FAN NOMI: “TELEKOMMUNIKATSIYA TARMOQLARINI BOSHQARISH” MA’RUZACHI: “TELEKOMMUNIKATSIYADA BOSHQARUV TIZIMLARINING APPARAT VA DASTURIY TA’MINOTI” KAFEDRASI KATTA O‘QITUVCHISI ABDULLAYEV ULUG‘BEK MAXMUDOVICH 308A-XONA ( ) Mavzu: Telekommunikatsiya tarmoqlarini boshqarish faniga kirish. Telekommunikatsiya tarmoqlari asosiy tushunchalari va xarakteristikalari FANNING SOATLARDA TAQSIMLANISHI 8-semestr Umumiy soat – 180 Shundan: Ma’ruza – 30 Laboratoriya– 60 Mustaqil ish– 90 BAHOLASH MEZONLARI Bajariladigan ishlar Talabaning semestr davomidagi ishlari Mustaqil ishlar (2 ta) Laboratoriya ishlari (15 ta) Oraliq nazorat (1 ta) Yakuniy nazorat Ball 50 10 30 10 50 MUSTAQIL ISHNI BAHOLASH • Mustaqil ishlar uchun ajratilgan baholash miqdori 10 ballni tashkil etadi. • Har bir mustaqil ish uchun ajratilgan baholash miqdori 5 ball holatda olinib, quyidagi omillar bo‘yicha baholanadi: 1. Mustaqil ish hajmining va rasmiylashtirish qoidalarining talabga muvofiqligi: 1 ball 2. Berilgan mavzuning to‘liq yoritilganligi: 1 ball 3. Mustaqil ishni bajarishda qo‘shimcha adabiyotlardan va maqolalardan foydalanilganligi: 1 ball 4. Mustaqil ishni himoya qilganligi va savollarga javob berganligi: 2 ball Ko‘chirmachilikga yo‘l qo‘yilgan ishlarga ajratilgan baholash bali nolga (0 ball) teng va ishlar qayta qabul qilinmaydi. Mustaqil ishni rasmiylashtirish talablari: • 1. Titul – 1 bet • 2. Mundarija – 1 bet • 3. Kirish – 1 bet • 4. Asosiy qism – 10 bet • 5. Xulosa – 1 bet • 6. Adabiyotlar – 1 bet • Izoh: Semestr davomida 2 ta mustaqil ish topshiriladi. Fan davomida o‘rganiladigan mavzular Fan davomida o‘rganiladigan mavzular Kirish • Telekommunikatsiya tarmog‘iga quyidagicha ta’rif berish mumkin: audio-video ma’lumotlarni va murakkab turdagi ma’lumotlarni simli va simsiz aloqa orqali uzatish, qabul qilish hamda qayta ishlash imkonini beruvchi apparat va dasturiy vositalar majmuasiga aytiladi. Kirish • Ma’lumki, har qanday sohada boshqaruvni tashkil etish uning samaradorligini belgilaydi. Telekommunikatsiya sohasi ham bundan mustasno emas. • Aloqa tarmog ‘ini boshqarishning asosiy vazifalarini hal qilish fuqarolar, davlat hokimiyati organlari, mudofaa, xavfsizlik, huquqni muhofaza qilish organlari, jismoniy va yuridik shaxslarning elektr va pochta aloqasi xizmatlariga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirishi kerak bo‘lgan o‘zaro bog‘langan ishlab chiqarish-xo‘jalik majmuasini nazarda tutadi. • Telekommunikatsiya tarmog‘ining asosiy xususiyatlaridan biri kompaniya faoliyatini ta’minlash yoki foydalanuvchilarning shaxsiy ehtiyojlarini qondirish uchun zarur ma’lumotlarni olish imkoniyatini ta’minlashdir. Telekommunikatsiya tarmog‘i xususiyatlari • Telekommunikatsiya tarmog‘i o‘zaro bog‘langan ko‘plab abonent tizimlari • • • • • va aloqa vositalaridan tashkil topgan ma’lumotlarni almashish va taqsimlash tarmog‘idir. Unda axborotni uzatish va qayta ishlash vositalari umumiy tarmoq resurslaridan - apparat, axborot, dasturiy ta’minotdan jamoaviy foydalanishga qaratilgan. Amaliy jarayonlar - foydalanuvchilarning manfaatlarini ko‘zlab amalga oshiriladigan va amaliy dasturlar tomonidan tavsiflangan ma’lumotlarni kiritish, saqlash, qayta ishlash va taqdim etishning turli xil jarayonlari. Global tarmoq - mamlakatlar va qit’alarni qamrab olgan katta hududga tarqalgan abonent tizimlarini birlashtiradi. Abonentlarning o‘zaro aloqasi telefon liniyalari, radioaloqa, sun’iy yo‘ldosh aloqa tizimlaridan foydalanadigan turli hududiy aloqa tarmoqlari asosida amalga oshiriladi. Mintaqaviy tarmoq - bir-biridan ancha uzoqda joylashgan abonent tizimlarini birlashtiradi: alohida mamlakat, mintaqa, yirik shahar ichida. Korporativ tarmoq - alohida korxonalar, aksiyadorlik