FARMASEVTIKA TA`LIM VA TADQIQOT INSTITUTI Umumiy gigiena Mavzu:Dorixona gigiyenasining umumiy asoslari. Kimyo-farmatsevtika korxonalarida yoritilganlik. Bajardi:O’sarova R. Dorixona gigiyenasi, odamlar uchun davolash va davolash sohasidagi muassasalar bo'lib, insonlarni sog'liqni saqlashga va sog'ligini tiklashga yo'l qo'ymoqda. Dorixona gigiyenasining umumiy asoslari quyidagilarni o'z ichiga oladi: 1 Hujjatlar va qoidalar: Dorixona gigiyenasi faoliyatini tartibga solish uchun hujjatlar va qoidalar mavjud bo'ladi. Bu hujjatlar yuridik bo'limlar tomonidan tasdiqlanganligi va dorixona gigiyenasi faoliyatini tartibga solishda talab qilingan muhim talablarni o'z ichiga oladi. 2 Kafedralar va specialistlar: Dorixona gigiyenasining tashkil etilishi uchun mutaxassislar kafedralarda o'qituvchilar va dorixona gigiyenasining turli sohalaridagi mutaxassislar tomonidan tayinlanadi. Ular davolash sohasida sohalarida kuchli bilim va tajriba bilan ta'minlanadi. 3 Sozlamalar va usullar: Dorixona gigiyenasining sozlamalari va davolash usullari sohalar bo'yicha turlicha o'zgaradi. Bu sozlamalar davolash usullarini, davolash vositalarini, dorixona gigiyenasining tibbiy xizmatlarini belgilaydi. Kimyo-farmatsevtika korxonalarida yoritilganlik esa kimyo va farmatsevtika sohalaridagi korxonalar tomonidan amalga oshirilgan faoliyatni anglatadi. Kimyo-farmatsevtika korxonalarida yoritilganlik quyidagi asoslar bo'yicha ko'zdan kechirilishi mumkin: 1 Ilmiy tadqiqot va rivojlanish: Kimyo-farmatsevtika korxonalarida ilmiy tadqiqotlar amalga oshiriladi va kimyo-farmatsevtika sohasida yangiliklarni izlash va rivojlantirishga urinib boriladi. 2 Doriy vositalar ishlab chiqarish: Kimyo-farmatsevtika korxonalarida turli xil vaqtinchalik, o'tish davri, o'rta va uzun muddatli ta'sir etadigan doriy vositalar, shifokorlikka yordam beruvchi uskunalarni ishlab chiqarishga intilishadi. 3 Sifatni nazorat qilish: Kimyofarmatsevtika korxonalarida ishlab chiqarilayotgan doriy vositalar sifatini nazorat qilish muhim ahamiyatga ega. Ishlab chiqarish ventilyasiyasi (havo almashtirish) sanitariya –texnik tadbirlarga kiradi va ishlab chiqarishda mehnat sharoitlarini sog’lomlashtirishni ta’minlovchi choralar sistemasida etakchi o‘rinlardan biriga ega. Uning yordamida ko‘p xollarda optimal yoki yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan mehnat sharoitlarini ta’minlanishiga erishilmoqda. Turar joy va jamoat binolarida havo almashinuvini to‘g‘ri tashkillashtirish xonadagi havoning ifloslanishiga qarshi ko‘rashning eng asosiy sharoiti hisoblanadi. Bundan tashqari, ventilyasiyaning ahamiyati shundan iboratki, u binoni saqlashda va namlik rivojlanishidan ogohlantiradi. Ventilyasiya jihozlariga va tizimiga quyida gigigiyenik talablar qo‘yiladi: -havo harorati va namligini komfort ushlab turish; - kuchli va noxush havo harakati tezligiga yo‘l qo‘ymaslik; - havodagi turli gaz va bug‘ aralashmalarini va begona hidlarning to‘planishidan ogohlantiradi; - yil davomida to‘xtovsiz ta’sir ko‘rsatadi; - detallarning kichik gabaritliligini ta’sirining shovqinsiz sozlash va tozalashning engilligi. Ventilyasiyaning etarligini baholashda CO2 ning miqdorining ortishi bilan parallel ravishda metabolizmning gaz va bug‘simon mahsulotlari ammiak, oltingugurt vodorodi, indol, merkapton va boshqalarning to‘planishi bilan birga boradi. Havoda ularni aniqlash esa birmuncha qiyinchiliklar tug‘diradi. Turar joy xonalari va kishilar to‘planadigan boshqa joylar havosida SO2 miqdori 0,07% dan oshmasa, odatda unda havo buzilmaydi. Havoda SO2 miqdorining 0,1% oshishi xonaning etarlicha shamollatilmaganligini ko‘rsatadi. Xonaga vaqt birligida berish zarur bo‘lgan shamollatuvchi havo miqdori bir qancha omillarga - xona xajmiga, kishilar soniga Tabiiyventilyasiya(shamollatish). Yashash xonadonlarida va xonalarida tabiiy havo almashinuvi devor yoriqlari, oyna va eshiklarni jips yopilmasligi hamda fortochka, framuga yoki deraza va eshiklarning to‘liq ochib qo‘yish hisobiga amalga oshiriladi. Havo almashinuvi kattaligiga asosan meteriologik omillar: tashqi havo va xona havosining harorati, shamol kuchi va yo‘nalishi ta’sir ko‘rsatadi. Harorat omili ta’siri ostida uyda yoki alohida xonalarda taxminan balandligining o‘rtasida neytral zona tashkil bo‘ladi, bunda esa musbat va manfiy bosim tenglashadi. Bu mintaqadan yuqorida havo xonadan tashqariga chiqishga harakat qiladi, pastda esa tashqi havoning xonaga kirishi kuzatiladi. Zamonaviy turar joy uylarida, xonadonlarida ventilyasion jihozlanishni bosh elementi olib ketuvchi kanallar hisoblanadi. Ular ko‘pincha oshxona sanitariya tarmog‘ini kapital devorlariga joylashtiriladi, bunda havoning harakati tabiiy asosida o‘tadi. Atmosfera havosining temperaturasi nechog‘li past bo‘lsa, uning solishtirma og‘irligi shuncha katta bo‘lib, xonalarning tashqi to‘siqlariga shuncha ko‘proq bosim ko‘rsatadi va xonalar ichiga shuncha ko‘proq o‘tadi. Xonalar havosi esa, solishtirma og‘irligi kamroq bo‘lgani uchun, xuddi shuning singari, xonalarning yuqori zonasidagi teshik va tirqishlar orqali atmosfera havosiga chiqib turadi. Atmosfera havosining xarakat tezligi ortgan sayin uning shamolga ro‘para turgan xona to‘siqlariga ko‘rsatadigan bosimi zo‘rayadi va shamolga teskari tomondagi to‘siqlarga tushadigan bosimi kamayadi, bu xam havo almashinuvining kuchayishiga olib keladi. Qurilish materiallarining teshiklari orqali o‘tadigan havo miqdori arzimas bo‘ladi va xonalarning shamollashiga axamiyati yo‘q.Tabiiy yo‘l bilan havo almashinuvi asosan deraza va eshiklardagi teshik va tirqishlar orqali ro‘y beradi.Tashqi havo xarakati tezligi 1-5 m/sek bo‘lganida uzunligi bir metr keladigan tirqish orqali bir soat mobaynida 4m3 dan 12 m3 gacha havo o‘tishi mumkin.