АДДЗЕЛ ПА АДУКАЦЫІ ЛЯХАВІЦКАГА РАЙВЫКАНКАМА ДЗЯРЖАЎНАЯ ЎСТАНОВА АДУКАЦЫІ “СЯРЭДНЯЯ ШКОЛА № 1 г.ЛЯХАВІЧЫ” Абласныя краязнаўчыя чытанні педагагічных работнікаў, прысвечаных 200-годззю з дня нараджэння Ф.М.Дастаеўскага Секцыя: “Школьнае краязнаўства як аснова грамадзянскапатрыятычнага выхавання падрастаючага пакалення” Грамадзянска-патрыятычнае выхаванне дзяцей і моладзі сродкамі краязнаўчай дзейнасці Аўтар: Глушко Марына Уладзіміраўна, настаўнік гісторыі Адрас: г.Ляхавічы вул.Я.Купалы,13 тэл.8 (016) 33 3288440 Ляхавічы 2021 Любоў да Радзімы пачынаецца з любові да месца, дзе нарадзіўся і вырас, да людзей свайго горада або вёскі. У сучасных умовах выхаваць у вучняў цікавасць да гісторыі і культуры свайго народа, нацыянальную годнасць і самасвядомасць дапамагае актыўная краязнаўчая дзейнасць з улікам мясцовых традыцый і культурных каштоўнасцей рэгіёна. Сваю сістэму краязнаўчай работы будую ў комплексе і вяду па некалькіх узаемазвязаных блоках-модулях: “Пазнанне праз вучобу”, “Веды і пошук”, “Памяць і традыцыі”, “Творчасць і карысць”. Галоўныя задачы блока-модуля “Пазнанне праз вучобу”: усебаковае вывучэнне сваёй мясцовасці і назапашванне краязнаўчага матэрыялу, выкарыстанне гэтага матэрыялу ў выкладанні вучэбных прадметаў. На вучэбных занятках па гісторыі, грамадазнаўстве актыўна выкарыстоўваю мясцовы матэрыял, што значна палягчае засваенне вучэбнай праграмы, робіць веды навучэнцаў больш трывалымі і глыбокімі. Краязнаўчы матэрыял выкладаецца на вучэбным занятку як мною, так і загадзя падрыхтаванымі вучнямі. Напрыклад, пры вывучэнні гісторыі Беларусі праграмай прадугледжана тэма “Наш край”, дзе матэрыял разглядаецца праз гістарычныя падзеі сваёй мясцовасці: вучні рыхтуюць паведамленні аб знакамітых земляках, архітэктурных помніках Ляхавіцкага краю або абапіраючыся на вядомыя факты з гісторыі краіны і краязнаўчы матэрыял, вызначаюць, які ўрон быў нанесены Беларусі і Ляхавіцкаму раёну ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Патэнцыял такіх урокаў вельмі карысны і для падрыхтоўкі вучняў да ўдзелу ў краязнаўчай алімпіядзе. Асаблівасцю блока-модуля “Веды і пошук” з’яўляецца тое, што ён ставіць настаўніка і вучняў у становішча даследчыкаў. Сярод вучняў заўсёды знаходзяцца тыя, каму цікава адкрываць новыя старонкі ў гісторыі сваёй малой радзімы. Вучні сустракаюцца з удзельнікамі падзей і іх родзічамі, шукаюць, збіраюць, вывучаюць і сістэматызуюць матэрыял, рыхтуюць на яго аснове навукова-даследчую работу, інтэрактыўныя плакаты, промапрадукцыі, інфармацыйныя стэнды, а потым прэзентуюць іх на краязнаўчых чытаннях, творчых конкурсах, канферэнцыях, выхаваўчых мерапрыемствах. У гэтым плане найбольш шырока былі раскрыты такія тэмы як “Праваслаўная душа малой радзімы”. Работа раскрывае гісторыю ўзнікнення і развіцця праваслаўя на тэрыторыі Ляхавіцкага раёна, паведамляе пра жыццёвы шлях і духоўную спадчыну святароў роднага краю. Па выніках даследавання быў аформлены буклет “Праваслаўная душа малой радзімы”. Работы “Маёнтак Бохвіцаў: мінулае і сучаснае”, “Маёнтак Чарноцкіх: мінулае і сучаснае” знаёмяць з гісторыяй іх стварэння, яе уладальнікамі, па выніках даследвання вучнямі былі зроблены міні-макеты сядзібаў, якія ў раённым конкурсе архітэктурных макетаў “З глыбіні стагоддзяў” былі адзначаны Д 2 ступені. Даследванні вядуцца і па вывучэнн біяграфій землякоў: інтэрактыўны плакат “Нашых землякоў цудоўнае сузор’е”, на якім размешчаны партрэты людзей Ляхавіччыны, якія ўнеслі значны ўклад у развіццё малой радзімы, краіны; інфармацыйны матэрыял “Напалеон Чарноцкі. Пагасшая зорачка Ляхавіччыны” прысвечаны публіцысту, перакладчыку Напалеону Чарноцкаму; даследаванне “След чорнага ветру” у лёсе майго земляка”, мэтай, якога было вывучэнне жыццёвага шляху земляка, удзельніка ліквідацыі Чарнобыльскай аварыі Равякі В. А. Даследчая і пошукавая дзейнасць вучняў была прысвечана падзеям Вялікай Айчыннай вайны. У рабоце “Уклад маіх землякоў у Вялікую перамогу” былі разгледжаны прыклады ўдзелу землякоў і іх уклад у перамогу над фашызмам. Работа “Настаўнік у ваенным мундзіры” – даследаванне жыццёвага шляха ветэрана Вялікай Айчыннай вайны, настаўніка Каныгіна М.