1 Amaliy mashg’ulot. Mavzu Operatsion tizim turlari bilan tanis

MUXAMMAD AL-XORAZIMIY
NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT
TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI
KOMPYUTER INIJINIRINGI
FAKULTETI 711 19 GURUH
TALABASI BOBOQULOV
NORMURODNING OPERATSION
TIZIMLAR FANIDAN
TAYYORLAGAN
AMALIY ISHI
Guruh nomi
711-19
Talaba F.I.Sh.
Boboqulov Normurod
1 - Amaliy mashg’ulot.
Mavzu: Operatsion tizim turlari bilan tanishish.
Quyidagi savol va topshiriqlarga javob yozing:
1. XX-asr operatsion tizimlarga misollar keltiring va ular haqida ma’lumotlar
yozing.
2. Zamonaviy operatsion tizimlarga misollar keltiring va ular haqida ma’lumotlar
yozing.
3. Operatsion tizimlarning bib-biridan farqli jihatlari, ustun kamchiliklarini yoriting.
4. Shu vaqtga qadar qaysi operatsion tizimlardan foydalangansiz?
Javoblar:
1- javob
Operatsion (Ishlatuv) tizimi — kompyuterning asosiy vazifasini bajaruvchi dasturidir va boshqa
dasturlar uchun platform xisoblanadi. Zamonaviy kompyuterlarda Operatsion (Ishlatuv)
tizimi BIOSdan keyin yuklanadi.
1. Ilk operatsion tizimlar











vaqtni taqsimlash tizimi) — (MIT)da ishlab chiqilgan);
Incompatible Timesharing System (The Incompatible Timeshare System — Mos
kelmaydigan vaqtni taqsimlash tizimi) — MITda DEC 10/20 serverlari uchun ishlab
chiqilgan);
THE — Edsger Deykstr va boshqalar tomonidan ishlab chiqilgan operatsion tizim;
MULTICS — Bell Labs, GE va MIT loyihasi asosidagi tizim;
Master programme — LEO computer uchun Leo III tomonidan 1962-yilda ishlab chiqilgan
tizim;
BOS (Business Operating System — Vazifalar operatsion tizimi) — kross-platformali
(platformalararo), buyruqlar satriga asoslangan tizim;
Sinclair Micro va QX va shunga oʻxshash operatsion tizimlar;
TRS-DOS, ROM OS — fayl tizimini qoʻllab-quvvatlaydigan Micrasoft
BASIC interpretatorining yaxshilangan naqli;
FLEX — Technical Systems Consultants tomonidan Motorola 6800 va 6809ʼda asosidagi
mikrokompyuterlar: SWTPC, Tano, Smoke Signal Broadcasting, Gimix va boshqalar uchun
ishlab chiqilgan tizim;
HDOS (Heath DOS) — mikrokompyuterlar uchun operatsion tizim;
Cray Operating System — Cray Research superkompyuterlari uchun tizim.
Sobiq ittifoqda ishlab chiqilgan operatsion tizimlar



"BOS 1820" — gʻarbning iRMX86 operatsion tizimining analogi;
"Demos" — gʻarbning BSD operatsion tizimi asosida tuzilgan tizim;
"Dispetcher-68" — 1967-yilda „BESM-6“ electron xisoblash mashinalari uchun ishlab
chiqilgan operatsion tizim. Bu SSSRda tuzilgan birinchi operatsion tizim hisoblanadi;








"DISPAK" — 1971-yilda „BESM-6“ uchun ishlab chiqilgan tizim;
"Mir" operatsion tizimi;
"YeS" — „YeS“ elektron hisoblash mashinalari uchun ishlab chiqilgan tizim;
"FYeLIKS" operatsion tizimi;
"Nemiga" operatsion tizimi;
"DVK" operatsion tizimi;
"FOBOS" operatsion tizimi;
"RAFOS" operatsion tizimi.
Atari ST shaxsiy kompyuterlari uchun operatsion tizimlar
TOS;



MultiTOS;
MiNT;
EmuTOS.
Apple kompyuterlari uchun operatsion tizimlar
A / UX;







Apple Darwin;
Apple DOS;
GS / OS;
Mac OS;
Mac OS 8;
Mac OS 9;
Mac OS X
o 10.0 Cheetah
o 10.1 Puma
o 10.2 Jaguar
o 10.3 Panther
o 10.4 Tiger
o 10.5 Leopard
o 10.6 Snow Leopard
o OS X;
o 10.7 Lion
o 10.8 Mountain Lion
o 10.9 Mavericks
o 10.10 Yosemite
o 10.11 El Capitan
o macOS;
o 10.12 Sierra
o 10.13 High Sierra
o 10.14 Mojave
o 10.15 Catalina
IOS;


ProDOS;
SOS.
Microsoft operatsion tizimlari


MSX-DOS;
MS-DOS;


