გემების ტექნიკური მომსახურება, დიაგნოსტიკა და რემონტი 1. ზოგადი დებულებანი გემების ეფექტური ექსპლოატაციის წინაპირობაა მათი ისეთ მდგომარეობაში ყოფნა, როდესაც ისინი ასრულებენ თავის დანიშნულებას (ტვირთების გადაზიდვა, მგზავრთა გადაყვანა და სხვა) და უზრუნველყოფენ ნაოსნობის უსაფრთხოებას,ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენას და გარემოს დაცვას. ტექნიკური ექსპლოატაცია გულისხმობს ეკიპაჟებისა და სანაპირო მუშაკთა ერთობლივ ქმედებებს გემის ტექნიკური მდგომარეობის შნარჩუნების და საპროქტო მაჩვენებლების მიხედვით უსაფრთხო ექსპლოატაციისათვის. ტექნიკური ექსპლოატაციის შემადგენელი ნაწილებია: 1. ტექნიკური გამოყენება - გემის მუშაობის უზრუნველყოფა მისი ტექნიკური საშუალებების, კორპუსის და სისტემების პირდაპირი გამოყენებით ტექნიკური და ეკონომიკური მაჩვენებლების მიხედვით. 2. ტექნიკური მომსახურება - ექსპლოატაციაში მყოფი გემის კორპუსის, ტექნიკური საშუალებები და სისტემების ტექნიკური დონის შენარჩუნება რეგულარული მომსახურების მეშვეობით. 3. რემონტი - გემის კორპუსის, ტექნიკური საშუალებების და სისტემების შეკეთება ექსპლოატაციის დროს მათი ცვეთის ან დზაიანების შემთხვევაში და გემის მიყვანა პირველადი საპროექტო ტექნიკურ მონაცემებამდე. 2.გემების ტექნიკური გამოყენება გემების ტექნიკური გამოყენება ხორციელდება ეკიპაჟის მიერ და შედგება მომზადების, მოქმედებაში მოყვანის, მუშაობის რეჟიმის შეცვლის, პარამეტრების კონტროლის და ანალიზის შედეგად. გემის ტექნიკური გამოყენება უნდა წარმოებდეს საერთაშორისო და ეროვნული ნორმატიული აქტების, მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციების და გემთმფლობელის მიერ დამტკიცებული ნორმატიული აქტების მიხედვით. ამ დოკუმენტებიდან გადახრა დასაშვებია კაპიტნის ან უფროსი მექანიკოსის განკარგულებით, თუ იგი დაკავშირებულია ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენასთან, გემის ნაოსნობის უსაფრთხოებასა და ავარიულ სიტუაციასთან. თუ გემის უსაფრთხოებას, ადამიანის სიცოცხლეს, ტექნიკურ საშუალებებს ელით სერიოზული საშიშროება და მწყობრიდან გამოსვლა, ვახტაზე მდგომ კაპიტნის თანაშემწეს და ვახტის მექანიკოსს უფლება აქვთ დამოუკიდებლად იმოქმედონ აღნიშნული სიტუაციიდან გამოსასვლელად, რის შესახებაც უნდა მოახსენონ კაპიტანს და უფროს მექანიკოსს, მათი მოქმედება კი უნდა დააფიქსირონ სავახტო და სამანქანო ჟურნალებში. ასეთი სიტუაციების დროს, ასევე აუცილებელია გემთმფლობელის ინფორმირება. გემის მთავარი ძრავას მართვას აწარმოებს ვახტის მექანიკოსი, ხოლო ხიდურიდან დისტანციური მართვის შემთხვევაში, ვახტზე მდგომი კაპიტნის თანაშემწე. 1 გემის ტექნიკური საშუალებების რეჟიმი არ უნდა აღემატებოდეს მის მაქსიმალურ სამუშაო პარამეტრებს. კონტროლი ხორციელდება საშტატო საკონტროლო - გამზომი ხელსაწყოებით, ავარიულ - გამაფრთხილებელი სიგნალიზაციით, პერიოდული საკონტროლი - გამზომი ხელსაწყოების პარამეტრების ანალიზით, აგრეთვე მუშაობის ხმასა და ვიბრაციაზე დაკვირვებით. მუშაობის საკონტროლო პარამეტრები განისაზღვრება მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციებით და გემთმფლობელის მითითებით. იმ შემთხვევაში, როდესაც ტექნიკური საშუალებების მუშაობის რეჟიმი სცილდება დასაშვებ ზღვარს, ადგილი აქვს გადამეტებულ ვიბრაციას, არანორმალურ ხმაურს ან გადახურებას, ამ შემთხვევაში სასწრაფოდ უნდა იქნას მიღებული ზომები მიზეზების გამოსავლენად და გამოსასწორებლად. ყველა ავარიულ-გამაფრთხილებელი სიგნალიზაცია და საავარიო დაცვის საშუალება უნდა იყოს მუდმივ მზადყოფნაში და პერიოდულად ისინჯებოდეს დამამზადებელი ქარხნის ინსტრუქციის, ტექნიკური ექსპლოატაციის წესების და გემთმფლობელის მითითებების თანახმად. ამ საშუალებების გამორთვა გასინჯვის ან პროფილაქტიკის მიზნით დასაშვებია მხოლოდ კაპიტნის ან უფროსი მექანიკოსის თანხმობით, რაც ფიქსირდება სავახტო ან სამანქანო ჟურნალში და უნდა ეცნობოს ვახტის პერსონალს. ავარიულ - გამაფრთხილებელი სიგნალიზაციის ან ავარიული დაცვის მოწყობილობების ამოქმედების შემთხვევაში ვახტის მექანიკოსი ვალდებულია დაუყოვნებლივ აცნობოს ვახტის კაპირნის თანაშემწეს და უფროს მექანიკოსს, გამოავლინოს ამოქმედების მიზეზები, მიიღოს ზომები ტექნიკური საშუალებების მწყობრიდან გამოსვლის თავიდან აცილებისა და გამოვლენილ გაუმართაობათა სიგნალიზაციის ან ავარიული შეკეთებისათვის. დაცვის ავარიულ-გამაფრთხილებელი მოწყობილობების სისტემატური მცდარი ამოქმედების შემთხვევაში ვახტის მექანიკოსს აქვს მათი გამორთვის უფლება, რაც უნდა ეცნობოს ვახტის კაპიტნის თანაშემწეს, უფროს მექანიკოსს და დაფიქსირდეს სავახტო და სამანქანო ჟურნალებში. პარამეტრების ამ კონტროლი დროს იმ ვახტის მექანიკოსი მექანიზმებზე, ვალდებულია რომელზეც გააძლიეროს გამორთულია ავარიულ- გამაფრთხილებელი სიგნალიზაცია ან ავარიული დაცვა. იმ შემთხვევაში თუ გემს, გადასატან ტვირთს ან ადამიანთა სიცოცხლეს ექმნება საშიშროება, ვახტის კაპიტნის თანაშემწეს უფლება აქვს თვითონ გამორთოს ავარიული დაცვის მოწყობილობები და გამაფრთხილებელი სიგნალიზაცია, ან მისცეს განკარგულება ვახტის მექანიკოსს, რის შესახებაც დაუყოვნებლივ აცნობოს ვახტის მექანიკოსს, კაპიტანს და უფროს მექანიკოსს, რაც უნდა დაფიქსირდეს სავახტო და სამანქანო ჟურნალებში. სამანქანო განყოფილების ცენტრალურ სამართავ პოსტზე და მთავარ სამართავ პოსტზე ხიდურზე უნდა იყოს სანიჩბავი ხრახნის ბრუნვის სიხშირის ან ცვლადბიჯიანი ხრახნის ბიჯის მდგომარეობის ცხრილი მთავარი ძრავას მუშაობის ყველა რეჟიმზე, გემის როგორც წინა, ასევე უკან სვლისას, რაც გათვალისწინებული სამანქანო ტელეგრაფით. ტექნიკური საშულებების გაშვება, რეჟიმში შეყვანა და გამოყვანა უნდა ხორციელდებოდეს მათი ექსპლოატაციის წესების თანახმად ან მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციის მიხედვით. ერთ რეჟიმიდან მეორეზე გადაყვანა უნდა ხდებოდეს 2 თანმიმდევრობით იმ ზონების სწრაფი გავლით, რომლებიც იწვევენ ტექნიკური საშუალებების და გემის კორპუსის გადამეტებულ ვიბრაციას. მთავარი ძრავას თვითნებურად გაჩერებისას ვახტის მექანიკოსი ვალდებულია დაუყოვნებლივ აცნობოს ხიდურზე ვახტის კაპიტნის თანაშემწეს და უფროს მექანიკოსს. სხვა მნიშვნელოვანი ტექნიკური საშუალებების თვითნებური გაჩერებისას სამანქანო ვახტის პერსონალი ვალდებულია მუშაობაში ჩართოს სარეზერვო ტექნიკური საშუალებები და აცნობოს ამის შესახებ უფროს მექანიკოსს. ყველა ზემოთხსენებულ შემთხვევისას მიღებული უნდა იქნას სასწრაფო ზომები გაჩერების მიზეზების გამოსავლენად და აღმოსაფხვრელად. თვითნებური გაჩერების შემდეგ იკრძალება ტექნიკური საშუალებების ხელახლა ექსპლოატაციაში შეყვანა მიზეზების გამოვლენამდე და აღმოფხვრამდე. გემის ყველა დამატებითი ტექნიკური საშუალება, რომელიც საჭიროა განსაკუთრებული ნაოსნობის პირობებში ცურვისათვის (სრუტეების გავლა, ნავსადგურში შესვლა დ გამოსვლა, შეზღუდული ხილვადობისას და ა.შ) უნდა იყოს წინასწარ მომზადებული ვახტის პერსონალის მიერ. გემის მანევრების დაწყების წინ , არაუგვიანეს ერთი საათით ადრე ვახტის კაპიტნის თანაშემწე ვალდებულია გააფრთხილოს ვახტის მექანიკოსი მთავარი ძრავას სრული სვლის რეჟიმიდან გამოყვანის შესახებ. გამონაკლისს წარმოადგენს მხოლოდ ავარიული სიტუაცია, როდესაც გემის მანევრირება ხდება წინასწარი გაფრთხილების გარეშე. მანევრების დამთავრების შემდეგ ვახტის კაპიტნის თანაშემწე ვალდებულია შეატყობინოს ამის შესახებ ვახტის მექანიკოსს. ვახტის მექანიკოსი მანევრების შესახებ მიღებული გაფრთხილების შემდეგ ვალდებულია აცნობის უფროს მექანიკოსს, დაიწყოს მთავარი ძრავას სრული სვლის რეჟიმიდან გამოყვანა და მოამზადოს სხვა საჭირო ტექნიკუირი საშაულებები გემის მანევრების რეჟიმში სამუშაოდ. მთავარი ძრავას ან ცვლაბიჯიანი სანიჩბავი ხრხანის ხიდურიდან დისტანციური მართვის შემთხვევაში გემის მანევრების რეჟიმში გადაყვანას დადგენილი ახორციელებს ვახტის კაპინის თანაშემწე, რის შესახებაც აცნობებს ვახტის წესით მექანიკოსს. თავის მხრივ ვახტის მექანიკოსი ვალდებულია თავის თავზე აიღოს მთავარი ძრავას ან ცვლადბიჯიანი ხრახნის მართვა თუ ასეთი მითითება გაცემული იქნება ხიდურიდან. განსაკუთრებულ უზრუნველყოს პირობებში საკმარისი ცურვის ოდენობით დროს გემის ელექტროენერგიის ელექტროსადგურმა მიწოდება, რათა უნდა ერთი გენერატორის მწყობრიდან გამოსვლამ არ გამოიწვიოს ელექტროსადგურის მთლიანი გათიშვა. გემის დგომის რეჟიმი განპირობებულია კონკრეტული სიტუაციით ან განსაზღვრულია ნავსადგურის წესებით. ყოველი აღნიშნული სიტუაციისათვის უზრუნველყოფილი უნდა იქნას მუდმივი ან გარკვეული დროისათვის მზადყოფნა. მუდმივი მზადყოფნა წარმოადგენს ენერგეტიკული დანადგარის ისეთ მდგომრეობაში ყოფნას, როდესაც მისი ამოქმედება შესაძლებელია მინიმალურ დროში, რომელსაც ადგენს გემთმფლობელი. 3 გარკვეული დროისათვის მზდყოფნა წრმოადგენს ენერგეტიკული დანადგარის ისეთ მდგომარეობას, როდესაც მისი ამოქმედება შესაძლებელია წინასწარ დაგეგმილი დროისათვის. გემის დგომის რეჟიმს განსაზღვრავს გემის კაპიტანი. 3.გემის ტექნიკური მომსახურება გემის ტექნიკური მომსახურება უნდა ხორციელდებოდეს არამუშა მდგომარეობაში მყოფ ტექნიკურ საშუალებებზე, უფროსი მექანიკოსის ნებართვით და ეცნობოს კაპიტანს. სამუშაოების ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს გემის დგომის რეჟიმს. ტექნიკური მომსახურება უნდა სრულდებოდეს გეგმიურ-გამაფრთხილებელი სისტემის მიხედვით გეგმა - გრაფიკის თანახმად, რომელსაც ადასტურებს გემთმფლობელი, ან ტექნიკური საშუალებების მუშაობის პარამეტრების ანალიზის შედეგად, ან მათი ფაქტიური მდგომარეობის მიხედვით, რომელიც განისაზღვრება დიაგნოსტიკური ხელსაწყოების გამოყენებით. საგარანტიო ვადებში ექსპლოატაციის დროს ტექნიკური მომსახურება უნდა წარმოებდეს მხოლოდ მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციების მიხედვით. ტექნიკური მომსახურების გეგმა - გრაფიკის მიხედვით სამუშაოების შესრულებაზე პასუხისმგებელია გემის მეთაურთა შემადგენლობის ის წევრი, ვისზეც არის განპირობებული კონრეტული ტექნიკური საშუალება და კორპუსის კონსტრუქცია. უფროსი მექანიკოსი და კაპიტნის უფროსი თანაშემწე ვალდებულია ყოველთვიურად შეამოწმოს გეგმა-გრაფიკის შესრულება. ტექნიკური მომსახურების სამუშაოს შესრულება და შემსრულებელი უნდა ფიქსირდებოდეს შესაბამისად გემის სავახტო და სამანქანო ჟურნალებში. სამუშაოების შესრულების დროს ყურადღება უნდა მიექცეს დეტალების ზედაპირებს, მათი ცვეთის სიდიდეს და ხასიათს, ყველაზე უფრო დაძაბულ ადგილებზე ბზარების არსებობას. პასუხისმგებელ დეტალებს პერიოდულად უნდა ჩაუტარდეს დეფექტოსკოპია. ტექნიკური საშუალებების დაშლა და აწყობა უნდა ხორციელდებოდეს მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციების, ან გემთმფლობელის მიერ დამტკიცებული რეკომენდაციების მიხედვით, სპეციალური სამარჯვების და ინსტრუმენტების გამოყენებით. ტექნიკური მომსახურების სამუშაოები სრულდება გემის იმ მეთაურის ზედამხედველობით და მონაწილეობით, ვისზეც არის განპირობებული ტექნიკური საშუალება. იგი ვალდებულია ზედამხედველობა განახორციელოს ტექნიკური საშაულების გახსნისა და დახურვის დროს, მონაწილეობა მიიღოს დეტალების დათვალიერებაში, დეფექტაციაში, გაზომვაში და შედეგები შეიტანოს სათანადო ფორმულარსა და სავახტო სამანქანო ჟურნალში. სამუშაოების დამთავრების შემდეგ უნდა შემოწმდეს ტექნიკური საშუალების მუშაობა საკონტროლო - გამაფრთხილებელი და დაცვის საშუალებებთან ერთად. სამუშაოს დამთავრების და შედეგების შესახებ ეცნობოს უფროს მექანიკოსს ან კაპიტნის უფროს თანაშემწეს, ასევე ვახტის მექანიკოსს და ვახტის კაპიტნის თანაშემწეს. 4 ტექნიკური მომსახურების სამუშაოების ნაპირის სპეციალისტების მიერ შესრულების შემთხვევაში მუშაობის ხარისხისა და საგარანტიო ვალდებულებებთან დაკავშირებული პასუხისმგებლობა განისაზღვრება კონტრაქტის მიხედვით. ტექნიკური მომსახურების დროს აღმოჩენილი გაუმართაობა და დეფექტები აუცილებლად უნდა იქნას აღმოფხვრილი. ყველა მთავარი ტექნიკური საშუალება უზრუნველყოფილი უნდა იყოს სპეციალური ინსტრუმენტით და ინვენტარით დაშლის და აწყობისათვის, რომელიც უნდა იმყოფებოდეს გამოყენებისათვის მუდმივ მზადყოფნაში. 4.გემების რემონტი გემების რემონტი უნდა ხორციელდებოდეს სპეციალიზირებულ გემთშემკეთებელ ქარხანაში ან სხვა სახის გემთსარემონტო საწარმოში. გემის რემონტის სახეობებია: გეგმიური-გემთმფლობელის მიერ დამტკიცებულ გეგმის მიხედვით და ავარიული, რომელიც ითვალისწინებს ავარიული სიტუაციის შედეგად მიღებული დაზიანებების აღმოფხვრას. არსებობს გეგმიური რემონტის შემდეგი სახეები: საკლასო, სადოკო, აღდგენითი და სამოდერნიზაციო. სარემონტოდ გემის დაყენების საფუძველს წარმოადგენს კონტრაქტი, რომელიც ფორმდება გემთმფლობელსა და გემთშემკეთებლ ქარხანას შორის და ითვალისწინებს: 1. რემონტის ღირებულებას; 2. რემონტის დაწყებისა და დამთავრების ვადას; 3. რემონტის მოცულობას; 4. მხარეების პასუხისმგებლობას და ურთიერთდამოკიდებულებას; 5. საჯარიმო სანქციებს; 6. გემის სარემონტოდ მიღების და რემონტიდან გამოყვანის პირობებს; 7. გემის რემონტის საფასურის გადახდის პირობებს; 8. საკლასიფიკაციო საზოგადოების მიერ რემონტზე ზედამხედველობას; 9. გემის დაზღვევის პირობებს; 10. 8ხანძარსაწინააღმდეგო ზედამხედველობას; 11. დავის და არბიტრაჟის პირობებს; 12. საგარანტიო ვალდებულებებს; 13. დოკში გემის შეყვანისა და გამოყვანის პირობებს; 14. გემის უზრუნველყოფას ელექტროენერგიით, გათბობით, წყლით და საწვავ-საპოხი მასალებით რემონტის შემდეგ გემის გამოცდისათვის; 15. გემიდან ნაგვის და ნარჩენების გატანას; 16. ფორს-მაჟორულ პირობებს; 17. სხვა პირობებს მხარეთა შეთანხმებით. კონტრაქტს ხელს აწერენ გემთმფლობელის და სარემონტო ქარხნის წარმომადგენლები ან მათ მიერ დანიშნული პირები. 5 გემის მთავარი სარემონტო დოკუმენტებია: სარემონტო უწყისი, რემონტის კონტრაქტი, დეფექტაციის აქტები და შესრულებული სამუშაოების უწყისები. გემის სარემონტო უწყისს ადგენს ეკიპაჟი უფროსი მექანიკოსის და კაპიტნის უფროსი თანაშემწის ხელმძღვანელობით. მისი შედგენისას გათვალისწინებული უნდა იქნას: 1. გემის კოეპუსის და ტექნიკური საშუალებების ფაქტიური მდგომარეობა, რომელიც დგინდება რემონტისწინა დეფექტაციით და დიაგნოსტიკით. 2. ფორმულარებში და ჟურნალებში შეტანილი ექსპლოატაციის დროს აღმოჩენილი ნაკლოვანებები და დეფექტები. 3. ზედამხედველი ორგანოების მიერ გაცემული მითითებები. 4. ტექნიკური საშუალებათა და კორპუსის კონსტრუქციების ცვეთის ნორმები. 5. საერთაშორისო, ეროვნული და საკლასიფიკაციო საზოგადოებების მოთხოვნები. გემის სარემონტო უწყისს ხელს აწერს უფროსი მექანიკოსი და კაპიტნის უფროსი თანაშემწე, ამტკიცებს გემის კაპიტანი, რის შემდეგ უწყისი გადაეგზავნება გემთმფლობელს. სარემონტო უწყისის მიღების შემდეგ გემთმფლობელი ვალდებულია: 1. განიხილოს მიღებული უწყისი და საჭიროების შემთხვევაში შეიტანოს კორექტივები. 2. შეათანხმოს უწყისი საკლასიფიკაციო საზოგადოებასთან. 3. განხილული და შეთანხმებული უწყისი გადასცეს გემთშემკეთებელ ქარხანას. 4. მოამზადოს უსწყისის მიხედვით რემონტისათის გათვალისწინებული ყველა სათადარიგო ნაწილი და მასალა. 5. მისცეს განკარგულება კაპიტანს მოამზადოს გემი რემონტისათვის. 6. მოამზადოს გემის რემონტისათვის ყველა საბუთი. 7. დაამტკიცოს ეკიპაჟის რაოდენობა და შემადგენლობა რემონტის პერიოდისათვის. სარემონტოდ მზადმყოფი გემის გემთშემკეთებელ ქარხნისათვის ჩაბარება ფორმდება აქტით, რომლის ხელის მოწერის დღე ითვლება გემის რემონტის დაწყებად. რემონტის მსვლელობის პერიოდში გემთმფლობელის და ქარხნის მხრიდან ინიშნებიან პასუხიმგებელი პირები. გმის რემონტი უნდა ხორციელდებოდეს საკლასიფიკაციო საზოგადოების და გემთმფლობელის წარმომადგენელთა მეთვალყურეობის ქვეშ. ტექნიკური, ტექნოლოგიური და საკონსტრუქციო დოკუმენტაცია, რომელიც ეხება საკლასიფიკაციო საზოგადოების მეთვალყურეობის ქვეშ მყოფი გემის ნაწილებისა და მექანიზმების რემონტს, შეთანხმებული უნდა იყოს გემთმფლობელთან და საკლასიფიკაციო ორგანოსთან. მექანიზმებს, მოყობილობებს, სათადარიგო ნაწილებს და მასალებს, რომლებიც იდგმება ან გამოიყენება რემონტის დროს, უნდა გააჩნდეს სათანადო სერთიფიკატი ან საკლასიფიკაციო ორგანოს დაღი. რემონტის მსვლელობის პერიოდში საკლასიფიკაციო საზოგადოების წარმომადგენლის მოთხოვნით გემის ეკიპაჟმა მას უნდა წარუდგინოს ყველა საჭირო ტექნიკური დოკუმენტაცია. გემის სარემონტოდ (დოკში) დაყენების შემდეგ ქარხნის და გემთმფლობელის წარმომადგენლები ათვალიერებენ გემს რემონტის მოცულობის დასაზუსტებლად. საჭიროების შემთხვევაში დგინდება დამატებითი სამუშაოთა სარემონტო უწყისი. 6 რემონტის პერიოდში ქარხნის აკვატორიაზე გემის უსაფრთხო დგომის უზრუნველყოფაზე პასუხს აგებს გემთშემკეთებელი წარმოება, რომელიც ვალდებულია: 1. გამართულ მდგომარეობაში იქონიოს გემმისადგომი და მისაბმელი მოწყობილობები. 2. შეათანხმოს კაპიტანთან გემის დგომის ადგილი და პირობები 3. უზრუნველყოს გემის უსაფრთხო დგომა რემონტის პერიოდში 4. დროულად აცნობოს გემის კაპიტანს ამინდის მოსალოდნელ გაუარესების შესახებ. რემონტის პერიოდში გემის ხანძრისაგან დაცვაზე პასუხისმგებელია კაპიტანი. გემზე სამუშაოების ჩატარების ადგილებზე, ნაპირზე განლაგებულ ხანძარსაწინაღო მოწყობილობების გამართულ მუშაობაზე და სათანადო ღონისძიებებზე პასუხისმგებელია ქარხნის ადმინისტრაცია. გემზე ხანძარსაწინაღო მოწყობილობების რემონტის შემთხვევაში ქარხნის ადმინისტრაცია ვალდებულია გამოყოს სათანადო სათადარიგო ხანძარსაწინაღო მოწყობილობები. სამუშაოები, რომლებიც გავლენას ახდენს გემის მდგარობაზე, სიმტკიცესა და ცურვადობაზე ( მძიმე ტვირთების გადაადგილება, ბალასტის და ბუნკერის გადატუმბვა, ბორტის, გემბანის ან წყალშეუღწევი ტიხრის გამოჭრა, ზღვის წყლის მილგაყვანილობის და არმატურის დაშლა და სხვა) შეთანხმებული უნდა იყოს გემის ადმინისტრაციასთან. გემის რემონტის დროს კაპიტანი, კაპიტნის უფროსი თანაშემწე, უფროსი მექანიკოსი და გემის მეთაურთა შემადგენლობის სხვა წევრი, რომლებზედაც განაწილებულია ტექნიკური საშუალებები და კორპუსის ნაწილები ვალდებულნი არიან ზედამხედველობა გაუწიონ რემონტის მსვლელობას, გააკონტროლონ სამუშაოების შესრულება და მისი ხარისხი სარემონტო უწყისის მიხედვით, მიიღონ მონაწილეობა საქარხნო დეფექტაციაში, ხელი შეუწყონ ქარხნის ადმინისტრაციას და მომუშავე პერსონალს რემონტის ხარისხიანად და დროულად ჩატარებაში. გემის რემონტის ხარისხზე, სამუშაოების სრულად შესრულებაზე და ქარხნის მიერ გამოყენებულ მასალებზე პასუხისმგებელია ქარხნის ადმინისტრაცია. გემის დოკში დგომის დროს, მეტეოროლოგიური პირობების გამო სამუშაოების შეწყვეტის შემთხვევაში, ქარხნის ადმინისტრაცია ვალდებულია წერილობით აცნობოს გემის ადმინისტრაციას ამის შესახებ და წარუდგინოს ჰიდრომეტეოროლიური სადგურის ცნობა. გემის დოკიდან ჩაშვება ხორციელდება კაპიტნის წერილობითი დასტურის საფუძველზე იმის შესახებ, რომ გემი მზად არის წყალში ჩასაშვებად. ამ დროს ქარხნის პერსონალმა უნდა უზრუნველყოს გემის კორპუსის და სისტემების წყალგაუმტარობა მათ მიერ გარემონტებულ ობიექტებზე. რემონტის შემდეგ ხდება გემის გამოცდა ქარხნის მიერ შედგენილი, საკლასიფიკაციო საზოგადოებასა და გემის ადმინისტრაციასთან შეთანხმებული პროგრამის მიხედვით. გამოცდის დროს ისინჯება შესრულებულ სამუშაოთა ხარისხი, ყველა დანადგარისა და სისტემის მუშაობა პირდაპირი დანიშნულებით, ასევე ისნიჯება მათი პარამეტრები. ქარხნის მიერ გარემონტებული ტექნიკური საშუალებების და სისტემების გამართულ მუშაობაზე, 7 ასევე რემონტის შემდგომ გემის გამოცდაზე პასუხისმგებელია ქარხანა. გამოცდის დროს ტექნიკური საშუალებების მომსახურებას აწარმოებს გემის ეკიპაჟი. შიგაწვის ძრავას გამოცდები რემონტის შემდეგ რემონტის პროგრამის ხარისხის მიხედვით, დასადგენად რომელიც ძრავას უტარებენ დგინდება გამოცდებს გემთმფლობელის, სპეციალური ქარხნის და საკლასიფიკაციო საზოგადოების წარმომადგენლების მონაწილეობით. არსებობს სასტენდო, საგემსაბმელო და სასვლო გამოცდები. სასტენდო გამოცდებს უტარებენ ძრავებს რომლებიც მთლიანად იყო დემონტირებული, გადატანილი საამქროში და იქ გარემონტებული რისთვისაც ქარხანა მოწყობილია სპეციალური სტენდით. ძრავაზე დატვირთვას ახორციელებენ (ჰიდრავლიკური ან ელექტრული). ამ სპეციალურ სამუხრუჭე მოწყობილობით გასინჯვის დროს ისინჯება ცალკეული ცილინდრების სიმძლავრე და არეგულირებენ მას, ისინჯება ზღვრული ბრუნვის სიხშირის რეგულატორი.