Аңдатпа «Физика қызметін шығармашылық зерттеуді ынталандырудағы оқу физикалық зертханасы» тақырыбы физика негізінің аясындағы барлық материалдар мен үлгілерді қамтыған. Бұл жұмыстың басты ерекшелігіжаңашыл әрі заманауи сабақ өткізу тәсілдері болып табылады. Дипломдық жобаның жаңашылығы-оқушылардың бойында физика пәніндегі шығармашылық зерттеуін ынталандырудағы физикалық зертхананың оқудағы рөлінің қаншалықты айырықшаланылатындығын айқын түрде ажыратып, көрсету. Оқушылардың пәнге деген бастапқы қызығушылығын, ғылымға - физикаға деген терең және табанды қызығушылықтарын оятуды мақсат еттім. Аннотация В теме «Учебная физическая лаборатория в стимулировании творческого исследования физической деятельности» собраны примеры соответствия уровней учебного материала, соответствующих основы физики. Главная особенность этой работы-новаторские и современные подходы к проведению уроков. Новизна дипломного проекта наглядно различить и показать, насколько значима роль физической лаборатории в обучении, в стимулировании творческого исследования по физике у учащихся. Заинтересовать учеников к науке, к лабораторным учениям и к поиску чего то нового и интересного в мире физики. Аnnotation Іn the topic "Educational physical laboratory in stimulating creative research of physical activity" contains examples of the correspondence of the levels of educational material corresponding to the basics of physics. The main feature of this work is innovative and modern approaches to conducting lessons. The novelty of the diploma project is to clearly distinguish and show how important the role of the physical laboratory is in teaching, in stimulating creative research in physics among students. Тhe main goal is to interest students in science, laboratory exercises and the search for something new and interesting in the world of physics. «Computer science» факультетінің «Физика» мамандығынның 4-ші курс студенті М. Б. Темірболат МАҚАЛА Оқытуды оңтайландыру құралдары жүйесінде мектеп оқушыларының танымдық қызығушылықтарын қалыптастыра білуге үлкен мән беріледі. Оқушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастыру идеясы ең маңыздыларының бірі болып табылады. Бағдарламаның кейбір аспектілерін білуден гөрі маңыздысы - оқушылардың өз уақытын арнау үшін таңдаған мақсатқа деген құштарлығы. Әр оқушының бойындағы жанды бейімділіктерді оятып, оның әуестігін тауып, соған сай жүруге көмектесу керек. Физика оқушылардың шығармашылық қабілеттерін, олардың дүниетанымы мен сенімін қалыптастырады, т.б. адамгершілігі жоғары тұлға тәрбиелеуге ықпал етеді. Оқытудың бұл негізгі мақсаты оқу процесінде білімге деген қызығушылық қалыптасқанда ғана жүзеге асады. Мектеп оқушыларының танымдық қызығушылықтарының болуы олардың сабақтағы белсенділігінің, білім сапасының артуына, оқудың жағымды мотивтерінің, белсенді өмірлік ұстанымының қалыптасуына ықпал етеді, бұл бірге оқу процесінің тиімділігін арттыруды тудырады. Мектеп тәжірибесінде физиканы оқытуда оқушылардың танымдық әрекетін белсендіруде біршама тәжірибе жинақталған. Бірақ әдебиетте немесе жеке әдістемеде сипатталған әдістер күтілетін нәтиже бермеуі жиі кездеседі. Бірінші – ден - әрбір нақты сыныптың өзіндік танымдық іс-әрекет тәжірибесі мен өзіндік даму деңгейі болса, екіншіден - заман өзгеруде, солармен бірге балалардың әдет-ғұрыптары мен қызығушылықтары да өзгереді. А. Н. Леонтьев қызметтің пәндік мазмұны мен психологиялық рефлексия арасындағы қатынасты функционалдық деп атауға болатын нақты құрылым ретінде ұсынады. Ол «...