Xenix — Unixning litsenziyalangan versiyasi; 90-yillarda SCO kompaniyasiga sotilgan;
Microsoft Windows:
o Windows 1.0;
o Windows 3.0 — tijoriy jihatdan muvaffaqiyatli boʻlgan birinchi versiya;
o Windows 3.1 — 1992-yil 18-martda chiqarilgan;
o Windows for Workgroups 3.11;
 Windows 9x — Windows 4.x versiyasi boʻlib, Windows 3.x afzaliklarini saqlab qolgan yangi
operatsion tizim oilasi:
o Windows 95 (Windows versiyasi 4.00.950);
o Windows 98 (Windows versiyasi 4.10.1998);
o Windows Me (Windows versiyasi 4.90.3000);
 Windows NT — bu Microsoftʼda 1988-yildan beri Devid Katler boshchiligidagi jamoa
tomonidan OS/2 Version 3 ishchi nomi ostida ishlab chiqilgan operatsion tizim oilasi:
o
Windows NT 3.1 — 1993-yil 27-iyulda chiqarilgan Windows NTʼning birinchi
versiyasi;
Operatsion haqida tushuncha
Amaliy dasturlarni ishlab chiqish va ular bajarilishini ta’minlaydigan vositalar majmuasi. Operatsion
muhit operatsion tizim, dasturiy ta’minot, amaliy dasturlar interfeyslari, tarmoq xizmatlari, ma’lumotlar
bazalari va dasturlash tillaridan iborat.
Kompyuter resurslarini va ma’lumotlarni muvofiqlashtiradigan va boshqaradigan dasturiy ta’minotning
asosiy qismi yoki, dasturlarning bajarilishini boshqaradigan va tizimning resurslarini taqsimlash,
rejalashtirish, kirish-chiqishni va ma’lumotlarni boshqararish kabi vazifalarni ta’minlaydigan dasturiy
vosita. Garchand operatsion tizimlar ko‘proq dasturiy bo‘lsalar ham, biroq, qisman apparat vositalari
qo‘llanishi ham mumkin. Operatsion tizimlarning asosiy vazifalariga:
fayl
tizimini boshqarish
nazorat qilish);
(yozish,o‘zgartish, fayllardan nusxa ko‘chirish, erkin foydalanishni
dasturlar bajarilishini boshqarish (protsessor vaqtini taqsimlash, dasturlarni diskdan tezkor
xotiraga yuklash, yashirin xavfli ta’sirni tutib olish va h.q.);
xotirani boshqarish
(keshlash,
taqsimlash, ma’lumotlar butligi nazorati va h.k.);
foydalanuvchi bilan muloqot (klaviaturadan, sichqonchadan buyruqlarni o‘qish,
ekranga, printerga chiqarish va h.k.) kiradi.
axborotni
Bundan tashqari operatsion tizimlar, kompyuterlarni turli rusumdagi tarmoqlardan – mahalliy tarmoqlardan
global koorporativ tarmoqlargacha, shu jumladan, Internet tarog‘idan erkin foydalanishni boshqaradi.
Operatsion tizimga misollar - MS-DOS, Linux, UNIX, Windows, Solaris va boshqalar.
Keling ularning ayrimlariga qisqacha to’xtalib o’tsak:
MS-DOS operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft korporatsiyasi tomonidan taklif qilingan
operatsion
tizim.
MS-DOS
ning birinchi rusumi 1981
yilda
paydo bo‘lgan. Avvalambor, Microsoft kompaniyasi tomonidan IBM uchun ishlab chiqilgan MSDOS, IBM - uyg‘un kompyuterlar uchun standart operatsion
tizimdir.
MS-DOS
16-xonali
operatsion
tizimi
bo‘lib,
u ko‘pfoydalanuvchili va
ko‘pmasalali maromlarni qo‘llab-quvvatlay
olmaydi. Operatsion
tizimning
muhim
xususiyatlaridan biri mutaxassis
bo‘lmagan foydalanuvchilarga amaliy
jarayonlarni bajarishning qulay
shakllarini taqdim qilsa, mutaxassislarga dasturiy ta’minotni
ishlash uchun yaxshi
asos taqdim qiladi. MS-DOS kataloglar shajarasini tashkil qiladi, taraqqiy etgan buyruqlar
tiliga ega.
MS-DOS
amaliy jarayonlar,
fayllar
va tashqi qurilmalar bilan samarali ishlay oladi.
Linux operatsion (amaliy) tizimi. O‘zagi Unix operatsion tizimi asosida ishlangan, tarmoq operatsion tizimi.
Linux ilk bor 1991yili LiniusTorvalds tomonidan chiqarilgan. Linuxning muhim xususiyatlaridan biri – u
bepul dasturiy ta’minot Fondi doirasida, GNU oshkora litsenziyasiga ko‘ra bepul tarqatiladi. Asosan,
Internetda va intratarmoqlarda serverlar yaratish uchun qo‘llanadi.
UNIX operatsion (amaliy) tizimi. Bell laboratoriyasi tomonidan yaratilgan tarmoq operatsion tizimi. Ilk bor
UNIX operatsion tizimi Bell Laboratory tomonidan 1969 yili taklif qilingan, azaldan tarmoqlarda
ishlatish uchun mo‘ljallangan edi. Hozirgi kunda UNIX, Si tilida yozilgan ko‘pfoydalanuvchili va
ko‘pmasalali operatsion tizim. Tizimning bosh tarkibiy qismi bo‘lib mikroo‘zak hisoblanadi. Uning ichiga
tarmoqlararo uzatishni boshqarish bayonnomasini/ bajaruvchi modul joylashtirilgan. UNIX operatsion
tizimi bir qancha ijobiy xislatlarga ega, ulardan birinchi navbatda quyidagilarni ko‘rsatish zarur:
amaliy dasturlarni bir turdagi kompyuterdan boshqa turdagisiga ko‘chirib o‘tkaza olish;
ma’lumotlarni tarqoq ishlovini bajarish imkonini beradigan tarmoq xizmatlarining keng yig‘masi;
bir
vaqtning
o‘zida turli
yuz berayotgan ishlov jarayonlarini
xildagi fayl majmualarining mavjud bo‘lishi;
foydalanuvchilar
tomonidan
rejalash imkoni;
RISC protsessorlari bilan yaxshi uyg‘unlashuvi;
xar
xil
ishlab chiqaruvchilar tomonidan
taqdim qilingan mahsulotlarni oson ishlatish;
rivojlanish va kengayish uchun ochiqlik;
UNIX superkompyuterlari, ishchi-stansiyalar va maxsus shaxsiy kompyuterlarda keng ishlatiladi.
UNIXWare operatsion (amaliy) tizimi. UNIX operatsion tizimining Novell korporatsiyasi tomonidan
ishlabchiqilgan rusumi. UNIXWare tizimi birinchi navbatda NetWare tarmoqlarida ishlatish uchun
yaratilgan. Shu bilan birga, bu operatsion tizimining muhitida hududiy tarmoqlarning bayonnomalari
ham bajariladi. UNIXWare oddiy grafik interfeysga ega. Bu 32-xonali tizim «ish stoli» deb ataluvchi
muhitda ishlaydi. UNIXWare ko‘pmasalali, ko‘pfoydalanuvchili, ko‘poqimli tizimdir.
Solaris operatsion (amaliy) tizimi. SUN Microsystems korporatsiyasi tomonidan taklif qilingan UNIX
operatsion tizimining rusumi. Solaris simmetrik multiprotsessorli ishlovbajaradi, tasvirlar bilan ishlash
vositalariga ega, ma’lumotlar xavfsizligini ta’minlaydi. Tizim Internet tarmog‘i, elektron pochta, shu
jumladan, nutqiy pochta, faksimil aloqa bilan o‘zaro ishlay oladi. Yuqori unum va masshtablanuvchilik
xususiyatlariga ega.
Windows
operatsion
(amaliy)
tizimi. Microsoft
korporatsiyasi
tomonidan
shaxsiy kompyuterlar uchun taklif qilingan operatsion tizimlar oilasi.
Windows
tizimi ko‘pmasalali va ko‘poqimli bo‘lib, qulay grafik interfeys bilan tavsiflanadi,
virtual xotiraning boshqaruvini taqdim qiladi va ko‘pgina tashqi qurilmalarni qo‘llabquvvatlaydi. Windowsni ishlatib, foydalanuvchi birdaniga bir necha amaliy jarayonlar bilan samarali
ishlash imkoniyatiga egabo‘ladi. Dunyoda 90% ga yaqin kompyuterlar Windowsoperatsion tizimi
boshqaruvida ishlaydi.
Windows 95 operatsion (amaliy) tizimi. Windows 95 aloqa va muloqot uchun ishlab chiqilgan birinchi
operatsion tizimdir. Ilk bor 1995 yilning 24 avgustida chiqarilgan Microsoft korporatsiyasining operatsion
tizimi, amaliy tizimi. Windows 95 o‘zining imkoniyatlariga ko‘ra o‘zidan avvalgi Windows
3.1. operatsion tizimi, amaliy tizimini ancha ortda qoldirgan. Foydalanuvchining yangi interfeysiga
qo‘shimcha ravishda, Windows 95 o‘z ichiga ko‘pgina muhim angitdan kiritilgan funksiyalarga ega. U, 32xonali qo‘llanmalarni quvvatlaydi, bu esa, maxsus shu operatsion tizim uchun yaratilgan qo‘llanmalar
yanada tezroq ishlashini anglatadi. Shu bilan birga, Windows 95, Windows va DOSning eski
qo‘llanmalarini bajara oladi. Windows 95da, DOSdagi asosiy xotira 640K va fayl nomining uzunligi
8 belgi bo‘lishi kerakligi kabi cheklovlar bekor qilingan.
Windows 98 operatsion (amaliy) tizim. Azalda, bu operatsion tizimni Memphis, so‘ngra Windows 97 deb
ataldi, ammo Microsoft kompaniyasi, operatsion tizim muddatida, 1997 yilda tayyor bo‘lmaganligi
sababli, uning nomini o‘zgartirishga majbur bo‘lgan. Windows98 ko‘pgina yangi texnologiyalarni
quvvatlash imkonini beradi, shu jumladan, FAT32, AGP, MMX, USB, DVD va ACPI texnologiyalarni
ham. Uning eng sezilarli xossasi bo‘lib, veb- brauzer (Internet Explorer)ni operatsion tizim bilan uy
funksional uyg‘unlik;
mobillik;
masshtablanuvchanlik;
tizimning boshqarilishi;
ochiq interfeys;
sanoat standartlarini quvvatlash.