Ц. на аснове асабістых дзённікаў. Пошукавая дзейнасць дае ключ да спазнання сваёй гісторыі, традыцый, жыцця і побыту жыхароў сваёй малой радзімы. Экскурсіі, вандроўкі, падарожжы, якія праводзяцца ў рамках блока-модуля “Веды і пошук”, накіраваны на вывучэнне памятных і гістарычных месцаў, прамысловых і прыродных аб’ектаў, збор краязнаўчага матэрыялу. У рамках невялікай вандроўкі вучнёўскі атрад “Мы - беларусы” выявілі цікавыя гістарычныя факты, пазнаёміліся з мясцовымі жыхарамі, папоўнілі знаходкамі краязнаўчы вугалок кабінета гісторыі, а ў рамках праекта “Сем цудаў малой радзімы” вучні вывучалі гісторыі сваіх населеных пунктаў, а па выніках даследчай дзейнасці былі аформлены інфармацыйныя стэнды з кароткай даведкай пра населены пункт. Такім чынам, даследчая і пошукавая дзейнасць дапамагае вучням убачыць, колькі яшчэ таямніц хавае малая радзіма. Блок-модуль “Памяць і традыцыі” сутыкаецца з гераічным мінулым свайго народа, вывучаючы і захоўваючы традыцыі пакаленняў. Аб гераічным мінулым на тэрыторыі Ляхавіцкага раёна распавядаюць шматлікія брацкія магілы і помнікі загінуўшым воінам і партызанам. У час краязнаўчай экскурсіі “Па месцах баявой славы” вучні вывучылі і апісалі помнікі ваеннай гісторыі, стварылі інтэрактыўную карту “Зорачка на карце раёна”. Разам з вучнямі правожу акцыі па добраўпарадкаванні помнікаў і магіл загінуўшых у гады Вялікай Айчыннай вайны, арганізоўваю велапрабег “Каб памяталі”, экскурсіі ў Брэсцкую крэпасць-герой, мемарыяльны комплекс Хатынь, гісторыка-культурны комплекс “Лінія Сталіна”, музей СШ № 2 г.Ляхавічы. Наведваем і музейную пакой Ляхавіцкага РАУСа, суд Ляхавіцкага раёна, а ў рамках адзінага дня інфармавання “ШАГ” наведалі батальён кіравання 8-ай радыётэхнічнай брыгады Ляхавіцкага раёна Брэсцкай вобласці, дзе вучні пазнаёміліся з гісторыяй станаўлення і развіцця вайсковай часці. Правожу гадзіну памяці “Рэха афганскай вайны”, на якой вучні знаёмяцца з падзеямі вайны, успамінаем тых землякоў, хто ваяваў, хто загінуў, выконваючы інтэрнацыянальны абавязак. Такім чынам блок-модуль “Памяць і традыцыі” забеспячвае духоўнамаральнае выхаванне дзяцей, адраджае сапраўдныя духоўныя каштоўнасці беларускага народа, захоўвае і развівае яго слаўныя баявыя і працоўныя традыцыі. Чацвёрты блок-модуль “Творчасць і карысць” больш эфектыўна дазваляе задаволіць індывідуальныя пазнавальныя інтарэсы навучэнцаў, арганізаваць дзейнасць, накіраваную на развіццё асобы кожнага канкрэтнага вучня. Правожу інфармацыйныя і класныя гадзіны, арганізоўваю сустрэчы з цікавымі людзьмі малой радзімы, пазнавальныя віктарыны і квэсты, выставы. Адной самай прыгожай часткай блока-модуля з’яўляюцца абрадавыя святы: рыхтуюцца і праводзяцца Масленіца, Пасха, Каляда, неабходна адзначыць, што сцэнарыі грунтуюцца на выкарыстанні фальклорнага матэрыялу Ляхавіцкага краю. У рамках дадзенага блока-модуля прымаем актыўны удзел у даследчых, творчых раённых, абласных, рэспублікансканскіх конкурсах. Удзел у конкурсах лічу надзвычай важным, бо яны даюць магчымасць развіваць у вучняў самастойнасць, творчасць, уменне збіраць, даследаваць, сістэматызаваць і презентаваць матэрыял. Так за мінулы навучальны год было заваявана 3 Дыпломы рэспубліканскага і 6 дыпломаў абласнога ўзроўняў адпаведна: “Войны священные страницы” - Д 2 ст., Д 3 ст., “Чарнобыль: лёсы, падзеі, памяць” - Д 2 ст. і Д 3 ст., “Духоўныя каштоўнасці рэгіена ў змесце дзейнасці музея” - Д 3ст., “Падарожжа па малой Радзіме” Д 2ст., “Іх подзвіг у памяці нашчадкаў захаваем” - Д 2ст.. Вопыт работы быў прадстаўлены на рэспубліканскай выставеконкурсе навукова-метадычных матэрыялаў і педагагічнага вопыту па грамадзянска-патрыятычным выхаванні дзяцей і моладзі і адзначаны Дыпломам 3 ступені Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь. Уключаючы вучняў у краязнаўчую работу, я імкнуся выконваць і важную сацыяльную місію: выхоўваць патрыятычныя пачуцці, пашыраць веды аб родным краі, яго гісторыі, развіваць цікавасць да мінулага і сучаснага, садзейнічаць разуменню прыгажосці, асаблівасці і непаўторнасці роднай зямлі, выхоўваць Грамадзяніна сваёй краіны. А без гэтага ў нашым грамадстве не можа быць будучыні.