ძრავას რეჟიმს აკონტროლებენ საკონტროლო-გამზომი ხელსაწყოების მეშვეობით, გულდასმით უსმენენ ძრავას მუშაობას გარეშე ხმაურის და კაკუნის გამოსავლენად. დამხმარე ძრავები ისინჯება ნომინალურ ბრუნვის სიხშირეზე სიმძლავრის სხვადასხვა რეჟიმზე, ხოლო მთავარი ძრავები სიმძლავრის გარდა ბრუნვის სიხშირეზე და სამუხრუჭო მომენტზე. მთავარ ძრავებს აგრეთვე უტარდება გამოცდები მინიმალურ მდგრად ბრუნვის სიხშირეზე და უკუსვლაზე პროგრამით გათვალისწინებულ დროის ხანგრძლივობით. გამოცდის დროს 100 და 110%-ზე მუშაობის შემდეგ ძრავას აჩერებენ საკისრების ტემპერატურის დასადგენად (სათავე, ჩარჩოს და მრუდმხარას ) და ცილინრდების მილისების მუშა ზედაპირის მდგომარეობის შესამოწმებლად. გამოცდების დასრულების შემდეგ აწარმოებენ ორ-სამ ცილინდრის, ჩარჩოს და მრუდმხარას საკისრების გახსნას მათი ურთიერთმუშაობის დასადგენად. ხარვეზების აღმოჩენისას და მათი აღმოფხვრის შემდეგ ძრავას გამოცდები უტარდება ხელმეორედ. გამოცდების დამთავრების შემდეგ დგინდება ოქმი, რომელსაც ხელს აწერენ გემთმფლობელის, ქარხნის და საკლასიფიკაციო საზოგადოების წარმომადგენლები. ვინაიდან ძირითადად ძრავები რემონტდება გემზე ზღვაში გასვლამდე მათ უტარდებათ საგემსაბმელო მუშაობის გამოცდები, რომლის დანიშნულებაა მონტაჟის სისწორის გასინჯვა, საიმედოობის და ყველა მექანიზმების და სისტემების ურთიერთმუშაობის დადგენა. საგემსაბმელო გამოცდები ითვალისწინებს ძრავას საცდელ გამშვებებს, მის პირველად რეგულირებას და დეფექტების აღმოფხვრას. მთავარ ძრავას გამოცდა უტარდება დაბალი ბრუნვის სიხშირეზე ვინაიდან გემის გემსაბმელებზე მიბმულ მდგომარეობაში ძრავას 75%ზე ბრუნვის სიხშირისას ავითარებს უდიდეს მაბრუნ მომენტს და ამ დროს ცილინდრები ანვითარებენ მაქსიმალურ სიმძლავრეს. 8 საგემსაბმელო გამოცდებისას აგრეთვე ისინჯება ყველა დანარჩენი მექანიზმები და სისტემები. საგემსაბმელო გამოცდების დროს აღმოჩენილი გაუმართაობების აღმოფხვრის შემდეგ აწარმოებენ გემის სასვლო გამოცდებს. ამ დროს მთავარი ძრავა ისინჯება 25,50, 75, 100 და 110 % დატვირთვებზე პროგრამით გათვალისწინებული დროის ხანგრძლივობით, აგრეთვე უკუსვლაზე და მინიმალურ მდგრად ბრუნვის სიხშირეზე. რევერსიული ძრავებზე აგრეთვე ისინჯება რევერსირების დრო. ჰაერის მეშვეობით გამშვებ ძრავებს აგრეთვე უტარდება გაშვების რაოდენობის დადგენა ერთ ბალონიდან (შევსების გარეშე), რომელიც უნდა იყოს არანაკლებ 12-ის . 100 და 110% დატვირთვის რეჟიმის შემდეგ ძრავას აჩერებენ საკისრების ტემპერატურის, ცილინდრის მილისის ზედაპირის და სხვა დეტალების მდგომარეობის დასადგენად. სასვლო გამოცდების შემდეგ აწარმოებენ ერთ-ორი ცილინდრის, ჩარჩოს და მრუდმხარას საკისრის და სხვა ნებისმიერი კვანძის გახსნას რომელთა მუშაობამ გამოიწვია რაიმე ეჭვი. სასვლო გამოცდების დსრულების შემდეგ დგინდება სათანადო ოქმი, რომელსაც ხელს აწერენ კომისიის ყველა წევრი. რემონტის დასრულების შემდეგ: 1. გემს უნდა დაუბრუნდეს ყველა ტექნიკური დოკუმენტაცია, რომელიც რემონტის დროს გადაეცა ქარხნის ადმინისტრაციას და საკლასიფიკაციო საზოგადოების წარმომადგენელს. 2. გემთმფლობელის წარმომადგენელს ქარხნის ადმინისტრაციამ უნდა წარუდგინოს ფაქტიურად შესრულებული სამუშაოთა უწყისი ფასების ჩვენებით , საგარანტიო წრილი და კონტრაქტით გათვალისწინებული სხვა დოკუმენტები. 3. გემთმფლობელის წარმომადგენელი, გეის კაპიტანი, უფროსი მექანიკოსი და კაპიტნის უფროსის თანაშემწე უწყისზე ხელმოწერით ადასტურებენ ფაქტიურად შესრულებულ სამუშაოებს. 4. ყველა სამუშაოების დასრულების, გემის გამოცდის, ტექნიკური და სხვა დოკუმენტაციის მიღების შემდეგ გემთმფლობელის წარმომადგენელი და გემის კაპიტანი ხელს აწერს გემის რემონტიდან მიღების აქტს, რომლის შემდეგ რემონტი ითვლება დასრულებულად. 5.გემზე სარემონტო სამუშაოების შესრულება თანამედეროვე გემი წარმოადგნეს რთულ ავტონომიურ სატრანსპორტო ერთეულს, რომელიც დიდი ხნით მოწყვეტილია საბაზო ნავსადგურს და ასრულებს მის ძირითად ამოცანას - გადააქვს ტვირთი. მისი სათანადო ტექნიკურ მდგომარეობაში შენარჩუნება ხორციელდება ეკიპაჟების მიერ სხვადასხვა სარემონტო სამუშაოების ჩატარების შედეგად რეისის განმავლობაში. ეს კი შესაძლებელია ეკიპაჟის სათანადო მომზადებით, გემების მომარაგებით სათანადო ინსტრუმენტით და სამარჯვებით, სარემონტო სახელოსნოების 9 აღჭურვით თანამედროვე მოწყობილობებით, ხელის სამუშაოების მექანიზაციით და სარემონტო სამუშაოების მაღალ დონეზე ორგანიზებით და შესრულებით, უსაფრთხოების ტექნიკის და სანიტარული ნორმების დაცვის გათვალისწინებით. საერთო მოთხოვნები და უსაფრთხოების დაცვა რაც ეხება საერთო მოთხოვნებს სარემონტო სამუშაოების შესრულებისას გემის ექსპლოატაციის პერიოდში უნდა იყოს გათვალისწინებული შემდეგი. სარემონტო სამუშაოებზე შეიძლება დაშვებული იქნას პირი არანაკლებ 18 წლის ასაკის, როემლსაც გააჩნია კვალიფიკაციის სათანადო სერტიფიკატი, სამედიცინო სერტიფიკატი, იცის უსაფრთხოების ტექნიკის წესები მათ მიერ ტექნიკური საშუალებების ექსპლოატაციის დროს, შეუძლია დამცავი მოწყობილობების ხმარება მუშაობის დროს, შეუძლია პირველადი დახმარების გაწევა უბედური შემთხვევისას. რემონტის დაწყებამდე სამუშაოების ხელმძღვანელი ვალდებულია: 1. მექანიზმი და მისი განლაგების სათავსო მოიყვანოს ისეთ მდგომარეობაში, რომ დაცული იყოს უსაფრთხოების ტექნიკა და სანიტარული წესები; 2. პირადად ჩაუტაროს კონსულტაცია პერსონალს იმ შესასრულებელ სამუშაოთა მოცულობაზე და ხასიათზე რომელიც უნდა ჩაატარონ მათ. 3. მექანიზმს, რომელიც უნდა გარემონტდეს გამორთული უნდა ჰქონდეს ელექტროკვება, გადაკეტილი უნდა იყოს საწვავი, ზეთი, ორთქლი, წყალი, დაჭირხნული ჰაერი. მუშაობის ხელმძღვანელმა პირადად უნდა გასანჯოს ამ მოთხოვნების შესრულება, ზეწნევის არ არსებობა მექანიზმში და ჩამოკიდოს ფირნიშები უნებლიეთ გაღებისაგან დასაცავად. 4. უზრუნველყოს მუშაობის დროს უსაფრთხოების ტექნიკის დაცვა. 5. პერიოდულად შეამოწმოს ეკიპაჟის წევრთა მიერ სამუშაოთა და უსაფრთხოების წესების შესრულება, საჭიროების შემთხვევაში უზრუნველყოს დამცავი საშუალებებით. აკრძალულია ნებისმიერი სარემონტო სამუშაოების ჩატარება მომუშავე მექანიზმზე, სისტემაზე და მოწყობილობაზე წნევის ქვეშ. სამუშაო ადგილის მომზადება და უსაფრთხოების ტექნიკა სამუშაო ადგილი სარემონტო სამუშაოებისათცის თავისუფალი უნდა იყოს უცხო საგნებისაგან და კარგად განათებული. თუ განათება არასაკმარისია დასაშვებია გადასატანი ელ. განათება ძაბვით არაუმეტეს 12 ვოლტის ცვლადი დენისათვის და 24 ვოლტი მუდმივი დენისათვის. გასასვლელის სიფართე უნდა იყოს 0,7,-0,8 მ. (დასაშვებია უფრო ნაკლები თუ არ არსებობს გადიდების საშუალება სტაციონარულად განლაგებულ მოწყობილობის გამო). მუშაობის დროს ყველა ლიუკები, საძრომები და სხვა ღიობები უნდა დაიკეტოს. თუ საჭიროა მათი ღია მდგომარეოაში ყოფნა უნდა იყოს საიმედოდ შემოფარგლული, კარგად განათებული და განთავსდეს ფირნიში ,, გავლა საშიშია”. 10 რემონტის დროს მოხსნილი ტრაპების და პლატფორმების მოაჯირები უნდა იყოს შეცვლილი მჭიდროდ დამაგრებული გვარლის ლეერებით ან უნდა იყოს გადაკეტილი ეს გასასვლელები. სარემონტო ობიექტების სამუშაო ადგილები, რომლებიც განლაგებულია 1,5 მეტრზე მეტ სიმაღლეზე უნდა იყოს აღჭურვილი საიმედო ხარაჩოთ არანაკლებ ერთი მეტრის შემოფარგვლით. დაუშვებელია მუშაობა დაუმაგრებელ ტრაპებზე ან კიბეებზე, ინსტრუმენტების და დეტალების დაწყობა იმ ადგილებზე საიდანაც შეიძლება მათი გადმოვარდნა. ხელის ინსტრუმენტით მუშაობა საჭიროებს, რომ სამუშაო ინსტრუმენტი იყოს გამართულ მდგომარეობაში. ჩაქუჩების, სანგების (უროების) და სხვა დარტყმითი ინსტრუმენტის სახელურები უნდა იყოს დამზადებული მყარი და ბლანტი ჯიშის მერქნისაგან (შინდი, წყავი და სხვა), ჰქონდეს ოვალური ფორმა და კონუსური დაბოლოება და დამაგრებული სარტყამ ნაწილთან ფხიანი სოლის მეშვეობით. ღოჯის ( зубило) და თენგის (креицмеисель) მჭრელი პირი სწორედ უნდა იყოს გალესილი, ხოლო სარტყამ ნაწილს ჰქონდეს ოდნავ ამობურცული ზედაპირი და სიგრძე უნდა ჰქონდეს არანაკლებ 150 მმ-ისა. დაზგის გირაგი (тески) მჭიდროდ უნდა იყოს დამაგრებული და ჰქონდეს სამაგრი ტუჩები, ქანჩი და ხრახნი დაუზიანებელი. აკრძალულია გაუმართავი ინსტრუმენტით და მოწყობილობით სარგებლობა, მათ შორის: ჩაქუჩებით და სანგებით, რომლებსაც გააჩნია გაცვეთილი დასარტყამი ზედაპირი, გაუმართავი სახელურები; ღოჯებით, თენგებით და სხვა დარტყმითი ინსტრუმენტით ხიწვით (заусенец), ცივნაჭედვით (наклеп) და სხვა დეფექტებით; ქლიბებით და სხვა ინსტრუმენტით მჭიდროდ დამაგრებული სახელურების გარეშე; შეუსაბამო ზომის ქანჩსაღებით, დამუშავებული ტუჩებით ან გასაშლელი მექანიზმის დეფექტებით, ხიწვებით და ბზარებით. ელექტროპნევმოინსტრუმენტით მუშაობა ელექტროპნევმოინსტრუმენტით მუშაობისას დაუშვებელია: 1.სამუშაო ინსტრუმენტის (ბურღი, ფრეზი და ა.შ) შეცვლა ჩართული კვების დროს; 2. ხელით შეხება მუშაობაში მყოფ საცმზე; 3. არამდგრად მდგომარეობაში მყოფ დასამუშავებელ დეტალზე მისი დატოვება. შესვენების დროს დაუშვებელია ამ ინსტრუმენტის დატოვება მკვებავ წყაროსთან ჩართულ მდგომარეობაში. პნევმოინსტუმენტის შლანგთან შეერთება უნდა ხდებოდეს ჰაერის მიწოდებამდე, შეერთებამდე საჭიროა შლანგის შემოწმება და მისი გაქრევა ისე რომ არ იყოს მიმართული მომუშავე პერსონალისაკენ. აკრძალულია წნევის ქვეშ მყოფი შლანგების უმეთვალყურეოდ 11 დატოვება. პნევმოისნტრუმენტით მუშაობისას საჭიროა გამოვიყენოთ დამცავი სათვალეები. ტვირთამწე მექანიზმებით მუშაობა ტვირთამწე საშუალებებით (მაგ. ტალებით) მუშაობის დროს დაუშვებელია მათი ჩამოკიდება მილგაყვანილობებზე, სხვადასხავა კონსტრუქციებზე, რომლებიც არ არის გათვალისწინებული ამისათვის. დასაშვებია ამ საშუალებების ჩამოკიდება მხოლოდ ამისათვის განკუთვნილ ყუებზე ან გემის კორპუსის სხვა ელემენტებზე. დაუშვებელია მოწყობილობის, სათადარიგო ნაწილების, ინსტრუმენტის, სამარჯვების და მასალების განთავსება სამანქანო განყოფილების ფენილებზე და ცხაურებზე რომლებიც არ არის გათვლილი დამატებით დატვირთვებზე. იმ შემთხვევაში, როდესაც სამუშაოები სრულდება ღია ზღვაში, ფენილებზე და ცხაურებზე დაწყობილი დეტალები და სხვა მოწყობილობები უნდა იყოს ისე დამაგრებული, რომ არ მოხდეს მათი გადაადგილება გემის დახრის დროს. დეტალების აწევის და გადაადგილების დროს დაუშვებელია მათზე რაიმე სამუშაოების შესრულება და დატოვება ჩამოკიდებულ მდგომარეობაში. რგოლ - ჭინჭაკების მეშვეობით მძიმე დეტალების აწევის დროს საჭიროა რომ რგოლჭანჭიკს ჰქონდეს დაუზიანებელი კუთხვილი (резьба) და ბოლომდე იყოს ჩახრახნილი ასაწევ დეტალში, რომელშიც გასინჯული უნდა იყოს კუთხვილის მდგომარეობა. ტვირთამწევ სამარჯვებს ( სტროპი (ჯამბარა), ჯაჭვები და სხვა) უნდა გააჩნდეთ სათანადო სერთიფიკატები და ტექნიკური დამოწმების აქტები, საჭდე (бирка) ან რგოლები ამოტვიფრული ნომერით, ტვირთამწეობით და გამოცდის თარიღით. სამუშაოების დაწყებამდე, მუშაობის პასუხისმგებელი პირი ვალდებულია გასინჯოს ტვირთამწევი სამარჯვები პირადად. დაუშვებელია სტროპით (ჯამბარით) სარგებლობა შემდეგ შემთხვევევში: 1. თუ მას არ აქვს გავლილი ტექნიკური დამოწმება ან ვადა აქვს გასული ასეთ შემოწმებას; 2. თუ გაწყვეტილია 10% მავთული სტროპის 8 დიამეტრის სიგრძეზე; 3. თუ სტროპს არ გააჩნია საჭდე ან რგოლი მათზე ამოტვიფრული სტროპის მონაცემებით; 4. თუ სტროპი შეზრდილია ნებისმიერი ხერხით; 5. თუ სტროპს გააჩნია კვანძი ან პალო(колышек); 6. მნიშვნელოვანი კოროზიის ან დეფორმაციის შემთხვევაში; 7. თუ ჯაჭვის სტროპებს აქვს დეფორმაციები, ბზარები, რგოლების ცუდად შედუღებული ნაკერები, რგოლების განშრევება(расслоение) ან ცვეთა 10%-ზე მეტი პირვანდელ კალიბრამდე (დიამეტრამდე). სარემონტო სამუშაოების დასრულების შემდეგ ჩამოკიდებული ტვირთამწევი მოწყობილობები აუცილებლად უნდა მოიხსნას. სამანქანო განყოფილობის ელექტროამწე ან ტელფერი უნდა იქნას მიყვანილი თავის საშტატო სამაგრ ადგალას და დამაგრებული. 12 მექანიკური სახელოსნო და საზეინკლო სამუშაოები თანამედროვე სატრანსპორტო გემები თავისი დანიშნულების და ტონაჟობის გათვალისწინებით აღიჭურვება მექანიკური სახელოსნოთი თავისი მოწყობილობებით, რომელშიც შედის: სახარატი დაზგა, საფრეზო დაზგა, საბურღი დაზგა, სალესი დაზგა, საზეინკლო დაზგა გირაგით, სარემონტო-სამონტაჟო ინსტრუმენტი და სამარჯვეები, მისალესი დაზგა და სხვა. ამის გარდა გემები აღიჭურვება საწვავის აპარატურის რემონტის და გამოცდის სახელოსნოთი (ან გამოიყოფა ცაკლე ნაკვეთური), საშემდუღებლო სახელოსნოთ, მილგაყვანილობის სარემონტო სახელოსნოთ და აგრეთვე საკუჭნაოებით ინსტრუმენტის, სამარჯვეების, სათადარიგო ნაწილების და სახარჯი მასალების შესანახად. მექანიკური სახელოსნოები განკუთვნილია გემებზე (ძირითადი სამუშაოების) საზეინკლო სამუშაოებეის ჩასატარებლად. ისინი საჭიროებს ნებისმიერი მექანიზმის რემონტის დროს (დაშლა, დეფექტაციისათვის მომზადება, ცალკეული დეტალის რემონტი, ურთიერთმორგება, ღრეჩოების რეგულირება, შეკრება). ქვემოთ მოყვანილია საზეინკლო სამუშაოების სახეები და უფრო ხშირად გამოსაყენებელი ინსტრუმენტის ჩამონათვალი. საამწყობო სამუშაოები: ქანჩსაღებები (ორმხრივი, ერთმხრივი, რგოლური ორმხრივი, ცალმხრივი დამოკლებული, შლიცური ქანჩებისათვის, კომბინირებული, ექვსწახნაგა ჩაღრმავებული ჭანჭიკისათვის, გასაშლელი, ტორსული, ჭრიალებიანი, სამილე წამოსაცმელი, სამილე ჯაჭვური, სამილე გასაშლელი); საზეინკლო-სამონტაჟო სახრახნისი; ორტარი-ცალმხრივი, სამბუდიანი, გასაშლელი, ჭრიალიანი მრგვალი გარესახრახნისთვის; როლიკური მილსაჭრელი; ხელის გირაგი; საზეინკლო ჩაქუჩები; უროები, დრელები, ციბრუტები. ხვრელების დამუშავება: ბურღები, ზენკერები, საფართები კუთხვილის მოჭრა: გარესახრახნები და შიგსახრახნები. შემოქლიბვა და ხეწა, შაბვრა - ქლიბები: ბრტყელი, კვადრატული, სამკუთხა, მრგვალი, ნახევრადმრგვალი, რომბისებრი; ჭიპოსნები - ბრტყელი, მრგვალი, ნახევრადმრგვალი; წმინდა ქლიბები (надфили) ; შაბერები - ბრტყელი სწორი, ბრტყელი რადიუსული, სამკუთხა, კოვზისმაგვარი. ლითონის ჭრა და ჩეხა: ხერხუნას რტყელები, მაკრატელები ხელის და ბერკეტიანი, საზეინკლო ღოჯები და თენგები, სახვრეტელები. ხეხა, მილესვა: აბრაზიული მისალესი პასტები და ზუმფარას ტილოები ( წვრილი, საშუალო და მსხვილმარცვლიანი), აბრაზიული ინსტრუმენტი - ბრტყელი მისახეხი ქარგოლები (круг) პირდაპირი და ფასონური პროფილებით, მისახეხი თავები, აბრაზიული ძელაკები და სეგმენტები. 13 მოქლონვა: ფერსოები (косяки), გამოსაგდებები (выколотки), საკვერები (чеканы), შესაკრები საცობები, პარალელური და კავისებრი სტრუბცინები, კონუსური და გამტარი სამართულები (оправы), მცირე ზომის სამონტაჟო ძალაყინები. გავალცვა: სამაგრი ვალცები, მისაქიმი ვალცები, ნონიუსური ვალცები. რჩილვა და მოკალვა: სარჩილავი, სარჩილავი ლამპა, სარჩილი მასალები. ზემოთ ჩამოთვლილი ინსტრუმენტის გარდა საზეინკლო სამუშაოების დროს გამოიყენება: სახსნელები - იმ დეტალების მოსახსნელად, რომლებიც დამაგრებულია ჭექით; ვაზნები - მბრუნავი ინსტრუმენტის დსასამაგრებლად (მაგ: საბურღი ვაზნა); მილსაღუნი დაზგა - მილგაყვანილობის რემონტის დროს. სარემონტო სამუშაოების ჩატარების დროს ასევე გამოიყენება შემდეგი საზომი ინსტრუმენტები: საზომი სახაზავები, დასაკეცი მეტრი, საზომი რულეტი, საჩნევი ფარგალი, კარაკინი (кронциркуль), შიგსაზომები, რეისმუსი (საფხაჭი), შტანგენფარგალი, შტანგენსიღრმესაზომი, სხვადასხავა ტიპის მიკრომეტრები, ცეცები (щупы), სამოწმელი ფილები, თარაზოები, სამოწმებელი სამკუთხედები, კუთხესაზომები ნონიუსით, ოპტიკური კუთხესაზომები, კალიბრები, შაბლონები, კუთხვილსაზომები ( მეტრიული და დუიმური) და სხვა. გემზე სარემონტო სამუშაოების დროს გამოყენებული მასალები გემზე სარემონტო სამუშაოების ჩატარების ხარისხი დამოკიდებულია სწორად შერჩეულ მასალაზე დეტალების დასამზადებლად. ამჟამად გემთმშნებლობაში გამოიყენება ე.წ. შავი ლითონები (ფოლადი და თუჯი), ფერადი ლითონები (სპილენძი, ალუმინი, ნიკელი, ტიტანი და სხვა) და მათი შენადნობები (ბრინჯაო, თითბერი, სილუმინი, დურალუმინი, მელქიორი, ნიკელინი, კონსტანტანი, ნიქრომი; ანტრიფრიქციული შენადნობები - ბაბიტები (B88 და B 83); სარჩილები - (ტყვიაკალას, სპილენძ-თუთიის); ადვილდნობადი ე.წ. ვუდის შენადნობები; არალითონური მასალები - პლასტმასები (კაპრონი, ნეილონი, ორგანული მინა, ტექსტოლიტი, გეტინაქსი და სხვა); წებოები, შუასადების მასალები (პარონიტი, ფიბრა); რეზინის მასალები, ჩობალების სატენის მასალები, ლაქსაღებავი მასალები, საზეთი მასალები, ფლუსები და სხვა. 6. მექანიზმების, მოწყობილობების და სისტემების დეფექტების გამოვლენის მეთოდები გემის ექსპლოატაციის დროს შიძლება გამოვლინდეს სხვადასხვა დეფექტები, რომლებიც იწვევენ ამა თუ იმ მექანიზმის, კვანძის ან სისტემის მუშაობის უნარის დაკარგვას. დეფექტების წარმოშობის მიზეზები არის: 1. საექსპლოატაციო, რომლებიც წარმოიშვება ნორმალური ფიზიკური ცვეთის შედეგად; 2. კონსტრუქციული, რომელიც წარმოიშვება დაპროექტების დროს შეცდომების შედეგად ( არასწორი სიმტკიცის გათვლა, 14 მასალის შერჩევა, თერმოდამუშავების რეჟიმის დარღვევა და სხვა); 3. ტექნოლოგიური, რომელიც წარმოიშვება დატალების და კვანძების დამზადების ტექნოლოგიიდან გადახრისას; 4. ავარიული, რომელიც წარმოიშვება ტექნიკური ექსპლოატაციის წესების დარღვევის შედეგად. საექსპლოატაციო დეფექტები ჩვეულებრივ ვლინდება თანდათან, ამიტომ მათი გამოვლენა და აღმოფხვრა შეიძლება გემის ექსპლოატაციის დროს. დანარჩენი დეფექტების წარმოშობის პროგნოზირება შეუძლებელია. ამიტომ ხშირად წარმოიშვება აუცილებლობა გადაუდებელი სარემონტო სამუშაობეის შესრულება გემის პირობებში. დეფექტების დათვალიერება თავის დროზე მექანიზმების, აღმოსაჩენად მოწყობილობების წარმოებს და პერიოდული სისტემების. გეგმიური პერიოდულობა დამოკიდებულია მექანიზმის კონსტრუქციაზე, მის საიმედობაზე, მუშაობის რეჟიმზე და ექსპლოატაციის გამოცდილებაზე, რომელთა გათვალისწინებით დგინდება გეგმა-გრაფიკი. ძალიან ნაადრევ დათვალიერებას ხშირად მიჰყავს ურთიერთდამუშავებული ზედაპირების მდგომარეობის დარღვევა, რის შედეგად წარმოიშვება გადამეტებული ცვეთა, ხოლო ძალიან ნაგვიანებს - დეტალების ცვეთის ნორმაზე მეტ ცვეთას და როგორც რეზულტატი დეტალების შეცვლის აუცილებლობას. ამ დროს იზრდება რემონტის ღირებულება და დრო ახალი დეტალების შეძენისათვის. გემთსარემონტო პრაქტიკაში ფართოდ გამოიყენება მექანიზმების და კვანძების დეფექტების აღმოჩენის სხვადასხვა მეთოდები - დაწყებული უბრალო, რომელიც არ მოითხოვს რთულ მოწყობილობებს და უფრო რთული ტექნიკური ხელსაწყოების გამოყენებას. პირველს განეკუთვნება: დათვალიერებები, დეტალების ზომების დადგენა, ჰიდრავლიკური გამოცდები, დეფექტების კაპილარული მეთოდით აღმოჩენა; მეორეს მაგნიტური, ულტრაბგერითი მეთოდები და ასევე გამმა - და რენტგენული დეფექტოსკოპია. დეფექტების აღმოჩენა დათვალიერების მეთოდით მექანიზმების და მათი დეტალების ვიზუალური დათვალიერების წინ ისნი უნდა იქნს გაწმენდილი ჟანგისაგან, ზეთისაგან და სხვა დაბინძურებისაგან. მათი დათვალიერებისას ყურადღება უნდა მიექცეს იმ ადგილებს სადაც ყველაზე ხშირად ვლინდება დეფექტები, მათ შორის: 1. ცილინდრების მილისები - ნამუშევარ საფეხურს (наработок) მილისის ბოლოებზე, ანაგლეჯებს (задиры) და კაწრულებს (риски) მუშა ზედაპირებზე, ბზარებს სარკმლების და დასაჯდომ კინტის (пасадочный бурт) რაიონებში, გამაგრილებელი ზედაპირების მდგომარეობას; 2. დიზელების დგუშები - დგუშის თავის ამოწვას და ბზარებს მასზე, დგუშის რგოლების მდგომარეობას, ცვეთის საწინაღო რგოლებს (მათ დამაგრებას და ცვეთას),სამაგრ დეტალებს (крепежные детали) , კაწრულებს ( риски) ტრონკზე და თავზე; 3. დიზელების ცილინდრის სახურავები - ამოწვას, ბზარებს, გამაგრილებელ ზედაპირების კოროზიისაგან ამოჭმას (разьедание); 15 4. დიზელების შემშვები და გამოსაბოლქვი სარქველები - თეფშების და ბუდეების სამჭიდროებელ ზოლის დაზიანებას, სარქველის თეფშის ამოწვას და დაბრეცას (коробление), სარქველის ჭოკის დეფორმაციას, მიმმართველის ცვეთას, ზამბარების დაზიანებას და გატეხვას; 5. მექანიზმის ჩონჩხის (остов) დეტალები - ბზარებს, სიმჭიდროვის დარღვევა, ქიმურების( фланцев) გატეხვას; 6. ჯაჭვური გადაცემა - ბზარებს და ანაგლეჯებს გორგოლაჭებზე, მილისებზე და თითებზე, ჯაჭვის ყბების მთლიანობას და ბზარების არსებობას, ჯაჭვის ვარსკვლავას კბილების ცვეთას და საკისრების მდგომარეობას, ჯაჭვის დამჭიმი მოწყობილობის დეტალების მდგომარეობას; 7. ტურბინების კორპუსი - ბზარებს, ხვრიტეებს(свищи), გასართი ზედაპირების დაბრეცას; 8. ტურბინის დიაფრაგმა და დისკოები - ფრთოვანა აპარატის დაბინძურებას, მუშა ზედაპირების ეროზიას და კოროზიას, მექანიკურ დაზიანებებს, ფრთებზე ბზარების და სხვა ხარვეზების არსებობას, დისკოების დაჯდომის სიმჭიდროვეს ლილვზე, დისკოების და დიაფრაგმების დეფორმაციას; 9. კბილანა გადაცემებში - კბილების გატეხვას, წერტილოვან ცვეთას (питтинг), ნაკაწრებს და ანაგლეჯებს მუშა ზედაპირებზე, კბილების ზედაპირებზე ლითონის განშრევებას, კბილებზე ჩამონატეხებს; 10. მუხლა, საბრჯენი, შუალედური და დეიდვუდის მილები - ცვეთას, კაწრულებს მუშა ზედაპირებზე, ბზარებს მილტუჩების და ჰალტელების რაიონებში, ანაგლეჯებს მუშა ზედაპირებზე; 11. საკისრები და ცოციები - ანტრიფქიული ლითონის მდგომარეობას - ბზარებს და მოშორებას, ანაგლეჯებს მუშა ზედაპირებზე; 12. საწვავის აპარატურა - პლუნჟერულ წყვილზე და ფრქვევანას ნემსის ანაგლეჯებს, ფრქვევანას საფრქვეველის ამოწვას, საფრქვევ ნახვრეტების გამოგნესას, ფრქვევანას სიმჭიდროვეს ზამბარების და სხვა დეტალების მდგომარეობას. 