Windows NT ning ikki rusumi mavjud: Windows NT Server, tarmoqlarda server sifatida
uchun va Windows NT Workstation alohida yoki mijoz ish stansiyalari uchun ishlangan.
ishlash
Windows XP operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft korporatsiyasi tomonidan 2001 yilda taqdim qilingan
operatsion tizim. Microsoft, Windows XPni Windows 95 chiqarilgandan buyon eng muhim dasturi
mahsulot deb atadi. Windows XP, Windows 2000ning o‘zagida qurilgan bo‘lib, yangi tashqi ifodaga va
grafik interfeysga ega. Windowsning avvalgi rusumlariga nisbatan o‘zaro yuqori barqarorlik va
ishonchlilikni mujassamlashtirgan. Windows XPning ikki rusumi mavjud: Home va Professional. Microsoft
har ikkala rusumning mobilligiga katta e’tibor qaratdi, shu jumladan, qo‘shdi. Simsiz tarmoqlarga ulanish
uchun “plug- and-play” vositasini ham, Windows Xpda «XP» «eXPerience»ni anglatan g‘unlashtiruvchi,
«Faol ish stoli» (Active Desktop) tushunchasi bo‘ladi
Windows 2000 operatsion (amaliy) tizimi.
Microsoft Windows operatsion tizimlari safidagi mahsulot, Windows NT operatsion tizimi, amaliy
tizimining takomillashtirilgan rusumi. Windows 2000ni ko‘pincha W2K shaklida belgilanadi. Windows
2000 operatsion tizimi, amaliy tizimining to‘rt rusumi bor:
Professional – stoldagi va mobil tizimlar uchun operatsion tizim. Qo‘llanmalarni ishlatish, Internet bilan
ulanish, fayllar, printerlar va tarmoq resurslaridan erkin foydalanish uchun ishlatiladi. Server –
vebserver sifatida ham, mahalliy tarmoq serveri sifatida ham ishlatiladi. Advanced Server–biznesqo‘llanmalar va electron tijorat uchun ishlatiladi. Windows 2000 Server standart rusumidan yuqori
masshtablanuvchanlik va
erkin foydalanish qulayligi bilan ajralib turadi. Datacenter Server
–
yuqori tezlikda ishlaydigan,
katta hajmdagi ma’lumotlarga
ishlov berish talabqilinadigan
kompyuter tarmoqlarida foydalanish uchun yaratilgan. Windows CE operatsion (amaliy) tizimi. Microsoft
Windows operatsion tizimi, amaliy tizimining mobil PDA (personal digital assistants)ga o‘xshash
kompyuterlar uchun, qisqartirilgan rusumi, Windows CEning grafik interfeysi Windows 95ga o‘xshash.
Windows NT operatsion (amaliy) tizimi. Windows New Technology (Windows ning yangi texnologiyasi)
32-bitli operatsion tizim bo‘lib, Microsoft korporatsiyasi tomonidan Windows 95 va MS-DOSlarning
o‘rniga taklif qilingan. Windows NTning auditoriyasi, kuchli operatsion tizimga talabi bo‘lgan,
foydalanuvchilarning
eng qiziquvchan 10% qismidir. Windows NTning asosiy ustunliklari
quyidagilardir:
2-javob:
Shuni ta'kidlash lozimki, eng zamonaviy bo’lib, hozirgi vaqtda MS kompaniyasining Windows
oilasiga mansub OT lar hisoblanadi.
Windows 10 (Windows NT 10.0) — Microsoft operatsion tizimi. Xususiyat shundaki, bu operatsion
izim kompyuterlar, planshetlar va smartfonlar moʻljallangan;
Windows 11 — Windows 10ʼning davomchisi boʻlish uchun Windows NT oilasida Microsoft
tomonidan ishlab chiqilgan shaxsiy kompyuterlar uchun operatsion tizimdir;
Windows CE (compact edition — ixcham nashr) — bu ichki oʻrnatilgan tizimlar, mobil telefonlar,
portativ kompyuterlar va hatto robotlar uchun real vaqt operatsion tizimidir:
Windows Mobile, Pocket PC — mobil telefonlar va planshetlar uchun Windows CE versiyalari.
UNIX ga o’xshash Linux va Free BSD, QNX va OS/2 lari ham ko’p bo’lmagan foydalanuvchilariga
ega.
QNX tizimi - juda taniqli va eng yaxshi, rеal vaqt tizimlariga mansubdir. OS/2 OTi esa, amalda
ishlatilmayapgan bo’lsa ham, u eng birinchi, bir nеchta opеratsion muhitni ho’llovchi to’lahonli va
ishonchli multidasturli va multimasalali OT dir.
UNIX OT lar oilasi: UNIX, eng yaxshi amalga oshirilgan, multidasturli va va kshpfoydalanuvchili
oddiy OT dir. O’z vaqtida, u, dasturiy ta'minotni ishlab chiquvchiinstrumеntal tizim sifatida
loyixalashtirilgan edi. UNIX ning har xil xususiyatlarga ega bo’lgan vеrsiyalari, uning hiymatini oshiradi.
Birinchi vеrsiyasi, juda kichik opеrativ xotiraga ega bo’lgan, kompyutеrlarda foydalanish mumkin bo’lgan
bo’lsa, uning ikkinchi vеrsiyasini ishlab chiqishda, mutaxassislar, assеmblеr tizimidan voz kеchib, nafaqat
tizimli, balki amaliy dasturlarni ham ishlab chiqish mumkin bo’lgan, yuqori darajali tilni (stili) ishlab
chiqdilar. Shuning uchun ham nafaqat UNIX tizimli, balki unda bajariluvchi ilovalar ham еngil ko’chirib
o’tkaziluvchi (mobil) xususiyatiga ega bo’ldi. S tilidan o’tkazuvchi kompilyator, hamma dasturlarga,
tizimdagi rеsurslardan samarali foydalanish imkonini bеradigan kodni bеradi.
Supеr foydalanuvchi. Albatta, hisobsha olingan foydalanuvchi sifatida ish tutadigan tizim
administratori, butun tizimni boshqarish uchun oddiy foydalanuvchiga nisbatan ko’proq xuquqga egadir.
UNIX OT da bu hol administrator UID ga yagona nol hiymatini bеrish bilan еcqiladi, bu foydalanuvchi
dеmak supеrfoydalanuvcqidir (ya'ni administrator).
Bu foydalanuvchi tizim ustidan to’liq nazoratga egadir. Supеrfoydalanuvchi uchun rеsurslardan
foydalanishga chеgara yo’qdir. Oddiy foydalanuvchilarga fayl o’lchami, bo’linadigan xotira maksimal
xajm va x.k.larga chеgara ho’yilgan bo’ladi. Administrator bu chеgaralarni, boshqa foydalanuvchilar
o’zgartirishi mumkin. Administrator ham o’zi uchun oddiy hisob yozuvi tashkil etadi, ammo tizimni
administrlash uchun “SU” komandasidan foydalanadi (haytish komandasi esa “exit”).
Foydalanuvchi intеrfеysi. Foydalanuvchining UNIX tizimi bilan muloqoti komanda tiliga
asoslangandir. Foydalanuvchi tizimga kirgandan so’ng, uning uchun komanda intеrprеtatorlaridan biri
ishga tushadi. Odatda, tizimda bir-biriga o’xshash, ammo o’z imkoniyatlari bilan farq qiladigan tilli
komanda intеrprеtatorlari qo’llaniladi. Ixtiyoriy komanda intеrprеtatori UNIX OT i uchun – hobih
(“obolochka” – spell dir).
3-javob
WINDOWS operatsion tizimi afzalliklari va kamchiliklari
Dunyoning 70% kompyuterlari Microsoft korporatsiyasi tomonidan yaratilgan operatsion tizimlar
bilan jihozlangan. Bo’lardan 1981 yilda yaratilgan - MS-DOS dasturi, 1991 yilda yaratilgan - Windows 3,1
dasturi, 1995 yilda yaratilgan - Windows 95 dasturi, 1998 yilda yaratilgan – Windows 98 dasturi, 2000
yilda yaratilgan - Windows 2000 dasturi, 2001 yilda yaratilgan - Windows Millennium Edition va Windows
XP dasturlari. Windows dasturning taniqli bo’lishining
asosiy sababi bu - ish jarayoni soddaligi, ko’p vazifali
rejim, bir xil ishlash interfeysi va boshqa qulayliklar.
Boshqa operatsion tizimlarga o’xshab Windows dasturi
ham kompyuter xotirasiga kompyuter yoqilish vaqtda
avtomatik ravishda yuklanadi.
Windows so’zi inglizcha “window”-oyna degan
ma’noni anglatadi. Windows-oynalar, ya’ni Windows
operatsion tizimida oynalar bilan ishlaydi.
Hozirgi kunda keng ommaga taqdim qilinadigan
kompyuterlarga
WINDOWS
operatsion
tizimlari
o’rnatilib taqdim etilayapti. Agar kompyuterlar ilgariroq
olingan bo’lsa, bu kompyuterlarga ham WINDOWS
operatsion tizimlarini o’rnatish mumkin.Buning uchun ma’lum shartlar (resurslar) bajarilishi shart.
WINDOWS 95/98 operatsion tizimlarini o’rnatish uchun WINDOWS 95 ning minimal varianti uchun 50
Mb hajm vinchesterda bo’sh joy, 8 Mb operativ xotira va protssesor eng kamida ( ishlash taktik chastotasi
66 Mgs) 486 bo’lishi lozim. WINDOWS 98 operatsion tizimini o’rnatish uchun eng kamida 16 Mb operativ
xotira, 120 Mb dan 295 Mb gacha qattiq diskda bo’sh joy bo’lishi lozim. Agar Windowsning
imkoniyatlaridan
foydalanmoqchi
bo’lsangiz,
Pentium
kompyuterlariga
WINDOWS
tizimini
o’rnatganingiz ma’qul.
WINDOWS operatsion tizimi quyidagi imkoniyatlarga ega:
-
ko’p vazifalilik ya’ni WINDOWS muhitiga o’tgandan keyin bir vaqtning o’zida bir necha
dasturlarda ishlash imkoniyati paydo bo’ladi. Masalan hujjatlar tahrirlash, rasmlar chizish,
hujjatlarni bosmaga berish, musiqa eshitish va hokozo.
-