jamiyatlari va boshqalar tarmoqlarini birlashtiruvchi tarmoq (bir yoki bir nechta davlatlar miqyosida). Lokal tarmoq - odatda nisbatan kichik hududni yoki kichik binolar guruhini qamrab oladigan kompyuter tarmog‘idir. Telekommunikatsiya tarmog‘ida xizmatlar • Telekommunikatsiya tarmog‘ini xizmat turlariga qarab quyidagi • • • • turlarga bo‘lish mumkin: - telefon aloqasi, zamonaviy telefon aloqasi INTERNET tarmog‘iga analog standartlaridan raqamli standartlarga ulanish, hamda mobil telefon aloqasini tashkil etish imkonini beradi; - radioaloqa, hozirgi vaqtda sotali aloqa tizimiga aylandi, har xil uzatish tizimi doirasida uzatish va qabul qilish qurilmalari orqali radioaloqani o‘rnatish imkonini beradi; - Sun’iy yo‘ldosh aloqasi; - INTERNET – eng ko‘p tarqalgan telekommunikatsiya texnologiyasi hisoblanadi va simli hamda simsiz usullar orqali tarmoqga ulanish mumkin bo‘lgan aloqa turi hisoblanadi. Telekommunikatsiya tarmoqlarni boshqarish • Aloqa tarmoqlarini boshqarishning quyidagilardan iborat: asosiy shakllari - dinamik boshqarish uchun apparat va dasturiy vositalarni yaratish - - va joriy etish; aloqa tarmoqlarini rivojlantirishni rejalashtirish; normativ-huquqiy bazani yaratish; iqtisodiy va investitsiya siyosati; tarif siyosati; litsenziyalanadigan faoliyat; radiochastota spektrini boshqarish; texnik vositalarni sertifikatlashtirishni boshqarish; markaziy organlar, operatorlar va foydalanuvchilar o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlik; xalqaro hamkorlik. Telekommunikatsiya tarmog‘i afzalliklari • Telekommunikatsiya hisoblash tarmog‘i bir qator afzalliklarga • • • • ega: - taqsimlangan ma’lumotlarni qayta ishlash, ya’ni ko‘plab kompyuterlar tomonidan katta hajmdagi axborotni parallel ravishda qayta ishlash; - taqsimlangan ma’lumotlar bazasini, ya’ni turli kompyuterlarda joylashtirilgan ma’lumotlar bazasini yaratish qobiliyati; - har xil masofalarda bir-biridan uzoqda joylashgan turli kompyuterlar tomonidan katta hajmdagi ma’lumotlarni almashish imkoniyati; - qimmat resurslardan ko‘plab foydalanuvchilarning foydalanish imkoniyati (dasturiy ta’minot, ma’lumotlar bazalari, bilimlar bazalari va h.). Telekommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish • Telekommunikatsiya texnologiyalari bugungi kunda asosan • • • • • • • aloqa tizimlarini tashkil qilish uchun ishlatiladi, bu texnologiyalar yordamida sezilarli darajada muhimroq maqsadlarga erishish mumkin, jumladan: - masofaviy ta’lim tizimini yaratish; - qimmat bo‘lmagan ovozli telefon aloqasini ta’minlash; - korxonalarning axborot tizimlarini yaratish va ularni boshqarishni optimallashtirish imkonini beruvchi kompleksga birlashtirish; - bank tarmoqlarini qurish; - davlat xaridlarini ta’minlash maqsadida elektron auksionlar va tender savdolarini o‘tkazish; - masofadagi subyektlarning aloqasini amalga oshirish; - davlat va xususiy sohalarda masofadan boshqarishni amalga oshirish. E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !!! Tavsiya etiladigan manbalar • 1. Фокин В.Г. Управление телекоммуникационными сетями. • • • • • • Учебное пособие. Изд. СибГУТИ 2011 2. М.М. Егунов и др. Системы управления сетями связи. Учебное пособие. Екатеринбург, 2012 3. Галкин В.А., Григорьев Ю.А. Телекоммуникации и сети. – М: Изд – во МГТУ им. Н.Э.Баумана, 2013. 4. Э. Таненбаум, М. ванСтеен «Распределенные системы: Принципы и парадигмы» изд. Питер 2013. 5. Alexander Clemm. Network Management Fundamentals. Cisco Press, 2014, ISBN-13: 978-1587201370. 6. Величко В.В. и др. Телекоммуникационные системы и сети. Том 3. Мультисервисные сети. - М.: Горячая линия – Телеком, 2005. 7. Гребешков А.Ю. Управление сетями связи по стандарту TMN. Учебное пособие. –М.: Радио и связь, 2004.