13. ტუმბოების მუშა თვლები და კორპუსები - ბზარებს, ცვეთას და ამოჭმას მუშა თვლებზე და ლილვებზე ჩობალების რაიონში. 14. რეგულატორები - მემბრანების დაზიანებას და სილფონების დეფორმაციას, ზამბარების და მემბრანების დრეკადობას, შემაერთებელი მილაკების სისუფთავეს, დეტალების კოროზიას და დაბინძურებას. ორთქლის ქვაბების დათვალიერების დროს ყურადღება უნდა მიექცეს მილების კოროზულ დაზიანებას მილების სამილე დაფაში გავალცვის ადგილებში. კოლექტორებში ყურადღებით უნდა დათვალიერდეს შედუღებული ნაკერი და მილების გავალცვის ადგილები სადაც ყველაზე ხშირად წარმოიშვება ბზარები. კოლექტორის შიგა ნაწილი ყველაზე უფრო კოროდირდება წყლის დონის რაიონში. ასევე ყურადღებით უნდა შემოწმდეს საცეცხლეს აგურის წყობის და ამონაკირის მდგომარეობა. მილგაყვანილობის და არმატურის დათვალიერებისას ყურადღება უნდა მიექცეს კოროზიულ ცვეთას, იზოლაციის მდგომარეობას, ანტიკოროზიულ საფარის მდგომარეობას, 16 შუასადებების, შემაერთებელი ჭინჭიკების და სამაგრ კრონშტეინების მდგომარეობას. სარქველების და ფარსახურების დაშლის დროს უნდა დათვალიერდეს ყველა მისი დეტალი, მუშა ზედაპირები და კორპუსის მდგომარეობა. სანიჩბავი ხრახნების დათვალიერებისას ყურადღება უნდა მიექცეს ფრთების კავიტაციას, ბზარებს მათზე და მორგვზე, სამჭიდროვებელ მოწყობილობას. დეფექტების აღმოჩენა გაზომვების მეთოდით გარე დათვალიერებისაგან განსხვავებით, რომელიც გვაძლევს ზოგად წარმოდგენას დეტალების და კვანძების მდგომარეობაზე, გაზომვების მეთოდი გვაძლევს ხარისხობრივ და რაოდენობრივ დეტალების ფაქტიურ მდგომარეობას. ეს გვაძლევს საშუალებას შევადაროთ მიღებული მონაცემები არსებულ ნორმებს და მოთხოვნებს, განვსაზღვროთ ამა თუ იმ დეტალის ვარგისიანობა და დავსახოთ ზომები შეცვლის ან შევიმუშაოთ ტექნოლოგია რემონტისათვის. გაზომვების დაწყების წინ საჭიროა მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციის გაცნობა თუ სად და რა მეთოდით ვაწარმოოთ გაზომვები. ნახ. 1-ზე მოცემულია მექანიზმების დეტალების ყველაზე ხშირად შემხვედრი დეფექტები ნახ.1.ცილინდრული ფორმის დეტალების დეფექტები ა - კონუსურობა, ბ- კასრისებრობა, გ - ოვალურობა, დ- უნაგირისებრობა, ე- მოღუნულობა დგუშიანი მექნაიზმების ცილინდრების მილისები იზომება შიგა დიამეტრის არა ნაკლებ 3 კვეთაში მიკრომეტრულ შტიხმასის მეშვეობით მუხლა ლილვის ღერძის და მის პერპენდიკულარულ სიბრტყეებში. თანამედროვე მძლავრი დიზელების ცილინდრის მილისები იზომება ორთავე სიბრტყეებში ერთ და იმავე წერტილებში სპეციალური შაბლონის მეშვეობით, რომელსაც აქვს სპეციალური ნახვრეტები. ამ გაზომვების შედეგად განისაზღვრება მილისის ცვეთის სიდიდე, ელიფსურობა და კონუსურობა. 17 ნახ. 2 ცილინდრების მილისების გაზომვა ა - ოთხტაქტა ძრავას, ბ - ორტაქტა ძრავას, გ-შაბლონი ღრეჩოს ,, დგუში - მილისი” გაზომვას აწარმოებს სპეციალური გრძელი ცეცით დგუშის სხვადასხვა მდგომარეობაში ყოფნისას მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციის თანახმად. გაზომვის წერტილებია: ცხვირი, კიჩო, მარცხენა და მარჯვენა ბორტი. ამავე დროს ერთდროულად კონტროლირდება პარალელებთან ცოციების მიბრჯენა პარალელებზე და ცეცით იზომება ცოციების ღრეჩო. დგუშიანი მექანიზმების დგუშების გაზომვა ხდება გარე დიამეტრის მიხედვით მიკრომეტრული კავით ან ინდიკატორით ორ სიბრტყეში რამოდენიმე კვეთის წერტილში სიმაღლის მიხედვით ( როგორც მილისის გაზომვისას) და ვლინდება დგუშის თავის და კალთობის ცვეთა და ელიფსურობა. დგუშის რგოლებს ათავსებენ ცილინდრის მილისის ყველაზე უფრო გაცვეთილ ადგილას და ზომავენ ღრეჩოს რგოლის დაბოლოებებს შორის , ხოლო ღრეჩოს დგუშის ღარაკს და რგოლს შორის (в ручье) ცეცის მეშვეობით დგუშის მთელ პერიმეტრზე. დგუშის თითს ზომავენ მის დაჯდომის ადგილებში მიკრომეტრით ურთიერთპერპენდიკულარულ სიბრტყეში მინიმუმ ორ კვეთაში ყოველ დაჯდომის ზედაპირზე. დგუშის ყოველ ნუჟრის (бобыщка) შიგა დიამეტრს ზომავენ მიკრომეტრულ შტიხმასით ან ინდიკატორით ვერტიკალურ და ჰორიზონტალურ სიბრტყეში არანაკლებ ორ კვეთაში. ბარბაცასთან დგუშის შეკრებილ მდგომარეობისას ღრეჩოს ნუჟრსა და თითს შორის ზომავენ ცეცის საშუალებით. დგუშის ჭოკის დიამეტრს ზომავენ მიკრომეტრით ორ ურთიერთპერპენდიკულარულ სიბრტყეში სიგრძის ყოველ 100 -200მმ მანძილზე და განსაზღვრავენ ელიფსურობას და არათანაბარ ცვეთას. კრეიცკოფის პოჭოჭიკს ზომავენ მიკრომეტრით ორ კვეთაში ჰორიზონტალურ და ვერტიკალურ სიბრტყეში. 18 პარალელებს და ცოციებს უკეთებენ დათვალიერებას, ზომავენ ღრეჩოს მათ შორის მუშა და გვერდის ზედაპირებზე ცოციას სამ მდგომარეობაში: ზედა მკვდარ წერტილში, შუა მდგომარეობაში და ქვედა მკვდარ წერტილში. მუხლა ლილვის ყელებს ზომავენ მიკრომეტრით სამ კვეთაში ჰორიზონტალურ და ვერტიკალურ სიბრტყეში რის შემდეგ დგინდება ცვეთა, ელიფსურობა, კონუსურობა და კასრისებრობა. მუხლა ლილვის დეფლექცია (раскеп) იზომება სპეციალური ინდიკატორით მუხლა ლილვის ყბების ოთხ მდგომარეობაში ზმწ, ქმწ, მარცხენა და მარჯვენა ბორტი. მუხლა ლილვის დაჯდომა (просадка) იზომება ორ კვეთაში დაჯდომის კავის და ცეცის მეშვეობით. მექანიზმების სრიალის საკისრებში ღრეჩო იზომება ცეცით, ხოლო იქ სადაც ასეთი გაზომვა შეუძლებელია ღრეჩოს გაზომვა ხდება ტყვიის ამონაწურის მეშვეობით. ტურბოკომპრესორების რევიზიის დროს ზომავენ ღრეჩოებს გამდინარე ნაწილში და შემჭიდროებებში; ამ დროს როტორს გადაძრავებენ გაზების სვლის მიმართულებით და აყენებენ ფორმულარში მითითებულ პოზიციაში. რადიალურ და ღერძულ ღრეჩოებს ზომავენ ცეცით მშენებელი ქარხნის მითითებულ ადგილებში. გაზომვებს იმეორებენ როტორის 900-ით შემობრუნებისას. როტორის დაჯდომას (просадка) განსაზღვრავენ დაჯდომის კავის (просадочная скоба) მეშვეობით, ხოლო ღერძულ გადაადგილებას სახაზო ინდიკატორით დამაგრებულს ლილვის ბოლოსთან. ჯაჭვურ გადაცემას ათვალიერებენ, რომ განსაზღვრონ დეფექტების არსებობა. ჯაჭვის წაგრძელებას განსაზღვრავენ შტანგენფარგალის მეშვეობით. დეფექტების აღმოჩენა პნევმო და ჰიდრავლიკური გამოცდის მეშვეობით დეფექტაციის დაწყებამდე კვანძების ზედაპირიდან ხსნიან დამცავ საფარს, ნაკერებს წმენდენ ლითონის ჯაგრისით. მექანიზმების დეტალებს და მილგაყვანილობას გამოცდიან სიმკრივეზე და სიმჭიდროვეზე სასინჯ ჰიდრავლიკურ წნევით, რომელიც განისაზღვრება ფორმულით: Pს=(1,5+0,1K)·P სადაც Pს - სასინჯი ჰიდრავლიკური წნევაა, ბარებში K - კოეფიციენტი რომელიც განისაზღვრება მასალის, წნევის და ტემპერატურის მიხედვით P - მუშა წნევა ყოველ შემთხვევაში Pს ღებულობენ არანაკლებ 2 ბარისა, ხოლო გამაგრილებელ სივრცეებისათვის არანაკლებ 4 ბარს. კვანძების და დეტალების გამოცდას სიმკვრივეზე ჩვეულებრივ აწარმოებენ ქარხნის საამქროში, გემზე კი აწარმოებენ გასინჯვას ჰიდრავლიკურ სიმჭიდროვეზე წნევით მნიშვნელოვან ნაკლებით ვიდრე Pს. 19 განვიხილოთ გამოცდის პირობები მექანიზმების, მოწყობილობების, სისტემების და ნაკვეთურების სიმჭიდროვეზე. ორთქლის ქვაბების გამოცდას აწარმოებენ მიხეხილი არმატურის დროს, დახშულ დამცავ სარქველით და მჭიდროდ მორგებულ საძრომების სახურავებით. ქვაბის წყლით გავსების შემდეგ ქვაბში წნევას აწევენ გადასატანი ხელის ჰიდრავლიკური ტუმბოს მეშვეობით 5-10 წუთის განმავლობაში მუშა წნევამდე და ათვალიერებენ ქვაბს გარედან და საცეცხლეს მხრიდან. თუ გაჟონვები არ იქნა აღმოჩენილი წნევას აწევენ სასინჯ 1,25P წნევამდე და აჩერებენ 5 წუთის განმავლობაში, შემდგომ დაწევენ წნევას მუშა წნევამდე და აგრეძელებენ დათვალიერებას. ქვაბი ითვლება გამძლედ თუ არ აღმოჩნდება გაჟონვები და ამობურცულობები. თუ აღმოჩნდება მცირე დეფექტები მათი აღმოფხვრა შეიძლება წნევის მოხსნის შემდეგ და უტარდება ქვაბს ხელმეორე გამოცდა მუშა წნევით. ჰიდერავლიკური გამოცდის შემდეგ ქვაბს უტარდება გამოცდა ორთქლის წნევის ქვეშ და თუ არ იქნება ორთქლის ან წყლის გაჟონვები ქვაბი ითვლება გამოცდილად. თბოგამცვლელი აპარატები ისინჯება სიმკრივეზე და ჰერმეტიულობაზე შეკრებილ მდგომარეობაში თავისივე არმატურით წნევაზე Pს=1,25P. გემის პირობებში მილგაყვანილობები ისინჯება შემდეგი წნევებით: 1. ბალასტის, დაშრობის, სტატიკური წნევის ქვეშ მყოფი საწვავის მილგაყვანილობები 4 ბარ წნევით; 2. სატვირთო და ჩასაწმენდი, ორთქლის მილგაყვანილობა ( წნევამდე ≤ 7 ბარი) და ნამუშევარი ორთქლის მილები, საკვები და გადასატუმბი საწვავის მილები, ზეთის ჩასასხმელი, საწვავის გადასატუმბი მილები, მთავარი მექანიზმების საცირკულაციო ზეთის მილგაყვანილობა, ჰიდროამძრავების სისტემების მილგაყვანილობა - წნევით 1,25P, მაგრამ არანაკლებ 4 ბარით; 3. თხევადი ტვირთების გაცხელების სოსტემის მილები, ცისტერნების გათბობის ორთქლის მილები წნევით 2P, მაგრამ არანაკლებ 6 ბარით; 4. ორთქლის მილგაყვანილობა ( წნევით P> 7 ბარი) წნევით 1,25P; 5. საწვავის საჭირხნი მილები - წნევით 2 P, მაგრამ არანაკლებ 10 ბარით; 6. მთავარი და დამხმარე მექანიზმების მტკნარი და ზღვის წყლის და თბოგამცვლელი აპარატების მილგაყვანილობა წნევით 1,25 P, მაგრამ არანაკლებ 2 ბარით. 7. ჩასასხმელი, საჰაერო და საზომი, შპიგატების, აირგამომშვები, საწვავის და ზეთის გადამღვრელი, ჩასადენი და ჩამოსაშვები მილგაყვანილობები ისინჯება მათი შევსებით მთელ სიმაღლეზე; 8. სტატიკური წნევის ქვეშ მყოფი ზეთის დაწნევის მილგაყვანილობა 2 ბარი წნევით; 9. ორთქლის ქვაბების დამცავი სარქველების ატმოსფერული მილები, აირგამომშვები მილები - მოქმედებაში გამოცდით; 10. არმატურა შეკრებილ მდგომარეობაში წნევით 1,25 P გემის კორპუსის ნაკვეთურები და კონსტრქუციები ჩვეულებრივ ისინჯება დოკში დგომის დროს. ცისტერნები და ნაკვეთურები წყლის და ნავთობპროდუქტების შესანახად ისინჯება მათი წყლით გავსებით საჰაერო მილების ზედა პირამდე, მაგრამ არანაკლებ 2,5 მეტრის სიმაღლეზე იმ გემბანიდან, რომლის ქვეშაც არის განთავსებული ცისტერნა. 20 წყალშუღწევი დაკეტვები ისინჯება წყლის ჭავლის ან ჰაერის მეშვეობით. დეფექტების აღმოჩენა კაპილარული დეფექტოსკოპიის მეთოდით მექანიზმების, სისტემების და მოწყობილობების დეფექტაციის პროცესში ვიზუალური დათვალიერებით ვლინდება მნიშვნელოვანი ზომის დეფექტები: გატეხვები, ბზარები, ამოჭმები და სხვა. უმეტეს შემთხვევაში ასეთი დეფექტები მოითხოვს სერიოზულ სარემონტო სამუშაოებს ან დეტალების შეცვლას. დეტალების საიმედობა, ხანგრძლივობა და სარემონტოდ ვარგისიანობა იზრდება თუ დეფექტი ვლინდება მის წარმოშობის ნაადრევ სტადიაზე. გემებზე ამისათვის გამოიყენება კაპილარულიი დეფექტოსკოპიის მეთოდი. ამ მეთოდით ავლენენ ბზარებს შიგაწვის ძრავების ( ცილინდრის სახურავებში გაზების მხრიდან, დგუშის თავებზე, ცილინდრის მილისებზე და სხვა) დეტალებზე, ტურბინების ფრთებზე, სანიჩბავ ხრახნებზე და სხვა მთავარ და დამხმარე მექანიზმების დეტალებზე. ყველაზე უბრალო და ხელმისაწვდომი მეთოდია ნავთის დეფექტოსკოპია. ამისათვის გასასინჯ დეტალს ათავსებენ ნავთიან ავზში ან ფუნჯით დაფარავენ წინასწარ კარგად გაწმენდილ დეტალის ზედაპირს, შემდგომ გაამშრალებენ ნავთისგან და წაუსვამენ ცარცის ხსნარს და აშრობენ. ბზარის არსებობისას მის ადგილას წარმოიქმნება მუქი კვალი. დეტალზე მსუბუქი დაკაკუნებით ეს პროცესი ჩქარდება. უფრო სრულყოფილი და თანამედროვე მეთოდს წარმოიქმნება ფერადი და ლუმინესცენციური მეთოდი. ამ დროს კარგად გაწმენდილ და გამშრალ ზედაპირს ფარავენ სპეციალური წითელი ფერის გამჭოლი სითხით ან ლუმინესცენციური სითხით. გარკვეული დროის დაყოვნების შემდეგ დეტალს წმენდენ და მას ფარავენ სამჟღავნ სითხით და ბზარის არსებობისას წარმოიქმნება მისი განლაგების გამოსახულება, ხოლო ლუმინესცენციური სითხის გამოყენებისას დაასხივებენ ულტრაიისფერი სხივებით და გამოჩნდება ბზარის კონტური მის არსებობის შემთხვევაში. დეფექტების და გაუმართაობების აღმოჩენის თანამედროვე მეთოდები დიაგნოსტიკის ხელსაწყოების გამოყენებით მექანიზმების დიაგნოსტიკის დანიშნულებაა დაუშლელად მათი მდგომარეობის დადგენა ტექნიკური მომსახურების და რემონტის დაგეგმარებისათვის, და აგრეთვე უეცარი მტყუნების და ავარიის თავიდან ასაცილებლად. მექანიზმების დაუშლელად დიაგნოსტირებისათვის არსებობს სპეციალური ხელსაწყოები, მათი გამოყენების მეთოდიკა და სპეცნორმები. გემებზე ამ სისტემის გამოყენებამ უჩვენა მაღალი ეფექტურობა, როგორც მექანიზმების გამართულ მდგომარეობაში შენარჩუნების და მათი საიმედობის მხრივ,ასევე ყველა სახის რესურსების დროის, სახსრების, მასალების და შრომის დაზოგვა. ტექნიკური დიაგნოსტიკის გამოყენება ამცირებს ტექ. მომსახურებას და რემონტის დანახარჯებს დაახლოებით 20-30%-ით. 21 მექანიკური დანადგარების დაუშლელად ტექნიკური მდგომარეობის დასადგენად არსებობს რიგი დიაგნოსტიკის ხელსაწყოები, მათ შორის: 1. დარტყმითი იმპულსების ინდიკატორი SPM - 43A (შვეცია): ყველა სახის გორგოლაჭ და ბურთულსაკისრების ტექნიკური მდგომარეობის და მათი შეზეთვის დასადგენად ყოველგვარი ტუმბოების, ელექტროძრავების, კომპრესორების, სეპარატორების და სხვა ბრუნვითი მოძრაობის მექანიზმების. აგრეთვე დიზელების ფრქვევანების, მაღალი წნევის საწვავის ტუმბოების მდგომარეობის ცენტრიდანულ ტუმბოებში კავიტაციის არსებობის და სისტემებიდან აირების გაპარვის დასადგენად; 2. უნივერსალური ვიბრომეტრი ,, AKASHI “ AVT-CZ ზოლური ფილტრით AVT –SB( იაპონია): ყოველგვარი მექანიზმების მდგომარეობის დასადგენად ვიბრაციის დონის მიხედვით მათი დაცენტრების მოშლის, ბალანსირების დარღვევის, დაშვებულზე მეტი ღრეჩოების, კავიტაციის, ფუნდამენტთან დამაგრების შესუსტების და სხვა დეფექტების გამოსავლენად, რომლებიც იწვევს ISO -ს სტანდარტების ნორმებზე მეტ ვიბრაციას; 3. დისტანციური თერმომეტრი ,, TERMOPOINT -80” (შვეცია): ტემპერატურების გასაზომად უკონტაქტო მეთოდით გადახურების, მუშაობის და გაგრილების რეჟიმის დარღვევის, დიზელების დგუშისქვეშა სივრცეში გაზების გარღვევის, მექანიზმების მბრუნავ დეტალების ტემპერატურის გასაზომად მათ შორის ელექტროძაბვის მყოფების, ჰაერის კომპრესორების მწარმოებლობის დადგენისას, ქვეშ თბოგამცვლელი აპარატების გაჭუჭყიანების დონის დადგენის დროს, თბოიზოლაციის მდგომარეობის დადგენისას და სხვა; 4. სხვადასხვა ტიპის და ზომის ენდოსკოპები:მექანიზმების შიგა ზედაპერების დასადგენად სათვალიერებელი ლუკიდან ან სხვა ღიობებიდან მექანიზმების დაუშლელად, მათ შორის დიზელების ცილინდრების და სანაწილებელი ლილვების მდგომარეობის, რედუქტორების, ტურბოსაჭირხნების შიგა ზედაპირების, ქვაბების მილების და სხვა ზედაპირების დასათვალიერებლად; 5. პნევმოინდიკატორი ПИ -2М(სსრკ): შიგაწვის ძრავების წვის კამერების სიმჭიდროვის, ცილინდრების მილისების, დგუშის რგოლების, შემშვები, გამოსაბოლქვი, ჰაერით გამშვების და დამცავი სარქველების მდგომარეობის დასადგენად; 6. ულტრაბგერითი სისქის საზომი ,, KRAUTKRAMEP DM -3” (გერმანია): ტუმბოების კორპუსების, მილგაყვანილობების, თბოგამცვლელი აპარატების კორპუსების, გემის კონსტრუქციების და სხვა ელემენტების ნარჩენი სისქის გასაზომად. დიაგნოსტიკური ხელსაწყოების გამოყენებით სრულდება შემდეგი სამუშაოებები, რომლებითაც დგინდება: 1. შიგაწვის ძრავებზე: ცილინდრების მილისების დაშვებულზე მეტი ცვეთა, დგუშის რგოლების ცვეთა, გატეხვა ან დგუშის ღარაკებში გაჭექვა, დგუშის თავზე ბზარების არსებობა ან გაწვა, შემშვები, გამოსაბოლქვი, ჰაერით გამშვები და დამცავი სარქველების არამჭიდროობა პნევმოინდიკატორით ПИ -2М ოთტაქტა ძრავების და მანოვაკუუმმეტრით ( - 1+6 ბარი) მთავარ ძრავებზე, რომლებსაც გააჩნია ელექტროამძრავიანი ლილვსაბრუნი მოწყობილობა; ცილინდრების მუშა ზედაპირების და დგუშების თავების მდგომარეობა, ცილინდრში ზეთის მიწოდება შტუცერების მიერ, გამოსაბოლქვი და გასაქრევი სარკმელების 22 მდგომარეობის, გაწვის და ბზარების გამოვლენა, მუშტა ლილვის და სხვა ძნელად მისადგომი ადგილების დათვალიერება ენდოსკოპების მეშვეობით; კრეიცკოფულ დიზელებში გაზების გარღვევა დგუშისქვეშა სივრცეში, ძრავას სხვადასხვა ნაწილების და კვანძების გადახურება დისტანციური თერმომეტრის ,,TERMOPOINT -80” -ის მეშვეობით; ფრქვევანების და მაღალი წნევის საწავის ტუმბეობის მდგომარეობის დადგენა (დამჭირხნი სარქველების გაუმართაობა, პლუნჟერული წყვილაკის ცვეთა, ფრქვევანების ნემსების ჩაკიდება, საფრქვეველების დაკოქსება); ძრავაზე არსებული მექანიზმების ბურთულ და გორგოლაჭსაკისრების მდგომარეობის დადგენა დარტყმითი იმპულსების ინდიკატორის SPM-43A-ს მეშვეობით. 2. ტურბოსაჭირხნებზე: როტორების დისბალანსი, სრიალის საკისრებში დაშვებულზე მეტი ცვეთა, საჭირხნის დეტალების და თვით მისი დამაგრების დარღვევა ვიბრომეტრის AVT-CZ-ის მეშვეობით; ბურთულ და გორგოლაჭსაკისრების მდგომარეობა ინდიკატორის SPM-43A-ს მეშვეობით. 3. ცენტრიდანულ, ხრახნულ, კბილანა, პლუნჟერულ და სხვა ბრუნვითი ტიპის ტუმბოებზე: ბურთულ და გორგოლაჭსაკისრების ტექ. მდგომარეობა, კბილანების, ხრახნების, პლუნჟერების ღრეჩოების სიდიდე, კავიტაცია ცენტრიდანულ ტუმბოების გამდინარე ნაწილებში ინდიკატორის SPM-43A-ს მეშვეობით; მბრუნავი ნაწილების დისბალანსი, ამძრავთან დაცენტრება, ფუნდამენტთან დამაგრების მოშვება, ცენტრიდანული ტუმბოების გამდინარე ნაწილის მდგომარეობა ვიბრომეტრით ,,AVT-CZ”; ცენტრიდანული ტუმბოების კორპუსების ნარჩენი სისქის დადგენა ულტრაბგერითი სისქის საზომით DM-3. 4. ცენტრიდანულ სეპარატორებზე: სეპარატორის და მის კიდულ ტუმბოებზე და ამძრავ ელ. ძრავას ბურთულ და გორგოლაჭსაკისრების ტექ. მდგომარეობის დადგენა ინდიკატორით SPM-43A; ვიბრაციული კონტროლი ვიბრომეტრით ,,AVT-CZ”; ტემპერატურული კონტროლი დისტანციური თერმომეტრით ,, TERMOPOINT -80”. 5. ჰაერის დგუშიან კომპრესორებზე: კომპრესორის და მისი ამძრავის ელ. ძრავას ბურთულ და გორგოლაჭსაკისრების, შემწოვ და დაჭირხნის სარქველების მდგომარეობის დადგენა ინდიკატორით SPM-43A; ვიბრაციული კონტროლი ვიბრომეტრით AVT-CZ (დაცენტრების მოშლა ამძრავთან, ფუნდამენტთან დამაგრების მოშვება); მწარმოებლობის დაქვეითება ნომინალურთან შედარებით და ტემპერატურული კონტროლი დისტანციური თერმომეტრით ,,TERMOPOINT -80” შემდეგი მეთოდით. პირველად დგინდება კომპრესორის ფაქტიური მწარმოებლობა ფორმულით: 23 , m3/სთ სადაც: Vბ - ბალონების ჯამური მოცულობა საითაც კომპრესორი ჭირხნავს ჰაერს, მ3 Pბ- ჰაერის წნევა ბალონში კონტროლის ბოლოს, ბარი Pს - ჰაერის წნევა ბალონში კონტროლის დასაწყისში, ბარი Θ - დაჭირხნის დრო Pს- დან Pბ -მდე, წთ tბ - ბალონის ტემპერატურა გაზომვის ბოლოს, 0C (იზომება დისტანციური თერმომეტრით ,,Termopoint – 80”. მწარმოებლობის დაქვეითება: სადაც Qნ არის კომპრესორის ნომინალური მწარმოებლობა, მ3 კომპრესორის ტექნიკური მდგომარეობა მწარმოებლობის დაქვეითებისას: კარგი მდგომარეობა - <25% დამაკმაყოფილებელი - 25-40% არადამაკმაყოფილებელი - > 40% შენიშვნა: 1. გაზომვების დროს ბალონებიდან ჰაერის ხარჯვა უნდა იყოს გადაკეტილი. 2. თუ დაჭირხვნა მიმინარეობს რამოდენიმე ბალონში მაშინ მათი მოცულობა ჯამდება, ხოლო ტმპერატურა იღება საშუალო სიდიდე. 6. საჭის მოწყობილობაზე: ტუმბოების და მის ელ. ამძრავების ბურთულ და გორგოლაჭსაკისრების ტექ. მდგომარეობა ინდიკატორით SPM-43A; ვიბრაციული კონტროლი ვიბრომეტრით AVT-CZ ( ამძრავთან დაცენტრება, დამაგრების მოშვება და ტუმბეობის ნაწილების ცვეთა); საჭის ბალერსა და მილისებს შორის ღრეჩოს გასინჯვა ვიბროაჩქარების გაზომვის მეშვეობით ვიბრომეტრით AVT-CZ; ტემპერატურული კონტროლი დისტანციური თერმომეტრით,, TERMOPOINT -80”. 