4-Amaliy Sovuqbuloq

4-AMALIY MASHG‘ULOT
Mavzu: Sovuqbuloq ohaktosh konida foydali qazilmalarni qazib-yuklash
va tashish ishlarining parametrlarini hisoblash.
Sovuqbuloq ohaktosh koni Olmaliq shahri hududida joylashgan bo‘lib,
foydali qazilmalar ochiq usulda qazib olinadi. Ohaktosh qatlami va qoplama tog‘
jinslarini qazib olishga tayyorlash burg‘ilash-portlatish ishlari orqali amalga
oshiriladi. Burg‘ilash ishlari zarbli burg‘ilash stanogi СБУ- 160 yordamida amalga
oshiriladi. Tog‘ jinslarini qazib-yuklash jarayoni mexanik bir cho‘michli
ekskavatorlar bilan amalga oshiriladi. Kon yuklarini tashish ikki yuk oqimi ya’ni
foydali qazilma va qoplovchi tog‘ jinslarini qabul qilish punktlariga tashish
avtosamasvallar qollagan holda amalga oshiriladi.
Sovuqbuloq ohaktosh konida qazib olingan kon massasi tashish masofasi 3-4
km oraliqda o‘zgarganligi hisobiga karyer yuklari avtotransport yordamida
tashiladi. Hozirgi kunda ekskavator kavjoylaridan qazib olingan tog‘ jinslari qabul
qilish punktlarigacha tashish yuk ko‘tarish qobiliyati 30 tonna bo‘lgan, BelAZ7540 rusumidagi avtosamasvallar bilan amalga oshiriladi.
Hisoblash ishlari quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
Berilgan:
1. Ekskavator turi EKG-6;
2. Ekskavator cho‘mich sig‘imi E = 6 m3;
3. Ekskavatorning burilish burchagi β = 120˚
4. Smena davomiyligi Тsm = 8 soat;
5. Yil davomida ekskavatorning ish kunlari soni Nyil = 250 kun;
6. Smena davomida ekskavatordan foydalanish koeffisienti kfoy = 0,75;
7. Ekskavator cho‘michini bo‘shatish vaqti Тbo‘sh = 2,5 soniya.
8. Ekskavator cho‘michining to‘lish koeffisienti kto‘l = 0,95;
9. Tog‘ jinsining maydalanish koeffisienti kmay = 1,35;
10. Yil davomida ishchi kunlar soni Тyil = 350 kun;
11. Karyerning yillik quvvati Kkm = 13 747 200 m3/yil;
12. Tog‘ jinsining zichligi γ = 1,8 m3/t;
13. Tashish masofasi L = 2 km;
14. Avtosamasval markasi BelAZ-7540;
15. Avtosamasval kuzovining geometrik sig‘imi Vа = 15 m3;
16. Avtosamasvalning yuk va yuksiz harakatlanishining o‘rtacha tezligi
vo‘rta=12 km/soat;
17. Avtosamasvalning yuk ko‘tarish qobiliyati qа = 30 tonna;
18. Smena davomida avtosamasvaldan foydalanish koeffisienti kfoya = 0,8
Yechim:
1.1. Ekskavatorning texnik ish unumdorligini (m3/soat) aniqlash:
bunda: Тse - ekskavatorning ishchi siklining davomiyligi, soniya;
ke - ekskavatsiyalash koeffisienti.
kto‘l - Ekskavator cho‘michining to‘lish koeffisienti, (kto‘l = 0,75÷0,95).
Ekskavatorning ishchi siklining davomiyligi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
где: Тcho‘m - tog‘ jinsini cho‘michlash vaqti;
Тbur - ekskavatorning burilish vaqti;
Тbo‘sh - ekskavator cho‘michini tog‘ jinsidan bo‘shatish vaqti, ekskavator
cho‘michining sig‘imiga bog‘liq, (Тbo‘sh =2÷5 soniya).
(
) √
√
do‘rta - tog‘ jinsining o‘rtacha o‘lchamlari.
(
)
(
)
1.2. Ekskavatorning smenalik ish unumdorligi (m3 /smena) aniqlanadi:
1.3. Ekskvatorning kunlik ish unumdorligi (m3/kun) hisoblanadi:
bunda: nsme - ekskavatorning kundagi smenalari soni, smena davomiyligiga
bog‘liq, (nsme = 2÷3).
1.4. Ekskvatorning yillik ish unumdorligi (m3/yil) aniqlanadi:
1.5. Ekskvatorlar parki aniqlanadi. Ekskvatorlarning ro‘yxatdagi parki (dona):
1.6. Ekskvatorlarning ishchi parki (dona):
bunda: kzax - zaxira ekskavator koeffisienti.
bunda: Nyil - yil davomida ekskavatorning ish kunlari soni, ekskavatorni
ko‘chirish, tayyorlash-yakunlash ishlari va ta’mirlashga sarflanadigan vaqtni olib
tashlagan holda ishlaydigan kunlar soni (Nyil =230÷280 kun).