кез келген әрекеттің сақиналы құрылымы бар: бастапқы афференция, объект сферасымен байланыстарды жүзеге асыратын аффективті процестер, бастапқы афферентті бейненің кері байланыстары арқылы түзету және байыту» дейді. Кибернетика сонымен қатар әрекет пен әрекеттің функционалдық құрылымын көрсетеді. Сонымен, басқару объектісін функционалдық жүйе деңгейінде түсіну бізге оқу әрекетін қолда бар ақпаратты бекітуді және субъектіні, процесті, афферентті жүйке талшықтарының пәндік ортамен жаңа байланыс процесін, оны өңдеуді қамтитын құрылым ретінде көрсетуге мүмкіндік береді. алынған ақпарат, пән, процесс туралы ақпаратты түзетіп, байыта отырып, содан кейін осы пән туралы білімнің жаңа деңгейіне ауысады. Оқушылардың зертханалық сабақтағы жұмысының алдында дәріс оқылады, оның барысында демонстрациялық физикалық экспериментте АКТ құралдарын қолданудың бағыттары мен әдістері қарастырылады. «Физиканы оқытудың теориясы мен әдістемесінің жалпы мәселелері» бойынша демонстрациялық эксперименттің әдістері мен тәсілдеріне, сондай-ақ физиканы қалыптастыру әдістеріне арналған дәрістеріне қосымша онымен қосаоқушылардың жалпылама эксперименттік дағдылары мен қабілеттері болып табылады. Қазіргі уақытта сабақтарда қолданылатын электронды жаттықтырғыштар мен симуляторларлардың бірегей топтамасы физика, химия және т.б. пәндерінді қызықты өткізуге көмектеседі. Олар негізінен виртуалды зертхана симуляторлары – күрделі ғылыми құбылыстар мен заңдылықтарды, онымен қоса сабақты жеткілікті түрде қарапайым және түсіндіруде оңтайлы көмекші болып келеді. Виртуалды зертхананың артықшылықтарына тоқталатын болсақ, ол да ретті физикалық зертханада жасалынатын зертханалар ретінде шынайыға жақын болып келеді. Соңғы кездері ұсынылған инновациялық симуляторлар және жаттықтырғыштар жиынтығы – бұл тиімді білім беруге арналған шешімдердің арасындағылардың үздіктері. XXI ғасырдың қазіргі физикасында шартты түрде проблемалардың 3 тобын бөлеміз – синергетикалық проблемалар, нанотехнология - бөлшектер физикасы және әлемнің физикасы (космологиялық мәселелер). Егер сіз оқушылардың зерттеу жұмыстарының мүмкін болатын тақырыбын елестетсеңіз, сөздің кең мағынасында қазіргі физика (яғниXX және XXI ғасырларфизикасы), біз бұл тұжырымға келеміз, білім алушыларға осы мәселелерді зерттеу әдебиет бойынша және мұғалімнің айтарлықтай көмегімен қол жетімді. Мұнда ешқандай эксперимент мүмкін емес (қарапайым фотокеллалары бар кванттық құбылыстар бойынша эксперименттерді қоспағанда). Демек, мұндай жұмыстарда тек субъективті жаңалық болады. Сонымен қатар, жұмыстың зерттеу сипаты жоғалады, өйткені біз бұл құбылысты зерттеумен шектелеміз-кез-келген ғылыми зерттеудің бастапқы кезеңі ғана, немесе оқушы құбылысты алдын-ала дайындалған жерде бақылайды, ол үшін эксперименттік қондырғылар, түсінбестен терең болып жатады. Әрине, oл үшін өз бетінше зерттеу‑ ол маңызды жаңа проблемалардың бірі. Оқушы сабақта айтылмаған жаңа нәрсені өз бетінше біледі, оны зерттеу жұмысының элементі деп санауға болады. Бірақ бұл жеткіліксіз. Осылайша зерттелінетін тақырып шектеледі, содан кейін біз оқушыны ғылыми зерттеу әдіснамасына енгіземіз, оларды өздерін зерттеуші