Н.А. Ниязова, C. Салойдинов Наманган, Узбекистан, HOT POTATOES ДАСТУРИ Ҳозирги кунда шахсий компютернинг дастурий воситалари ва мулътимедия имконятлари, замонавий ахборот-камуникация воситаларидан инсонлар касбий фаоллиятлари самарали фойдаланилмокдалар. Қуйида шундай амалий дастурлардан бири бўлган Hot Potatoes дастуридир. Hot Potatoes дастурдан фойдаланиб машқларни яратиш учун Windows да қуйидаги талаблар бўлиши керак: Windows 98, МЕ, NТ4, 2000 Х.Р «Hot Potatoes» ни hotpot.uvic.ca дан юклаб олиш мумкин. Дастур 2 қисмдан иборат: «ITEST Server» ва «ITEST client». «ITEST Server» тестларни яратиш учун ва тест жараёнларини кузатиш учун ўқитувчи компьютерида ишга туширилади ва «ITEST client» ўқувчилар компьютерида ишга туширилади. Тест ўтказишнинг ҳар хил режимлари хусусан ҳар бир катигориядан биттадан савол олиш имконияти мавжуд. Дастур ёрдамида 10 та турдаги машқларни ва тестларни, турли хил матнлар графика, аудиолар тарзида таёрлаш мумкин. Бу дастурнинг асосий қулай тарафи маълумотлар стандарт WЕB cаҳифа кўринишида сақланади. Бу дастурда красворд тузиш қулай ҳисобланади ва уни чоп этишга ўтказиш мумкин. Дастурнинг 5 та асосий блоклари мавжуд. 1) JQuiz-викторина саволлар жавоблари билан; 2) JCloze – ўтказишларни тўлдириш; 3) JMatch-3 турдаги амал; 4) JCross- кроссворд; 5) JMix-кетма-кетликни тиклаш. Ҳамма вазифалар ўзи назорат қилган ҳолатда ишлайди. Бу дастур кўп миқдордаги савол ва жавобларга қурилган. Бу версия дастури қўшимча блокка эга. The Masher (инструменти) яратилган вазифалар ва бошқа назарий материалларни бирлаштиради. Дастурни ишлатиш шартлари. Бу дастурнинг пуллик ва пулсиз вариантлари мавжуд. Пулсиз дастур давлат носавдо солиқ ўқув юртларига чегараланган ҳолатда ишлатишга руҳсат берилган. Яратилган ўқув материаллари дастури ёрдамида интернетда очиқ кирилади. The Masher дастури пуллик дастур ҳисобланади. У бошқа дастурларга қараганда алоҳида рўйхатга олинади. Ҳамма дастурларга тўлов кўриб чиқилган: a) Агар натижа ишлатилган дастур ўқув шартларида савдо- солиқ йўли билан; b) Агар яратилган дастурлар ишлатилса пул ундириб олинади; c) Агар чегараланган материаллар ҳар хил усул билан (вазифа ва тестларни киритилганда пара қўшилади. Бу чегараланган имконият); d) Агар The Masher дастури ишлатилса бу яратилган дарслар ва тестлар учун. Саволлар кенгайтирилган дастур билан боғлик бўлса Half – Baked Softwer INC (http: //www. Halfbakedsoftwer.com) компанияси ундириб олади. Дастурни ўрнатиш учун Hot Рotetoes ни асосий саҳифадан юклаб олиш мумкин. Дастурни юклаб олиш учун оддий файлни ишга тушириш керак. Сиз танлаган тилни ўрнатишингиз керак. Кейин Masher ойнасининг буйруқларига амал қилинг. Дастурни ўрнатиш учун папка танланади. Ўрнатиш тугагандан сўнг Masher ойнаси дастурини ишга туширишни таклиф қилади. Дастурни ўчириш учун асосий менюлар билан Uninstall Hot Рotetoes буйруғини танлаймиз ёки стандарт ўчириш буйруғидан фойдаланиш мумкин. (Пуск – панель – управления – удаления – программа) Дастурни руйхатга олиш. Hot Рotetoes дастуридаги 5 та дастурни хеч қандай чекловларсиз топшириқ ва тестларни қўллаш учун бу дастурни регистрация килиш керак. Дастур регистрацияси бепул. Регистрация килинган дастурлардан нусха кўчирилса, у дастур чегараланган (машқ учун иккита саволдан ортиқ яратиб бўлмайди). Дастурдан рўйхатга ўтиш учун, рўйхатга олиш саҳифаси ўтиш мумкин. Рўйхатга олиш саҳифасига чиқиш учун: 1) Асосий дастурлар саҳифа сайтига http://hotpotatos.uric.ca.\reg\registr.html; 2) Дастурни ўрнатиб бўлгандан кейин меню ёрдамида рўйхатдан ўтиш. Лицензияни ўқиб чиқанингиздан сўнг, сизга тўлдириш учун форма берилади. Лицензия берган компания билан, сизнинг исмингиз, электрон почта адресингиз ва турар жойингизни танлайсиз. Формани тўлдириб бўлганингиздан кейин (инглиз тилида) submit кнопкасини бошисингиз керак. Берилган адресга сиз ўз логин паролингизни қабул қиласиз. Электрон почтага ўзингизни ишлатадиган кодингизни қабул қилганингиздан кейин дастурни ишга туширинг. Меню ёрдамида рўйхатга олиш пунктини танланг ва ўзингиз киритинг. Меню ёрдамида рўйхатга ўтканингиздан кейин рўйхатга олиш пункти бўлмайди. Пунк дастурида рўйхатга олинган қисм ишлатувчини исми билан киритилади. Интерфейс дастурлари инглиз тилида бўлади. Биринчи дастурни ишга туширишда сизга хоҳлаган тилни танлаш тавсия этилади. Лекин сиз тилни хоҳлаган вақтда ўзгартира оласиз. Интерфейсни папкасида ҳар хил тиллар мужассам, у ўрнатилган дастурда жойлашган бўлади. Ўзингиз интерфейсда таржима қилишингиз мумкин.