Ekskavator ish unumdorligini mustaqil hisoblash ishlari uchun boshlang‘ich
ma’lumotlar 4.1-jadvalda keltirilgan
4.1-jadval
Ekskavatorni Smena
Smena davomida
Ekskavatornin
Ekskavator ng burilish davomiyligi
ekskavatordan
t/r
g ish kunlari
turi
burchagi β,
Tsm,
foydalanish
soni Nyil, kun
gradus
soat
koeffisienti kfoy
1
EKG-5A
90
8
260
0,75
2
EKG-6
130
12
260
0,90
3 EKG-6,3 US
120
8
250
0,70
4
EKG-8I
100
12
250
0,80
5
EKG-5A
120
8
250
0,75
6
EKG-6
130
12
250
0,70
7 EKG-6,3 US
120
8
250
0,75
8
EKG-8I
9
EKG-5A
10
EKG-6
11 EKG-6,3 US
12
EKG-8I
13
EKG-5A
14
EKG-6
15 EKG-6,3 US
16
EKG-8I
110
90
120
120
130
120
110
90
120
12
8
12
8
12
8
12
8
12
230
260
240
250
250
250
230
260
240
0,80
0,75
0,90
0,70
0,90
0,80
0,85
0,80
0,70
Kon massasini transportirovkasi bo‘yicha ish unumdorligi quyidagi ketmaketlikda hisoblanadi:
2.1. Avtosamasvalning to‘liq yuklanish vaqtini aniqlash:
(
)
(
)
bunda: Тse - ekskavatorning ishchi siklining davomiyligi.
nц - avtosamasvalni to‘liq yuklanishi uchun ekskavator sikli soni bo’lib
quyidagicha aniqlanadi:
bunda: qа - avtosamavalning yuk ko‘tarish qobiliyati, t;
kmay - tog’ jinslarini avtosamasval kuzovida maydalanish koeffitsienti,
(kmay=1,2÷1,7);
kto‘l - ekskavator cho‘michining to‘lish koeffisienti;
γ - tog‘ jinsining zichligi, t/m3;
2.2. Avtosamasval kuzovidagi kon massasi og‘irligini aniqlash:
где: kto‘la - коэффициент наполнения кузова автосамосвала, (kto‘la=1÷1,1).
2.3. Avtosamasvalning yukli va yuksiz harakatlanish davomiyligini aniqlash:
bunda: L - tashish masofasi, km;
vo‘rta - avtosamasvalning harakatlanishdagi o‘rtacha tezligi, km/soat.
2.4. Transport sikli davomiyligini aniqlash (daqiqa):
где: Тkutish - avtosamasvalning kutib qolish vaqti (Тkutish ≈0,5·Тyuka);
Тyuka - avtosamasvalni to‘liq yuklanish vaqti davomiyligi, daqiqa;
Тhara - avtosamasvalning yukli va yuksiz harakatlanish vaqti davomiyligi,
daqiqa;
Тm.yuk, Тm.bo‘sh - yuklanishga va yukni bo‘shatishga manyovr qilish vaqti
davomiyligi, (Тm.yuk, Тm.bo‘sh = 2÷3 daqiqa).
Тbo‘sh - yukni bo‘shatish vaqti davomiyligi, (Тbo‘sh = 1÷2 daqiqa).
2.5. Avtosamasvalning smenalik ish unumdorligini aniqlash:
bunda: Тsm - smena davomiyligi, (ekskavator va avtosamasval uchun bir hil);
kfoya - smena davomida avtosamasvaldan foydalanish koeffisienti
(kfoya=0,75÷0,95).
2.6. Avtosamasvalning kunlik ish unumdorligini aniqlash:
bunda: nsmа - avtosamasvalning kundagi smenalari soni, smena davomiyligiga
bog‘liq, (nsma = 2÷3).
Avtosamasval ish unumdorligini mustaqil
boshlang‘ich ma’lumotlar 4.2-jadvalda keltirilgan
hisoblash
ishlari
uchun
Avtosamasvalning yuk
va yuksiz
harakatlanishining
o‘rtacha tezligi vo‘rta,
km/soat
Avtosamasvalning yuk
ko‘tarish qobiliyati qa,
tonna
1,7
1,6
1,5
1,7
1,7
1,6
1,7
1,8
1,7
1,6
1,7
1,8
1,7
1,9
1,6
1,9
Avtosamasval
markasi
Avtosamasval
kuzovining geometrik
sig‘imi Va, m3
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
Tashish masofasi L, km
t/r
Tog‘ jinsining zichligi
γ, t/m3
4.2-jadval
2
4
3
5
4
3
3
3
4
2
5
3
5
4
3
2
BelAZ-540А
BelAZ-7540
BelAZ-7526
BelAZ-548А
BelAZ-7523
BelAZ-7548
BelAZ-7527
BelAZ-540А
BelAZ-7540
BelAZ-7526
BelAZ-548А
BelAZ-7523
BelAZ-7548
BelAZ-7527
BelAZ-540А
BelAZ-7540
15
15
19
21
21
21
27
15
15
19
21
21
21
27
15
15
14
12
13
12
10
14
12
15
12
13
15
13
12
14
15
14
27
30
30
40
42
42
42
27
30
30
40
42
42
42
27
30