7. ვენტილატორებზე: ბურთულ და გორგოლაჭსაკისრების მდგომარეობა (SPM 43A); ვიბრაციული კონტროლი (AVT - CZ) ტემპერატურული კონტროლი (,,TERMOPOINT – 80’’) 24 8. თბოგამცვლელ აპარატებზე: დაბინძურების ხარისხი და გაცივების უნარის მარაგი (,,T – 80’’). შემდეგი მეთოდით: თბოგამცვლელი აპარატების (ზეთის და წყლის) დიაგნოსტიკა მდგომარეობს მათი გაცივების უნარის - η განსაზღვრით , რომელიც დგინდება ძრავადან გამომავალი და შემავალი წყლის (ზეთის) ტემპერატურის სხვაობის შეფარდებით თბოგამცვლელ აპარატიდან გამომავალ და შემავალ წყლის ( ზეთის) ტემპერატურის სხვაობასთან. მთავარი ძრავას მტკნარი წყლის გამაცივებლის გაცივების უნარის განსაზღვრის მაგალითი: t1 =70 (წყლის ტემპერატურა გამაცივებელში შესვლისას) t2= (წყლის ტემპერატურა გამაცივებელიდან გამოსვლისას) Δt გამაცივებლის = t3 = (წყლის ტემპერატურა ძრავაში შესვლისას) tu = (წყლის ტემპერატურა ძრავიდან გამოსვლისას) Δt ძრავას = ნორმატიული სიდიდეები მდგომარეობის დასადგენად: კარგი მდგომარეობა - ≤0,5 დამაკმაყოფილებელი - 0,5-0,7 არადამაკმაყოფილებელი - > 0,7% ტროპიკულ ზონაში ცურვისას დასაშვებია - 0,9 თუ სისტემა მუშაობს ორ გამაცივებლით, თვითეულის გარდა საჭიროა მათი გაცივების უნარის განსაზღვრა: = ჯ ; თბოგამცვლელი აპარატების კონტროლის სქემა t1 t2 თბოგამცვლელი აპარატი t3 t4 ძრავაში 25 ძრავადან თერმოსტატი ზემოთხსენებულ მექანიზმების დაუშლელად მათი ტექ. მდგომარეობის დადგენის შედეგად მიიღწევა: მექანიზმების ფაქტიური მდგომარეობის დადგენა და საჭირო ტექ. მომსახურების ან რემონტის ჩატარება თავის დროზე, რაც გამორიცხავს მათ უეცარ მტყუნებას და გატეხვას და დიდ დანახარჯებს მათი აღდგენისათვის; რემონტის წინა დეფექტაციის ჩატარება საჭირო მოცულობის რემონტის დასადგენად; საკლასიფიკაციო საზოგადოებისათვის მექანიზმების დაუშლელად წარდგენა მათი რიგითი დამოწმების დროს; გემების სათადარიგო ნაწილებით წინასწარი მომარაგება ფაქტიურად საჭირო ოდენობით. 7. სარემონტო სამუშაოების ტექნოლოგიური პროცესი გემის მექანიზმების რემონტი შედგება შემდეგი ძირითადი ეტაპებისაგან: 1. 2. 3. 4. 5. 6. მოსამზადებელი სამუშაოების შესრულება; დემონტაჟი, დაშლა და დეტალების გაწმენდა; დეფექტაცია და ხარვეზების აღმოჩენა; რემონტის ტექნოლოგიის შედგენა; რემონტის ჩატარება; მექანიზმის შეკრება და გამოცდა. ზემოთხსენებული ყველა ოპერაციის ზედმიწევნით შესრულებაზეა დამოკიდებული ჩატარებული რემონტის ხარისხი და გარემონტებული მექანიზმის უმტყუვნო და ხანგრძლივი მუშაობა. მოსამზადებელი სამუშაოები, დემონტაჟი, დაშლა და დეტალების გაწმენდა იმის გათვალისწინებით, რომ გემზე არსებობს უამრავი სხვადასხვა ტიპის მექანიზმი, მოსამზადებელი სამუშაოები უნდა დაიწყოს მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციის შესწავლით, რომელშიც როგორც ცალკეული კვანძების წესი მოცემულია პროფილაქტიკური რემონტის თავისებურებანი, მინიშნებულია დათვალიერების, შემოწმების და გამოცდის მითითებები, აღწერილია იმ სპეციალურ ინსტრუმენტების და სამარჯვების გამოყენება, რომლებიც აადვილებს და აჩქარებს სარემონტო სამუშაოების შესრულებას. ინსტრუქციის მზადყოფნაში, დამუშავების რომლებმაც შემდეგ უნდა საჭიროა ჩაატარონ დარწმუნება სარემონტო იმ სამუშაოები, პერსონალის მათ მიერ უსაფრთხოების ტექნიკის მოთხოვნების შესრულება, მომზადებული უნდა იქნას საჭირო ინსტრუმენტი, სამარჯვები, მასალები, ტვირთამწევი მოწყობილობები , ზედმიწევნით 26 უნდა მომზადდეს სამუშაო ადგილი და მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლება სარემონტო სამუშაოების დაწყება. სამუშაო ადგილას დემონტირებული საჭიროა, რომ ყოველთვის იყოს დაცული სისუფთავე. დეტალები ისე უნდა იქნას დამაგრებული, რომ არ მოხდეს მათი თვითნებური გადაადგილება, დეტალების ზედაპირი და სამანქანო განყოფილების ფენილები უნდა იყოს გაწმენდილი და მშრალი. მექანიზმების დაშლისას უნდა მოხდეს დეტალების მარკირება, რომ შეკრების დროს დაყენდეს თავისავე ძველ ადგილას რომ არ საჭიროებდეს მათი თავიდან ურთიერთ მოგორვას რაც იწვევს გადამეტებულ მათ ცვეთას. დაშლის შემდეგ მექანიზმის დეტალებს წმენდენ ჭუჭყისაგან, ჟანგისაგან, საწვავის და ზეთისაგან, საჭიროების შემთხვევაში ძველ საღებავისაგან. გემის პირობებში დეტალების გასაწმენდად გამოიყენება შემდეგი მეთოდები: თერმიული გაწმენდა - სანთურას ალით ზედაპირზე ზემოქმედებით; მექანიკური გაწმენდა - მავთულებიანი ჯაგრისით, ქლიბით, სახეწით, ზუმფარით; ქიმიური გაწმენდა - სხვადასხვა გამხსნელების გამოყენებით. დაშლის და გაწმენდის შემდეგ დეტალებს უტარდება დეფექტაცია. დეტალები, რომლებსაც არ ესაჭიროება რემონტი, უნდა იყოს შეპოხილი და დაწყობილი ისეთ ადგილას, რომ არ მოხდეს მათი დაზიანება, ხოლო დეტალების ხვრელები დახშობილი. თუ მექანიზმის რემონტი სრულდება გემის ზღვაში ყოფნის პირობებში, ყველა მოხსნილი დეტალი საიმედოდ უნდა დამაგრდეს. მუშაობის უნარის დაკარგულ დეტალებს უტარდება გულდასმითი დათვალიერება, რომ განისაზღვროს მათი რემონტის შესაძლებლობა და მიზანშეწონილობა. ლითონთა შედუღება შედუღება არის დეტალების უშლელი შეერთების ტექნოლოგიური პროცესი, როდესაც ხდება დეტალების ურთიერთ შედნობა რის შედეგადაც წარმოიშვება მტკიცე კავშირი, რომელიც დაფუძნებულია ატომთაშორის ურთიერთქმედებაზე. შენადუღი შეერთების მიღების ძირითადი ეტაპებია: ა) ლითონის შედუღებადობის განსაზღვრა; ბ) შედუღების მეთოდის და შედუღების მასალების შერჩევა; გ) შეერთების ტიპის შერჩევა და შედუღების ნაწიბურების მომზადება; დ) შედუღების რეჟიმის განსაზღვრა; ე) შედუღების შესრულება; ვ) შედუღების ხარისხის კონტროლი. ა) ლითონის შედუღების ტექნოლოგიური არსი მდგომარეობს ხარისხიანი შედუღების შეერთების მიღება. არსებობს კარგი, დამაკმაყოფილებელი, შეზღუდული და ცუდი შედუღებადობის მასალები. შედუღებადობის შეფასება ხდება ქიმიური შემადგენლობის, სტრუქტურის და თვისებების მიხედვით. ბ) გემის პირობებში გამოიყენება ხელის ელექტრორკალური და აირშედუღება. უმეტესად გამოიყენება ელქტრორკალური შედუღება ცვლადი ან მუდმივი დენით. აირით შედუღება უფრო მიზანშეწონილია თხელფურცვლოვანი მასალის, სპილენძის და მისი შენადნობების, რჩილვისას, ასევე ტექნოლოგიურ გახურების დროს. შედუღების მასალების 27 შერჩევისას გათვალისწინებული უნდა იყოს საჭირო შედუღების ხარიხი და შედუღების მეთოდი. ელქტრორკალურ შედუღებისას გამოიყენება ელექტროდები ხარისხიანი დაფარვით და ნახშირის ელექტროდები.აირით შედუღებისას გამოიყენება ჟანგბადი და საწვავი აირი ( აცეტილინი, პროპან-ბუთანი) ბალონებიდან, წნელები და ფლუსები. გ) შეერთების ტიპის შერჩევა და შედუღების ნაწიბურების მომზადება ნაჩვენებია ნახ. 3ზე. ყველაზე უფრო გავრცელებულია პირაპირ შედუღება. ნახ. 3. შესადუღი ნაკერების ნაწიბურების მომზადება a - მოქიმვა, b- ნაწიბურების გამოყვანის (разделка) გარეშე, c- ცალმხრივი გამოყვანა, d- ორმხრივი გამოყვანა დ) შედუღების რეჟიმის განსაზღვრისას პირველად შეარჩევენ ელექტროდის დიამეტრს ლითონის სისქის მიხედვით და შემდეგ შედუღების დენის ძალას. ზედაპირული შედუღებისას შეიძლება გამოყენებული იქნას შემდეგი საორიენტაციო მონაცემები: ლითონის სისქე, მმ 0,5 -1 1-2 ელექტროდის დიამეტრი, მმ - 1-1,5 შედუღების დენი, ამპ. 20-60 2-5 1,5-2,5 50-100 2,5-4 5-10 10-20 20-ზე მეტი 4-5 5-6 6-8 80-200 160-280 230-360 280-560 ვერტიკალური შედუღებისას მოცემული დენის ძალა უნდა შემცირდეს 10-15%-ით, ხოლო ჭერისებური (потолочный) შედუღებისას კი 15-20%-ით. აირული შედუღებისას განისაზღვრება სანთურის დაბოლოების განივკვეთი, რომელიც დამოკიდებულია შედუღების ლითონის სისქეზე: სანთურის ნომერი - 1 2 3 4 5 6 7 ფოლადის სისქე, მმ - 0,5-1,5 1-2,5 2,5-4 4-7 7-11 10-18 17-30 ე) შედუღება სრულდება კვალიფიცირებული შემდუღებლების მიერ, რომლებსაც გააჩნია სათანადო კვალიფიკაცია და სერტიფიკატი. ვ)გემის პირობებში შედუღების ხარისხს სინჯავენ ვიზუალური დათვალიერებით. ამის გარდა გამოიყენება ნავთის სინჯის მეთოდი, წყლის ჭავლთან ან ჰაერით გამოცდა. 28 ლითონთა დადუღება დადუღება არის ნაკეთობის ზედაპირზე ლითონის შრის დადუღება დეტალის გეომეტრიული ზომების აღსადგენად, ან ცვეთისუნარიანობის, ცეცხლგამძლეობის, მჟავამედეგობის და სხვა თვისებების გასაზრდელად. გემის პირობებში გამოიყენება ხელით დადუღება რკალური და აირული შედუღების მოწყობილობის გამოყენების მეშვეობით. როგორც შედუღების დროს აქაც უნდა იყოს გათვალისწინებული ლითონების შედუღებადობის ტექნოლოგია. ლითონთა რჩილვა რჩილვა არის ტექნოლოგიური პროცესი რომლის დროსაც მიიღწევა ნაკეთობების ნაწილების შეერთება მათ შორის გამდნარი სხვა ლითონის შეყვანით, რომლის დნობის ტემპერატურა უფრო დაბალია ვიდრე შესაერთებელ დეტალების. გემის პირობებში გამოიყენება რჩილვა რბილი და მაგარ სარჩილებით. რჩილვის დროს გამოიყენება ელექტროსარჩილი, სარჩილი ლამპა ან აირსანთურა. რჩილვა ხორციელდება ფლუსების გამოყენებით. საზეინკლო დამუშავება გემების ტექ. საშუალებების რემონტის დროს საზეინკლო სამუშაოები არის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილი. საზეინკლო დამუშავების ძირითდი ოპერაციებია: მონიშვნა, ჩეხა, ჭრა, შემოქლიბვა, გაბურღვა, ზენკერვა, გაფართოება(развертывание), კუთხვილის მოჭრა, შაბვრვა, მილესვა, დაყვანა (доводка). მონიშვნა - დეტალზე ან ნამზადზე ხაზების დასმა იქ სადაც უნდა მოხდეს დამუშავება. ეს ხორციელდება საკაწრელის (тертилка) და საწერტელის (кернер) მეშვეობით წინასწარ გაწმენდილ და ცარცით ან სწრაფშრობად საღებავით დაფარულ ზედაპირზე. ჩეხა - ეს ხორციელდება, როდესაც საჭიროა ნამზადზე მნიშვნელოვანი შრის მოცილება დარტყმითი ინსტრუმენტის გამოყენებით როგორიცაა ღოჯი (зубило) და თენგი (крейцмейсель). ჭრა - მასალის ან ნამზადის ნაწილებად დაყოფა. გემის პირობებში ეს ხორციელდება ლითონსაჭრელი მაკრატლით, ხერხუნით (ножовка) მილსაჭრელით და ასევე აირშედუღების და ელექტროშედუღების მეშვეობით. შემოქლიბვა - ლითონის შრის მოცილება ქლიბების მეშვეობით. არსებობს უხეში შემოქლიბვა საქლეში (драчевый) ქლიბის მეშვეობით, ნახევრადსუფთა შემოქლიბვა საპირე (личной) ქლიბის მეშვეობით და სუფთა შემოქლიბვა ხავერდა (бархатный) ქლიბის მეშვეობით. გაბურღვა - ბურღის მეშვეობით ნახვრეტის მიღება. გემის პირობებში გაბურღვებს აწარმოებენ საბურღი ჩარხის და ხელის დრელის მეშვებოთ. მნიშვნელოვანია ბურღის 29 სწორი გალესვა სალეს ჩარხზე, წვეროს კუთხე უნდა იყოს ფოლადისათვის, თუჯისათვის და ბრინჯაოსათვის - 1180, სპილენძისთვის - 1250, თითბერისათვის -1300, ალუმინის შენადნობებისა და ბაბიტისათვის - 1400, პლასტმასებისათვის - 80-900. წვეროს კუთხის გასაზომად არსებობს სპეციალური შაბლონები. ზენკერვა - ნახევრადსუფთა დამუშავება წინასწარ გაბურღული ნახვრეტის. ეს ოპერაცია ჩვეულებრივ სრულდება გაფართოების ოპერაციის წინ და იძლევა 3-4 კლასის სიზუსტის და 5-6 კლასის სისუფთავის ნახვრეტს. საჭრელი ინსტრუმენტად გამოიყენება ზენკერი, რომელსაც გააჩნია სამი ან ოთხი მჭრელი პირი. გაფართოება - ეს არის ნახვრეტის სუფთა დამუშავება გაბურღვის და ზენკერვის შემდეგ 2-3 კლასის სიზუსტის და 7-8 კლასის სისუფთავის ზედაპირის მისაღებად კუთხვილის მოჭრა - ხორციელდება შიგსახრახნის (метчик) და გარესახრახნის (плашка) მეშვეობით.ხარისხიანი კუთხვილის მისაღებად საჭიროა რომ სწორად იყოს შერჩეული შიგსახრახნი, გარესახრახნი და ბურღის დიამეტრი და აგრეთვე გამოყენებული უნდა იყოს შესაპოხ-გამაგრილებელი სითხეები (ოლიფა, ნავთი). გემებზე უმეტეს შემთხვევაში მოიჭრება მეტრული, დუიმური და მილური კუთხვილები. შაბვრა - არის ზედაპირების დამუშავების მეთოდი მექანიკური და შემოქლიბვის დამუშავების შემდეგ. ამისათვის გამოიყენება ბრტყელი, სამკუთხა და ფასონური შაბერები. ის ადგილები სადაც უნდა მოხდეს შაბვრა ვლინდება ზედაპირის სპეცილური საღებავის ( ბერლინის ლაჟვარდი берлинская лазурь) სასინჯ ფილაზე თხელი შრის წასმით და შეუღლების ზედაპირების მასზე გადაადგილებით სხვადასხვა მიმართულებით 3-4-ჯერ. ნაკეთობის ამობურცული ნაწილები იქნება შეღებილი და რომელიც უნდა იქნას მოცილებული შაბვრის მეშვეობით. შაბვრის ხარისხი განისაზღვრება ლაქების რაოდენობის მიხედვით. მაგალითად, შავი შაბვრისათვის უნდა იყოს ფართობზე 25×25მმ არანაკლებ 4 ლაქა, ნახევრადსუფთა შაბვრისათვის - 8-16 ლაქა, ხოლო სუფთა შაბვრისას - 20-25 ლაქა. მილესვა - ხორციელდება აბრაზიული მასალების გამოყენებით დეტალების ურთიერთშეუღლების ადგილების მიკვრის ხარისხის ასამაღლებლად. გემებზე ეს მეთოდი გამოიყენება მილგაყვანილობის არმატურის, შიგაწვის ძრავების შემშვები და გამოსაბოლქვი სარქველების, საწვავის აპარატურის და სხვა დეტალების მისალესად.. მისალესი მასალებია - სხვადსახვამარცვლოვანი პასტები, პასტა ,, გოი”, ალმასის აბრაზიული პასტები. დაყვანა - ეს არის მილესვის ნაირსახეობა და გამოიყენება უმაღლესი სიზუსტის ზომების მისაღებად. მილების ღუნვა მილების ღუნვას აწარმოებენ ცხელი ან ცივი მეთოდით. ამ ოპერციას წინ უძღვის შაბლონების მომზადება. გემზე შაბლონების მოსამზადებლად გამოიყენება მავთულები 5-10 მმ დიამეტრის. 30 ცხელი ღუნვა გამოიყენება დიდი დიამეტრის ლითონის მილების დასამზადებლად, რომელიც არის რთული კონფიგურაციის და მცირე დიამეტრის ღუნით. რომ არ მოხდეს მოღუნვის ადგილას გოფრების წარმოქმნა მილს შიგნიდან ავსებენ სილით. ღუნვის ტემპერატურა ნახშირბადოვანი ფოლადისათვის უნდა იყოს 780-8500C. მილის მოღუნვისას მის ერთ ბოლოს ამაგრებენ სპეციალურ ფილაზე, გირაგზე ან საფრეზო ჩარხის მაგიდაზე, ხოლო მეორე მხარეზე მოსდებენს ძალას ( ხელით ან ტალებით). ცივი ღუნვა წარმოებს იმ მილების, რომელთა დიამეტრი არ აღემატება 38 მმ-ს. ლითონის პლასტიკურობის ასამაღლებლად მოღუნვის ადგილას აწარმოებენ მოწვას შემდგომი ნელა გაცივებით. პლასმასის მილების ღუნვა ანალოგიურია ცხელი ღუნვის - პირველად მილს ავსებენ სილით, აცხელებენ 120-1400C ცხელი ჰაერით, აირით ან ზეთით და შემდეგ აძლევენ საჭირო კონფიგურაციას. წებოებით შეერთება წებოებით შეერთება არის ტექნოლოგიური პროცესი, როდესაც საჭიროა მივიღოთ უშლელი შეერთება სხვადსახვა წებოების მეშვეობით. ეს ოპერაცია შედგება: ზედაპირის მომზადება, წებოს მომზადება, წებოს ფენის დადება და დაწებება. ამ დროს დაცული უნდა იყოს წებოს დამამზადებლის ტექნოლოგია ( ტემპერატურა, წნევა, დროს დაყოვნება). მექანიზმების შეკრება რემონტის შემდეგ მექანიზმების შეკრება წარმოებს დაშლის პროცედურების საწინააღმდეგოდ.სასურველია, რომ დაშლას და აწყობას აწარმოებდეს ეკიპაჟის ერთი და იგივე წევრები. დეტალებს შეკრებენ მარკირების თანახმად. შეკრების პროცესში ხელმეორედ ზომავენ ყველა იმ ზომებს, რომლებიც გაკეთდა დაშლის და დეფექტაციის დროს.ჩვეულებრივ ყველა მექანიზმის ექსპლუატაციის ინსტრუქციაში მოცემულია დაშლის და აწყობის ტექნოლოგია, რომელიც ზედმიწევნით უნდა იყოს შესრულებული. ეს ტექნოლოგია ითვალისწინებს დეტალების შეერთების სახეობას (მაგ. ჭექით შეერთება), სტატიკურ ბალანსირებას, შემჭიდროების შეკრებას და სხვა. მექანიზმების რემონტის და შეკრების დამასრულებელ ეტაპს წარმოედგენს გამოცდები, რომლებიც წარმოებს მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციის თანახმად. 8. შიგაწვის ძრავების რემონტი შიგაწვის ძრავების რემონტს უმეტეს შემთხვევაში აწარმოებს ეკიპაჟი გემის პირობებში და მხოლოდ ცალკეული ოპერაციები სრულდება საქარხნო პირობებში, რომლებიც მოითხოვს სპეციალურ მოწყობილობებს. ვინაიდან გემებზე არსებობს სხვადასხვა ტიპის და კონსტრუქციის დიზელები, ჩვენ განვიხილავთ ძირითადად ყველაზე უფრო ხშირად შემხვედრ ტიპიურ სარემონტო სამუშაოებს, რომლებიც სრულდება გემის ექსპლოატაციის პირობებში. 31 უსაფრთხოების ტექნიკის თავისებურებები დიზელის კარტერის გაღება, დათვალიერების ან სარემონტო სამუშაოების შესასრულებლად, დასაშვებია ძრავას გაჩერების 15-20 წუთის შემდეგ. დაუშვებელია კარტერში ღია ცეცხლის გამოყენება (ჭრა, შედუღება). კარტერში შესვლამდე უნდა იქნას მიღებული შემდეგი ზომები: 1. ძრავას ჰაერით გამშვებ მაგისტრალზე უნდა გადაიკეტოს სარქველი და სისტემიდან გამოშვებული ჰაერი; 2. ჩაირთოს ლილვსაბრუნი მოწყობილობა; 3. გაიღოს ინდიკატორული ონკანები ძრავას ცილინდრის სახურავებზე; 4. გადაიკეტოს საწვავის მიწოდება საწვავის ტუმბოებზე; 5. ძრავას გაშვების პულტზე ჩამოიკიდოს ფირნიში ,, არ გაუშვათ - კარტერში ხალხია’’; 6. თუ ძრავას კარტერის სიმაღლე 1800 მმ-ზე მეტია გამოყენებული უნდა იქნას ხარაჩოები; 7. კარტერში მოხსნილი დეტალები, ინსტრუმენტი ჭანჭიკები და ქანჩები არ უნდა განთავსდეს მოძრავ ნაწილებზე; 8. შეკრების შემდეგ საჭიროა ყურადღებით გაისინჯოს კარტერი უცხო საგნების არსებობაზე, ფრთხილად დავატრიალოთ ძრავა ლილვსაბრუნი მოწყობილობით, რის შემდეგ გამოვრთოთ ლილვსაბრუნი მოწყობილობა. ძრავას უძრავი დეტალები ექსპლოატაციის დროს ძრავას უძრავი დეტალები განიცდიან ცვალებად დაძაბულობებს, რომლებიც იწვევენ დაღლილობით ბზარებს. გემის პირობებში მათი (ფუნდამენტის ჩარჩო, სადგარი, კარტერის დეტალები, ანკერული კავშირები, ცილინდრის ბლოკი და მილისი) მდგომარეობა დგინდება ვიზუალურად და დეფექტები ვლინდება დათვალიერებით და მილისის გაზომვებით. დიზელის ცილინდრის მილისები განიცდიან ცვეთას, მუშაობის დროს მუშა ზედაპირზე წარმოიშვება ანაგლეჯები, კაწრულები, ბზარები, ხოლო გაგრილების ზედაპირზე კოროზიული და ეროზიული ამოჭმები. ექსპლოატაციის დროს მილისების მდგომარეობის კონტროლი ხორციელდება ვიზუალურად და გაზომვებით. ვიზუალურად დათვალიერება ხორციელდება ცილინდრის სახურავის მოხსნილ და დგუშის ამოღებულ მდგომარეობაში, ან ენდოსკოპის საშუალებით ცილინდრის სახურავზე არსებული ღიობებიდან (ფრქვევანას, შემშვებ და გამოსაბოლქვ სარქველების და სხვა) ან მილისის სარკმელებიდან. ცილინდრის მილისის შიგა დიამეტრი იზომება მშენებელი ქარხნის მითითებულ სქემით და ედრება დასაშვებ სიდიდეებს (იხ.დანართი.1). 32 ცილინდრის სახურავების დამახასიათებელი დაზიანებებია ბზარები. ისინი უმთავრესად წარმოიშვებიან ფსკერზე (სარქველების და ფრქვევანას ღიობებს შორის), ცილინდრულ ზედაპირზე (სარქველების ღიობები) და გარე კედლებზე. მათი გამოვლენა შესაძლებელია როგორც ვიზუალურად ასევე ფერადი დეფექტოსკოპიით და ჰიდრავლიკური გამოცდით. კარტერის გავრცელებული დეფექტებია - ბზარები, შეერთების სიმჭიდროვეს დარღვევა. ეს დეფექტები აღმოიჩინება ვიზუალურად ზეთის ჩამონადენის კვალზე. ძრავას მოძრავი დეტალები ძრავას მოძრავი ნაწილები მუშაობისას განიცდიან მნიშვნელოვან დინამიკურ დატვირთვებს, მაღალ ტემპერატურებს და შეზეთვის სიძნელეს. ამიტომ ექსპლოატაციის დროს მათ აქცევენ მეტ ყურადღებას და უფრო ხშირ დათვალიერებას. პირველ რიგში ძრავას მოძრავ დეტალებს ათვალერიებენ მათ დაუშლელად. დგუშის და ჭოკის მდგომარეობას განსაზღვრავენ საკონტროლო ლუკებიდან, დგუშისქვეშა სივრცის გაქრევის სარკმლებიდან; კრეიცკოფს, ბარბაცას და საკისრებს - კარტერის მხრიდან. ამ დროს აფასებენ დეტალების ზედაპირებს (ვიზუალურად), სამაგრ დეტალებს (დათვალიერებით და შემოკაკუნებით), ღრეჩოების სიდიდეს სათავე, ბარბაცას და ჩარჩოს საკისრებში, ცოციას და პარალელებს შორის (იზომება ცეცის მეშვეობით). განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევენ კარტერის ქვეშს და ძრავას სადგარის ჰორიზონტალურ თაროებს. ჩვეულებრივ ამ ადგილებში იყრის თავს ძრავას მოძრავ დეტალებიდან მომძვრალი სამაგრი დეტალები (ქანჩები, ჭანჭიკები, ჭილიბყურები (щплинты) და საკისრებიდან მომძვრალი ბაბიტი. ეს კი მიუთითებს სად უნდა მოიძებნოს და გარემონტდეს ესა თუ ის კვანძი. ამავე დროს სინჯავენ ძრავას ყველა შიგა ამძრავებს. დათვალიერებას ასრულებენ შესაზეთი სისტემის გასინჯვით ზეთის ტუმბოს ჩართულ მდგომარეობაში ყოფნისას. ამ დროს სინჯავენ ზეთის მიწოდებას ყველა შესაზეთ წერტილში, ზეთის მილების სიმჭიდროვეს, ზეთის მიწოდების რაოდენობას საკისრებში და სხვა შესაზეთ წერტილებში გამომავალი ზეთის ჭავლის სიდიდის მეშვეობით. მოძრავი დეტალების დათვალიერების დროს განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს უსაფრთხოების ტექნიკას, რადგანაც ძრავას კარტერის ყველა ზედაპირი დაფარულია ზეთით, დგუშისქვეშა სივრცის დათვალიერება გაძნელებულია მცირე სივრცის გამო და ამასთან ერთად ამ დროს საჭიროებს ლილვსაბრუნი მოწყობილობის გამოყენება, რაც კიდევ ადიდებს საფრთხეს. დგუშები თავისი კონსტრუქციით არსებობს მთლიანი და შედგენილი. დიდი სიმძლავრის დიზელების შედგენილი დგუშების თავი მზადდება ფოლადისაგან, ხოლო კალთობი თუჯისაგან. მათი ცილინდრიდან ამოღება ხდება მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციის მიხედვით. ნამწვისაგან გაწმენდის შემდეგ აწარმოებენ დეფექტაციას. დამახასიათებელი დაზიანებებია: განახეხები(натир), კაწრულები, ანაგლეჯები, ბზარები, ფსკერის ამოწვა, დგუშის და ცვეთისსაწინაღო რგოლების გატეხვა, რგოლრბის ღარაკებში 33 გაჭექვა, ღარაკებში ღრეჩოების გაზრდა, დგუშის თითების ცვეთა, სამაგრი დეტალების მოწყვეტა. დაზიენებები განისაზღვრება ვიზუალურად, დეტალების სამაგრების - შემოკაკუნებით, ხოლო ცვეთის სიდიდე - გაზომვებით. დგუშის შეკრების დროს განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს დგუშის თავის და კალთობის (юбка) ურთიერთმიკვრას (прилегание) - მორგებამ უნდა უზრუნველყოს, რომ ორი საღებავის ლაქა უნდა იყოს 1სმ2 ფართობზე, ხოლო დგუშის ჭოკის საყრდენი ზედაპირები არანაკლებ სამი ლაქა 1სმ2 - ზე. ჰიდრავლიკურ გამოცდას ატარებენ მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციის ან საკლასიფიკაციო საზოგადოების მოთხოვნის შესაბამისად. კრეიცკოფის დათვალიერდეს; ყელები შემდგომი ექსპლოატაციის მუშაობის პირობებში ვარგისიანობა პერიოდულად დგინდება ცვეთის უნდა სიდიდის მიხედვით და ყელების ზედაპირების მდგომარეობით. ცოციები და ბარბაცები თვალიერდება ისევე, როგორც კრეიცკოფები. მათი მდგომარეობა დგინდება ზედაპირების მდგომარეობით, ღრეჩოების სიდიდით და ბზარების არსებობით. ძრავას მოძრავი დეტალების შეკრებისას განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ქარხნულ და დაშლის დროს დადებულ ნიშნულებს. ეს მნიშვნელოვნად აადვილებს და აჩქარებს მონტაჟს. სამუშაოს დამთავრების შემდეგ ამოწმებენ დეტალების შეერთების სისწორეს, გადახრების არ არსებობას, საჭირო ღრეჩოების არსებობას, შემდგომ აკონტროლებენ დეტალების მოჭერას და მათ დაფიქსირებას ჭილიბყურებით (щплинты). ჩარჩოს, მრუდმხარას და სათავე საკისრები საზღვაო დიზელების საკისრებში გამოყენება სქელკედლიანი და თხელკედლიანი სადებები. კედლის სისქე პირველების უდრის (0,06÷0,10)d , მეორეების - (0,025÷0,05)d, სადაც d არის საკისრის ბუდის დიამეტრი (ანტიფრიქციული მასალის შრე არ ითვლება). ჩვეულებრივ, გემებზე არსებობს საკმარისი რაოდენობის ქარხნის მიერ დამუშავებული სათადარიგო საკისრები. ამიტომ მათი შეცვლისას ამოწმებენ მხოლოდ მათ მიკვრას ან მცირე მორგებას. გემის პირობებში ასევე შეიძლება ჩატარდეს დეფექტიანი საკისრის რემონტი მცირე ფართობების დადუღების გზით ან კვლავჩასხმით, შემდგომ გაჩარხვით და მორგებით ლილვთან. სათავე საკისარს ტოვებენ მუშაობაში იმ შემთხვევაში, თუ ანტიფრიქციული შრის 40% ზედაპირზე არის არაშეკრული ბეწვა ბზარები. დიდი სიმძლავრის თანამედროვე ძრავებზე ექსპლოატაციის პირობებში საკისრების კვლავჩასხმა როგორც წესი არ წარმოებს, რემონტი ხორციელდება დაზიანებული ადგილის დადუღებით აირშედუღების ალის მეშვეობით ან ელექტროდადუღებით ნახშირის ელექტროდით. 