadan g'amxo'rlik qilishni iltimos qilib, Gonerilladan ko'ra "tabiatning burchini, bolalarning burchini" yaxshiroq tushunishini aytadi. Keyinchalik Lir Reganeni tark etadi: Siz nima kerakligini hukm qila olmaysiz. Bechora tilanchi Ko'proq zarur bo'lgan narsa bor. Tabiatni qachon cheklash kerak, Biz chorva mollariga tushamiz. “Qirol Lir” asaridagi konflikt Asarda Lir o’zining qizlari bilan konflikt mavjud. Lir shohlikni katta va o'rta qizlari o'rtasida taqsimlaydi. Biroq, ko'p o'tmay, Ikki qiz shoh lirani quvib chiqaradi, u sodiq hazil bilan dashtga boradi. Tez orada ularga Kent va Gloucester qo'shilishadi. Va qidiruvda bo'lgan Gloucesterning o'g'li Edgar o'zini aqldan ozdiradi va lirga ham qo'shiladi. Ikki qiz otasini ushlab, uni o'ldirmoqchi. Va Gloucesterning yon o'g'li Edmund otasini qo'lga olishni va uning o'rniga turish uchun uni qatl qilishni xohlaydi. Ular Gloucesterni ushlaydilar va Lirning qizi Regana tomonidan qo'zg'atilgan Kornuol gersogi uning ko'zlarini yulib tashlaydi, ammo tez orada Gloucester o'zi tanimagan o'g'li Edgar bilan birga ketadi, u o'zini boshqasini taqlid qilishni davom ettiradi. Kordeliya opa-singillarga qarshi urush olib boradi. Jang yaqinlashmoqda. Kordeliya askarlari Regana va Gonerilla askarlari bilan jang qilishadi. Ammo u va lira asirga olinadi va qamoqqa tashlanadi. Gonerilla xizmatkori Osvaldni ko'r-ko'rona Gloucesterga yuborish uchun yuboradi. Ammo otasi bilan birga bo'lgan Edgar jangda Osvaldni o'ldiradi. Edmond o'z joniga qasd qilishni tasvirlab, Lir va Kordeliya mahbuslarini o'ldirish uchun ofitserga pora beradi. Albaniya gersogi Edmondni vahshiyliklarini ochib, toza suvga olib chiqadi va yarador Edmond o'limidan oldin Lir va Kordeliyani o'ldirish rejasini buzish uchun yaxshi ish qilishni xohlaydi. Ammo Kordeliyani qutqarish uchun vaqt yo'q-u allaqachon bo'g'ilib qolgan. Uning ikkala singlisi Gonerilla va Regana vafot etadi: Regana Gonerilla bilan zaharlangan, Gonerilla o'zini pichoqlab, o'zi bilan birga gum qiladi. Lir bo'g'ib o'ldirilgan Kordeliyaning jasadini ushlab qamoqdan chiqadi va qayg'udan vafot etadi. Edmond ham vafot etadi. Edgar barcha baxtsizliklarni boshdan kechirmagan otasi Gloucesterning o'limi haqida hikoya qiladi. Qirolni sadoqat bilan sevgan kent grafi ham o'lishni xohlaydi, ammo Alban gersogi Kentni mustahkamlaydi, barcha huquqlarini tiklaydi va o'zini yonida qoldiradi. Asarlardagi oʼxshash va farqli jihatlar ”Qirol Lir” Asarning syujeti afsonaviy qirol Lirning hikoyasiga asoslangan bo'lib, u yillar davomida ishdan nafaqaga chiqishga va o'z shohligini uch qizga bo'lishga qaror qilgan. Ularning qismlarining o'lchamlarini aniqlash uchun u har biridan uni qanchalik sevishini aytishini so'raydi. Ikki katta qizi bu imkoniyatdan foydalanadi, eng kichigi Kordeliya esa uning sevgisi bundan yuqori ekanligini aytib, xushomad qilishdan bosh tortadi. G'azablangan ota kenja qizidan voz kechadi va Kordeliya uchun shafoat qilmoqchi bo'lgan graf Kentni quvib chiqaradi. Lir shohlikni kaAsarning syujeti afsonaviy qirol Lirning hikoyasiga asoslangan bo'lib, u yillar davomida ishdan nafaqaga chiqishga va o'z shohligini uch qizga bo'lishga qaror qilgan. Ularning qismlarining o'lchamlarini aniqlash uchun u har biridan uni qanchalik sevishini aytishini so'raydi. Ikki katta qizi bu imkoniyatdan foydalanadi, eng kichigi Kordeliya esa uning sevgisi bundan yuqori ekanligini aytib, xushomad qilishdan bosh tortadi. G'azablangan ota kenja qizidan voz kechadi va Kordeliya uchun shafoat qilmoqchi bo'lgan graf Kentni quvib chiqaradi. E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!