1. Potensiometr. Arduino arqalı jaqtılıq diodini jaqtılıq dárejesin ózgertiwin kórsetiw(Maxmudjan Kalibaev)
advertisement
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NUKUS FILIALI Ornatilgʻan sistemalar páninen REFERAT Tema: Potensiometr. Arduino arqalı jaqtılıq diodini jaqtılıq dárejesin ózgertiwin kórsetiw Nukus 2022 TEMA: Potensiometr. Arduino arqalı jaqtılıq diodini jaqtılıq dárejesin ózgertiwin kórsetiw JOBA: 1. Potensiometr 2. Arduino 3. Arduino arqalı jaqtılıq diodini jaqtılıq dárejesin ózgertiwin kórsetiw POTENSIOMETR Potensiometr (potensial hám... metr) — 1) magnit patensiometr — magnit may-dán kúshlanganligi, yaǵnıy 2 noqat ara -sidagi potensiallar ayırmashılıǵı (yamasa magnit jurgiziwshi kúsh) ni ólshew ushın mólsherlengen ásbap. Taza (qattı ) hám mayısqaq (qayısqaq ) xillari bar; 2) elektr shınjırındaǵı e. yu. k. yamasa kernewdi ólshew ushın mólsherlengen elektr ásbapı. Ózgermeytuǵın hám ózgeriwshen tok menen isleytuǵın, elektron avtomat xillari bar. Patensiometr tarki-biga qarsılıq, galvanometr hám normal element (galvani elementi) kiredi; 3) elektr shınjırınıń kirisiw bólegine kernewdiń málim bólegin (qarsılıqtı ) tegis retleb beretuǵın ásbap. Kernew bóliwlagichi dep da ataladı. Radiotexnika, elektrotexnika, ólshew texnikası, avtomatikalıq sistemalar hám basqalarda isletiledi; 4) avtomatikalıq elektr ólshew kompensatori. Potansiyometr, tap sonday, kernew shıǵıwı bolǵan kernew bóliwshi bolıp tabıladı. Oraylıq janlı - sazlanıwı noqat menen baylanıs, qalǵan ekewi bolsa qarsılıq bolıp tabıladı. Apparattıń karvon to'kilmasin principi sazlanıwı noqat tárepinen basqarılatuǵın qulaqlarda jatadı, ol hám haywanlardıń biri ortasındaǵı keriliwka meniń tásirim. Eger siz tek bir shıǵıwdan paydalansangiz, siz hár qıylı parametrlerdi sazlaw imkaniyatın beretuǵın úzliksiz ózgeriwshen qarsılıqqa iye bolasız. Bul rejimde potentsiometr panel arqalı basqarıw ushın isletiliwi múmkin hám trimmerlar (trimmerlar) elektr shınjırın kalibrlash ushın isletiliwi múmkin. Dástúriy potentsiometr sazlaw vintining bir búkleminde pútkil ornatılǵan noqattı háreketke keltiredi. Bunday potansiyometrler arzan hám islep shıǵarıw ańsat. Biraq, birpara jaǵdaylarda, olardıń anıqlıǵı maqsetlerge juwap bermeydi. Keyin kóp búklemli potansiyometrler járdemge keledi. Kóp búklemli potansiyometr - bul rezistor bolıp, ol jaǵdayda sazlanıwı noqattıń tolıq háreketi vintning málim muǵdardaǵı búklemlerinde júz boladı, bul bolsa sazlawdıń anıqlıǵın sezilerli dárejede jaqsılaydı. Mısalı, nominal ma`nisi 10 kŌ bolǵan bir búklemli potansiyometrdiń tuymechasini yarım búklem menen aylantırsangiz, siz qarsılıqtı 5000 Ō ga ózgertiresiz, bul 10% shıdamlıq menen 500 Ō qáte beredi. Bul búklemde birdey reyting hám shıdamlıq menen 10 búklemli kóp búklemli potansiyometr tek 50 ohm qáte beredi, bul nominal bahanıń tek 0, 5% ni quraydı. Bunnan tısqarı, texnologiyanıń rawajlanıwı menen potensiometrler rawajlanıp atır : arnawlı mikrosxema bolǵan cifrlı potansiyometrler payda boldı. Arnawlı bir maqsetke qaray, olar hár qıylı turaq-jay variantları, shıdamlıq procenti, sızıqlı yamasa logarifmik tárepten ózgeriwshen qarsılıqqa ıyelewi múmkin. Potansiyometrdiń islew principin túsiniw kerek, sebebi biz olar menen hár kúni óz-ara baylanısda bólemiz, olar bizni turaqlı túrde qorshap aladılar - derlik hár bir elektron apparat bul elementti ol yamasa bul tárzde óz ishine aladı. ARDUINO Arduino - bul elektronika, avtomatlastırıw, processlerdi avtomatlastırıw hám robototexnika salasında ápiwayı sistemalar, modeller hám tájiriybelerdi jaratıw hám prototiplash ushın apparat hám programmalıq