34 საკისრების ღრეჩოების რეგულირება წარმოებს მათი მონტაჟის შემდეგ ცეცით ან ტყვიის მავთულის ამონაწურით (выжимка свинцовая), ხოლო მცირე ძრავებზე სახაზო ინდიკატორის მეშვეობით ქარხნის ინსტრუქციის თანახმად. ტყვიის მავთული უნდა იყოს 0,2 – 0,3 მმ უფრო დიდი ვიდრე ღრეჩოს. სამი ასეთი ტყვიის მავთულს ათავსებენ ლილვის განივად ისე, რომ განსაზღვრული იქნას საკისრის შუაში და ბოლოებებზე ღრეჩოს სიდიდე. საკისრის მოჭერის და მოშვების შემდეგ მიკრომეტრით ზომავენ გაბრტყელებული ტყვიის მავთულის სისქეს რაც იქნება ღრეჩოს ნამდვილი სიდიდე. ღრეჩოების რეგულირებას აწარმოებენ სარეგულირებელი შუასადებების სისქის შეცვლით. ჩარჩოს საკისრებთან მუშაობის დროს რომ არ გაიფხაჭოს საკისრის ბუდე საჭიროა მუხლა ლილვის წამოწევა დომკრატის მეშვეობით, წამოწევის სიდიდე გაიზომება ინდიკატორის მეშვეობით. აირგანაწილების მექანიზმები ექსპლოატაციის პირობებში ყველაზე ხშირად უტარდებათ დიზელების შემშვებ და გამოსაბოლქვ სარქველებს პროფილაკტიკური რემონტი. მძლავრ დიზელების გამოსაბოლქვ სარქველების დასაჯდომ ადგილს დაადუღებენ სტელიტით ან ნიქრომით. აირგანაწილების მექანიზმებს პროფილაკტიკური რემონტის პერიოდულობა დამოკიდებულია მათ ფაქტიურ მდგომარეობაზე, რომელიც დგინდება დიაგნოსტიკური ხელსაწყოებით და ასევე ძრავას მუშაობის პარამეტრებით. ჩვეულებრივ პერიოდულობა არის 1000 - დან 4000 საათამდე და ძირითადად დამოკიდებულია ძრავას კონსტრუქციაზე, გამოყენებულ საწვავზე, თუ რა დატვირთვებით მუშაობს ძრავა, ექსპლოატაციის ხარისხზე და სხვა. ძირითადი ადგილები სადაც ვლინდება უწესივრობები: სარქველის და მისი ბუდის დაჯდომის ადგილები, შპინდელის ჭოკი და მისი მიმმართველი, მხრეულების მილისები და გორგოლაჭები, გამანაწილებელი ლილვის მუშტები და საკისრები. ნაწილების და კვანძების შეკრება წარმოებს ქარხნის ინსტრუქციის მიხედვით. ამ დროს ყენდება სითბური ღრეჩოები. საწვავის მიწოდების აპარატურა გემის დიზელებში უმთავრესად გამოიყენება მაღალი წნევის საწვავის პლუნჟერული ტუმბოები სარქველური (клапанный) და მკვეთარული (золотниковый) რეგულირებით, პლუნჟერის ერთი და იმავე სვლით და გამანაწილებელი ლილვის მუშტას ამძრავით. ძირითადად გამოიყენება დახურული ტიპის ფრქვევანები. საწვავის მიწოდების აპარატურის პროფილაქტიკური რემონტი მდგომარეობს მათი დეტალების ნამწვისგან გაწმენდაში, დათვალიერებასა და გაზომვებში, შეუღლების დეტალების მილესვაში, გაცვეთილი პლუნჟერული წყვილების, საფრქვეველის და სარქველების წყვილის შეცვლაში. საწვავის აპარატურის დაშლისას ყურადღება უნდა მიექცეს დეტალების განლაგებას მშენებელი ქარხნის ნიშანდებების მიხედვით. დეფექტაციის წინ საჭიროა დეტალების გარეცხვა სუფთა დიზელის საწვავით ან ნავთით. დეტალების დათვალიერება უნდა მოხდეს 35 ლუპით 10-ჯერადი გადიდებით. საწვავის აპარატურასთან იყოს მუშაობისას დაცული უნდა სისუფთავე. ყველა დეტალი წინასწარ უნდა შემოიქრას დაჭირხნული ჰაერით, გაირეცხოს გაფილტრული დიზელის საწვავით, მათი გაწმენდა ძენძით დაუშვებელია. საწვავის ტუმბოების შეკრებისას ისინჯება, რომ პლუნჟერის მილისი თავისუფლად შედიოდეს ტუმბოს კორპუსში. პლუნჟერის მბრუნავი კბილანა მილისი თავისუფლად უნდა ბრუნავდეს პლუნჟერის ნებისმიერ მდგომარეობაში. მარეგულირებელი ლარტყის თავისუფალი სვლა არ უნდა აღემატებოდეს 0,25 მმ, ხოლო ღრეჩო მას და ტუმბოს ხვრელს შორის არაუმეტეს 0,2 მმ. ტუმბოს პლუნჟერის წყვილის სიმჭიდროვე განისაზღვრება დაპრესვით. ტუმბოს ჰერმეტიულობა განისაზღვრება ტუმბოში წნევის აწევით (ხელით გატუმბვის ბერკეტით) ისე რომ ფრქვევანას ნემსი არ გაიღოს; სისტემა ითვლება ჰერმეტიულად თუ 15-20 წამის განმავლობაში ბერკეტი არ ჩამოიწია ქვევით. ფრქვევანას მდგომარეობა ისინჯება ნემსის 1/3 - ზე ამოწევით, საფრქვეველის 450 - ზე დახრით და ამ დროს ნემსი თავისი წონით თავისუფლად და მდოვრედ უნდა ეშვებოდეს სარქველის კორპუსში. ფრქვევანას შეკრების შემდეგ ხდება მისი გამოცდა სტენდზე. ზამბარას მოუჭერენ გაფრქვევის წნევამდე, როგორც მითითებულია ინსტრუქციაში. სტენდზე ისინჯება: ნემსის გაღების წნევა, გაფრქვევის ხარისხი, საფრქვეველის ნახვრეტების მდგომარეობა და ნემსის სიმჭიდროვე. ნახვრეტებიდან გამომავალი საწვავი უნდა იყოს ნისლისებური, ხოლო ფორმა - ერთნაირი. წნევის ნელად აწევისას უნდა ხდებოდეს საწვავის წილადური გაფრქვევა (მკვეთრი წილადური ხმა), რომელიც ქრება გაფრქვევის სიჩქარის ზრდისას. ნემსის სიმჭიდროვე ისინჯება წნევის აწევით გაფრქვევის წნევაზე 10-20 ბარი ნაკლები წნევით. ამ დროს საწვავის გამოდინება დაუშვებელია. საწვავის აპარატურის მონტაჟის დროს ყურადღება უნდა მიექცეს , რომ მისაბრჯენი ზედაპირები თანაბრად იყოს მიბრჯენილი, მილაკების კონუსური შეერთებები თანაბრად იყოს მოჭერილი გადახრების გარეშე. საბიძგელას გორგოლაჭი მუშტას უნდა ეყრდნობოდეს მთელ სიგრძეზე ღრეჩოს გარეშე. საწვავის წინსწრების კუთხე განისაზღვრება გამანაწილებელ ლილვზე მუშტა საყელურის განლაგებით. საწყის მდგომარეობად უნდა იყოს მიღებული ქარხნის მიერ აღნიშნული ნიშანდება. გადაადგილებენ წინსწრების გამანაწილებელი კუთხის ლილვის გასაზრდელად ბრუნვის მუშტა საყელურს მიმართულებით, ხოლო შესამცირებლად საწინააღმდეგოდ. რემონტის შემდეგ ძრავას გაშვების წინ საჭიროა გაისინჯოს მაღალი წნევის ტუმბოების ნულოვანი მიწოდება. ამ დროს ძრავას გასაშვებ პულტზე სახელურის ,,STOP’’ - ზე დაყენებისას არცერთმა საწვავის ტუმბომ არ უნდა მიაწოდოს საწვავი ტუმბოების ხელით გატუმბვისას ფრქვევანას მილებს. ნულოვანი მიწოდების რეგულირების დარღვევა ძრავასთვის წარმოადგენს დიდ საშიშროებას. მუხლა ლილვი 36 მუხლა ლილვი წარმოადგენს ძრავას უმნიშნელოვანეს და ძვირადღირებულ დეტალს. თავისი კონსტრუქციის მიხედვით მუხლა ლილვები არსებობს: მთლიანნაჭედი, შედგენილი და ნახევრადშედგენილი. ექსპლოატაციის პროცესში ლილვის ჩარჩოს და მრუდმხარას ყელები იცვითება, კარგავს სწორ ცილინდრულ ფორმას, ხდებიან ოვალურები, კონუსის მაგვარები, ანაგლეჯები, კასრისებრი. ყელების ძირითადი დაზიანებებია: კაწრულები, ბზარები, კოროზიული ამოჭმა, შეერთებებში მოშვებულობის წარმოშობა, ყელების შემოტრიალება ყბებში. დათვალიერებისას ყელებს ზომავენ სამ კვეთაში ჰორიზონტალურ და ვერტიკალურ სიბრტყეებში. თუ ცვეთის სიდიდე აჭარბებს დაშვებულს (იხ.დანართი. 2) ხდება მისი გასწორება. როგორც წესი, დიდი მოცულობის სარემონტო სამუშაოებს ასრულებენ გემთშემკეთებელ ქარხნებში, მცირე დეფექტებს - გემზე. კაწრულებს (риски), არაღრმა მეტნაბეჯებს (забоины) და სხვა უმნიშვნელო დაზიანებებს მოაგლუვებენ (зачищать) პირველად საპირე (личной) შემდეგ კი ხავერდა ქლიბებით, მიხეხავენ და აპრიალებენ. ამ ოპერაციის ჩატარების დროს მუხლა ლილვის ყელში არსებულ ზეთის ხვრელებს კეტავენ საცობებით. ჩვეულებრივ, მუხლა ლილვების სერიოზული რემონტი სრულდება გემთშემკეთებელ ქარხნებში, მუხლა ლილვის დემონტაჟით და მექანიკურ საამქროში გადატანით. თუ ლილვის ყელებზე წარმოიქმნება მნიშვნელოვანი დეფექტები (ანაგლეჯები, დაშვებულზე მეტი ელიფსურობა, კონუსურობა, კისრისებრობა, ღრმა კოროზიული ამოჭმები, ზედაპირული ბზარები) ლილვის რემონტი შესაძლებელია გემზეც მუხლა ლილვის ამოღების გარეშე. ეს ოპერაცია წარმოადგენს ძაან რთულს და წარმოებს იშვიათად მაღალი დონის სპეციალისტების მიერ გადასატანი სპეციალური დაზგის მეშვეობით. ექსპლოატაციაში, მუხლა ლილვის ღერძის მდგომარეობის დასადგენად, იზომება ლილვის დეფლექცია (раскеп). მუხლა ლილვის დეფლექცია (раскеп)- ეს არის მრუდმხარას დრეკადი დეფორმაცია ლილვის 1800-ზე შემოტრიალებისას, ე.ი. ეს არის ორ დიამეტრულად მოპირდაპირე მდგომარეობაში მყოფ მუხლა ლილვის ყბებს შორის გაზომილი მანძილების სხვაობა. იზომება სპეციალური ინდიკატორის მეშვეობით ოთხ მდგომარეობაში: ქმწ, ზმწ, მარცხენა ბორტი, მარჯვენა ბორტი. დეფლექცია შეიძლება იყოს დადებითი დ უარყოფითი. თუ lზმწ>lქმწ და lმარჯვ.ბ > l მარცხ. ბ მაშინ დეფლექცია არის დადებითი; თუ პირიქით დეფლექცია არის უარყოფითი. გაზომილი მონაცემების თანახმად ნომოგრამის მეშვეობით (იხ.ნახ.4) დაასკვნიან საჭიროებს თუა არა მუხლა ლილვის გადაწყობა (переукладка). 37 ნახ.4 მუხლა ლილვის დეფლექციის ნომოგრამა 1 - კარგი მდგომარეობა, 2- დამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა, 3 - ექსპლოატაციაში დასაშვები 4- არადამაკმაყოფილებელი მუხლა ლილვის ჩარჩოს საკისრების ქვედა სადებების ცვეთის სიდიდე განისაზღვრება ლილვის დაჯდომით სპეციალური სამარჯვით (იხ.ნახ.5) ნახ.5 მუხლა ლილვის დაჯდომის გაზომვა ჯაჭვური და კბილანა გადაცემები თანამედროვე დიზელებში მუხლა ლილვიდან გამანაწილებელ ლილვამდე და მართვად გამოსაბოლქვ ფარსაკეტებამდე გადაცემა ხორციელდება ჯაჭვურ ან კბილანა გადაცემის მეშვეობით. მათი მდგომარეობა გავლენას ახდენს ძრავას აირგანაწილებაზე. ამ ამძრავების დეტალების მდგომარეობა დგინდება მუხლა ლილვის ნახევარი ბრუნით დატრიალდებით ლილვსაბრუნი მოწყობილობით, რომლის დროსაც ფიქსირდება მქნევარას მდგომარეობა (გრადუირების მიხედვით) და გამანაწილებელ ლილვზე და მის ერთერთ საკისარზე ნიშანდების დასმით. შემდგომ ნელ-ნელა აბრუნებენ მუხლა ლილვს ლილვსაბრუნი მოწყობილობით უკუ მიმართულებით მუშტა ლილვის მოძრაობის დაწყებამდე, რომელიც დგინდება დადებული ნიშანდების მიხედვით. მუხლა ლილვის მქნევარას შემოტრიალების კუთხე ამ დროს მუშტა ლილვის უძრავად ყოფნისას უჩვენებს გადაცემის ცვეთის სიდიდეს. თუ ეს სიდიდე აჭარბებს აირგანაწილების ფაზების რეგულირების დაშვებას (±30)ამძრავს უნდა ჩაუტარდეს დეფექტაცია და რემონტი. 38 ჯაჭვური გადაცემები ექსპლოატაციის დროს იცვითება ჯაჭვის ან ვარსკვლავას გადახრის შედეგად, კბილებს და გორგილაჭებს შორის მყარი ნაწილაკების მოხვედრის, ზეთის დაბალი ხარისხის ან წყლის მოხვედრის შედეგად. ყველაზე უფრო დამახასიათებელი დეფექტებია ვარსკვლავების დაზიანება, კოროზიული ამოჭმა, ღარაკების ამოგლეჯა, განახეხების წარმოქმნა. კბილანა ვარსკვლავა თვლების კბილების დასაშვები ცვეთა, რომელიც განისაზღვრება ღარაკის სიღრმის გადიდებით, 1,2 და 3,5 დიუმის ჯაჭვებისათვის არ უნდა აღემატებოდეს სათანადოდ 0,9 და 3მმ-ს. დაშვებულზე მეტი ცვეთისას ან ბზარების აღმოჩენისას კბილანა ვარსკვლავა თვალი უნდა შეიცვალოს. ჯაჭვის ცვეთა დამოკიდებულია მის წაგრძელებაზე, რომელიც განისაზღვრება შემდენაირად: ჯაჭვს დაჭიმავენ ლილვსაბრუნი მოწყობილობის მეშვეობით და შაბლონით ზომავენ წაგრძელებას. ჯაჭვის დასაშვები წაგრძელება არ უნდა აღემატებოდეს 1,5%-ს. ჯაჭვის რემონტის დროს უკეთებენ გულდასმით დეფექტაციას ყოველ რგოლს, მახვილ ნაწიბურებს შემოქლიბავენ რადიუსით 1-2 მმ, თუ ჯაჭვის რგოლის ყბების ცვეთა აღემატება 30%-ს რგოლს ცვლიან. ნახ.6 გორგოლაჭებიანი ჯაჭვის დასაშალი სამარჯვები 1- მისაბჯენი ჭანჭიკი, 2 - სახსნელი, 3- ჯაჭვის ყბა, 2- 4- გორგოლაჭი, 5- თითი კბილანა გადაცემები დაბალი ხარისხის ზეთის გამოყენებისას, მაღალი ტემპერატურის გამო, გარეშე საგნების მოხვედრისას, კბილანების საკისრების არათანაბარი ცვეთის და სხვა მიზეზების გამო კარგავენ მუშაობის უნარს. მათში წარმოიქმნება ლითონის გამოფხვრა (выкрашивание) ე.წ. პიტინგი, ჩაჭექა (заедание), ცვეთა, კბილების გატეხვა, კბილანა თვლების ღერძების ურთიერთმდებარეობის დარღვევა. კბილების დათვალიერება უნდა მოხდეს გამადიდებელი ლუპის მეშვეობით. კბილანა თვლებს, რომლებსაც გააჩნია კბილების ამოტეხა, ბზარები, კბილების მნიშვნელოვანი ცვეთა, ცვლიან ახლებით. კბილების მექანიკურ დაზიანებებს ასწორებენ შაბვრით და შემოქლიბვით. დეფექტაციის და შეკრების დროს განსაკუთრებული ყურადღებას აქცევენ ღერძების არაპარალელურობას და გადახრას. გაზომვებს აწარმოებენ ტყვიის მავთულის ნაჭდევის (оттиск) მეშვეობით ან მიკრომეტრული შტიხმასის მეშვეობით და ადარებენ დასაშვებ მნიშვნელობებს (ნახ.7) 39 ნახ. 7. კბილებს შორის ღრეჩოს გაზომვა 1- ტყვიის მავთული, 2- ტყვიის მავთულის ნაჭდევი ცილინდრული კბილანა თვლების ურთიერთმოდებას სინჯავენ საღებავის მეშვეობით ( ნახ.8) და არეგულირებენ შაბვრის მეშვეობით ისე, რომ კბილების ურთიერთმოდება იყოს 75-80% კბილის სიგრძის. კონტაქტის გადიდება ხდება თვლების მისახმარისების შედეგად პასტა ,,გოის” მეშვეობით ისე, რომ მოდების კონტაქტმა შეადგინოს 90-96% სიგრძეში და არანაკლებ 40% სიმაღლეში. ნახ. 8 კბილანა თვლების საღებავზე გასინჯვა 1- ნორმალური მდომარეობა, 2- თვლების ღერძები არაპარალელურობა, 3- თვლების ღერძების არაპარალელურობა, ცენტრთშორისი მანძილი შემცირებულია, 4- თვლების ღერძები არაპარალელურობა, ცენტრთშორისი მანძილი გადიდებულია, 5- თვლების ღერძები პარალელურობა, მაგრამ ცენტრთაშორისი მანძილი გადიდებულია, 6- თვლების ღერძები პარალელურია, მაგრამ ცენტრთაშორისი მანძილი შემცირებულია ტურბოსაჭირხნები ექსპლოატაციის პერიოდში სხვადასხვა მიზეზების გამო (კონსტრუქციული ნაკლოვანებები, ექსპლოატაციის დბალი ხარისხი, ცალკეული ელემენტების გატეხვა და სხვა) ტურბოსაჭირხნების კვანძებში და დეტალებში წარმოიშვება დეფექტები. მათი გამოვლენისათვის ტურბოსაჭირხნს შლიან და ათვალიერებენ. დასაშლელად გამოიყენება სპეციალური ინსტრუმენტები და სამარჯვები, როლმებიც განკუთვნილია კონკრეტული ტურბოსაჭირხნისათვის. დაშლის თანმიმდევრობა განისაზღვრება მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციით. ყველაზე პასუხისმგებელ ოპერაციას წარმოადგენს როტორის გამოღება, 40 რომელიც უნდა განხორციელდეს ისე, რომ არ დაზიანდეს როტორის დეტალები. ტურბოსაჭირხნის დეფექტაციას აწრმოებენ მისი გულდასმით გაწმენდის შემდეგ. ტურბოკომპრესორის სტატორის დეტალებს რომლებსაც გააჩნია ბზარები, ნახვრეტები, ფორიანობა (пористость) არემონტებენ შედუღებით ან ეპოქსიდური ფისებით. რემონტის შემდეგ არხები და ნახვრეტები უნდა გაიქროლოს დაჭირხნული ჰაერით, ხოლო წყლის სივრცეს ჩაუტარდეს ჰიდრავლიკური გამოცდა წნევით 3-4 ბარი 70-800C ტემპერატურის დროს 5 წუთის განმავლობაში. თუ წარმოიშვება გაჟონვები ან გაორთქვლა (отпотевание) თუჯის კორპუსებში მას აღმოფხვრიან პორებში თხევადი მინის ჩაპრესვით. ხვრეტებს (свищи) გაბურღავენ და მოჭრიან კუთხვილს (არაუმეტეს 8მმ) და აყენებენ ალუმინის შენადნობის სახშობს, რომელსაც შემდგომ წმენდენ კორპუსის ზედაპირთან თანპირად ( заподлицо) და კვერავენ (чеканить). ხიწვებს (заусенцы) და ნაფხაჭნებს აცილებენ შაბერის მეშვეობით. გაცვეთილ ან დაზიანებულ კუთხვილს (резьба) გაბურღავენ შემდგომ დიამეტრზე და ამზადებენ საფეხურიან სჭვალებს (шпилька) . დაზიანებულ ლაბირინთული შემჭიდროების მილისებს შაბრავენ ან ცვლიან ახლით. თუ აღმოჩენილი იქნება დიფუზორში როტორის შეხება მას წმენდენ ნავთში დასველებულ წვრილი ზუმფარის მეშვეობით. რემონტის შემდეგ დიფუზორს გულდასმით წმნდენ ჯაგრისის მეშვეობით. შედგენილი კორპუსების პირაპირის ზედაპირებს სინჯავენ სამოწმებელ ფილაზე, ღრეჩო ფილასა და კორპუსის პირაპირს შორის არ უნდა აღემატებოდეს 0,05მმ, უფრო დიდი ღრეჩოს შემთხვევაში ახორცილებენ შაბვრას. ტურბოსაჭირხნის როტორი და მისი შემადგენელი ნაწილები მუშაობენ უფრო რთულ პირობებში, ამიტომ მათ დეფექტაციას და რემონტს აქცვენ განსაკუთრებულ ყურადღებას. საკისრები წარმოადგენს ტურბოსაჭირხნის ერთერთ ძირითად დეტალებს. ისინი არსებობს სრიალის და გორგვის. სრიალის საკისრების ცვეთისას როტორის დაჯდომა (просадка)არ უნდა აღემატებოდეს 0,15მმ , გადამეტების შემთხვევაში საკისარი უნდა კვლავჩაისხმას ან შეიცვალოს. გორვის საკისრები არსებობს ბურთულებიანი და გორგილაჭებიანი, ერთმწკრივა და ორმწკრივა. ჩვეულებრივ, გორვის საკისრებს ცვლიან მათი მოტორესურსის მიხედვით, რომელიც მოცემულია მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციაში. ტურბოკომპრესორის შეკრება რემონტის შემდეგ ხორციელდება დაშლის ოპერაციების საწინააღმდეგოდ. პირველ რიგში ყველა დეტალი უნდა იყოს ზედმიწევნით გაწმენდილი, გაქრეული შეკუმშული ჰაერით, ხოლო ჭანჭიკები და ქანჩები შეზეთილი გრაფიტიანი საპოხით, ხოლო შეერთების ზედაპირები პასტით ,,HERMETIK”. შეკრების შემდეგ უნდა გაისინჯოს ყველა ღრეჩო და შეედაროს მშენებელი ქარხნის მონაცემებს. მოძრაობის მექანიზმის დაცენტრება 41 ექლპლოატაციის დროს მოძრაობის მეანიზმის დაცენტრება უნდა ხდებოდეს დგუშის კვანძის რემონტის, ამ მისი ნებისმიერი დეტალის შეცვლის შემდეგ და აგრეთვე თუ იქნება შემჩნეული დაცენტრების მოშლის რაიმე ნიშანი ( დგუშზე ან ცილინდრის მილისზე განახეხები და ა.შ) დაცენტრება წარმოებს გემის დაგვერდების გარეშე და დიფერენტით არაუმეტეს 1 მეტრისა მდგომარეობის დროს. წინასწარ სინჯავენ ძრავას ფუნდამენტთან დამაგრებას, ანკერული კავშირის და ძრავას ჩონჩხის ყველა ჭანჭიკების შემოჭერას.ღრეჩოებს სინჯავენ შემდეგ წერტილებში (ნახ.9): ნახ.9 მოძღაობის მექანიზმის დაცენტრება ა) დგუშსა (დაყენებულს რგოლების გარეშე) და მილისს შორის ოთხ ადგილას: ცხვირი კიჩო (a1,a2), მარჯვენა ბორტი - მარცხენა ბორტი (b1,b2); გაზომვებს აწარმოებს სპეციალური გრძელი ცეცით. ბ) კრეიცკოფის ცოციებს და პარალელებს შორის, ყოველ პარალელზე 6 წერტილში: ზემოთ ცოციას მიკვრა პარალელთან მის ცხვირის და კიჩოს ნწილში (CB1, CB2), მიმმართველი თამასას და ცოციას ტორსს შორის (CB3). ქვემოთ იმავე თანმიმდევრობით; ცეცი ჩვეულებრივია. მრუდმხარას (кривошип) მდგომარეობა განისაზღვრება მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციის მიხედვით. მაგალითად, კრეიცკოფული ძრავას ,,BφW” ასეთი მდომარეობა მუხლა ლილვის წინა სვლის ბრუნვაზე არის ოთხი: 300 ზმწ-ს შემდეგ, 900 ზმწ-ს შემდეგ, 300 ქმწ-მდე, 900 ქმწ-ს შემდეგ. ძრავებისათვის ,,ZULCER” RD90 ეს წერტილებია: 600 ზმწ-ს შემდეგ 600 ქმზ-ს შემდეგ და დამატებით 300 ქმწ-ს შემდეგ. გაზომვების შედეგები შეაქვთ სპეციალურ გაზომვების ქარტაში და უკეთებენ ანალიზს. დაცენტრების ძირითადი რეკომენდაციები კონკრეტული ტიპის ძრავებისათვის მოცემულია მშენებელი ქარხნის ინსტრუქციებში. 42 ექსპლოატაციის დროს, როგორც წესი, ხორციელდება რომელიმე ერთ-ერთი კვანძის რემონტი ან შეცვლა (მილისი, საკისარი), ამიტომ დეტალის მდებარეობის დადგენა არ წარმოადგენს სირთულეს. თუ საჭიროებს დაცენტრების გასინჯვა ძრავას რემონტის შემდეგ შეზღუდული დროის პირობებში (მაგ. გემის ზღვაში დგომისას) საკმარისია დარწმუნება იმაში, რომ არ არის დგუშის მკრივი მიბრჯენა მილისზე. ამისათვის, დგუშის ყოველ პოზიციაში ყოფნისას, ქვემოდან მიანათებენ შუქს გადასატანი ნათურით, ხოლო ზემოდან ვიზუალურად განსაზღვრავენ ღრეჩოს არსებობას. დგუშის ირგვლივ გამოშუქება უჩვენებს, რომ დგუშსა და მილისს შორის არსებობს საკმარისი ღრეჩო. შიგაწვის ძრავების კვანძბის და დეტალების ძირითადი დაზიანებები, მათი აღმოფხვრის ხეხები და სამონტაჟო ღრეჩოები მოცემულია დანართებში. 