ретінде сезінуге мүмкіндік бермейміз. Физика кабинеті кей мектептерде компьютерлермен жабдықталған: екі оқушыға бір компьютер, ақпараттық технологияларды қолдана отырып сабақ өткізуге жағдай жасалған. Барлық математика кабинеттерінде интерактивті тақталар орнатылған. Физика және математика бойынша білім беруді модернизациялау бағытындағы жалғыз жолды мен АКТ-ны сабақта белсенді қолданудан көрінеді, бұл пәнге деген қызығушылықты арттырады, ақыл-ой белсенділігін арттырады, жұмыс белсенділігін арттырады, тәуелсіздікті дамытады.Анализдеу және жалпылау қабілетін дамытады, абстракцияларды игеруді жеңілдетеді. Оларды сызбалар, схемалар, модельдер түрінде құруға мүмкіндік береді. Мысалы, адамның көзіне көрінбейтін молекулалардан тұратын кез-келген заттың ішіне қалай қарау керек және молекулалардың қалай әрекет ететінін, олардың үздіксіз қозғалысын қалай көрсету керектігін білу. Компьютерлік бағдарламаларды немесе мультимедиялық ресурстарды қолдана отырып, «молекулалардың броундық қозғалысының» моделін, кезкелген заттың құрылымын, атом құрылымы деңгейінде елестете және тіпті электрондардың қалай қозғалатынын және т.б. көрсетуге болады. Физика пәні бойынша пәндік дайындықтың маңызды құрылымдық элементі зертханалық жұмыстар болып табылады, сондықтан теориялық материалды игерудің сапасы мен тереңдігін қамтамасыз етуге, болашақ кәсіби іс-әрекеттің дағдылары мен ізденіс дағдыларын қалыптастыруға бағытталған өзіндік жұмысты ұйымдастыру әдістемесіне ерекше назар аудару керек [1]. Зертханалық сабақтарды оңтайлы ұйымдастыру және жоғары деңгейде өткізу бұл деңгей оқытушының оқытудың белсенді әдістерін таңдауына, инновациялық технологияларды пайдалануына, шығармашылық бағытына байланысты. Оқушылар мен студенттің дәрістерде алған теориялық білімдерін жүйелеуге және жалпылауға, сонымен қатар танымдық құзіреттіліктің қолданбалы, практикалық компоненттерін қалыптастыруға ықпал ететін жұмыстар. Алайда, зертханалық сабақтарды өткізудің дәстүрлі схемасы және соңғы жылдары іс жүзінде толықтырылмайтын тәжірибелік базаның шектеулілігі мүмкіндік бермейтінін атап өткен жөн, олардың дидактикалық әлеуетін толық іске асыру. Қазіргі заманғы педагогика ғылымының алдында маңызды міндет тұр: оқушыларды физиканы оқуға қызықтыру, оларға зерттелетін заңдардың маңыздылығы мен әмбебаптығын түсінуге көмектесу, оқу процесінде әр оқушының жеке басының өзін-өзі жүзеге асыруына жағдай жасау, физикалық ғылым аясында өзіндік шығармашылық және зерттеу қызметіне қажеттілікті дамыту, қажетті әдіснамалық материалмен қаруландыру. Бұл зертханалық жұмыстарды орындау барысында оқущылардың бойында қызығушылықты арттыруға арналған әдістенамаларын зерттеудің негізгі идеялары: - зертханалық-эксперименталды жұмыстар- оқушыларға әдіснамалық білімді оқыту құралы ретінде және білім беру мазмұнының элементтері ретінде қалыптастыратын, физика пәнін оқыту процесінде оқушылардың игеретін және оқу процесінде олардың дербестігін дамытудың басты факторы болып табылатын оқу процесін ұйымдастырудың маңызды нысаны; - танымның ғылыми әдістері мен құралдары туралы білім оқушыладың бойында дамытушылық оқыту жағдайындағы зертханалық жұмыстар репродуктивтігі, ал зерттеу сипатында болатындай деңгейде қалыптасуы керек; - жалпы физика курсы бойынша зертханалық жұмыстарды орындау барысында оқушылардың қызметі олардың танымдық дербестігі мен