qurallar brendi bolıp tabıladı. Programmalıq támiynat bólegi programmalardı jazıw, olardı kompilyatsiya qılıw hám programmalıq támiynattı jaratıw ushın biypul programmalıq támiynat qabıǵınan (IDE) ibarat. Úskene bólegi rásmiy óndiriwshi hám úshinshi tárep óndiriwshileri tárepinen satılatuǵın jıynalǵan basılǵan elektron platalar kompleksi bolıp tabıladı. Sistemanıń tolıq ashıq arxitekturası sizge biypul nusqa kóshiriw yamasa Arduino ónim qatarına qosıw imkaniyatın beredi. Ol ǵárezsiz ob'ektlerdi jaratıw hám sımlı hám sımsız interfeysler arqalı programmalıq támiynatqa jalǵanıw ushın isletiledi. Elektronikani islep shıǵıw hám programmalastırıw salasında minimal kirisiw shegarasına iye bolǵan jańa baslanuvchilar ushın juwap beredi. ARDUINO ARQALI JAQTILIQ DIODINI JAQTILIQ DÁREJESIN ÓZGERTIWIN KÓRSETIW Arduino hár qanday apparattı basqarıw ushın ideal. ATmega mikroprotsessori eskiz programması járdeminde kóp sanlı diskret shıǵıwlardı, A/D I/Ol hám PWM kontrollerlerin manipulyatcıya etedi. Koddıń maslasıwshılıǵı sebepli ATmega mikrokontrolleri hár qıylı avtomatlastırıw modullarında keń qollanıladı, sonday-aq onıń tiykarında LED yoritgichni basqarıw basqarıwshısın jaratıw múmkin. Arduino arqalı júkti basqarıw principi. Arduino platasida ikkita turdagi chiqish portlari mavjud: raqamli va analog (PWM kontroller). Raqamli port ikkita mumkin bo'lgan holatga ega - mantiqiy nol va mantiqiy. Agar siz unga LEDni ulasangiz, u yonadi yoki yonmaydi. Analog chiqish PWM boshqaruvchisi bo'lib, unga sozlanishi ish aylanishi bilan taxminan 500 Gts chastotali signal qo'llaniladi. PWM kontroller nima va u qanday ishlaydi, uni Internetda topish mumkin. Analog port orqali nafaqat yukni yoqish va o'chirish, balki undagi kuchlanishni (oqim) o'zgartirish ham mumkin. Buyrıq sintaksisi. Cifrlı shıǵıw : pinMode (12, OUTPUT); - 12-porttı maǵlıwmatlardı shıǵarıw portı retinde belgilew; digitalWrite (12, YUQORI); - biz LEDni kórsetip, diskret shıǵıw 12 ge logikalıq birlikti qollaymiz. Analog shıǵıw : analogOutPin = 3; - analog bahanı shıǵarıw ushın 3-porttı ornatıń ; analogWrite (3, baha ); - shıǵıwda 0 den 5 v ge shekem kernewli signal payda etemiz. Baha - 0 den 255 ke shekem bolǵan signaldıń jumıs aylanıwı. 255 ma`nisi menen maksimal kernew. Arduino arqalı LEDlarni basqarıw usılları Tek hálsiz LEDni tuwrıdan-tuwrı port arqalı jalǵaw múmkin, hátte odan keyin de sheklewshi qarsılıq arqalı jaqsılaw bolıp tabıladı. Kúshlilew júkti jalǵawǵa urınıw onı óshiredi. Kúshlilew júkler, sonday-aq LED sızıqlar ushın elektron gilt tranzistor isletiledi. Transistorli giltlerdiń túrleri bipolyar; Maydan ; Kompozit (Darlington jıynalısı ). Arduino yorug'lik sensori. Jaqtılandıriw sistemalarında hár qıylı qosımsha funktsiyalar júdá teztez isletiledi, olardıń járdemi menen jaqtılıqnı basqarıw ańsatlaw hám qolaylaw boladı. Olar arasında fotorezistor tiykarında jıynalǵan arduino jaqtılıq yamasa jaqtılıq sensorı itibarǵa alınıwı kerek. Alınǵan dizayn jaqtılıq dárejesin baqlaw hám kerek bolǵanda ózgertiwler kirgiziw imkaniyatın beredi. Bul apparatlar kúndiz hám keshesi lampalardı waqıtında qosıw hám óshiriwdi támiyinleytuǵın kóshelerdi jaqtılandıriwde ásirese ataqlı boldı. Jaqtılıq datchiklari ushın eskiz Barlıq jalǵanıwlardı ámelge asırıp, teksergennen keyin, basqarıwshın programmalastırıw kerek. Onıń ushın ózińiz jazıwıńız múmkin bolǵan arnawlı eskiz kerek boladı. Dáslepki maǵlıwmat retinde ámeldegi kernew isletiledi, onıń ma`nisi jalǵanǵan analog pindan alınadı. Esaplaw processinde analogRead arnawlı funksiyası qatnasadı. Arnawlı bir sensor ushın eskizni jazıw ushın siz tómendegi ámellerdi