9. დამხმარე ორთქლის ქვაბების და თბოგამცვლელი აპარატების რემონტი ორთქლის ქვაბების ძირითადი ელემენტები არის მუდმივი მაღალი წნევის და ტემპრატურის ქვეშ და აგრეთვე აგრესიულ გარემოში - ერთის მხრივ ორთქლის და წყლის, მეორე მხრივ წვის პროდუქტების. ეს ყველაფერი იწვევს მილების ლითონის გადახურებას, კოროზიულ ცვეთას, მილების შეერთების სიმჭიდროვეს დარღვევას. ქვაბების მნიშვნელოვანი დაზიანებები რემონტდება ქარხნის პირობებში, ხოლო უმნიშვნელო დაზიანებები ეკიპაჟის მიერ. ამ დროს სრულდება შემდეგი ოპერაციები: საორთქლებელის მილების დახშობა, სარქველების მიხეხვა, არამჭიდრო შეერთებების შემოჭერა ქვაბზე და მილგაყვანილობაზე, ამონაკირის შეკეთება. უსაფრთხოების ტექნიკის თავისებურებები ქვაბშიგა დათვალიერების და სარემონტო სამუშაოების შესასრულებლად პირველ რიგში საჭიროა საიმედოდ გაითიშოს სხვა მოქმედ ქვაბებისაგან.ამისათვის აყენებენ ფოლადის სახშობებს ქვაბზე მიერთებულ ყველა მილგაყვანილობის მილტუჩზე. სამუშაოს დაწყებამდე უნდა დაგაიკეტოს ორთქლის, წყლის, საწვავის მიწოდების არმატურა და უნდა იქნას მიღებული ზომები მათი უნებლიეთ გაღების აღსაკვეთად. აგრეთვე საჭიროა გაიღოს სარქველები და ვენტილები ან სხვა მოწყობილობები წნევის დასაქვეითებლად ატმოსფერულამდე. თუ ეს შეუძლებელია საჭიროა საძრომების სახურავების ცოტათი მოშვება. საძრომებს ხსნიან იმ მექანიკოსის თანდასწრებით ვისზეც არის ქვაბი განპირობებული. ქვაბის საცეცხლეში მუშაობის დაწყების წინ უნდა გადაიკეტოს კვამლსატარის რეგისტრი ან საკვამლე მილს ჩამოეცვას ჩალითა რომ ქვაბში არ იყოს ორპირი ქარი (сквозняк). ქვაბში მუშაობა დაშვებულია 350C ტემპერატურისას; თუ ტემპერატურა არის 43 მეტი (500C-მდე) ქვაბის დათვალიერების მიზნით დაშვებულია პერსონალის ქვაბში შესვლა არაუმეტეს 15 წუთის განმავლობაში. დამთვალიერებელი ამ დროს უნდა იყოს ჩაცმული სითბოდამცავი ტანსაცმელში, ხოლო გარედან შემთხვევისათვის თუ პერსონალს დასჭირდება უნდა იყოს მეთვალყურე იმ დახმარება. ქვაბში ხელმეორე შესვლა დასაშვებია პერსონალის 10 წუთიანი შესვენების შემდეგ ნორმალურ ტემპერატურულ პირობებში. ქვაბის ხურების ზედაპირი ქვაბის საერთო დათვალიერებამდე საჭიროა მისი ხურების ზედაპირის გაწმენდა ფოლადის მავთულებიანი მუსებით, დაჭირხნული ჰაერით შემოქრევა და ხცელი წყლით ჩამორეცხვა. ორთქლ-წყლის სივრცე პირველად იწმინდება წყლის ჭავლით, შემდგომ მექანიკური ან ქიმიური ხერხით. მექანიკური ხერხით გაწმენდისას გამოიყენება შემდეგი ხელსაწყოები: წერაქვი (кирка), საფხეკი (скребка), ფოლადის მავთულებიანი მუსები და მავთულებიანი ფრეზები (шарошки) ელექტრო, პნევმო ან ჰიდრავლიკური ამძრავით. ქვაბის ერთ-ერთ ძირითად დეფექტებს წარმოადგენს მილების არაჰერმეტიულობა, რომელიც მჟღავნდება გაჟონვების შედეგად. მილების არაჰერმეტიულობისას მათ ვალცავენ მელების დაფაში ან აყენებენ სახშობებს. კონუსური სახშობები მზადდება რბილი ფოლადისაგან. ქვაბის ექსპლოატაცია დასაშვებია 10-12% დახშული მილებით. თუ დახშული მილები აჭარბებს ამ რიცხვს - მილები უნდა შეიცვალოს. მილების შეცვლისას დეფექტიანი მილი უნდა ამოიჭრას ( მექანიკური ან აირსაჭრელით), მოცილდეს გავალცული ნაწილი, ზედმიწევნით გაიწმინდოს გავალცვის ადგილი, დაყენდეს წინასწარ გამზადებული მილი და გაივალცოს. დეფექტიანი მილის მოცილების ხერხი ნაჩვენებია ნახ.10-ზე მილების შეცვლის შემდეგ ქვაბს უტარდება ჰიდრავლიკური გამოცდა. ნახ.10 მილის გავალცული ნაწილის მოცილება a - მილის მოსაცილებელი ღოჯი (зубило), b- მილის მოშვება და მოცილება 44 ქვაბების არმატურა კოროზიის, ეროზიის, სამჭიდროებელ ზედაპირებზე მყარი ნაწილაკების მოხვედრის, გაჭექვის შედეგად ქვაბის არმატურა იცვითება, ამიტომ ეკიპაჟის მოვალეობაა ისეთი სამუშაოების შესრულება როგორიცაა: სარქველების და ონკანების მიხეხვა, დეტალების შეცვლა, ჰერმეტიულობის აღდგენა, სამაგრის დეტალების, შუასადებების, სატენების და გამსკდარი წყალმაჩვენებელი მინების შეცვლა და ა.შ. ქვაბის ამონაგი ქვაბის ამონაგის ძირითადი დეფექტებს წარმოადგენს: აგურის წყობის და ამონაკირის დასკდომა, ამოწვა, გაფხვიერება (разрихление) და დეფორმირება (ამობერვა, გამრუდება) მაღალი ტემპერატურის შედეგად. ქვაბის ამონაგის დამახასიათებელი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის ხერხები მოცემულია დანართში. თბოგამცვლელი აპარატები მუშაობის პროცესში თბოგამცვლელი აპარატები კარგავენ ტექნიკურ-საექსპლოატაციო მახასიათებლებს ცვეთისაგან, კოროზიისაგან, დაზიანებებისაგან. დამახასიათებელი გაუმართაობებია: თბოგადაცემის დაქვეითება გაჭუჭყიანების შედეგად, კორპუსის, სამილე დაფების და მილგაყვანილობის არამჭიდროობა, კორპუსის და მილაკების კოროდირება, ანტიკოროზიული საფარის და პროტექტორების ცვეთა. რემონტის დროს ეკიპაჟი ასრულებს შემდეგ ტიპიურ სამუშაოებებს: მილაკების ჰერმეტიულობის აღდგენა სამილე დაფებში, გამსკდარი და სხვა გამოუსწორებელი დეფექტებიანი მილაკების დახშობა, მილაკების გაწმენდა, არმატურის რემონტი, ანტიკოროზიული საფარის აღდგენა, პროტექტორების შეცვლა და სხვა მცირე ხარვეზების აღმოფხვრა. ექსპლოატაციის დროს დახშობილი მილაკების რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 10%-ს. მილაკების დასახშობად გამოიყენება: ფოლადის მილაკებისათვის რბილი ფოლადის კონუსური საცობები, ხოლო მილაკების, რომლებიც დამზადებულია სპილენძისაგან, მელქიორისაგან, სპილენძ-ნიკელის შენადნობებისაგან - სპილენძის საცობები. მილაკების შეცვლისას ძველი უნდა ამოიჭრას, გავლცული ნაწილი მოშორდეს და ახლი მილაკი გაივალცოს. თუ მილები სამილე დაფაში მაგრდება კუთხვილიანი მილისებით ისინი უნდა ამოიხრახნოს, ძველი ტყვიის და ფიბრის რგოლები ამოიჭრას და სპეცილაური სამარჯვით მილაკი უნდა ამოიპრესოს. ორთქლის ქვების და თბოგამცვლელი აპარატების დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის ხერხები მოცემულია დანართში. 45 10. დამხმარე მექანიზმების რემონტი ცალკეული დამხმარე მექნაიზმების რემონტს ასრულებს ეკიპაჟები გემის რეიში ყოფნის ან დგომის დროს. რემონტის დაწყებამდე საჭიროა მშენებელი ქარხნის ტექნიკური დოკუმენტაციის შესწავლა ვინაიდან სხვადასხვა გემებზე არსებობს სხვადასხვაგვარი მექანიზმები. უსაფრთხოების ტექნიკის თავისებურებები ყოველგვარი მექანიზმის გადაწყობა დასაშვებია მათი ელექტროდაფაზე გათიშვის და მუშა გარემოსაგან დაცლის შემდეგ. ამავე დროს საჭიროა აღკვეთილი იყოს მათი უნებლიე დატრიალება. რამოდენიმე ერთნაირი ტექ. საშუელების რემონტისას არ უნდა მოხდეს მათი დეტალების არევა ( მბრუნავი დეტალების ბალანსირების დარღვევა). რემონტის დროს დაუშვებელია მოძრაობის სისტემის დეტალებზე განლაგება: ინსტრუმენტის, ჭანჭიკების, ქანჩების და ა.შ. შეკრების შემდეგ საჭიროა გაისინჯოს, რომ მექანიზმზე ან მის მახლობლად არ იყოს უცხო საგნები; ფრთხილად დატრიალდეს მექანიზმი. ცენტრიდანული, კბილანა და ხრახნიანი ტუმბოები აღნიშნული ტუმბოების ცალკეული დეტალების დაზიანებები წაროიქმნება გადასატუმბი სითხეების ზემოქმედებით, რომლებიც იწვევს კოროზიულ და ეროზიულ ცვეთას. დეფექტაციის დროს განსაზღვრავენ ღრეჩოების სიდიდეს როტორსა და კორპუსებს შორის, რომელთა ზრდა იწვევს მწარმოებლობის დაქვეითებას. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ლილვის ყელის მდომარეობას ჩობალის რაიონში, მუშა თვლების და ხრახნების ნაწიბურებს. ბზარების აღმოსაჩენად იყენებენ ფერად დეფექტოსკოპიას. მუშა თვლების მოსახსნელად უნდა იქნას გამოყენებული სპეციალური სახსნელები. შუასადებების შეცვლისას უნდა შეირჩეს იგივე სისქის, რომ არ მოხდეს ღრეჩოების შეცვლა. ცენტრიდანული ტუმბოს შეკრებისას, მუშა თვლის ლილვზე დაჯდომის ადგილი ზედმიწევნით უნდა გაიწმინდოს. ეს ეხება აგრეთვე საკისრების დაყენების ადგილებს. საჭიროებისას მუშა თვალს ლილვთან ერთად უკეთდება სტატიკური ბალანსირება. შეკრების შემდეგ ისინჯება თავისუფალი და თანაბარი ბრუნვის შესაძლებლობა, ჩაჭექის ან შეხების შემთხვევაში მექანიზმი უნდა დაიშალოს, დადგინდეს შეხების ადგილი და უწესივრობა აღმოფხვრისას. დგუშიანი და ჭვლური ტუმბოები დგუშიანი ტუმბოები გემებზე გამოიყენება ორთქლის ქვაბების კვებისათვის, ამოსაშრობი სისტემისათვის, სატვირთო და დასაშრობი სიტემისათვის ტანკერებზე და სხვა. 46 ტუმბოების ორთქლის ნაწილისათვის დამახსიათებელი დეფექტებია: ცილინდრების და დგუშის რგოლების ცვეთა, მკვეთარების მიერ ორთქლგანაწილების დარღვევა. ჰიდრავლიკური ნაწილისათვის - დგუშის რგოლების ცვეთა, სარქველების არამჭიდროობა. ორთქლურ და წყალჭავლურ ტუმბოებისათვის, რომლებიც გამოიყენება ქვაბის კვების სისტემაში, ვაკუუმურ სამტკნარებელ დანადგარებში და დაშრობის სისტემებში დამახასიათებელია კოროზიული და ეროზიული ცვეთა მათი მუშა ზედაპირების. ზემოთხსენებული მექანიზმების დემონტაჟი იწყება მათზე მილების მოხსნით. მექანიზმის დაშლისას საჭიროა შემაერთებელი ქუროებზე დაიდოს ნიშანდებები, რომ შეკრების დროს ისინი აღმოჩნდეს ძველ პოზიციაში. შეკრების შემდეგ საჭიროა გაისინჯოს დამცავი სარქველები საჭირო წნევაზე. ჰაერის და სამაცივრო დანადგარების კომპრესორები ჰაერის და სამაცივრო კომპრესორებისათვის დამახასიათებელია იგივე დეფექტები, როგორც სხვა დგუშაინი მექანიზმებისათვის: ცილინდრის მილისების დაზიანება, მოძრავი მექანიზმის დეტალების ცვეთა. მექანიზმის დაშლის და გაწმენდის შემდეგ აწარმოებენ დათვალიერებას, გაზომვებს და ადგენენ რემონტის საჭიროებას. შეკრების დროს ყურადღება უნდა მიექცეს რომ დგუშსა და სახურავს შორის ღრეჩო შეესაბამებოდეს ქარხნის ინსტრუქციას. შეკრების შემდეგ მექანიზმს ატრიალებენ ხელით, რომ დარწმუნდნენ მის თავისუფალ ბრუნვაში. დამხმარე მექანიზმების ძირითადი დაზიანებები, მათი აღმოფხვრის ხერხები და სამონტაჟო ღრეჩოები მოცემულია დანართებში. 11. სანიჩბავი ლილვგაყვანილობის და შეწყვილებული მექანიზმების მილტუჩების დაცენტრება ძრავას და ლილვგაყვანილობის, ასევე გარემონტებულ დამხმარე მექანიზმების ურთიერთშეერთებისას საჭიროებს მათი დაცენტრება. დაცენტრების დამახასიათებელი დარღვევებია ღერძების გადანაცვლება და ტეხა.(იხ.ნახ.11) 47 ნახ.11 მილტუჩების გადანაცვლების და ტეხის განსაზღვრა სახაზავის და ცეცის მეშვეობით a,b - გადანაცვლება, c - ტეხა გადანაცვლება - არის ლილვის პარალელურ ღერძებს შორის მანძილი ( ნახ. 11.a,b) და განისაზღვრება ფორმულით : სადაც - ლილვის ღერძების გადანაცვლება, მმ a -დიდი ღრეჩო, მმ b – მცირე ღრეჩო,მმ თუ მილტუჩების დიამეტრი ერთნაირია, დიდის ზღვარს გარეთ, ფორმულაში მილტუჩის წრეწირი არ გამოდის ან აღნიშნულ მცირე მილტუჩის წრეწირი გამოდის ღრიჩოებს აჯამებენ. თუ მცირე დიდის ზღვარს გარეთ, ღრეჩოების სიდიდეს გამოაკლებენ. ღერძების ტეხა - ეს არის ერთი ლილვის კუთხური გადახრა მეორეს მიმართ ( ნახ.11) და გამოითვლება ფორმულით: სადაც: - ლილვების ღერძების ტეხა, მმ/მ m- მილტუჩებს შორის დიდი ღრეჩო, მმ n - მილტუჩებს შორის მცირე ღრეჩო, მმ D- მცირე მილტუჩის დიამეტრი,მ პრაქტიკაში ლილვების გადანაცვლება და ტეხა განისაზღვრება ორი მეთოდით: როდესაც ლილვები გაშორიშორებულია - ცეცით და სახაზავით დაცენტრება (ნახ. 11) ან ორი წყვილი ისარით დაცენტრება ( ნახ. 12). 48 ნახ.12 მილტუჩა შეერთების დაცენტრება ორი წყვილი ისარის მეშვეობით პირველ შემთხვევაში ცეცით ზომავენ მილტუჩზე მჭიდროდ მიბჯენილ სახაზავსა და მცირე მილტუჩს შორის ლილვების ერთ პოზიციაში ყოფნისას მანძილებს m და n, და ასევე მილტუჩის დიამეტრს. მეორე ხერხი მოითხოვს მილტუჩებზე დამატებას წყვილი ისრების დაყენებას, როგორც ნაჩვენებია ნახაზზე. გაზომვის პრინციპი იგივეა აწარმოებენ მილტუჩების რაც პირველი ხერხი. გაზომვებს ოთხ პოზიციაში(ზემოთ, ქვემოთ,მარჯვენა ბორტი,მარცხენა ბორტი) ლილვების ერთი და იმავე მდგომარეობაში ყოფნის დროს რის შედეგად განსაზღვრავენ ვერტიკალურ და ჰორიზონტალურ დაცენტრების ლილვებს შემოაბრუნებენ 180°-ით და ხელახლა შეცდომებს, დამოკიდებულს ცემასთან. საბოლოოდ მოშლას. შემდგომ ზომავენ ღრეჩოებს. ეს მილტუჩების არაპერპენდიკულარობის გამორიცხავს და რადიალურ იღებენ საშუალო სიდიდეს ლილვის მობრუნებამდე და მის მობრუნების შემდეგ. შეწყვილებული ჰორიზონტალურად ან მექანიზმების დაცენტრებას აწარმოებენ ერთ-ერთი ვერტიკალურად გადაადგილებით შუასადებების მექანიზმის დაყენების მეშვეობით. სანიჩბავი მილგაყვანილობის დაცენტრებისას განსაზღვრავენ საკისრების ცენტრის მდებარეობას, რომ მიაღწიონ შემდეგ სიდიდეებს: , 3 სადაც: , 3 ჰ ≤ ჰ , δ ვ, δჰ ≤ δდ დ - ღერძების ტეხა ვერტიკალურ და ჰორიზონტალურ სიბრტყეებში, მმ/მ დ -ღერძების ტეხის დასაშვები სიდიდე,მმ/მ 49 δ ვ, δჰ ღერძების გადანაცვლების სიდიდე ვერტიკალურ და ჰორიზონტალურ სიბრტყეებში,მმ δდ - ღეძების გადანაცვლების დასაშვები სიდიდე, მმ სანიჩბავი ლილვის დაცენტრების დროს (გემის ცურვად მდგომარეობაში) დასაშვებია: დიდი სიგრძის ლილვგაყვანილობისათვის δდ=0,15მმ, დ =0,20 მმ/მ; მცირე სიგრძისათვის δდ =0,10მმ, =0,15მმ დ 12. მილგაყვანილობის და არმატურის რემონტი გემის პირობებში მილგაყვანილობის და არმატურის დეფექტაცია მდგომარეობს მათი პერიოდულ დათვალიერებაში და საჭიროების შემთხვევაში ჰიდრავლიკურ გამოცდაში. ის ელემენტები რომლებიც არ აკმაყოფილებს ექსპლოატაციურ მოთხოვნებს უნდა გარემონტდეს. ლითონის მილები ფართოდ გამოიყენება გემებზე სხვადასხვა სისტემებისათვის. მათი ძირითადი დეფექტებია: ადგილობრივი და საერთო კოროზიული ხვრეტების წარმოშობა, შეჭყლეტილობები, მილტუჩებს შორის ცვეთა, ბზარები, სიმჭიდროვის დაკარგვა. მილგაყვანილობის დროებით მუშაობის უნარის აღდგენის ხერხები ნაჩვენებია ნახ.13-ზე. ნახ.13 მილების მუშაობის უნარის დროებით აღდგენის ხერხები ა,ბ -ზესადების დაყენებით, გ--ჩარჩიკის დაყენებით, დ - მავთულებიანი მომჭერით, ე- კორსეტული მიმჭერით, ვ- დიურიტული შლანგით, ზ - მინაქსოვილის ლენტით. 50 ლითონის მილების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები მოცემულია დანართში. პლასტმასის მილების მდგრადობა, კარგად დამახასიათებელი თვისებებია : მუშავდება ჭრით, ადვილად მათი კოროზიისადმი შედუღებადობა, დიელექტრიკული თვისებები და მცირე კუთრი წონა. პლასტმასის მილების დამახასიათებელი დაზიანებებია გაჟონვები შეერთების ადგილას, გატეხვა და ჰიდროდინამიკური ცვეთა. პლასტმასის მილების დამახასიათებელი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები მოცემულია დანართში. მილების შედუღების დროს მათი დაცენტრების მეთოდები ნაჩვენებია ნახ.14-ზე. ნახ.14 მილების დაცენტრება შედუღების დროს ა - შიგა დიამეტრის მიხედვით, ბ - გარე დიამეტრის მიხედვით 1 - მილტუჩი, 2 - მილი, 3 - შიგა დაცენტრების სამაგრი, 4 - კუთხედი, 5 - მომჭერი (струбцина) პლასტმასის მილების გავალცვის ხერხები მოცემულია ნახ,15-ზე ნახ.15. პლასტმასის მილების გავალცვა და მოგობვა ა - წინაწარი გახურება, ბ- მობოგვა, გ- გავალცვა, 1 - სამართული (оправка), 2 - მილისი გახურებისათვის, 3- მილი, 4- გირაგი, 5- პუანსონი მოგობვისათვის, 6-სახსნელი, 7-პუანსონი გავალცვისათვის, 8- გასართი მილისი. 51 გემის არმატურის ძირითადი დაზიანებები: სიმჭიდროვეს დაკარგვა, კოროზიული ცვეთა, შპინდელის გაჭექვა, ჩობალის სატენის გაჟონვა და სხვა. არმატურის რემონტის დროს პირველ რიგში კარგად უნდა გაიწმინდოს და შემდეგ დაზიანების სახის მიხედვით, გარემონტდეს (მოიხეხოს მისაბრჯენი ზედაპირები, გამოიცვალოს სამაგრი დეტალები და სატენი და ა.შ.). მიხეხვის ხარისხის დასადგენად გემებზე გამოიყენება ე.წ. ,,ფანქარზე გასინჯვა’’. ამისათვის ერთ-ერთი მიხეხილ ადგილზე უსვამენ ფანქარს (როგორც ნაჩვენებია ნახ.16-ზე), შემდგომ ხელით მიაჭერენ მეორე ნაწილს და შემოატრიალებენ 20-300 -ით. მიხეხვა ითვლება ხარისხიანი თუ ფანქრის კვალი წაიშლება მთლიანად. ნახ.16 მიხეხილი ზედაპირების ,,ფანქარზე’’ გასინჯვა ა- ფანქრის კვალი; ბ- სარქველის შემოატრიალება; გსწორად მიხეხილი ზედაპირი; დ- არასწორად მიხეხილი ზედაპირი, 1- სარქველის ბუდე, 2- სარქველი. არმატურის ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები მოცემულია დანართში. 13. გემის კორპუსის კონსტრუქციების და გემბანის მოწყობილობების რემონტი კორპუსის კონსტრუქციების ძირითადი დაზიანებებია: დეფორმაცია, დაღლილობითი ბზარები, ძლიერი კოროზია, ავარიული დაზიანებები (მეჩეჩზე დაჯდომა, შეტაკება, ხანძარი, აფეთქება). გემის კორპუსის რემონტის დროს მნიშვნელოვანი დრო იხარჯება კოროზიისაგან გაწმენდაზე და შეღებვაზე. გემის გარსამოსი კოროზიისაგან ყველაზე უფრო მეტად ზიანდება შემდეგ ადგილებში: ცვლადი წყალხაზის სარტყელის, გემის ცხვირის და კიჩოს ნაწილებში, ფსკერის არმარტურის მიდამოებში, კორპუსის შიგა ნაწილებში:ჯაჭვის ყუთებში, ლიალებში, ორმაგი ფსკერის ბალასტის ტანკებში, გემბანის იმ ნაწილებში სადაც გროვდება წყალი, მილგაყვანილობის ქვეშ, გემბანის მექანიზმების ფუნდამენტებთან, ფორპიკში, ახტერპიკში და სხვა ძნელად მისადგომ ადგილებში. 52 ტრიუმების წყალგაუმტარი ტიხრები ხშირად ზიანდება გრეფერებით სატვირთო ოპერაციების დროს, რის შედეგადაც წარმოიშვება რღვედები, ბზარები და შენატლეჟები, რომლებიც აღმოიფხვრება სატვირთი ოპერაციების დასრულების შემდეგ დუბლერების დაყენებით რღვედებზე და ბზარების დადუღებით. კორპუსის და მოწყობილობების ძირითადი სარემონტო სამუშაოები სრულდება გემთსარემონტო ქარხნებში. მათ განეკუთვნება: ფსკერის და ბორტის გარსამოსის ფურცლების შეცვლა, დაზიანებული შედუღების ნაკერების დადუღება, ღაწვის კილების რემონტი, პროტექტორების შეცვლა, კორპუსის ანაწყობის ელემენტების რემონტი, რღვედების შენატლეჟების და ბზარების რემონტი, გემბანის მექანიზმის ფუნდამენტების რემონტი, დეიდვუდის მოწყობილობის და სხვა კვანძების რემონტი. ამავე დროს, სხვადასხვა სამუშაოების ჩატარება ხორციელდება ეკიპაჟის მიერ გემის ექსპლუატაციის პერიოდში. საჭის მოწყობილობის რემონტი საჭის მოწყობილობა მის ამძრავთან ერთად ჩვეულებრივ რემონტდება ქარხნის პირობებში დოკში დგომისას. მოწყობილობის ერთ-ერთ გაუმართაობას წარმოადგენს საჭის ფრთის ბალერთან შეერთების დასამაგრი ჭანჭიკების და ქანჩების საჩერების მოშვება. ზოგიერთ საჭის მოწყობილობებში სამაგრი ჭანჭიკები და ქანჩები განთავსებულია ნიშებში, რომლებიც შემოჭიმვის შემდეგ იფარება ცემენტით, ზოგიერთ შემთხვევაში ქანჩების და ჭანჭიკების დასაფიქსირებლად ადუღებენ საჩერ თამასებს. საჭის ამძრავის ერთ-ერთ გაუმართაობას წარმოადგენს პლუნჟერების არამჭიდროობა, რომლებიც აღმოიფხვრება ჩობალის მილისის შემოჭირებით ან ჩობალის რგოლების შეცვლით. საჭის მოწყობილობის ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები იხილეთ დანართში საღუზე, საგემსაბმელო და სანავე მოწყობილობის რემონტი საღუზე მოწყობილობა შედგება ღუზის, ჯაჭვის, საჩერი მოწყობილობისაგან და თვით მექანიზმისაგან- ღუზასაწევი და შვეული ჯალამბარი. როგორც წესი საღუზე მოწყობილობის რემონტი სრულდება ქარხნის პირობებში. ამ დროს ხდება ღუზის და მისი ჯაჭვის დოკის სტაპელზე დაშვება, მათი დეფექტაცია და საჭიროებისას რემონტი ან შეცვლა ცალკეული კვანძების. ასევე ხდება საჩერების და მათი თითების რევიზია, სამუხრუჭე ლენტის დეფექტაცია და საჭიროების შემთხვევაში შეცვლა. სანავე მოწყობილობა შედგება თვით სამაშველო ნავებისაგან და მათი წყალში ჩაშვების და ამოღების მოწყობილობებისაგან. როგორც წესი, სანავე მოწყობილობა რემონტდება ქარხნის პირობებში, რომლის დროსაც ხდება ყველა ნაწილის გულდასმით დეფექტაცია და ხარვეზების აღმოფხვრა. 53 გემსაბმელი მოწყობილობების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები მოცემულია დანართში გემის კორპუსის კონსტრუქციების და გემბანის მოწყობილობების რემონტი ხორციელდება საკლასიფიკაციო საზოგადოების ზედამხედველობით. 14. გემთსარემონტო საწარმოები გემთსარემონტო ქარხნები, რომლებიც აწარმოებენ ყველა სახის რემონტს, წარმოადგენენ მრავალპროფილურ საწარმოს, რისთვისაც გააჩნიათ სათანადო საწარმო სიმძლავრეები და გემთამწევი საშუალებები. გემთსარემონტო საწარმოების ძირითად ადმინისტრაციულ - წარმოების ერთეულს წარმოადგენს საამქროები. საამქროები იყოფა : სამზადი, დამამუშავებელი და დამხმარე საამქროებად. სამზად საამქროში შედის: სამსხმლო, სამოდელო და სამჭედლო, რომლებიც უზრუნველყოფენ ქარხანას სხმულებით და ნაჭედებით. დამამუშავებელ საამქროებს განეკუთვნება: მექანიკური, კორპუსის, დოკირების, მილგაყვანილობა- სპილენძის, ელექრტოსამონტაჟო, ხის დასამუშავებელი. მექანიკური საამქრო შედგება საზეინკლო- შემკრები და საჩარხო გამყოფილებებისაგან. ამ საამქროს დანიშნულებაა მთავარი და დამხმარე მექანიზმების დემონტაჟი, რემონტი და მონტაჟი, არმატურის, მოწყობილობების, მაძრავების რემონტი და დეტალების დამზადება. კორპუსის ცეხის დანიშნულებაა გემის კორპუსის და ქვაბების რემონტი. მილგაყვანილობა-სპილენძის საამქრო ამზადებს და არემონტებს მილგაყვანილობებს, თბოგამცვლელი აპარატების და გათბობის სისტემების რემონტს, საკისრების კვლავჩასხმას. ელექტროსამონტაჟო საამქრო ასრულებს ელექტრომოწყობილობების მონტაჟს და რემონტს, რადიომოწყობილობების, სანავიგაციო ხელსაწყობების და გემშიგა კავშირის სისტემების რემონტს. ხის დამამუშავებელი საამქრო ასრულებს სადურგლო სამუშაოებს გემებზე. სადოკო საამქრო აწარმოებს გემის დოკირებას და მასთან დაკავშირებულ სამუშაოებს. დამხმარე საამქროებს განეკუთვნება სარემონტო- მექანიკური, საიარაღო და სარემონტო-სამშენებლო. ეს საამქროები თავისი დასახელებიდან გამომდინარე აწარმოებენ მოწყობილობების და სამშენებლო დანადგარების რემონტს, ამზადებენ იარაღებს და სამარჯვეებს გემის რემონტისათვის. ამის გარდა ქარხნებს გააჩნია მომსახურების საამქროები. ენერგეტიკული მეორნეობა უზრუნველყოფს ქარხანას ელექტროენერგიით, ორთქლით, დაჭირხნული ჰაერით და ჟანგბადით. სატრანსპორტო საამქრო უზრუნველყოფს ყველა 54 სატრანსპორტო ოპერაციებს, რომლებიც ეხება ქარხნის წარმოების მოქმედებას. ამ საამქროში შედის აგრეთვე ქარხნის სალიანდაგო და სხვა ტრანსპორტი და სანაპირო საამწე მეურნეობა. 