Ma’lumotlar buferidan (cho’ntagidan) foydalanish imkoniyati, ya’ni bemalol grafik
muharriridagi yoki electron jadvaldagi ma’lumotlarni boshqa dasturlarga qo’yish yoki
aksincha.
-
Windows muhitida ishlaydigan barcha dasturlarning shriftlari, drayverlarining printerdan
foydalanish va boshqarish tugmalarining bir xilligi foydalanuvchiga bitta dasturda
ishlaganda ikkinchisiga ishlashga oson ko’nikish hosil qilish imkonini beradi.
-
WINDOWS operatsion tizimida kompyuter tarmoqlaridan foydalanish juda qulay, masalan
lokal kompyuter tarmog’ida ishlash uchun tarmoqli muhit (сетевое окружение) yorlig’ini
ishlatish yetarli.
-
Foydalanuvchi interfeysining yagonaligi, ya’ni WINDOWS muhitida oddiydan tortib
murakkabgacha dasturlarning barchasida muloqat oynalarining, menyularining, vositalar
panelining va boshqalarning yagona ko’rinishga ega ekanligi va hokozo imkoniyatlar aytish
mumkin.
-
Universal
grafika-WINDOWS
dasturlarining qurilmalarga
va
dastur
ta’minotiga
bog’liqsizligini ta’minlaydi.
-
Ma’lumotlar almashuvi- Windows dasturlararo ma’lumotlar almashish imkoniyatiga ega.
-
Windows muhitida electron pochta va faksdan foydalanish mumkin va hokozo.
MacOS operatsion tizimining afzalliklari va kamchiliklari
Apple operatsion tizimining xususiyatlari
Amaldagi operatsion tizim kelib chiqishi va ishlash printsiplari bo'yicha Linuxga yaqin:
macOS yadrosi Linuxning o'tmishi Unix yadrosiga asoslangan, shuning uchun Ubuntu
foydalanuvchilari yoki boshqa mashhur Linux tarqatish uchun o'zlashtirish osonroq
bo'ladi. MacOS-ning zamonaviy versiyalari eski Mac OS 86-dan farqli o'laroq, x64-x9
arxitekturasida foydalanishga mo'ljallangan, shuning uchun u texnik jihatdan Windows
yoki Linux yadrosiga asoslangan operatsion tizimdan farq qilmaydi .
MacOS-ning afzalliklari
Ba'zi hollarda Apple kompaniyasining operatsion tizimi bozorda raqobatchilardan
ustun turadi.
Ilovalarni boshqarish optimallashtirilgan
MacOS-ning Windows mahsulot qatoridan afzalliklaridan biri bu o'rnatilgan dasturlarni
boshqarish uchun soddalashtirilgan va soddalashtirilgan mexanizmdir. MacOS -da,
oxirgi foydalanuvchi uchun iOS-ning so'nggi versiyalarida foydalanish paradigmasiga
yaqinlashishi osonroq ko'rinadi.
MacOS-dagi ish oqimi Apple mobil qurilmasiga o'xshaydi. Mobil operat sion tizimda
bo'lgani kabi, dasturni boshqarish maxsus dasturlar do'koni orqali amalga oshiriladi.
O'rnatilgan barcha dasturlar Launchpad deb nomlangan maxsus agregatorga
yoki "Ilovalar"..
Oddiy foydalanuvchi interfeysi
Bundan tashqari, biz macOS-ning afzalliklarini soddalashtirilgan va ishlatishda
osonroq bo'lgan grafik qobiq interfeysi bilan bog'lashimiz mumkin. Raqobatchilardan
farqli o'laroq, Apple barqarorlikni ta'minlashga sodiqdir: tizim boshqaruvlari zamonaviy
macOS-ning avvalgi versiyasi - Mac OS X ishga tushirilgandan beri jiddiy
o'zgarishlarga duch kelmadi.
Yaxshi optimallashtirish va ishlash
Kupertinodagi kompaniya nafaqat dasturiy ta'minot ishlab chiqaruvchisi, balki apparat
tarkibiy qismlarini ishlab chiqaruvchisi hamdir. Shu tarzda, Apple muhandislari
o'zlarining kompyuterlarida o'z tizimlarini maksimal darajada optimallashtirish va
ishlashga erishadilar. Redmond kompaniyasining raqobatchisi ham kompyuterlarni
ishlab chiqaradi (Surface series planshetlari va noutbuklari), lekin asosan Windo ws va
Linuxni boshqa ishlab chiqaruvchilarning qurilmalarida, ish stollarida esa va
foydalanuvchilarning o'zi yig'adigan kompyuterlarda topish mumkin. Natijada ulkan
parchalanish va deyarli cheksiz ko'p mumkin bo'lgan apparat birikmalar mavjud.
Albatta, ularning barchasi uchun maksimal darajada optimallashtirishni taklif qilishning
iloji yo'q, shuning uchun raqobatlashadigan tizimlar hatto iMacs va MacBooks -larda
MacOS-ga qaraganda kuchli uskunasiz ham yomon ishlashi mumkin.
Qulay ko'p funktsiyalar
Bozordagi barcha "operatsion tizimlar" bu yoki boshqa usulda ko'p vazifalarni
bajarishga qaratilgan, biroq macOS boshqa mahsulotlarga nusxa ko'chirilgan yoki
haligacha faqat Apple operatsion tizimida ko'riladigan ko'plab echimlarni ishlab chiqdi.
Bir nechta ish stollarini yaratish ehtimoli ajablanarli emas (bu variant Linux -ning ba'zi
muhitlarida va Windows -ning o'ninchi versiyasi kelishi bilan deyarli bir vaqtning o'zida
paydo bo'ldi), lekin sichqoncha yoki sensorli panelning maxsus imo -ishoralari
vazifalarni bajarilgunga qadar o'zgartiradi. faqat Cupertino qurilmalarida mavjud.
Shuni ham ta'kidlash joizki, dasturiy va apparat komponentlarining mustahkam
integratsiyasi tufayli, iMac yoki MacBook hatto video renderlash kabi og'ir vazifalarda
ham javob bera oladi.
MacOS-ning kamchiliklari
Albatta, ko'rib chiqilayotgan operatsion tizim mukammal emas va unda bir qator
kamchiliklar mavjud.
Uskuna yangilanishidagi qiyinchiliklar
O'z vaqtida apparat yangilanishi kompyuterning ishlash muddatini uzaytirishi mumkin.
Ammo Apple bo'lsa, bu qurilmalar allaqachon yig'ilgan holda sotiladi va protsessor va
RAM kabi muhim komponentlar anakartga lehimlanishi mumkin. Albatta, sinchkovlik
bilan ularni almashtirish mumkin, lekin tizimni tanib olish oson ish bo'lmaydi:
komponentlarning apparat identifikatorlari operatsion tizimga "qattiq" ulangan va
konfiguratsiyaga o'zgartirishlar kiritilgandan so'ng, kompyuter ishga tushirishdan bosh
tortishi mumkin.
Biroq, kompaniyaning rasmiy veb-saytining do'konida Apple kompyuterlarining ayrim
modellarini sotib olayotganda siz apparat tarkibiy qismlarining kerakli
konfiguratsiyasini tanlashingiz mumkin: iMac uchun bu protsessor, RAM miqdori,
saqlash hajmi va video adapter va MacBook uchun ekranning diagonalini va
o'rnatilgan SSD hajmini tanlashingiz mumkin
Linux operastion tizimi
Linux OTining ishchi stoli ko’rinishi.
Linux ОT tomonidan beriladigan imkoniyatlar
Ham ish joyida, ham uyda foydalanish uchun legal (ochiq) ravishda zamonaviy OSga ega
bo’lish imkoniyatini beradi;
 tez harakatlanish darajasiga ega;
 mustahkam, barqaror, uzilishlarsiz ishlaydi;
 viruslar ta’siridan xoli;
 zamonaviy РKlаr imkoniyatlaridan to’la foydalanishga imkoniyat beradi hamda Dos va MS
Windowslarga xos bo’igan kompyuterlar xotirasi va protsessorlar resurslaridan
foydalanishdagi cheklanganlikni olib tashlaydi;
 ko’p vazifalilik va ustuvorliklarni samarali boshqaradi, fanga oid vazifalar (uzoq hisoblash,
modem orqali elektron pochtani jo’natish, disketlarni formatlash va h.k.) interaktiv
ishlashga xalal bermaydi;
 kompyuterni lokal va global tarmoqlarga, shu jumladan «Internet» ga oson integratsiya
qilishga imkon beradi; Novell va MS Windows asosidagi tarmoqlar bilan ishlaydi;
 Unix, MS Dos va MS Windowslarning turli versiyalardagi boshqa OTlarning to’ldirilgan
formatda berilgan amaliy dasturlarini bajarish imkoniyatini beradi;
 Unix dunyosida jamlangan va dastlabki matnlar bilan birga ochiq tarqatilayotgan juda ko’p
sonli turli dasturiy paketiardan foydalanishga imkon yaratadi;
 Linux hamda boshqa OT da ishlashga yaroqli, obyektga oriyentirlashtirilgan, ko’p darchali
matnli yoki grafik interfeysli kliyent-server klassidagi sistemani ham kiritgan holda
istalgan darajadagi murakkab amaliy dasturlarni ishlab chiqish uchun instrumental
vositalarning boy to’plami bilan ta’minlaydi;
 foydalanuvchiga va, ayniqsa, ishlab chiquvchiga barcha komponentlarning, OT yadrosini
ham qo’shgan holda, boy hujjatlar va dastlabki matnlar ko’rinishida ajoyib o’quv bazasini
beradi;
 barcha xohlovchilarga ishlab chiqishda o’z kuchini sinab ko’rishga, Linux OT
chiquvchilarining istalgani bilan Internet orqali muloqot qilish va birgalikda ishlash hamda
ushbu sistemaga hammuallif bo’lib o’z hissasini qo’shishga imkon beradi.
Linux OT kimga va nima uchun kerak bo’ladi? Ko’p toifadagi foydalanuvchilar turli
sabablarga ko’ra Linux ni qo’llashdan manfaatdor bo’lishlari mumkin.