ізденушілік зерттеу қызметін күшейту тұрғысынан елеулі қайта қарауды талап етеді; - дамытушы технологияларды пайдалануға бағытталған компьютерлік технологияларда әзірлеген зертханалық жұмыстар кешенін жүйелі және мақсатты пайдалану, олармен жүйелі түрде танысу оқушылардың интеллектісін, олардыңбойында физика пәнін оқуда қажетті танымдық дербестігін қалыптастыру және дамыту үшін кәсіби мүмкіндіктерін дамытуға, пәндік, әдіснамалық және әдістемелік білім мен дағдылардың сапасын арттыруға ықпал етеді. Виртуалды зертханалық семинарларды әзірлеу және пайдалану өзекті міндет болып табылады, оны шешу оқу процесінің тиімділігін арттыруға ықпал етеді. Ерекшеліктерінің бірі дәстүрлі эксперимент зерттеу болып табылады кейбір жеке объектілері мен құбылыстарын бақылау, олар ұзақ уақыт бар кіші наглядностью. Жақсы динамикалық графика мен дыбыстық сүйемелдеуі бар виртуалды эксперимент-бұл жалғыз құрал. Атап айтқанда, электромагниттік өрісті зерттеу кезінде күш сызықтарының таралуы мен өрістердің өзара әрекеттесуі виртуалды зертханалық стендтің көмегімен ғана айқын көрінеді. Компьютерлік эксперименттердің қателігі нақты эксперименттік қондырғылардың қателігінен әлдеқайда аз екенін ұмытпау қажет. Виртуалды зертханалық жұмыс кейбір тақырыптарды жіберіп алған оқушыға мүмкіндік береді, олқылықтарды толтырады. Физика бойынша виртуалды зертханалық жұмыстың артықшылықтары қауіпсіздік деңгейін арттыруды қамтиды. Оқытуда ақпараттық технологияларды қолданудың тиімділігі көбінесе олардың оқу процесінің құрылымына қаншалықты әдістемелік және педагогикалық тұрғыдан негізделгеніне байланысты. Бұл мұндай технологиялар мен ресурстарды қолдануда жұмыс тәжірибесін, арнайы білім мен дағдыларды қажет етеді Физика мектеп пәндері арасында ерекше орын алады. Оқу пәні ретінде ол оқушылар мен студенттерде әлемнің ғылыми бейнесі туралы түсінік қалыптастырады. Ғылыми-техникалық прогрестің негізі бола отырып, физика ғылыми білімнің гуманистік мәнін көрсетеді, олардың моральдық құндылығын баса көрсетеді, оқушылардың шығармашылық қабілеттерін, дүниетанымын қалыптастырады, оқытудың негізгі мақсаты болып табылатын жоғары адамгершілік тұлғаны тәрбиелеуге ықпал етеді. Әдебиеттер: 1.Баранов С. П. Сущность процесса обучения/ Баранов С. П. –М.:Наука, 2001. – 156 с. 2.Вайнцвайг П. Десять заповедей творческой личности./ Вайнцвайг П. – М.: Наука, 1990. – 201 с. 3.Краевский В. В. Основы обучения. Дидактика и методика: учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений / В. В. Краевский, А. В. Хуторской. – М.: Издательский центр «Академия», 2007. – 203 с. 4.Киселева Г.П. Физика. Учебное пособие для подготовительных отделений. Киселева Г.П., Киселев В. М. Красноярск: Сибирский федеральный университет, 2011. – 308 с. 5.Мобильная естественнонаучная лаборатория «ЛабДиск Физика»: Справочно-методическое пособие. –М. : ИНТ. – 90 с. Рецензия Торайғыров университеті «Computer Science» факультеті «Физика, математика және аспап жасау» кафедрасы Дипломдық жоба тақырыбы: Физика қызметін шығармашылық зерттеуді ынталандырудағы оқу физикалық зертханасы Орындаған: Темірболат Медет Берікұлы ФИЗ-401 тобы Көлемі: 30 бет және графикалық суреттермен 36 бет. Дипломдық жоба (жұмыс) мамандықтың біліктілік талаптарына сәйкес орындалды. Дипломдық жобаның тақырыбы толықтай ашылған деп есептеймін. 