15. გემის დოკში დაყენება, რემონტი და წყალში ჩაშვება გემის რემონტის ტექნოლოგიის ერთ-ერთ განსაკუთრებულობას წარმოადგენს გემის დოკში დაყენება, რომელიც საჭიროებს წყალქვეშა კორპუსის გარსშემონაზარდებისაგან გაწმენდა, კორპუსის კოროზიისაგან დაცვა, საჭის, სანიჩბავი მოწყობილობების და ბორტგარე-ფსკერის არმატურის რემონტი, პროტექტორების შეცვლა, ავარიული დაზიანებების აღმოფხვრა. გემის მოძრაობისას 14-16 კვანძის სიჩქარით, კორპუსის გარსშემოზრდა ადიდებს მოძრაობის წინაღობას 0,25-0,5%-ით, რის შედეგად უარესდება გემის ეკონომიკური მონაცემები. გემის წყლიდან ამოსაღებად არსებობს სპეციალური საინჟინრო ნაგებობები- მცურავი და მშრალი დოკები. მშრალი დოკის სქემა მოცემულია ნახ.17 და წარმოადგენს ნაპირზე გამოთხრილ წყალსატევს, რომელიც დაკავშირებულია ზღვასთან სპეციალური რაბით და ტიხარით. გემის დოკში შესვლის შემდეგ რაბი იკეტება, წყალი დოკიდან გადაიტუმბება და გემი ჯდება კილ-ბლოკებზე. მშრალი დოკი აღჭურვილია მძლავრი სატუმბო სადგურით, რომელიც საჭიროა რაბის ჩაკეტვის შემდეგ წყლის გადასატუმბად მოკლე დროში. წყლის შეშვება დოკში ხორციელდება თვითდინებით. ნახ.17. მშრალი დოკის სქემა 1-რაბის ნაწილი, 2-შვეული ჯალამბრები, 3- კილ-ბლოკები, 4- ტრაპი, 5-ტერფი, 6-სატუმბო სადგური, 7-საკეტი მოწყობილობა, 8-გემსაბმელი ტუმბა, 9-დოკის ფუნდამენტი. მცურავი დოკი შეიძება იყოს ფოლადის ან რკინაბეტონის. კონსტრუქციის მიხედვით, მცურავი დოკი შედგება (ნახ.18) ერთი ან რამდენიმე პონტონისაგან 2, რომელთა ზედა ნაწილი ქმნის სტაპელი -გემბანს 3, სადაც განთავსებულია კილ-ბლოკები 4 პონტონის ორთავე მხარეს განლაგებულია კოშკები 1,კოშკები შიგნიდან გაყოფილია ტიხრებით და გემბანებით, შიგნით განთავსებულია სამანქანო და სატუმბო ელექტროსადგური, ეკიპაჟის სათავსები. კოშკების ზედა ნაწილზე განყოფილება, განლაგებულია 55 ლიანდაგები ამწეების გადასაადგილებლად, ვერტიკალური ჯალამბრები, გემსაბმელი ტუმბები. დოკი შიგნიდან დაყოფილია წყაგმაუმტარი ტიხრებით ნაკვეთურებად, სადაც მიიღება ან გადაიტუმბება ბალასტი დოკის ჩასაძრად ან ამოსატივტივებლად. ნახ.18. მცურავი დოკის სქემა გემის დოკში დაყენების დროს აწარმოებენ მოსამზადებელ სამუშაოებს: გემიდან აცილებენ ზედმეტ ბუნკერს, წყალს, საწვავის ცისტერნებს უკეთდება დეგაზაცია, გემს უკეთდება საჭირო დიფერენტი, ასწორებენ დახრილობას. დოკის მომზადებისას სტაპელ გემბანს ათავისუფლებენ გარეშე საგნებისაგან, თეორიული ნახაზის მიხედვით, განალაგებენ კილ-ბლოკებს. გემის დოკში დაყენებისას ყურადღება უნდა მიექცეს , რომ გემის სიმძიმის ცენტრი ემთხვეოდეს დოკის სიმძმის ცენტრს. დოკთან გემი მიჰყავთ ბუქსირების მეშვეობით და დოკის ვერტიკალური ჯალამბრების მეშვეობით შეჰყავთ დოკში. გემის კილ-ბლოკებზე სწორად დაჯდომას აკონტროლებს მყვინთავი. გემის დოკიდან გამოყვანა ხორციელდება ყველა სამუშაოების დასრულების და სპეციალური ოქმის გაფორმების შემდეგ, რომელიც დასტურდება კაპიტნის წერილობით დადასტურებით, რომ გემი მზად არის დოკიდან ჩამსაშვებად. 16. გემების ტექნიკური ზედამხედველობა, საკლასიფიკაციო საზოგადოებები და მათი ფუნქცია ყველა გემი საკლასიფიკაციო დაპროექტებიდან საზოგადოების მის ჩამოწერამდე ზედამხედველობის აუცილებლად ქვეშ. უნდა გემების იყოს ტექნიკური მდგომარეობის შესაფასებლად სხვადასხვა ქვეყნებში იყო დაფუძნებული საკლასიფიკაციო საზოგადოებები: ლოიდის (ინგლისი), საფრანგეთის ვერიტასი, ნორვეგიის ვერიტასი (DNV), გერმანიის ლოიდი (GL), ამერიკის ნაოსნობის ბიურო (ABS) იტალიის საზღვაო რეგისტრი (RINA), იაპონიის რეგისტრი (NKK), პოლონეთის რეგისტრი (PRS), რუსეთის საზღვაო რეგისტრი და სხვა. საკლასიფიკაციო საზოგადოება წარმოადგენს სახელმწიფო ტექნიკური თვალყურის და კლასიფიკაციის კონვენციების, ორგანოს, რომლის შეთანხმებების და ფუნქციაში შედის ხელშეკრულებების აგრეთვე მოთხოვნების საერთაშორისო შესრულების კონტროლი ყველა სახის საზღვაო სატრანსპორტო საშუალებაზე ძრავის სიმძლავრით 55კვტ 56 და მეტი და აგრეთვე არათვითმავალ მცურავ საშუალებებზე 80 რეგისტრული ტონის და მეტი. გემის აშენების შემდეგ საკლასიფიკაციო საზოგადოება ანიჭებს მას სათანადო ტექნიკური კლასიფიკაციის სიმბოლოს. მაგალითისათვის: რუსეთის საზღვაო რეგისტრის ძირითადი სიმბოლოა- . თუ გემი თვითმავალია სიმბოლო წინ იწერება ასო KM; თუ არათვითმაია- K . თუ გემს გააჩნია ყინულებში ცურვისათვის კორპუსის გაძlიერება მთავარ სიმბოლოს შემდეგ იწერება გაძლიერების კატეგორიები: УЛА -დამოუკიდებელი ცურვა 0,5მ სისქმის ყინულებში არქტიკის და ანტარქტიკის ზღვებში ;УЛ- ნამტვრევ ყინულებში ცურვა არქტიკის ზღვებში ნავიგაციის პერიოდში; Л1-გაიშვიათებულ ნამტვრევ ყინულებში ცურვა არაარქტიკულ ზღვებში; Л2- ბალტიის ზღვის წვრილნამტვრევ ყინულებში ცურვა; Л3- ბალტიის ზღვის წვრილნამტვრევ ყინულებში მსუბუქ პირობებში ცურვა. იმ შემთხვევაში თუ გემი უზრუნველყოფილია ჩაუძრვადობით, ძირითად სიმბოლოს მარჯვნივ ემატება 1 , 2 ან დ 3 ნიშანი. აქ ციფრი უჩვენებს იმ მომიჯნავე ნაკვე- თურის რაოდენობას, რომელთა დატბორვის შემთხვევაში გემი რჩება ცურვად მდგომარეობაში. თუ გემი განკუთვნილია შეზღუდულ რაიონში ცურვისათვის ძირითად სიმბოლოს მარჯვნივ ემატება შეზღუდვის ნიშანი: I- ცურვის უფლება თავშესაფარ ნავსადგურიდან 200 მილის მოშორებით ღია ზღვებისათვის და შეუზღუდავი ცურვა დაკეტილ ზღვებში; II-ღია ზღვებში ცურვა თავშესაფარ ნავსადგურიდან 50 მილის მოშორებით; III-სანაპირო და სარეიდო ცურვა. შეუზღუდავი ცურვის გემებისათვის ძირითად სიმბოლოს შეზღუდვის არავითარი ნიშანი არ ესმება. ავტომატიზირებულ გემებს კლასის სიმბოლოს აქვთ ავტომატიზაციის კლასი: A1სამანქანო განყოფილების უვახტო ექსპლოატაცია; A2-სამანქანო განყოფილების ცენტრალურ პულტზე ვახტის მეშვეობით ექსპლოატაცია. თუ გემი განკუთვნილია განსაზღვრულ მიზნებისათვის, მაშინ სიმბოლოს შემდეგ ფრჩხილებში იწერება განკუთვნილობის ნიშანი: (მადანმზიდი), (თევზსაჭრი), (ნავთობმზიდი), (სამგზავრო), (ბუქსირი), (ყინულმჭრელი), (ხე-ტყის მზიდი), (აირმზიდი) და ა.შ. გემის კლასის მინიჭება დასტურდება საკლასიფიკაციო მოწმობის გაცემით. ეს საბუთი ადასტურებს ყველა საკლასიფიკაციო და სამშენებლო წესების შესრულებას. მეორე საბუთი, რომელიც ადასტურებს საერთაშორისო კონვენციების შესრულებას, წარმოადგენს- ცურვის ვარგისიანობის მოწმობა. საკლასიფიკაციო მოწმობა და ცურვის ვარგისიანობის მოწმობა გემს გაეცემა 5 წლის ვადით ყოველწლიური დამოწმებით და ერთი შუალედური (სადოკო) დამოწმებით. ამ ვადის გასვლის შემდეგ დოკუმენტები კარგავენ ძალას. საბუთები ძალადაკარგულად 57 ითვლება აგრეთვე ავარიის შემდეგ, რემონტის და გადაკეთების შემდეგ თუ არ იყო შეთანხმებული საკლასიფიკაციო საზოგადოებასთან. გემების ტექნიკურ მდგომარეობის ზედამხედველობას საკლასიფიკაციო საზოგადოება ახორციელებს ყოველწლიური, რიგირთი და სპეციალური დამოწმების მეშვეობით. ყოველწლიური დამოწმება წარმოებს იმ მიზნით, რომ დადასტურებული იქნეს რომ გემმა არ დაკარგა კლასი და ჩვეულებრვ ტარდება გემის და მისი მექანიზმების გარე დათვალიერებით. ყოველი მეორე ყოველწლიური დამოწმება უნდა მოხდეს გემის დოკში დაყენებით, წყალქვეშა სისტემატურად ნაწილის მოცურავე შესამოწმებლად. სამგზავრო და ყოველწლიურ დამოწმებას დოკში გემები ყინულებში გადიან ყოველწლიურად. რიგით დამოწმებას გემები გადიან ყოველი ხუთწლიანი კლასის ვადის გასვლის შემდეგ. ამ დროს ხდება მექანიზმების, სისტემების და მოწყობილობების უფრო გულდასმითი შემოწმება მათი დაშლით, გაზომვებით და აგრეთვე გემის დოკში დაყენებით. თუ გემმა ავარიის შედეგად დაკარგა კლასი, მას უტარებენ რიგგარეშე დამოწმებას, რომლის მოცულობა დგინდება კონკრეტული მდგომარეობის თანახმად. თუ გემი ერთი საკლასიფიკაციო საზოგადოების ზედამხედველობიდან გადადის მეორე საკლასიფიკაციო საზოგადოებაში, გემს უტარდება პირველადი დამოწმება, რომლის მოცულობა ჩვეულებრივ შეადგენს რიგითი დამოწმების მოცულობას. ამ ბოლო დროს, საექსპლოატაციო დროის ეკონომიის მიზნით, გემები გადაჰყავთ ე.წ. უწყვეტ საკლასიფიკაციო დამოწმებაზე. ამ დროს მექანიზმ-დანადგარების რამოდენიმე ჯგუფის წარდგენა საკლასიფიკაციო საზოგადოებისათვის წარმოებს უწყვეტი პერიოდულობით რიგითი დამოწმების მოცულობით. საკლასიფიკაციო საზოგადოების მიერ გემებზე გაიცემა შემდეგი საბუთები: 1. ცურვის ვარგისიანობის მოწობა-Certificate of seaworthiness 2. სამგზავრო გემის მოწმობა- Passenger Certificate 3. აზომვის საერთაშორისო მოწმობა- International Tonnage Certificate 4. სატვირთო გემის კონსტრუქციის უსაფრთხოების მოწმობა- Cargo Ship Safety Construction Certificate 5. სატვირთო გემის უსაფრთხოების მოწმობა მოწყობილობის და მომარაგების მხრივ Cargo Ship Safety Equipment Certificate 6. მოწყობილობის ნუსხა სატვირთო გემის უსაფრთხოების მოწმობის გასაცემად მოწყობილობის და მომარაგების მხრივ- (ფორმა-E)- Record of Equipment for the Cargo Ship Equipment Certificate (Form -E) 7. სამგზავრო გემის უსაფრთხოების მოწმობა- Passenger Ship Safety Certificate 8. მოწყობილობის ნუსხა სამგზავრო გემის უსაფრთხოების მოწმობის გასაცემად (ფორმა P)- Record of Equipment for the Passenger Ship Safety certificate (Form -P) 58 9. სატვირთო გემის უსაფრთხოების მოწმობა რადიომოწყობილობის მხრივ- Cargo Ship Safety Radio Certificate 10. მოწყობილობის ნუსხა სატვირთო გემის უსაფრთხოების მოწმობის გასაცემად რადიომოწყობილობის მხრივ (ფორმა R)- Record of Equipment for the Cargo Ship Safety Radio Certificate 11. ამოღების მოწმობა- Exemption Certificate 12. სატვირთო მარკის საერთაშორისო მოწმობა- International Load Line Certificate 13. ნავთობით გაჭუჭყიანებისაგან თავიდან აცილების საერთაშორისო მოწმობა- International Oil Pollution Prevention Certificate 14. ჩამდინარე წყლებით გაჭუჭყიანებისაგან თავიდან აცილების საერთაშორისო მოწმობა-International Sewage Pollution Prevention Certificate 15. ნავთობით გაჭუჭყიანებისაგან თავიდან აცილების საერთაშორისო მოწმობის დანართი- (ფორმა A)- Supplement to the International Oil Pollution Prevention (IOPP) Certificate 16. ნაგვით გაჭუჭყიანებისაგან თავიდან აცილების საერთაშორისო მოწმობა- Garbage Pollution Prevention Certificate 17. საკლასიფიკაციო მოწმობა- Classification Certificate 18. გემზე უსაფრთხოების მართვის სისტემის მოწმობა- Safety Management Certificate (ISM code) 19. კომპანიის უსაფრთხო მართვის შესაბამისობის დოკუმენტი -Document of Compliance (ISM code) ზემოთაღნიშნულის გარდა საკლასიფიკაციო საზოგადოება გასცემს ტვირთამწევი,მოწყობილობების, ხანძარსაწინაღო, ორთქლის ქვაბების და სამაცივრო დანადგარების სააღრიცხვო წიგნებს. 59 დანართები ცილინდრის მილისების დასაშვები ცვეთა დანართი 1 ბრუნთა რიცხვი, n n>500 ცილ ინდრის დიამეტრ ი, მმ 100 მმ-დე 101150 151200 201250 251300 301350 351400 401450 451500 501550 551600 601650 651700 701750 ელიფს ურობა მმ n=150-500 დიამეტრ ის დასაშვები ზრდა, მმ ელიფსუ რობა მმ n<500 დიამე ტრის დასაშვები ზრდა, მმ ელიფს ურობა მმ დიამეტ რის დასაშვები ზრდა, მმ 0,25 1,0 - - - - 0,30 1,2 - - - - 0,35 1,5 0,3 1,6 - - 0,40 1,8 0,35 2,0 0,55 2,50 0,45 2,20 0,40 2,40 0,60 3,00 0,50 2,60 0,45 2,80 0,65 3,50 0,55 3,00 0,50 3,20 0,70 4,00 - - 0,55 3,60 0,75 4,50 - - 0,60 4,00 0,80 5,00 - - - - 0,85 5,00 - - - - 0,95 5,50 - - - - 1,05 5,50 - - - - 1,15 6,00 - - - - 1,20 6,00 60 დანართი 2 მუხლა ლილვის ყელების დასაშვები ცვეთა ელიფსურობა და კონუსურობა ყელების დიამეტრი, მმ 150 - მდე 151-175 176-200 200-225 226-250 251-275 276-300 301-325 326-350 351-375 376-400 401-425 426-450 451-500 ჩარჩოს ყელები, მმ 0,15 0,16 0,18 0,20 0,22 0,24 0,26 0,28 0,30 0,32 0,34 0,36 0,38 0,40 მრუდმხარას ყელები, მმ 0,16 0,18 0,20 0,22 0,24 0,26 0,28 0,30 0,32 0,34 0,36 0,38 0,40 0,42 დანართი 3 ბურღების დიამეტრი მეტრიული კუთხვილისათვის კუთხვი ლი მმ 3 4 5 6 8 10 12 16 20 მსხვილ ი 2,5 3,3 4,2 5,0 6,7 8,4 10,2 14,0 17,4 ბურღის დიამეტრი კუთხვილის ბიჯის დროს, მმ 2,0 1,5 1,0 18,0 10,5 14,5 18,5 7,0 9,0 11,0 15,0 19,0 0,5 3,5 4,5 5,5 7,5 9,5 11,5 15,5 19,5 61 24 30 36 20,9 26,4 31,9 22,0 28,0 34,0 22,5 28,5 34,5 23,0 29,0 35,0 - დანართი 4 ბურღების დიამეტრი დუიმური და მილების კუთხვილისათვის კუთხვ ილი დუიმი 1/8 1/4 3/8 1/2 5/8 3/4 7/8 1 1 1/8 1 1/4 1 1/2 1 3/4 2 ბურღის დიამეტრი, მმ დუიმური კუთხვილი მილების კუთხვილი 5,0 7,8 10,4 13,3 16,2 19,2 22,0 24,7 27,8 33,5 39,0 44,5 8,7 11,5 15,0 18,7 20,9 24,2 28,0 30,5 35,5 39,0 45,0 51,0 57,0 62 დანართი 5 შწძ-ს და კომპრესორების დგუშის რგოლების დასაშვები ცვეთა, მმ ცილინდრის დიამეტრი 100 მმ-მდე 101-150 151-200 201-250 251-300 301-350 351-400 401-450 451-500 501-550 551-600 601-650 651-700 701-750 751-800 801-850 851-900 ღრეჩო ღარაკში 0,15 0,15 0,15 0,20 0,20 0,20 0,20 0,20 0,20 0,20 0,25 0,25 0,25 0,25 0,30 0,30 0,30 ღრეჩო საკეტში 2,50 3,00 3,50 4,00 4,50 5,00 5,50 6,00 6,50 7,00 7,50 7,50 8,00 8,00 8,50 8,50 9,00 შენიშვნები: 1. დგუშის რგოლების დრეკადობა ისინჯება მათი შეკუმშვის ხერხით; რგოლი უნდა შეიცვალოს თუ შეკუმშვის შემდეგ რგოლი არ უბრუნდება პირვანდელ მდგომარეობას. 2. ორტაქტა ძრავებისათვის ღრეჩო ღარაკებში დასაშვებია 50%-ით მეტი, ვიდრე ნაჩვენებია ცხრილში. 63 დანართი 6 რგოლების სამონტაჟო ღრეჩოები დგუშის ღარაკებში, მმ რგოლის ღრეჩო დგუშის ღარაკებში ნომინალური ორი ზედა რგოლისათვის ქვედა რგოლებისათვის სიმაღლე 4 მმ-მდე 0,05 - 0,08 0,02 - 0,05 4-6 0,06 - 0,09 0,03 - 0,06 6-8 0,08 - 0,12 0,04 - 0,08 8 -10 0,09 - 0,13 0,05 - 0,09 10 - 12 0,10 - 0,14 0,06 - 0,11 12 -14 0,11 - 0,16 0,07 - 0,12 14 მმ 0,12 - 0,17 0,08 - 0,13 ზემოთ შენიშვნა: ალუმინის დგუშებისათვის ღრეჩო უნდა შემცირდეს 15 – 20% - ით დანართი 7 შძწ - ს და კომპრესორების სითბური ღრეჩოები რგოლების საკეტში, მმ ნომინალუ რი დიამეტრი 50 - მმ-მდე 51-75 76-100 101-125 126-150 151-200 201-250 251-300 301-350 351-400 401-450 451-500 501-550 551-600 601-650 651-700 701-750 751-800 ღრეჩოს სიდიდე ორტაქტა შწძ ოთხტაქტა შწძ კომპრესორები 0,30 0,45 0,60 0,75 0,90 1,20 1,50 1,80 2,10 2,40 2,70 3,00 3,30 3,60 3,90 4,20 4,50 4,80 0,25 0,40 0,50 0,60 0,75 1,00 1,25 1,50 1,75 2,00 2,25 2,50 2,75 3,00 3,25 3,50 3,75 4,00 0,20 0,30 0,40 0,50 0,60 0,8 1,00 1,20 1,40 1,60 1,80 2,00 2,20 2,40 2,60 2,80 3,00 3,20 64 801-850 5,10 4,25 3,40 851-900 5,40 4,50 3,60 შენიშვნა: ორი ზედა დგუშის რგოლის ღრეჩო უნდა იყოს 0,2 მმ-ით მეტი ვიდრე ნაჩვენებია ცხრილში, ხოლო ზეთსაცლელი რგოლებისათვის უნდა იყოს 0,7 ცხრილთან შედარებით. დანართი 8 დანართი 9 დგუშის თითის და კრეიცკოფის პოჭოჭიკის (цапфа) დასაშვები ცვეთა, მმ ყელის დიამეტრი 50 მმმდე 51-75 76-100 101-125 126-150 151-175 176-200 201-225 226-250 251-275 276-350 დგუშების დასაშვები ცვეთა,მმ ელიფსუ რობა კონუსურ ობა დგუშის დიამეტრი ელიფსურობა და კონუსურობა 0,12 0,12 50 მმ-მდე 0,15 0,15 0,18 0,20 0,22 0,25 0,27 0,30 0,33 0,37 0,40 0,15 0,18 0,20 0,22 0,25 0,27 0,30 0,33 0,37 0,40 51-75 76-100 101-125 126-150 151-175 176-200 201-250 251-300 301-350 351-400 401-450 451-500 501-550 551-600 601-650 651-700 701-750 0,20 0,20 0,20 0,25 0,25 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50 0,55 0,60 0,65 0,70 0,75 0,80 შენიშვნა: კრეიცკოფულ ძრავებში დასაშვებია 50%-ით მეტი დასაშვები ცვეთა ცხრილთან შედარებით 65 დანართი 10 სამონტაჟო და დასაშვები ღრეჩოები კრეიცკოფის პარალელებსა და ცოციებს შორის, მმ განივას (поперечина) ყელის დიამეტრი 25- მმ-მდე 26-50 51-100 101-150 151-225 225-ზე ზემოთ სამონტაჟო საზეთი ღრეჩო დასაშვები საზეთი ღრეჩო ზედაპირი მუშა 0,05-0,08 0,08-0,11 0,10-0,13 0,13-0,16 0,15-0,20 0,17-0,22 გვერდის 0,07-0,13 0,10-0,16 0,12-0,18 0,14-0,20 0,16-0,25 0,20-0,30 მუშა 0,16 0,18 0,20 0,25 0,28 0,30 გვერდის 0,30 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50 დანართი 11 დიამეტრული ღრეჩოები სათავე საკისრებში, მმ პოჭოჭიკის (თითის) დიამეტრი 50- მმ-მდე 51-75 76-100 101-125 126-150 151-175 176-200 201-225 226-250 251-275 276-350 სამონტაჟო საზეთი ღრეჩო დასაშვები საზეთი ღრეჩო ძრავები კრეიცკოფ ული 0,04-0,06 0,05-0,07 0,06-0,10 0,08-0,13 0,10-0,15 0,12-0,17 0,13-0,18 0,15-0,20 0,17-0,23 0,19-0,25 0,20-0,28 ტრონკული 0,03-0,05 0,04-0,06 0,05-0,09 0,07-0,12 0,09-0,14 0,10-0,16 0,11-0,17 0,13-0,18 0,15-0,21 0,17-0,24 0,19-0,26 კრეიცკოფუ ლი 0,15 0,20 0,25 0,25 0,25 0,30 0,30 0,30 0,30 0,40 0,40 ტრონკული 0,18 0,25 0,25 0,30 0,30 0,35 0,35 0,35 0,35 0,40 0,40 66 დანართი 12 დიამეტრული ღრეჩოები ჩარჩოს და მრუდმხარას საკისრებში, მმ ლილვის ყელის დიამეტრი, მმ 150- მმმდე 151-200 201-250 251-300 301-325 326-350 351-400 401-450 451-500 სამონტაჟო საზეთი ღრეჩო 0,10-0,15 დასაშვები ღრეჩო ძრავებისთვის, რომელთა ბრუნვის რიცხვია: (ბრ/წთ) 150-ზე ნაკლები 150-ზე მეტი 0,25 0,30 0,12-0,18 0,16-0,24 0,20-0,28 0,24-0,32 0,24-0,32 0,27-0,35 0,30-0,38 0,33-0,42 0,30 0,35 0,40 0,40 0,45 0,45 0,50 0,55 0,35 0,40 0,45 0,45 0,50 0,50 - დანართი 13 მუხლა ლილვის ყელების დასაშვები ცვეთა, მმ ლილვის დიამეტრი 150- მმმდე 151-175 176-200 201-225 226-275 251-275 276-300 301-325 326-350 351-375 376-400 401-425 426-450 ელიფსურობა და კონუსურობა ჩარჩოს ყელების მრუდმხარას ყელების 0,15 0,16 0,16 0,18 0,20 0,22 0,24 0,26 0,28 0,30 0,32 0,34 0,36 0,38 0,18 0,20 0,22 0,24 0,26 0,28 0,30 0,32 0,34 0,36 0,38 0,40 67 451-500 0,40 0,40 დანართი 14 ცენტრიდანული ტუმბოების საკისრების და მუშა ფრთოვანას შემჭიდროების ღრეჩოები, მმ ლილვის დიამეტრი, მმ საკისრების დიამეტრული ღრეჩო ბაბიტი სამონტაჟო 30მმ-მდე 31-50 51-80 81-120 121-180 0,05-0,08 0,06-0,10 0,08-0,14 0,12-0,18 0,16-0,22 მაქს.დასაშვებ ი 0,25 0,35 0,45 0,55 0,60 ტექსტოლიტი სამონტაჟო 0,08-0,15 0,10-0,18 0,13-0,20 0,16-0,25 მაქს.დასაშვ ები 0,40 0,50 0,60 0,7 შენიშვნა: ტექსტოლიტის სადებების ღრეჩოებს ზომავენ მათ სველ მდგომარეობაში ყოფნისას. დანართი 15 კბილანა ტუმბოების კვანძების ღრეჩოები, მმ კბილანას დიამეტრი 50მმ-მდე 51-80 81-120 121-180 დიამეტრული ღრეჩო კორპუსსა და კბილანას შორის სამონტაჟო მაქს.დასაშვებ ი 0,75-0,21 0,40 0,095-0,255 0,50 0,12-0,30 0,60 0,15-0,36 0,60 ღერძული ღრეჩო კბილანას ტორსსა და კორპუსს შორის სამონტაჟო მაქს.დასაშვ ები 0,07-0,10 0,30 0,09-0,15 0,50 0,10-0,35 0,70 0,20-0,45 0,90 68 დანართი 16 ხრახნიანი ტუმბოების კორპუსსა და ხრახნებს შორის ღრეჩოები, მმ ხრახნის დიამეტრი 11-18 19-30 31-50 51-80 81-120 121-180 დიამეტრული ღრეჩო სამონტაჟო 0,04-0,09 0,06-0,11 0,07-0,13 0,08-0,16 0,09-0,19 0,10-0,23 მაქს. დასაშვები 0,18 0,23 0,28 0,33 0,40 0,47 დანართი 17 კომპრესორების დგუშის რგოლების საკეტებში ღრეჩოების სიდიდე, მმ რგოლის დიამეტრი 50-მდე 51-75 76-100 101-125 ღრეჩო საკეტში სამონტაჟ მაქს.დასაშ ო ვები 0,20-0,40 2,0 0,30-0,50 2,25 0,40-0,60 2,50 0,50-0,70 2,75 რგოლის დიამეტრი 126-150 151-200 201-250 251-300 ღრეჩო საკეტში სამონტაჟ მაქს.დასაშ ო ვები 0,60-0,90 3,00 0,80-1,10 3,50 1,00-1,40 4,00 1,20-1,60 4,50 დანართი 18 კომპრესორების დგუშის რგოლების სამონტაჟო ღრეჩოები დგუშის ღარაკებში, მმ რგოლის სიმაღლე 4-5 5-8 ღრეჩო 0,03-0,06 0,04-0,08 რგოლის სიმაღლე 8-10 10-12 ღრეჩო 0,05-0,09 0,06-0,11 69 დანართი 19 კომპრესორების ცილინდრის მილისების ღრეჩოები და ცვეთის სიდიდე, მმ მილისის დიამეტრი 51-80 81-120 121-180 180-260 დიამეტრული ღრეჩო მილისსა და დგუშს შორის სამონტაჟო მაქს.დასაშვ ები 0,07-0,19 0,40 0,10-0,24 0,50 0,15-0,31 0,60 0,22-0,40 0,80 მაქსიმალური დასაშვები ელიფსურობა 0,26 0,30 0,35 0,40 დანართი 20 ფოლადის მილების სისქის მინიმალური სიდიდეები, მმ მუშა გარემო 1. უხმარი ორთქლი, ზეთი დიზელის საწვავი, სამაცივრო აგენტები, ინერტიული აირები. 