orınlawıńız kerek: Áwele, analog pindan keletuǵın signal dárejesi anıqlanadı. Qabıl etilgen maǵlıwmatlardı shegara ma`nisi menen salıstırıw kerek. Maksimal bahalar qaranǵilıqtı, minimal bolsa jaqtılıqnıń eń úlken dárejesin kórsetedi. Qabıl etilgen dáreje shegara ma`nisinen tómen bolsa, qarańǵılıq keldi hám jaqtılıqnı qosıw kerek. Teris jaǵdayda jaqtılıq óshadi. Qaranǵilıqtı fotorezistorni jaqtılıqnı ótkermeytuǵın ob'ekt menen oraw arqalı jaratıw múmkin. Bul proceduranı gezekpe-gezek atqarıp, siz LEDning qanday janıwın hám óship ketiwin seziwińiz múmkin. Kod daǵı shegara bahaların ózgertiw arqalı jaqtılıq túrli jaqtılıq dárejelerinde qosıladı hám óshiriledi. LED hám fotorezistorning jaylasıwı arduino sensorı jaqtı shıradan jaqtılıq aǵımı astında túspewligi ushın joybarlastırılǵan bolıwı kerek. Sonıń menen birge qarang: Tiristorli kontaktor sazlamalari jaqtılıq dárejesi ózgergende ol yoqilmaydi hám óshmaydi, lekin LED jarıqlıǵınıń jaqtılıǵı ózgeretuǵın tárzde de ámelge asırılıwı múmkin. Onıń ushın siz PWM apparatınan paydalanıwıńız kerek boladı - málim diapazonlarda isleytuǵın impuls keńligi modulyatsiyası. FOTOREZISTORNI ARDUINOGA JALǴAW HÁM JAQTILIQ SENSORI MENEN ISLEW Fotorezistorlar tiykarında qurılǵan jaqtılıq (jaqtılıq ) sensorları kóbinese haqıyqıy arduino joybarlarında qollanıladı. Olar salıstırǵanda ápiwayı, qımbat emes, hár qanday onlayn-dúkanda tabıw hám satıp alıw ańsat. Arduino fotorezistori jaqtılıq dárejesin baqlaw jáne onıń ózgeriwine juwap beriw imkaniyatın beredi. Bul maqalada biz fotorezistor ne ekenligin, onıń tiykarında jaqtılıq sensorı qanday islewin, sensordı Arduino platalarına qanday etip tuwrı jalǵawdı kórip shıǵamız. Arduino fotorezistor hám jaqtılıq sensorı. Fotorezistor, atınan kórinip turıptı, olda, tuwrıdan-tuwrı rezistorlar menen baylanıslı bolıp, olar kóbinese derlik hár qanday elektron kontaktlarning tat basıwına alıp keledi. Dástúriy rezistorning tiykarǵı xarakteristikası onıń qarsılıgınıń ma`nisi esaplanadı. Voltaj hám aǵıs oǵan baylanıslı, qarsılıq járdeminde biz basqa komponentlerdiń kerekli jumıs rejimlerin ornatamız. Qaǵıyda jol menende, birdey jumıs sharayatında rezistorning qarsılıgınıń ma`nisi ámelde ózgermeydi. Fotorezistorni belgilew dástúriy rezistordan ayrıqsha bolıp esaplanıw, fotorezistor átirap daǵı jaqtılıq dárejesine qaray óz qarsılıgın ózgertiwi múmkin. Bul sonı ańlatadıki, elektron sxema daǵı parametrler mudami ózgerip turadı, birinshi náwbette biz fotorezistorga túsetuǵın kernew menen qızıqamız. Bul kernew ózgerislerin arduinoning analog pinlariga ornatıp, biz kontaktlarning tat basıwına alıp logikalıqlıǵın ózgertiwimiz múmkin hám usınıń menen sırtqı sharayatlarǵa iykemlesetuǵın apparatlardı jaratılıwmasımız múmkin. Fotorezistor Arduino jaqtılıq sensoriFotorezistorlar júdá kóp hár qıylı sistemalarda aktiv qollanıladı. Eń keń tarqalǵan programma kóshe yoritgichi bolıp tabıladı. Eger qalaǵa tún tusse yamasa bultlı bolsa, shıralar avtomatikalıq túrde janadı. Fotorezistordan úy ushın puxta lampochka jasawıńız múmkin, ol kestege muwapıq emes, bálki jaqtılıqqa qaray qosıladı. Jaqtılıq sensorı tiykarında siz hátte jabıq shkaf yamasa seyf ashılǵannan hám kórsetilgennen keyin tezlik penen isleytuǵın qawipsizlik sistemasın da etiwińiz múmkin. Mudamıǵı sıyaqlı, hár qanday arduino sensorlarınıń kólemi tek biziń oyda sawlelendiriwimiz menen sheklengen. PAYDALANILǴAN ADEBIYATLARI: 1. https://arduinomaster.ru/datchiki-arduino/photorezistorarduino-datchik-sveta/ 2. https://svetodiodinfo.ru/texnicheskie-momenty/upravleniesvetodiodnoj-lentoj-arduino.html 3. https://ru.wikipedia.org/wiki/Arduino