2004 жылдан бастап мектепте және сабақтан тыс уақытта заманауи ақпараттық технологияларды қолдану және мектепте заманауи компьютерлік техниканың пайда болуымен және интернет байланысының арқасында 21 ғасыр деңгейіне сәйкес физика сабағын ұйымдастыру және өткізу мүмкіндіктері тіпті кеңейе түскені жайлы айтылған. Мұғалімдер өз сабақтарында оқушылардың физиканы оқуға деген ынтасын арттыруға арналған құралдарды жиі қолдануға тырысатындығы жазыла кеткен. Барлық оқушылардың бойында физикаға деген терең танымдық қызығушылықты қалыптастыру мүмкін емес. Әрбір физика сабағында барлық оқушылардың қызығушылық танытуы маңызды. Содан кейін олардың көпшілігінде пәнге деген бастапқы қызығушылық ғылымға физикаға деген терең және табанды қызығушылыққа айналатын ойымен келісемін. Оқушы танымдық әрекет процесінде жекелеген әрекеттерді орындайды: мұғалімнің түсіндірмесін тыңдайды, оқулық пен қосымша әдебиеттерді оқиды, есептер шығарады, эксперименттік тапсырмаларды орындайды және т.б. Бұл әрекеттердің әрқайсысы жеке психикалық процестерге ыдырауы мүмкін, олар: түйсік, қабылдау, бейнелеу, ойлау, есте сақтау, елестету және т.б. келтірілген мысалдары өте дұрыс. Физика сабақтарында компьютерді қарқынды пайдалану оларды нағыз шығармашылық үдеріске айналдырады, дамыта оқыту принциптерін жүзеге асыруға мүмкіндік беретіні, қажетті материалды таңдап, оны анық, түсінікті және қолжетімді етіп көрсетуге болатыны аталып өтті. Дипломдық жобаның жаңашылығы оқушылардың бойында физика пәніндегі шығармашылық зерттеуін ынталандырудағы физикалық зертхананың оқудағы рөлінің қаншалықты айырықшаланылатындығын айқын түрде ажыратып, көрсету. Оқу әрекеті бақыланатын нәрсені сипаттаудан, қойылған сұраққа жауап табудан және байқалған фактілерді түсіндіруден, сондай-ақ жоспарланған жоспарды орындаудан тұрады. Әртүрлі әрекет түрлері сәйкес үлгілермен сипатталады. Оқу әрекетінің келесі үлгілерін бөліп көрсетуге болатын сияқты: сипаттама, эвристика, рецепт бойынша әрекет (эвристикалық және алгоритмдік), алгоритм бойынша белсенділік. Осы үлгілердің әрқайсысы оқу танымының әртүрлі деңгейлеріндегі оқу әрекетінің құрылымын сипаттауға мүмкіндік беретіні айқын. Физика бойынша білім беруді жаңғыртудың негізгі бағыттары: оқушылардың танымдық қызметін жақсарту үшін кабинеттерді электр, магнетизм, оптика және физиканың басқа да бөлімдері бойынша заманауи демонстрациялық және зертханалық аспаптармен жабдықтау қажет, олардың көмегімен оқушылар осы қызықты тақырыптың құпияларын білетін болатыны да жазылған. Әр түрлі көздерден ақпарат алуға және оны пайдалануға мүмкіндік беретін оқушылардың ақпараттық-коммуникативтік қызметі үшін сізге қажет: акт білімі, әр сыныпта компьютерлердің, интерактивті тақталардың болуы. Барлық осы жабдықтардың көмегімен презентациялар, фильмдер, модельдер, тәжірибелер көрсетілімдерін жасауға, зертханалық жұмыстардың нәтижелерін өңдеуге, сабақ пен сыныптан тыс жұмыстарға графиктер, диаграммалар, кестелер құруға, қалалық, облыстық олимпиадаларға, конкурстарға қатысуға болатындығы да атала кеткен. Менің ойымша жобаның жекелеген бөліктерінің бір-біріне сәйкестігі, материалды баяндаудың сауаттылығы мен логикалық реттілігі , юағдарламалық қамтамасыз етудің сапасы, автоматты жобалау жүйелерін, бағдарламалардың интеграцияланған пакеттерін, деректер базасын пайдалану дәрежесі, басып шығаруы, мазмұны жоғары деңгейде зерттелген жұмыс.