2. ნახმარი ორთქლი,კონდენსატი, მტკნარი წყალი, ჰაერი. 3. ნავთობპროდუქტების და წყალის გაცხელების კლაკნილები. 4. ზღვის ცივი წყალი. 5. ზღვის თბილი წყალი, სატვირთო მილგაყვანილობა. მილისის გარე დიამეტრი, მმ 35 56 90 165 215 270 320 370 425 2 2,5 3 4 5 6 7 8 8,5 2,5 3 3 4,5 5 6 7 8 9 - - 4 5 - - - - 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 10 9 10 12 3 3,5 3,5 3,5 70 დანართი 21 შიგაწვის ძრავების უძრავი ნაწილების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი 1. ანაგლეჯები, კაწრულები, განახეხები ცილინდრის მილისის ზედაპირზე. 2. კაწრულები, ჩაჭყლეტილობა ცილინდრის სახურავის სარქველების და ფრქვევანების დასაჯდომ ზედაპირზე. 3. ცილინდრის მილისის გაგრილების ზედაპირის და დასაჯდომი კინტის კოროზიული დაზიანება. 4. ცილინდრის პერანგის კოროზიული დაზიანება, ბზარები. 5. ბზარები ცილინდრის სახურავზე. 6. კარტერის სექციების და მასთან მიერთებული მილების ჟონვა. 7. კარტერის ქვეშის ქვედა და გვერდით ნაწილებზე ბზარები. აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები ანაგლეჯის, კაწრულობის, განახეხების კვალის გაწმენდა სახეწის, სახეხი ქარგოლების და ზუმბარას ქაღალდის მეშვეობით. დასაჯდომი ადგილები უნდა მიიხეხოს პასტის მეშვეობით სპეც.ინსტრუმენტის გამოყენებით ხარვეზების სრულ აღმოფხვრამდე. დაზიანებული ადგილები უნდა გაიწმინდოს, დეფექტიანი ადგილები დაიფაროს აპოქსიდური მასით ან დაედუღოს, დამუშავდეს თანპირად (заподлицо), შეიღებოს ანტიკოროზიული საღებავით. ბზარის ბოლოებს გაბურღავენ, ბზარს ადუღებენ ან აყენებენ კუთხვილიან გუჟონებს. კოროზიისაგან დაზიანებულ ადგილებს წმენდენ და ფარავენ ეპოქსიდის მასით. განსაზღვრავენ ბზარის ზომებს, ბოლოებს გაბურღავენ, ბზარს ადუღებენ ან აყენებენ რბილი ფოლადის ან სპილენძის კუთხვილიან გუჟონებს. შეერთებებს შლიან, წმენდენ, დეფექტებს (ბზარები) აღმოფხვრიან, აყენებენ ახალ შუასადებებს პასტა ”ჰერმეტიკზე”. წმენდენ დეფექტიან ადგილებს, განსაზღვრავენ ბზარის სიგრძეს, გაბურღავენ მათ ბოლოებს და არემონტებენ შემდეგი მეთოდებით: ა) აყენებენ რბილი ფოლადის ან სპილენძის ზესადებებს შუასადებზე და შემოჭიმავენ ჭანჭიკებით. ბ) მთელი ბზარის სიგრძეზე აყენებენ კუთხვილიან გუჟონებს. 71 8. ბზარები ანკერულ კავშირზე. ანკერული კავშირი უნდა შეიცვალოს. დანართი 22 დგუშების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი 1. კაწრულები, განახეხები, მცირე ანაგლეჯები. 2. ცვეთა, დგუშის რგოლების გატეხვა. 3. დგუშის რგოლების ღარაკის ცვეთა, ცვეთის საწინაღო რგოლების გატეხვა ან მათი დამაგრების მოშვება. 4. დგუშის თითის ცვეთა ან ბზარები მასზე. 5. დგუშის და კალთობის ან დგუშის ჭოკის შეერთების სარჭებში ბზარები. 6. დგუშის ცვეთა, ფსკერის ამოწვა, ბზარები დგუშზე. აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები ზედაპირებს წმენდენ, ხეხენ მისახეხი პასტის გამოყენებით. სინჯავენ მოძრაობის კვანძის დაცენტრებას. რგოლებს ცვლიან ახლებით. რგოლებს აყენებენ სპეციალური სამარჯვის მეშვეობით. ღარაკს გაჩარხავენ და აყენებენ ახალ სარემონტო ზომის რგოლებს, თუ ეს არ ხერხდება, მაშინ ღარაკის ზომებს (ფოლადის დგუშებისათვის) აღადგენენ ელექტროდადუღებით შემდგომი გაჩარხვით. გატეხილ ცვეთასაწინაღო რგოლებს ცვლიან ახლებით, ხოლო დამაგრების მოშვებისას ამაგრებენ მიკვერვით (подчеканка). დგუშის თითი უნდა შეიცვალოს. სარჭები უნდა შეიცვალოს; შეცვლის წინ უნდა გაისინჯოს კუთხვილების მდგომარეობა შიგსახრახნის მეშვეობით. დასაშვებზე მეთი ცვეთისას დგუში უნდა შეიცვალოს. ფსკერის ამოწვის შემთხვევაში შეიძლება იყოს აღდგენილი ელექტროდადუღებით და შემდგომი გაჩარხვით შაბლონის მიხედვით. დანართი 23 ბარბაცას ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი 1. ბარბაცას ჭანჭიკი წაგრძელდა პირვანდელთან შედარებით 0,002 მმ-ით, ჭანჭიკის ზედაპირზე არის ბზარები და ღრმა ფხაჭნილები. 2.ზედა საკისრის მილისის აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები ბარბაცას ჭანჭიკები უნდა შეიცვალოს. ჭანჭიკებზე ბზარების აღმოსაჩენად უნდა ჩატარდეს ფერადი დეფექტოსკოპია. მილისი უნდა შეიცვალოს. 72 ცვეთა. 3. ბარბაცას საკისრების ცვეთა. საკისრები უნდა შეიცვალოს. დანართი 24 აირგანაწილების მექანიზმის ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი 1. ზედაპირების ცვეთა, ცივნაჭედვა (наклёп) სამჭიდროებელი ნაზოლის (фаска) მიწვა, ხვრიტეების (свищ) და ნიჟარების წარმოშობა სარქველებზე და მათ ბუდეებზე 2. სარქველის ჭოკის და მიმმართველი მილისის ცვეთა 3. მხრეულების თითების და მილისების ცვეთა 4. ზამბარებზე ბზარები, გატეხვა, დიდი განახეხები ხვეულებზე, დრეკადობის დაკარგვა 5. ანაგლეჯები, ბზარები, ლითონის გამოფხვნა (выкрашивание) მუშტა საყელურებზე 6. გამანაწილებელი ლილვის საკისრებში დიდი ღრეჩოები აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები სარქველები უნდა მიიხეხოს თავის ბუდესთან კორუნდის პასტით; ღრმა დაზიანებებისას გაიჩარხოს და შემდგომ მიიხეხოს. სტელიტიანი სარქველები უნდა დადუღდეს სტელიტით, გაიჩარხოს და მიიხეხოს. ჭოკი უნდა გაიხეხოს და დაყენდეს ახალი მიმმართველი მილისი სათანადო ღრეჩოთ. თითები უნდა გაიხეხოს , მილისები უნდა შეიცვალოს ახლებით. ზამბარები უნდა შეიცვალოს ახლებით. მუშტა საყელური უნდა შეიცვალოს ახლებით. ლილვი უნდა გაიხეხოს, დაყენდეს ნომინალური ღრეჩოები. 73 დანართი 25 საწვავის აპარატურის ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები 1.ფრქვევანების საფრქვეველი საფრქვეველი უნდა გაიწმინდოს, ნახვრეტები ნახვრეტის გამოგნესვა. გამოიწმინდოს დაკალიბრებული მავთულით ან სპეციალური ბურღით. 2. საფრქვეველის თუ ნახვრეტის დიამეტრი გაზრდილია 10%-ით ნახვრეტების ცვეთა. პირვანდელთან შედარებით საფრქვეველი უნდა შეიცვალოს. 3. საფრქვეველის შემოწვა, საფრქვეველი უნდა შეიცვალოს. ბზარების წარმოქმნა. 4. ფრქვევანას ნემსის ფრქვევანა უნდა მიიხეხოს. დაჯდომის სიმჭიდროვეს დარღვევა. 5. დასაჯდომი ნაზოლის უნდა შეიცვალოს ნემსი და საფრქვეველი. (фаска) სიფართის გაზრდა 0,120,20 მმ-ით და ნემსის აწევის სიდიდის 2-ჯერ გაზრდა. 6. კოროზიული უნდა შეიცვალოს წყვილი. დაზიანებები, განახეხები, ცვეთა, სიგრძივი ნაფხაჭები ”ნემსიმიმმართველის” წყვილების ზედაპირებზე. 7. მიჭედვა (прихватывание) ამოღებული უნდა იქნას ნემსი და მიიხეხოს ჩამოკიდება (зависание), ჩაჭექვა მიმმართველთან, ან უნდა შეიცვალოს წყვილი. ფრქვევანას ნემსის. 8. ფრქვევანას ზამბარის უნდა შეიცვალოს ზამბარა. დრეკადობის დაკარგვა, ბზარები, განახეხები მასზე. 9. მაღალი წნევის ტუმბოს დეფექტიან ადგილებს მიიხეხავენ ჯერ პასტაზე, პლუნჟერზე ანაგლეჯები, შემდგომ ზეთზე ან ცვლიან ტუმბოს წყვილს. განახეხები, ნაფხაჭნები. 10. პლუნჟერის მიჭედვა პლუნჟერი უნდა ამოიპრესოს, მოიხეხოს ჯერ 74 (прихватывание), ჩამოკიდება (зависание), ჩაჭექვა. 11. პლუნჟერულ წყვილზე ბზარები, ამოტეხვები, ეროზიული ცვეთა გადამშვები ნახვრეტის. 12. მუშტა საყელურზე ლითონის გამოფხვნა (выкрашивание) პასტაზე, შემდგომ ზეთზე ან უნდა შეიცვალოს წყვილი. პლუნჟერული წყვილი უნდა შეიცვალოს. მუშტა საყელური უნდა შეიცვალოს. დანართი 26 ტურბოსაჭირხნების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები 1. როტორის ფრთების ბზარები უნდა დადუღდეს შემდგომი მაქანიკური კორპუსთან შეხების კვალი, დამუშავებით და შემდგომი ბალანსირებით. შეხების ნაკაწრები, ბზარები. კვალი, ნაკაწრები უნდა გაიწმინდოს და ზედმიწევნით მიიხეხოს. 2. კომპრესორის თვალზე ალუმინის თვლებზე შაბერით აცილებენ კოროზიის კვალი. კოროზიას, სხვა შენადნობების ზუმფარას ტილოთი. 3. კომპრესორის თვალზე თვალი უნდა შეიცვალოს. ბზარები. 4. მუშა ფრთების დაზიანება, ფრთები უნდა შეიცვალოს, როტორს ჩაუტარდეს ფრთების დამაგრების მოშვება. დინამიკური ბალანსირება. 5. მუშა ფრთებზე 2 მმ-მდე უნდა გაიწმინდოს და გაიხეხოს.როტორს ნაჭდევები (забоина). ჩაუტარდეს დინამიკური ბალანსირება. 6. როტორის ყელებზე არა წმენდენ ნულოვანი ზუმფარით ან წმინდა ღრმა ნაფხაჭნები. ქლიბით. 7. არა ღრმა დაზიანებები ყელები უნდა მიიხეხოს როტორის ცენტრებში როტორის ყელზე სიღრმით 0,1განთავსებით. ყელების ცემა ცენტრებში 0,2 მმ განთავსებისას არ უნდა აღემატებოდეს 0,02 მმ-ს. დანართი 27 ორთქლის ქვაბების აორთქლების ზედაპირების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფზვრის მეთოდები. დაზიანების ხასიათი აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები 1.საორთქლებელი მილების დაზიანებული უბანი უნდა გაიწმინდოს ფოლადის ცალკეული უბანი დაზიანებულია მუსით. კოროზიით. 2. მილების გავალცვის მილები კვლავ უნდა გაივალცოს, ქვაბს ჩაუტარდეს ადგილას გაჟონვები. ჰიდრავლიკური გამოცდა. 75 3. გასკდა საორთქლებელი მილი ან კვამლსაწვავი მილი. ქვაბი გამოყვანილი უნდა იქნას მოქმედებიდან, მილი უნდა იყოს შეცვლილი ან დახშობილი, ქვაბს ჩაუტარდეს ჰიდრავლიკური გამოცდა. დანართი 28 ქვაბის არმატურის ძირითადი დაზიანებები და მათი ღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები 1. მილტუჩის ჰერმეტულობის უნდა შეიცვალოს დეფექტიანი შუასადები. დარღვევა. 2. სარქველის ჩობალის შემოეჭიროს ან შეიცვალოს ჩობალის სატენი. სიმჭიდროვეს დარღვევა. 3. დამცავი სარქველი უშვებს სარქველს აამოქმედებენ ხელით, თუ სარქველის ორთქლს მუშა წნევის დროს. დაკეტვისას ისევ არ იჭერს, სარქველი უნდა მიიხეხოს. 4. სარჭების და ქანჩების უნდა შეიცვალოს ახლებით. დაზიანება. 5. ქვაბის არმატურის სარქველები უნდა მიიხეხოს. სარქველები არ იჭერენ. 6. წყალმაჩვენებელი სვეტის უნდა გადაიკეტოს სვეტი და შეიცვალოს მინის გასკდომა. წყალმაჩვენებელი მინა. დანართი 29 საცეცხლის ამონაგის ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები. დაზიანების ხასიათი აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები 1. აგურების სამაგრი აგურში წმენდენ ნახვრეტს და ამოივსებენ ჭანჭიკების საცობების ამოვარდნა. მერტელით. 2. ცალკეული აგურის ამოწვა გაიწმინდოს დაზიანებული ადგილები და ამოივსოს ან ბზარების გაჩენა. მერტელით. 3. აგურის ამონაგის დაშლა. დეფექტიანი აგურები უნდა შეიცვალოს ახლებით, და დაიფაროს მერტელის და შამოტის ნარევით. 4. აგურების და მათი უნდა მოხდეს საცეცხლეს ამონაგის რემონტი. სამაგრეების დაშლა მნიშვნელოვან ფართობზე. 5. ფურმის ღიობების ამონაგის ფურმას უნდა ჩაუტარდეს რემონტი აგურის დაზიანება. შეცვლით. 76 დანართი 30 საუტილიზაციო ქვაბების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი 1. ორთქლის სეპარატორზე წყალმაჩვენებელი მინის გატეხვა. 2. ქვაბის გარსამოსი უშვებს გაზებს. 3. გარსამოსის შედუღების ადგილებში არამჭიდროობა. 4. ქვაბის მილების კლაკნილას არამჭიდროობა. აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები ქვაბი გამოყვანილი უნდა იქნას მოქმედებიდან, მინა კი შეცვლილი. უნდა შემოეჭიროს ჭანჭიკები ან შეიცვალოს შუასადებები (ძრავას გაჩერების შემდეგ). ძრავა გაჩერებული უნდა იქნას, არამჭიდროებები შედუღდეს. ძრავა გაჩერებული უნდა იქნას, დეფექტიანი კლაკნილა დაიხშოს. დანართი 31 თბოგამცვლელი აპარატების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი 1.მილების სამილე დაფებთან შეერთების ადგლებიდან გაჟონვები. 2. მილებზე ბზარები, მნიშვნელოვანი კოროზიული დაზიანებები, მნიშვნელოვანი ჩაღუნულობა. აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები თუ შეერთება არის ჩობალიანი, მიმჭერ მილისებს დაუჭერენ ან შეცვლიან სატენს. თუ შეერთება არის გავალცული საჭიროა კვლავ გავალცვა. მილები უნდა დაიხშოს კონუსური საცობებით. 77 დანართი 32. ტუმბოების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები 1. ჩობალის არამჭიდროობა. უნდა დაეჭიროს ჩობალს ან შეიცვალოს სატენი. 2. ლილვის ყელის ცვეთა უნდა გამოიცვალოს ლილვი, ან დადუღდეს ჩობალის ადგილას. დეფექტიანი ადგილი ელექტროშედუღებით და გაიჩარხოს. 3. ლილვის დეფორმაცია. ასწორებენ ლილვს ცივ მდგომარეობაში თუ ჩაზნექილობა არ აღემატება 0,5მმ-ს, თუ უფრო მეტია ასწორებენ გახურებით ან ცვლიან ლილვს. 4. სრიალის საკისრებში ლილვის ყელებს უნდა გაჩარხვა და მიხეხვა, თუ ამის მომუშავე ლილვის ყელებზე შემდეგ საკისრების ღრეჩო იქნება დაშვებულზე მეტი, ანაგლეჯები. საჭიროა საკისრების კვლავჩასხმა და ლილვთან მორგება. 5. მუშა ფრთოვანას ლილვზე მუშა ფრთების მორგვს უნდა გაჩარხვა და მილისის დამაგრების მოშვება. დაყენება და შემდგომ მუშა ფრთაზე მორგება. 6. მუშა ფრთოვანას რგოლები უნდა შეიცვალოს. სამჭიდროებელი რგოლების გატეხვა ან დაშვებულზე მეტი ცვეთა. 7. მუშა ფრთების დაბოლოების მუშა ფრთოვანა უნდა შეიცვალოს. მნიშვნელოვანი ეროზიული ცვეთა. 8. კბილანა ტუმბოში ღერძული კორპუსის სახურავის და კორპუსის მიხეხვა საჭირო ღრეჩოს გადიდება კბილანას და ღრეჩომდე. სახურავს შორის. 9. ტუმბოს კბილანას საყრდენი შეიცვალოს საკისრების ბრინჯაოს მილისები. საკისრების გადიდებული ცვეთა. 10. ხრახნიანი ტუმბოს მუშა კომპლექტურად უნდა შეიცვალოს ხრახნები, ხრახნების ზედაპირზე გაიზომოს ღრეჩოები ხრახნებს და კორპუსს შორის. ანაგლეჯები. 11. ტუმბოს კორპუსის კორპუსის ფორმა აღდგენილი უნდა იქნას კოროზიული ცვეთა. ეპოქსიდური ფისის მეშვეობით. 12. ტუმბოს თუჯის კორპუსის კორპუსი უნდა შეიცვალოს. უკიდურეს შემთხვევაში 78 სიმჭიდროვეს და სიმკვრივის დასაშვებია დეფექტიანი ადგილების ეპოქსიდის დაკარგვა. ფისებით შეკეთება. 13. კორპუსის და სახურავის სიბრტყეები უნდა მიიხეწოს სასინჯ ფილაზე მიერთების მილტუჩების, შემშვები საღებავის გამოყენებით. და დაჭირხნის მილყელების და საყრდენი სიბრტყეების დაბრეცა (коробление) დანართი 33 დგუშიანი და ჭავლური ტუმბოების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები 1. ნამუშევარი საფეხური უნდა მოცილდეს ზუმფარას ქარგოლით. (наработок) ორთქლის ან წყლის ცილინდრებში. 2. ორთქლის ან წყლის რგოლები უნდა შეიცვალოს. ცილინდრების დგუშების რგოლების გადამეტებული ცვეთა. 3. მკვეთარას ჭოკებზე მცირე ანაგლეჯებისას ჭოკები უნდა გაიხეხოს, დიდი ჩობალების ადგილას ანაგლეჯები. ანაგლეჯებისას - გაიჩარხოს. 4. ცილინდრების ელიფსურობა ცილინდრები უნდა გაიჩარხოს. ან კასრისებრობა დაშვებულზე მეტია. 5. ნაფხაჭნები ან ჩაღრმავებები უნდა გაიჩარხოს და მიიხეხოს პასტაზე, მცირე სარქველებზე ან მათ ბუდეებზე. დაზიანებებისას საკმარისია მიხეხვა. 6. სარქველების ზამბარების უნდა შეიცვალოს ზამბარები. გატეხვა. 7. ინჟქტორის ორთქლის, კონუსები უნდა შეიცვალოს ახლებით შემრევის, დაწნევის კონუსების დამზადებული თითბერის ან ბრინჯაოს მასალისაგან. ცვეთა. 8. დიფუზორების და უნდა შეიცვალოს ახლით საქშენების ცვეთა. 9. ეჟექტორის კორპუსის ცვეთა უნდა შეიცვალოს ახლით ან ამოჭმა (разъедание) 79 დანართი 34 კომპრესორების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები 1. თეფშის და სარქველის უნდა მიიხეხოს პასტაზე ფილაზე და შემდგომ ბუდის მუშა ზედაპირების ცვეთა ბუდეზე. ან დაზიანება. 2. ზამბარის გატეხვა, ბზარები უნდა შეიცვალოს ზამბარა და განახეხები ხვეულებზე, დრეკადობის დაკარგვა. 3. დგუშის რგოლების ცვეთა, უნდა შეიცვალოს ახლებით გატეხვა. 4. ცილინდრის მილისზე ხარვეზები უნდა გაიწმინდოს შაბერის ან სახეხი ნაგლეჯები, ნაკაწრები, განახეხები. ქარგოლების მეშვეობით განივად. უნდა გაისინჯოს მილისის ცვეთის სიდიდე. 5. გაგრილების ზედაპირებზე დეფექტიანი ადგილები უნდა გაიწმინდოს და კოროზიული ამოჭმა (разъедание) დაიფაროს ეპოქსიდური მასით. 6. მუხლა ლილვის ყელებზე ყელები უნდა გაიხეხოს, გაისინჯოს საზეთი ნაკაწრები. ღრეჩოები საკისრებში. 7. ლილვის ჩობალის ცვეთა. ლილვი ჩობალის ადგილას უნდა გაიხეხოს, ჩობალი შეიცვალოს საჭიროების შემთხვევაში შემამჭიდროებელი რგოლები შეიძლება დამზადდეს ებონიტისაგან. დანართი 35 ლითონის მილების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი 1. სიმჭიდროვეს დარღვევა მილტუჩა და შტუცერულ შეერთებებში 2. საღებავის შრის დაზიანება. აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები შეიცვალოს შუასადები და მოეჭიროს. გაიწმინდოს და შეიღებოს. 80 3. ჩაჭყლეტილობა და ჩკიდება. 4. მცირე ნახვრეტები. 5.მილისის გახეხვა დამაგრების ადგილას. 6. მილტუჩების დეფორმაცია. 7. მილისის გარღვევა. უნდა გასწორდეს. შეკეთდეს როგორც ნაჩვენებია ნახ.13 შეიცვალოს დამაგრების ადგილი გასწორდეს მიხეხვის მეთოდით მილი უნდა შეიცვალოს. დანართი 36 პლასტმასის მილების ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები 1. შეერთების ადგილებში შეიცვალოს შუასადები და დაეჭიროს მილტუჩების სიმჭიდროვეს დარღვევა. ჭანჭიკები. 2. პოლიეთილენის მილებში მილი უნდა გაიწმინდოს და გაიქრეს დაჭირხნული ბზარები, შედუღების ადგილას ჰაერით. 2500C - მდე გახურებული ელექტროსარჩილით გაჟონვები. ვადნობთ დეფექტიან ადგილს და შემოვჭიმავთ ბზარის დახურვამდე. 3. მნიშვნელოვანი მილი უნდა შეიცვალოს. დეფორმაციები დანართი 37 მილგაყვანილობის არმატურის ძირითადი დაზიანებები და მათი აღმოფხვრის მეთოდები დაზიანების ხასიათი 1. სიმჭიდროვეს დაკარგვა, მუშა ზედაპირების მცირე დაზიანებები სარქველებზე და მათ ბუდეებზე. 2. ფარსახურების (клинкет) სოლებზე და მათ ბუდეებზე განახეხები და კაწრულები. 3. მილტუჩების და სხვა ზედაპირების დეფორმაცია და კოროზიული დაზიანება. 4. სარქველების ზამბარების აღმოფხვრის ძირითადი მეთოდები სარქველი უნდა მიიხეხოს ბუდის ზედაპირს პასტის მეშვეობით. სასინჯ ფილაზე შაბვრის მეთოდით მორგება ისე რომ ფართობ 25X25 მმ იყოს მინიმუმ 5 ლაქა, შემდგომ უნდა მიიხეხოს პასტაზე. სასინჯ ფილაზე შაბვრის მეთოდით მორგება ისე რომ ფართობ 25X25 იყოს მინიმუმ 5 ლაქა, შემდგომ უნდა მიიხეხოს პასტაზე. შეიცვალოს ზამბარა. 81 გატეხვა და სხვა დეფექტები. 5. სარქველის გაღებისას ან უნდა გაისინჯოს ჭოკის და მილისის მდგომარეობა დაკეტვისას გაჭექვა. და აღმოიფხვრას დაზიანება. გამოყენებული ლიტერატურა 1. А.А. Фока и др. – «Ремонтные работы на борту судна», Одесса, 2003. 2. М.А. Малиновский – «Технология и организация судоремонта», изд.Транспорт, 1973. 3. რ. რიჩკოვი ”გემების ტექნიკური ექსპლოატაცია,” სსტა, 2004 4. «Комплексная система технического обслуживания и ремонта судов», РД 31.20. 50-87, 1988. 5. Э.К. Блинов – «Техническая эксплуатация флота и современные методы судоремонта», изд. »Судостроение «, 1990 სარჩევი 1. 2. 3. 4. 5. 6. ზოგადი დებულებანი --------------------------------------------------------------------------1 გემების ტექნიკური გამოყენება ---------------------------------------------------------------1 გემების ტექნიკური მომსახურება ------------------------------------------------------------4 გემების რემონტი -------------------------------------------------------------------------------5 გემზე სარემონტო სამუშაოების შესრულება -----------------------------------------------9 მექანიზმების, მოწყობილობების და სისტემების დეფექტების გამოვლენის მეთოდები ---------------------------------------------------------------------------------------14 7. სარემონტო სამუშაოების ტექნოლოგიური პროცესი -------------------------------------26 8. შიგაწვის ძრავების რემონტი -----------------------------------------------------------------31 9. დამხმარე ორთქლის ქვაბების და თბოგამცვლელი აპარატების რემონტი ------------43 10. დამხმარე მექანიზმების რემონტი ---------------------------------------------------------46 11. სანიჩბავი ლილვგაყვანილობის და შეწყვილებული მექანიზმების მილტუჩების დაცენტრება -----------------------------------------------------------------------------------47 12. მილგაყვანილობების და არმატურის რემონტი ------------------------------------------50 13. გემის კორპუსის კონსტრუქციების და გემბანის მოწყობილობების რემონტი -------52 14. გემთსარემონტო საწარმოები ---------------------------------------------------------------54 15. გემის დოკში დაყენება, რემონტი და წყალში ჩაშვება ---------------------------------- 55 16. გემების ტექნიკური ზედამხედველობა, საკლასიფიკაციო საზოგადოებები და მათი 82 ფუნქცია --------------------------------------------------------------------------------------56 17. დამატებები1.: მექანიზმების დეტალების დასაშვები ცვეთა და სამონტაჟო ღრეჩოები ---------------------------------------------------------------------------------------60 18. დამატებები: 2. გემების მექანიზმების ძირითადი დამახასიათებელი დაზიანებები და მათი რემონტის მეთოდები --------------------------------------------------------- 71 83