Linux — to’laqonli 32- razryadli (64-razryadlisi DEC AXP platformasida bo’ladi)
operatsion sistema bo’lib, kompyuterni to’la quvvat bilan ishlatadi. Linux IBM PS shaxsiy
kompyuterni haqiqiy ishchi stansiyaga aylantiradi. Shaxsiy kompyuterning narxi ishchi stansiya
narxidan juda past turadi.
Bu yerda narx bo’yicha yutuq juda katta, chunki asbob-uskunalar bo’yicha
tejamkorlikdan tashqari, Linux ning dasturiy ta’minoti ochiq litsenziya bilan beriladi va u
sistemadan bepul nusxa olishni cheklamaydi. Yadro, muharrirlar, translyatorlar, SUBD, tarmoq,
grafik interfeyslar, o’yinlar va boshqa ko’plab dasturlar ta’minoti minglab megabayt hajmda bepul
va qonuniy asosda beriladi.
Qaroqchilik bozorida dasturlar uchun haq to’lamaslik odatiy ish bo’lib qolgan. Ammo
Linux butunlay boshqacha, undan foydalanuvchilarni hech kim ta’qib qilmaydi, buning ustiga
hujjatlarni to’la berishadi. Yana shunisi ham borki, barcha dasturlarning dastlabki matnlari ham
beriladi. Bu qaroqchilarning tushlariga ham kirmagan.
Linux foydalanuvchilar va amaliy sistemani ishlab chiquvchilarda katta qiziqish
uyg’otadi. O’zingiz bir faraz qilib ko’ring, bir necha shoxobchalardan iborat firma hududiy
jihatdan shaharning turli tumanlarida va, hattoki, boshqa shahar va mamlakatlarda joylashgan.
Asosiy korxonada ma’lumotlar bazasi serveri ishlab turibdi, mijozlar — shoxobchalarda ish joylari
— tarmoq orqali server bilan o’zaro aloqa qilib turibdilar. Bunday sistema Linux da tez, arzon va
qulay amalga oshirilmoqda. Linux ning barqarorligini yodga oling. Mana shu yerda u juda qo’l
keladi!
LINUX-operatsion sistemasining boshqa OS lardan farqli jihatlari. Uning hujjatlashtirilishi,
dasturiy ta’minoti
Erkin nusxa ko’chirishga ruxsat beradigan litsenziyaga ega bo’lgan boshqa qator
operatsion sistemalar mavjud. Ular ichida Rossiyada Free BCD sistemasi ko’proq ommalashgan.
Tajribali mutaxassis uchun Linux o’zlashtirishda yengil va ishlatishda qulay hisoblanadi.
Tarixan Unix kodlaridan paydo bo’lgan Free BCDdari farq qilgan holda Linux sistemasi yadrosi
yangidan yozilgan.
Ikkala OT ham, biri qaysi bir jihati bilan ikkinchisidan yaxshiroq va aksincha bo’lgani
holda, a’lo sifatli sistema hisoblanadi. Ikkala sistema aktiv rivojlanmoqda, tez va qayta-qayta
yetakchilik roli bilan almashib turishlari mumkin.
Siz qaysi birini: Linux yoki Free BSD ni tanlashingizga qaramay, tanlov yaxshi bo’ladi.
Linux va Free BSD rivojlanish konsepsiyalariga ko’ra bir-biridan katta farq qiladi. Buning
ustiga, operatsion sistemalar orasida Linux umuman o’z falsafasi jihatidan noyob hodisa.
Bu foydalanuvchilar uchun yaratilgan sistema. Linux xohlagan odam chegarasiz nusxa
olishi mumkin bo’lgan shunchaki bir erkin sistema emas. U erkin ochiq ishlov beriladigan sistema
bo’lib, har bir kishi, qayerda yashashidan qat’i nazar, ozmi-ko’pmi o’z hissasini qo’shgan bo’lsa,
Linux hammuallifi bo’lishi mumkin.
Dunyoda Linux Free BSDdan ko’ra ko’proq ommalashgan. Ba’zi hisoblarga ko’ra, 1995yilda Linux o’rnatilgan vositalarning soni 10 millionga yetgan. Linux Journal jurnali nashr etiladi.
Linuxli kompakt-disklarning o’nlab turli versiyalari sotilmoqda. Global tarmoqlar orqali Linux bo’lgan
yuzlab arxivlarga kirish mumkin. Linux arxivning chiquvchi trafiki shimolda sunsine.unc.edu bir
kunda o’nlab gigabaytni tashkil etadi. Ushbu arxiv bilan kechayu kunduz har bir daqiqada yuzlab
foydalanuvchilar ishlaydilar va yana boshqa minglab foydalanuvchilarga xizmat qilish uchun sunsite
tomonidan Linux arxivining ko’zguli nusxalari tashkil etilgan.
AQSH, Yevropa, Yaponiya, Avstraliyada Linux User Groups (foydalanuvchilar
assotsiatsiyasi) ko’piab paydo bo’lmoqda. Linux bo’yicha muntazam ravishda xalqaro
konferensiyalar o’tkazilmoqda. 1994-yil-30 noyabr — 2-dekabrda Vashingtonda 6-OSW (Open Systems
World) — xalqaro ochiq sistemalar konferensiyasida Linux sistemasi seksiyasi ham ish olib bordi. Ayni
vaqtda Novell App Ware, Windows NT, Solaris, SCO Unix seksiyalari ishladi. O’sha davrdan beri
Linux Unix bo’yicha o’tkaziladigan xalqaro anjumanlarning mavzusi bo’lib qoldi. Unix 95 Expoda
Linuxga bo’lgan qiziqish g’oyat katta bo’ldi, Linux stendlari joylashgan — Red Hat, Caldera, DEC/
Linux Journal pavilonlariga o’tish juda qiyin edi.
Shunga muvofiq, Linux bo’yicha materiallar ko’proq va kirish osonroq. Linuxga oid arzon
CDROM (kornpakt-disk)larning xillari ham ko’p: atigi bir necha o’n dollarga minglab megabaytli,
yuqori sifatli dasturlarni olish mumkin.
4- javob
Men Windows operatsion sistemasidan 2007-2008-yillardan boshlab birinchi kompyuterim
(Pentium3)ni otam olib kelgan paytdan beri foydalanaman. O'shandan beri men har doim Microsoft
Windows tomonidan ichlab chiqilgan barcha versiyalari (XP, 7, 8, 10)dan yaxshi foydalanganman.
Hozirda Windows Informatika (texnika) dunyosini zabt etib ulgurgan. Raqobatchilari WINDOWSNI
sindirish maqsadida qancha urunmasinlar bari bir bu ishni amalga oshirishni eplay olganlari yo’q.
Men Windows 10-dan maroq (ishtiyoq) bilan foydalanaman, tirikchilik qilaman. Windows mening
kundalik xayotimda (xujjat ishlarida) ancha engillashtiradigan operatsion sistemadir. Operatsion
sistemaning ayrim kamchiliklarini aytmasa juda ham qulay tizimligini butun dunyo tan oladi.
2 - Amaliy mashg’ulot.
Mavzu: Operatsion tizimlarda bulutli xizmatlardan foydalanish.
1. Bulutli texnologiya nima?
2. Internet of Things nima?
3. Operatsion tizimlarda qanday bulutli xizmatlarning turlari mavjud.
4. Google Drive ilovasiga o’z shaxsiy ma’lumotlaringizni joylashtirish va undan
foydalanish jarayonini amaliy jihatdan yoritib bering.
Javoblar:
1-javob
Bulutli texnologiyalar nima?
Aniqlashdan boshlaylik, chunki bulutli texnologiyalar foydalanuvchiga qurilmaga dasturlarni
o'rnatmasdan ma'lumotlarga kirish imkoniyatini anglatadi, chunki barcha qo'llab-quvvatlovchilar
serverlar tomonidan ta'minlanadi. Bunday xizmatlar bepul va pullik bo'lishi mumkinligini bilish
juda muhim va barchasi so'rovlarga bog'liq. Bulutli texnologiyalardan foydalanish nimani
anglatishini tushunish uchun ularning oddiy sharoitlardan farqini tushunishingiz kerak.
1. Masalan, elektron pochta mijozi kompyuterga o'rnatilganda va barcha ma'lumotlar qattiq
diskda saqlanganda elektron pochtani oling. Bunday holda, foydalanuvchi fayllar bilan
nima qilishni hal qiladi.
2. Agar biz brauzer orqali foydalanadigan pochta haqida gapiradigan bo'lsak, unda bu
allaqachon texnologiya. Bu erda aniqki, agar serverda muammolar bo'lsa, u holda pochtaga
kirish yo'qoladi.
Bulutli texnologiyalar - bu Internet-foydalanuvchiga Internet-xizmat sifatida kompyuter
resurslari taqdim etiladigan ma'lumotlarni qayta ishlash texnologiyalari. "Bulut" so'zi bu erda
barcha texnik tafsilotlarni yashiradigan murakkab infratuzilmani ifodalovchi metafora sifatida
mavjud.Bulutli hisoblash (bulutli hisoblash), shuningdek, "bulutli hisoblash" atamasi ham
qo'llaniladi) ma'lumotlarni qayta ishlash
texnologiyasidir,
unda
foydalanuvchiga
Internet xizmati sifatida kompyuter resurslari
va imkoniyatlari taqdim etiladi. Foydalanuvchi
o'z ma'lumot
lariga kirish huquqiga ega, ammo uni
boshqarolmaydi va infratuzilma, operatsion
tizim va o'zi ishlayotgan dasturiy ta'minot
haqida qayg'urmasligi kerak. "Bulut" atamasi
kompyuter tarmog'i diagrammasidagi Internet
tasviriga asoslangan metafora sifatida yoki barcha texnik tafsilotlar yashiringan murakkab
infratuzilma tasviri sifatida ishlatiladi. 2008 yilda nashr qilingan IEEE hujjatiga ko'ra, "Bulutli
hisoblash bu paradigma bo'lib, unda ma'lumot Internet serverlarida doimiy ravishda saqlanadi va
mijoz tomonidan vaqtincha saqlanadi, masalan, shaxsiy kompyuterlarda, o'yin pristavkalari,
noutbuklar, smartfonlarda va hokazo. Bulutli ma'lumotlarni kontseptsiya sifatida qayta ishlash
quyidagilarni o'z ichiga oladi:




1) xizmat sifatida infratuzilma
2) xizmat sifatida platforma
3) dastur sifatida xizmat sifatida
4) ma'lumotlar xizmat sifatida

5) xizmat sifatida ish joyi
Internetning
foydalanuvchilarga
ma'lumotlarni qayta ishlashga bo'lgan
ehtiyojlarini qondira olishiga umumiy
ishonch mavjud bo'lgan boshqa texnologik
tendentsiyalar. Bulutli texnologiyalar uchun
eng muhim xususiyat foydalanuvchilarning
Internet-manbalarini notekis talab qilishidir.
Ushbu notekislikni bartaraf etish uchun yana
bir oraliq qatlam qo'llaniladi - serverni
virtualizatsiya qilish . Shunday qilib, yuk
virtual serverlar va kompyuterlar o'rtasida
taqsimlanadi.
Bulutli texnologiyalar - Bu xizmatlarni taqdim etuvchi turli xil tushunchalarni o'z ichiga
olgan bitta katta tushunchadir. Masalan, dasturiy ta'minot, infratuzilma, platforma, ma'lumotlar,
ish joyi va boshqalar. Bularning barchasi nima uchun kerak? Bulutli hisoblash deb nimaga
aytilmaydi? Birinchisi - mahalliy kompyuterda oflayn hisoblash. Ikkinchidan, xizmatga ayniqsa
murakkab hisob-kitoblarni bajarish yoki ma'lumotlar qatorini saqlash buyurilganida, "kommunal
hisoblash" (kommunal hisoblash). Uchinchidan, bu kollektiv (tarqatilgan) hisoblash
(gridcomputing). Amalda, ushbu barcha turdagi hisob-kitoblar orasidagi chegaralar etarlicha
loyqa. Biroq, bulutli hisoblashning kelajagi yordamchi va tarqatilgan tizimlarga qaraganda ancha
katta.
Bulutli ma'lumotlarni saqlash - Onlayn saqlash modeli, unda m
a'lumotlar tarmoqda tarqatilgan ko'plab serverlarda saqlanadi va mijozlar, asosan uchinchi
tomon tomonidan foydalanish uchun taqdim etiladi. O'zining maxsus serverlarida ma'lumotlarni
saqlash uchun ushbu maqsadlar uchun maxsus sotib olingan yoki ijaraga olingan modeldan farqli
o'laroq, serverlar soni yoki har qanday ichki tuzilishi umuman mijozga ko'rinmaydi. Ma'lumotlar
mijoz nuqtai nazaridan bitta yirik virtual serverni ifoda etadigan bulut deb nomlangan holda
saqlanadi va qayta ishlanadi. Jismoniy jihatdan, bunday serverlar bir-biridan uzoqroq, turli qit'alar
joylashgan joyga qadar joylashgan bo'lishi mumkin. "Bulut" nima ekanligini tushunish uchun
ushbu sonning tarixidan boshlash kerak. Siz tushunishingiz kerak: bu texnologiya haqiqatan ham
yangi g'oyalar toifasiga kiradimi yoki bu g'oya unchalik yangi emasmi.
Bulutli texnologiyalar
Bulutli hisoblash (hisoblash) - tarqatilgan ma'lumotlarni qayta ishlash texnologiyasi, unda
foydalanuvchiga Internet xizmati sifatida kompyuter resurslari va imkoniyatlari taqdim etiladi.
Bulutli texnologiyalarning asosiy turlari quyidagilardan iborat:
" Infratuzilmaqandayxizmat" ("Xizmat sifatida infratuzilma" yoki "IaaS")
" Platformaqandayxizmat" ("Platforma xizmat sifatida", " PaaS")
"Dastur xizmat sifatida" ("Dastur xizmat sifatida" yoki "SaaS").
Xususiy bulut - Mijoz va xizmat ko'rsatuvchi provayder bo'lgan bitta kompaniya ichida
xizmatlarni ko'rsatish uchun foydalaniladi. Bu kompaniya tashkilot ichida o'zi uchun yaratganda
"bulutli kontseptsiya" ni amalga oshirish uchun imkoniyat. Birinchi amalga oshirish xususiy
bulut mijozlar ushbu kontseptsiya bilan tanishishda duch keladigan muhim masalalardan birini axborot xavfsizligi nuqtai nazaridan ma'lumotlarni himoya qilishni bekor qiladi. Bulut
kompaniyaning o'zi tomonidan cheklanganligi sababli, bu muammo standart mavjud usullar bilan
hal qilinadi. Uchun xususiy bulut Ishlamayotgan yoki samarasiz ishlatilgan resurslardan
foydalanish sababli asbob-uskunalar narxining pasayishi xarakterlidir. Shuningdek, logistika
vositalarini qisqartirish orqali uskuna sotib olish narxini pasaytirish (qaysi serverlarni, qanday
konfiguratsiyada, qanday ishlab chiqarish hajmini, har safar qancha joy ajratish kerakligini va
hokazolarni o'ylamaymiz).
Aslida, kuch har bir paydo bo'layotgan vazifaga emas, balki, o'rtacha aytganda, ortib borayotgan
yuk bilan mutanosib ravishda ortib bormoqda. Va rejalashtirish, sotib olish va amalga oshirish ishlab chiqarishda yangi vazifalarni boshlash osonlashadi.
Umumiy bulut - Tashqi mijozlarga xizmat ko'rsatish uchun bulutli provayderlar tomonidan
ishlatiladi.
Aralash (gibrid) bulut - yuqoridagi ikkita joylashtirish modelidan birgalikda foydalaniladi.
Internet odamlar hayotining ajralmas qismiga aylandi va muntazam ravishda turli xil vazifalarni
bajarishga yordam beradigan yangi imkoniyatlar paydo bo'ldi. Yangilik - bu turli sohalarda
qo'llanilishi mumkin bo'lgan bulutli texnologiyalar: ta'lim, tibbiyot, logistika va boshqalar.
Bulutli xizmatlarning afzalliklari
Boshlash uchun, keling, mavjud plyuslarga to'xtalib o'tamiz, ular quyidagilardan iborat:
1. Ma'lumotni saqlash uchun siz qimmatbaho kompyuter va aksessuarlarni sotib olishingiz
shart emas, chunki hamma narsa "bulutda" saqlanadi.
2. Kompyuterning ishlashi yaxshilanadi, chunki ofis ishlarida va boshqa sohalarda bulutli
texnologiyalar masofadan turib dasturlarni boshqaradi, shuning uchun kompyuterda juda
ko'p bo'sh joy qoladi.
3. Har yili texnik xizmat ko'rsatish bilan bog'liq muammolar kamayadi, chunki jismoniy
serverlar soni doimiy ravishda kamayib boradi va dasturiy ta'minot doimo yangilanib
turadi.
4. Dasturni sotib olish narxi kamayadi, chunki dasturni "bulut" uchun faqat bir marta sotib
olish kerak va bu hammasi, va ba'zida siz uni ijaraga buyurtma qilishingiz ham mumkin.
5. Bulutli texnologiyalar saqlanadigan ma'lumotlar miqdorida cheklovlarga ega emas.
Aksariyat hollarda bunday xizmatlar hajmi millionlab gigabaytni tashkil qiladi.
6. Dasturlar avtomatik ravishda yangilanadi, shuning uchun yuklab olingan dasturlarda
bo'lgani kabi, bunga rioya qilishning hojati yo'q.
7. "Bulut" dan har qanday operatsion tizimda foydalanish mumkin, chunki dasturlarga kirish
veb-brauzerlar orqali amalga oshiriladi.
8. Yangi bulutli texnologiyalar sizga har doim hujjatlarga kirish huquqini beradi, chunki
asosiysi Internetning mavjudligi.
Yaxshi xavfsizlik va ma'lumotlarni yo'qotishdan himoya qilish, chunki
yuborilgan ma'lumotlar avtomatik ravishda saqlanadi va nusxalari zaxira serverlarga tashlanadi
Bulutdagi noqulayliklar
Bu "bulut" va siz bilishingiz va e'tiborga olishingiz kerak bo'lgan bir qator kamchiliklarga ega:
1. Internet mavjud bo'lmaganda kirish imkoni bo'lmaydi va agar u bo'lmasa, unda faqat
kompyuterga yuklab olingan hujjatlar bilan ishlash mumkin bo'ladi. Ta'kidlash joizki,
Internet tez va sifatli bo'lishi kerak.
2. O'rnatilgan dasturga qaraganda katta hajmdagi ma'lumotlarni uzatishda bulut xizmati astasekin ishlashi mumkin.
3. Xavfsizlik kamdan-kam hollarda, lekin ko'p holatlarda Cloudzaxira nusxalarini yaratadi,
shuning uchun tashvishlanishga hojat yo'q.
4. Ko'pchilik sizga bir qator xizmatlarni taqdim etish uchun pul to'lashingiz kerakligidan
xijolat tortadi, ammo bu odamlar pul ishlashlari kerak bo'lgan biznes loyihadir.
Bulutli dastur
Bulut xizmatlarining ma'lum tasnifi mavjud, shuning uchun ushbu "bulutlar" toifalari quyidagicha
ajratiladi:
1. Umumiy. Bu ko'p sonli kompaniyalar va xizmatlar tomonidan darhol foydalanilishi
mumkin bo'lgan IT infratuzilmasi. Abonent istalgan kompaniya va individual bo'lishi
mumkin. Umumiy bulutli texnologiyalardan foydalanuvchilar "bulut" ni boshqarish va
boshqarish imkoniyatiga ega emaslar, chunki faqat xizmat egasi buni amalga oshiradi.
2. Xususiy. Bulutli texnologiyalar turlarini tavsiflab, siz faqat bitta tashkilot manfaati uchun
boshqariladigan va ishlaydigan ushbu xavfsiz IT infratuzilmasi to'g'risida to'xtashingiz
kerak. U mijozning xonasida yoki tashqi operatorda joylashtirilishi mumkin.
Gibrid. Ushbu tur oldingi variantlarning ikkalasining asosiy afzalliklariga ega. Bunday "bulut"
aksariyat hollarda mavsumiy faoliyat davrlariga ega bo'lgan tashkilotlar tomonidan qo'llaniladi,
ya'ni etarli IT-infratuzilma mavjud bo'lmaganda, quvvatning bir qismi bulut texnologiyalariga
o'tadi
Kompyuterlar va Internet ta'lim tizimiga bir qator vazifalarni bajarish jarayonini takomillashtirish
va osonlashtirish uchun kirishdi. O'quv jarayonidagi bulutli texnologiyalardan quyidagi
maqsadlarda foydalanish mumkin:
1. Xodimlarning muhim hujjatlar bo'yicha hamkorligini tashkil etish, masalan, yillik reja yoki
dastur. Ularning har biri hujjatning qismi uchun javobgardir va agar kerak bo'lsa, barcha
foydalanuvchilar sharhlar qoldirishlari va ma'lumotlarni to'ldirishlari mumkin.
2. Umumiy loyihaviy ish, shuning uchun o'qituvchi topshiriqlarni talabalarga topshirishi,
majburiyatlarni baham ko'rishi va hisobotlarni tekshirishi, sharh berishi mumkin.
3. Bulutli texnologiyalar elektron kundalikni yaratish va har qanday yozma topshiriqlarni
uzatish uchun ishlatilishi mumkin. Bu uy maktabiga boradigan yoki biron bir sababga ko'ra
darslarni o'tkazib yuboradigan bolalar uchun juda yaxshi tanlovdir.
Logistikada bulutli texnologiyalar
Bulut transport va ombor logistika sohasida juda yaxshi imkoniyatlarga ega. Bulutli texnologiyalar
yordamida zanjirning barcha ishtirokchilari, ya'ni jo'natuvchi, operatorlar, transport kompaniyasi
va qabul qiluvchining to'liq o'zaro ta'sirini ta'minlash mumkin. Ularning barchasi qayerda
bo'lishidan qat'i nazar, real vaqt rejimida muloqot qilishlari mumkin. Bulutli texnologiyalardan
foydalanish quyidagi afzalliklarni taklif etadi:





pudratchilar uchun ochiq tenderlar o'tkazish;
eng muvaffaqiyatli yo'nalishlarni aniqlash;
etkazib berishni boshqarish;
barcha transport ma'lumotlarini qayta ishlash va saqlash;
buyurtmalarni bajarish sifatini yaxshilash.
3-javab
Internet qurilmalari (ang. Internet of Things (IoT)) boshqa qurilmalar va tizimlar bilan
ma'lumotlarni Internet orqali ulash va almashtirish uchun datchiklar, dasturiy ta'minot va
boshqa texnologiyalar bilan o'rnatilgan fizik obyektlar ("things") tarmog'iga aytiladi. Xozirgi
kunda texnologiyaga bo'lgan talab kun sayin ortib bormoqda, qayga qaramay aqlli uy, aqlli
avtomobil, kerak bo'lsa aqlli lampochka ham mavjud. Shu bilan birga maxsus terminlar ham
ko'payib bormoqda, bugun maqola yozilish paytidagi eng ommaviy terminlardan biri
bo'lgan- IoT haqida qisqacha bo'lsa ham tushunchaga ega bo'lamiz.
IoT nima? Asosiy tushunchalar
Internet qurilmalari (ang. Internet of Things (IoT)) uchta asosiy printsipga asoslanadi.
Birinchidan, har doim mavjud bo'lgan aloqa infratuzilmasi, ikkinchidan, har bir ob'ektning global
identifikatsiyasi va uchinchidan, har bir ob'ektning unga ulangan shaxsiy tarmoq yoki Internet
orqali ma'lumotlarni yuborish va olish imkoniyati.
Internet qurilmalarda har bir qurilmaning o'ziga xos identifikatori bor, ular birgalikda bir-biri bilan
o'zaro ta'sirlasha oladigan, vaqtinchalik yoki doimiy tarmoqlarni yaratadigan qurilmalarning
doimiyligini tashkil qiladi. Shunday qilib, qurilmalar ularni ko'chirish jarayonida, mavjud
geolokatsiya joylashuvi to'g'risida ma'lumot almashish jarayonida ishtirok etishi mumkin, bu
sizga logistika jarayonini to'liq avtomatlashtirishga imkon beradi va ichki intelekt yordamida
qurilmalar o'z xususiyatlarini o'zgartirishi va atrof-muhitga moslashishi mumkin.
Internet qurilmalar yagona o'zaro ta'sir protokoliga ega, unga ko'ra har qanday tarmoq tugunlari
o'z xizmatlarini taqdim etishi mumkin. Internet-qurilmalar tarmog'ining har bir tugunlari ma'lum
bir ma'lumotni etkazib berish uchun o'z xizmatlarini taqdim etadi. Shu bilan birga, bunday
tarmoqdagi tugun boshqa har qanday tugunlardan buyruqlarni qabul qilishi mumkin. Bu shuni
anglatadiki, Internet-qurilmadagi barcha qurilmalar bir-biri bilan o'zaro aloqa qilishi va birgalikda
muammolarini hal qilishi mumkin. Internet qurilmalar har qanday bitta xizmat doirasi bilan
ulangan lokal tarmoqni tashkil qilishi mumkin.
Internet qurilmalar arxitekturasi
Internet qurilmalari kontseptual ravishda yangi avlod tarmoqlariga tegishli, shuning uchun uning
arxitekturasi NGN ga juda o'xshash. IoT qurilmalarni ishlashini ta'minlaydigan turli xil
infokommunikatsion texnologiyalar to'plamidan iborat bo'lib, uning arxitekturasi ushbu
texnologiyalarning bir-biri bilan qanday bog'liqligini ko'rsatadi. IoT arxitekturasi quyida
tavsiflangan to'rtta funktsional qatlamlarni o'z ichiga oladi
Sensorlar va sensor tarmoq darajasi. IoT arxitekturasining eng past darajasi sensorlar bilan
birlashtirilgan "aqlli" (smart) ob'ektlardan iborat. Sensorlar real vaqt rejimida ma'lumotlarni
to'plash va qayta ishlashni ta'minlaydigan fizik va virtual (raqamli) olamlarning o'zaro bir-biri
bilan bog'liqligini ta'minlaydi. Apparat sensorlarining fizik o'lchamlarini pasayishiga olib kelgan
miniatyuralash ularni to'g'ridan-to'g'ri ob'ektlariga qo'shishga imkon berdi.
Sensorlarning aksariyati Ethernet, Wi-Fi yoki shaxsiy tarmoq (PAN, Personal Area Network)
kabi lokal tarmoq (LAN, Local Area Network) yordamida amalga oshiriladigan sensori
agregatoriga (shlyuzga) ulanishni talab qiladi. Aggregatorga ulanishni talab qilmaydigan
sensorlar uchun ularning serverlar / ilovalar bilan ulanishi GSM, GPRS va LTE kabi global
simsiz tarmoq WAN yordamida ta'minlanishi mumkin.
Shlyuz va tarmoq darajasi. IoT-ning birinchi darajadagi bir nechta sensorlar tomonidan taqdim
etiladigan katta miqdordagi ma'lumotlar transport vositasi sifatida ishonchli va yuqori samarali
simli yoki simsiz infratuzilmani talab qiladi.Bu sath turli tarmoqlarni yagona tarmoq platformasiga
birlashtirish natijasida hosil qilingan tarmoq infratuzilmasidan iborat.
Xizmat ko’rsatish darajasi. Xizmat ko'rsatish darajasi IoT-da texnologik biznes operatsiyalarini
avtomatlashtiradigan bir qator axborot xizmatlarini o'z ichiga oladi: operatsion va biznes
faoliyatini qo'llab-quvvatlash (OSS / BSS Operation Support System / Business Support
System), turli xil tahliliy ma'lumotlarni qayta ishlash, ma'lumotlarni saqlash, axborot xavfsizligi,
biznesni boshqarish qoidalar (BRM, Business Rule Management), ish jarayonlarini boshqarish
(BPM, Business Proccess Management) va boshqalar.
lova darajasi. Ushbu darajada tegishli sanoat tarmoqlari va faoliyat sohalari (energiya,
transport, savdo, tibbiyot, ta'lim va boshqalar) uchun turli xil ilovalar mavjud. Ilovalar "Vertikal"
ya'ni ma'lum bir sanoat uchun "maxsus" yoki iqtisodiyotning turli sohalarida ishlatilishi mumkin
bo'lgan "gorizontal" bo'lishi mumkin.
Internet qurilmalar platformalarining tahlili
Zamonaviy "smart" ishlab chiqarishda Internet qurilmalarning joriy etishda asos
avtomatlashtirish platformalari hisoblanadi. Ko'pincha ular har bir alohida korxonaning talablari
va infratuzilmasi asosida ishlab chiqiladi - bu holda faqatgina mahalliy mutaxassislar bunday
ichki tuzilishining samaradorligini baholaydilar. Biroq, turli xil vazifalarga moslashish qobiliyatiga
ega bo'lgan ko'plab umumiy maqsadli platformalar mavjud. Platformani yaratish maydoni
bozorning asosiy ishtirokchilari o'rtasida taqsimlangan, General Electrics, IBM, Intel, Jasper va
boshqa kompaniyalarning yechimlari ommabop deb tan olingan.
Platformaga bo'lgan asosiy talablari:

Qurilmalar: Barcha platformalar nafaqat buyruqlarni qabul qilishi, balki ulangan
qurilmalarga ham buyruq yuborishi imkoniyati mavjud bo'lishi kerak;

Himoya: buyruqlar almashinuvi shifrlangan bo'lishi kerak;

Aloqa: Wi-Fi yoki Ethernet orqali ulanishdan tashqari, u uyali yoki sun'iy yo'ldosh
aloqasini yoki qisqa masofalardagi aloqalarni (Bluetooth, ZigBee va boshqalar) qo'llabquvvatlashi kerak;

Protokollar: HTTP, MQTT, xabarlar navbatini qo'llab-quvvatlash;

Tahlil: Katta ma'lumotlarni maxsus texnologiyalar yordamida tahlil qilish, masalan,
Apache Hadoop, shuningdek, ularga asoslangan o'zgarishlarni bashorat qilish.

Hodisalarni qayta ishlash: Qurilmalar ishlash uchun qoidalarni yaratish qobiliyatiga ega
bo'lishi kerak.
Quyida bir nechta mashhur platformalarning imkoniyatlarini ko'rib chiqamiz.
Amazon kompaniyasi platformasi
AWS IoT deb nomlangan platforma 2015 yil dekabr oyida ishlab chiqilgan.
AWS IoT platformasi sxemasi
Platforma qurilmalarni AWS xizmatlari va boshqa qurilmalar bilan bog'laydi, ma'lumotlarni
himoyasi va aloqa xavfsizligini taminlaydi. Ilovalar Internetga ulanmasdan ham qurilmalar bilan
ishlashi mumkin.
AWS IoT qo'shimcha qurilmalar va mobil dasturlarni ulash uchun SDK taqdim etadi, bu MQTT,
HTTP yoki WebSockets protokollari orqali AWS IoT platformasi bilan xabar almashishnida
qo'llaniladi. SDK paketi C, JavaScript va Arduino Sketch dasturlash tillarini qo'llab-quvvatlaydi
va mijoz kutubxonalari va dasturchilar uchun qo'llanmani o'z ichiga oladi.
Qurilma shlyuzi e'lon qilish va yozib olish modellarini ishlatgan holda xabar almashishni qo'llabquvvatlaydi, bu esa "birga-bir" va "birga-ko'p" sxemalar bilan ishlashni ta'minlaydi va avtomatik
ravishda ishlaydi.
Reestr sizga qurilmalarni aniqlash va ularning meta-ma'lumotlarini, masalan, atributlar,
parametrlar yoki xususiyatlarni kuzatish imkonini beradi.
Har bir qurilmaning "soyasi"ni yaratish imkonyati mavjud bo'lib, bu uning doimiy virtual versiyasi
hisoblanadi va qurilmaning eng so'nggi aktual holatini o'z ichiga oladi va ilovalar yoki boshqa
qurilmalarga xabarlarni o'qishni va ushbu qurilma ulanmagan bo'lsa ham o'zaro aloqada
bo'lishga imkon beradi.
Qoidalar mexanizmi sizga har qanday infratuzilmani boshqarib o'tirmasdan, ulangan qurilmalar
tomonidan global miqyosda olingan ma'lumotlarni yig'ish, qayta ishlash va tahlil qilish uchun IoT
ilovalari bilan harakatlarni amalga oshirishga imkon beradi.
Intel kompaniyasi platformasi
The Intel IoT Platform deb nomlangan platforma 2014 yil dekabr oyida chiqarildi.
The Intel IoT Platform sxemasi
Bunda ma’lumotlarni olish va qayta ishlash quyidagi tarzda amalga oshiriladi:
1. Faqatgina ishonchli ulangan qurilmalar va sensorlardagi ma'lumotlar bulutga kiradi;
2. Tekshirgandan so'ng, xom ma'lumotlar filtrlanadi, ammo ulardan ba'zilari boshlang’ich
formatda ishlatilishi mumkin;
3. To'g'ridan-to'g'ri ma'lumotni bulutga yuborishdan oldin ularni qayta ishlashadi, masalan,
parametr qiymatlari va qurilma identifikatorlarini ajratish orqali ishlov beriladi, shuningdek
kerakli qismlarni kerakli ma'lumotlar bazasiga yo'naltirish uchun metadata qo'shiladi;
4. Va nihoyat, to'plangan va tuzilgan ma'lumotlarning avtonom boshqaruv tizimlari yoki
oxirgi foydalanuvchilar - ma'lumotlar tahlilchilari va tadqiqotchilari uchun ishlatishga
ruxsat etiladi;
5. Platformaning har bir nuqtasida ma'lumotlarni himoya qilish va shifrlash tizimlari ishlaydi.
3-javob
Bulutli xizmatlarning qanday turlari mavjud?
Ikkita asosiy tur mavjud - ommaviy bulut (umumiy yirik ma'lumotlar markazlaridan foydalangan
holda ko'p sonli mijozlarga bulutli xizmatlar va resurslarni taqdim etish) va xususiy bulut
(tashkilotning o'z bulut infratuzilmasi). Ommaviy bulut barcha tegishli xarajatlarni operatsion
xarajatlarga aylantiradi va tez, arzon IT yechimini ishga tushirish imkonini beradi. Xususiy bulut
holatida kapital qo'yilmalar saqlanib qoladi - lekin u IT infratuzilmasi ustidan to'liq nazoratni ham
saqlab qoladi.
8. Ommaviy bulutlarda xavfsizlik kuchaytiriladi, chunki ular doimiy ravishda xakerlik hujumlariga
qarshi kurashishga majbur bo'lishadi: So'nggi yillarda minglab xakerlar Google va Amazon
platformalariga buzib kirishga harakat qilishdi. Ommaviy bulut provayderlari deyarli hamma
narsaga tayyor.
9. Ommaviy bulutlar eng yaxshi xavfsizlik mutaxassislarini jalb qiladi: Ular eng yaxshi xavfsizlik
mutaxassislarini tanlash, ularga yuqori maosh to'lash va ularga biznesning eng muhim qismi
sifatida munosabatda bo'lish qobiliyatiga ega. Oddiy tashkilot ham shunday qila oladimi?
10. Shaxsiy bulutlar haddan tashqari ishonchdan aziyat chekmoqda: "Agar biror narsa ichki
tarmoqda bo'lsa, u etarli darajada xavfsizdir!" Bu hammasini aytadi…
11. Xususiy bulut xodimlarining vakolatlari noma'lum: Tashkilotingiz ko'plab iqtidorli va tajribali
xodimlarga ega bo'lishi mumkin, ammo ma'lumotlarni himoya qilish uning biznesining asosiy
faoliyatimi?
12. Shaxsiy bulutlarda ruxsatsiz kirishdan himoya qilish uchun sinovlar tez-tez va etarlicha
yaxshi bajarilmaydi: Agar siz ilovalar va tarmoqlaringizni muntazam ravishda sinovdan
o'tkazsangiz ham (oddiy tashkilotlar uchun bu kamdan-kam hollarda), siz faqat qanchalik xavfsiz
ekanligini bilib olishingiz mumkin. Sizning tizimingiz to'g'ridan-to'g'ri tekshirish vaqtida.
Shu bilan birga, Oracle vitse-prezidenti Dag Xyuz (2014 yil bahori ma'lumotlari) ommaviy bulut
xizmatlaridan foydalanishga o'tish qarori ham oddiy bo'lishi mumkin emas deb hisoblaydi. Qoida
tariqasida, qaror qabul qilish vaqti korxona eskirgan asbob-uskunalarni tekshirish paytida keladi.
Ammo bunga biznes yo'nalishi, kompaniya va uning IT bo'limining etukligi va qonuniy talablarga
e'tibor qaratish kerak va bulutni tark etish muqarrar ravishda muvaffaqiyatsizlikka olib keladi deb
o'ylamaslik kerak. Bulutli
echimlarni amalga oshirish bo'yicha yakuniy qaror ular
qayerda va qanday amalga oshirilishi kerakligiga
bog'liq bo'ladi, dedi Xyuz.
Moliyaviy nuqtai nazardan, ommaviy bulut
xizmatlaridan foydalanishning asosiy afzalliklaridan
biri shundaki, ular uchun xarajatlar kapital (CAPEX)
emas, balki to'liq joriy (OPEX) bo'ladi, dedi Xyuz.
Yechimni o'z moddiy bazasida amalga oshirish
xarajatlarni kapitalga kiritishga olib keladi va xususiy
bulutni joriy qilishda xarajatlar joriy va kapital o'rtasida
bo'linadi. Umumiy bulutlar dasturiy ta'minotni
yangilash muammosini ham hal qiladi, chunki buning
uchun mas'uliyat bulutli xizmat ko'rsatuvchi
provayderga o'tadi.
Bulutli xizmatlar doimo qo'lida kerakli fayllar bo'lishi uchun flesh-disk yoki boshqa turdagi
elektron vositalarni doimiy ravishda olib yurishni istamaydigan odamlar uchun ideal echimdir.
Bulutli xizmatlar xizmatda xavfsiz joylashgan har qanday ma'lumotni saqlash uchun maxsus
yaratilgan, siz undan istalgan vaqtda Internetga kirish imkoniga ega bo'lishingiz mumkin. Quyida
biz bugungi kunda eng mashhur bulut xizmatlari
haqida gapiramiz.
Bulutli xizmatlar saxiylik bilan beradigan
xususiyatlar ro'yxatini ko'rib chiqing:
1. Keng doiradagi odamlar uchun ma'lumotlarga
egalik qilish oson.
Ushbu xizmatlarning umumiy qabul qilingan
protokollari va usullari tufayli foydalanuvchilar o'z
xizmatlaridan mijozlar uchun yaratilgan har
qanday platformalar (stol kompyuterlari,
smartfonlar, planshetlar, noutbuklar, PDA va
boshqa bir qator qurilmalar) orqali osongina
foydalanishlari mumkin.
2. Agar kerak bo'lsa, ish tamoyillarini tez o'zgartirish.
Agar sizga ma'lumotni saqlash uchun ikki barobar ko'proq joy kerak bo'lsa, zudlik bilan
ma'lumotlaringizning zaxira nusxasini yaratishingiz kerak, agar boshqa ehtiyojlaringiz bo'lsa - bu
muhim emas. Siz istaklaringizda yolg'iz emassiz, kimdir buni sizdan oldin qilgan, shuning uchun
bu funktsiyalar serverda mavjud bo'lishi mumkin, agar bo'lmasa, ular bugun paydo bo'ladi.
3. Ko'rsatilayotgan xizmatlarning mutlaq shaffofligi.
Bulutli xizmatlar muntazam ravishda o'z faoliyatining anderraytingini amalga oshiradi, mijozlar
uchun o'zaro munosabatlar sharoitlarini doimiy ravishda yaxshilaydi, maxsus hisobotlarni
yaratadi, imkoniyatlarga, o'tkazish qobiliyatiga, mijozlar faolligiga va boshqalarga ta'sir qiluvchi
jarayonlarni kuzatib boradi. Natijada, foydalanuvchilar ham, server egalari ham taqdim
etayotgan xizmatlar haqida to'liq shaffoflikka ega.
4. Barcha resurslarni bir butunga birlashtirish.
Bir nechta lizinglar bilan birgalikda ishlaydigan ushbu tamoyil sizga juda ko'p foydalanuvchilar
bilan o'zaro aloqada bo'lishga imkon beradi, shu bilan birga resurslarni guruhlash (ma'lumotlar,
tarmoqli kengligi, operativ xotira, sig'im va boshqa xususiyatlar) mijozlarning ehtiyojlaridan kelib
chiqqan holda tizim doirasida amalga oshiriladi. . Foydalanuvchilar serverlar qayerda
joylashganligini bilishmaydi, lekin agar xohlasalar mintaqa, mintaqa, mamlakat, provayder nomi
va hokazolar haqida ma’lumot olishlari mumkin.
5. O'z-o'zini boshqarish imkoniyati.
Foydalanuvchi kun yoki tunning istalgan vaqtida mustaqil ravishda boshqarish imkoniyatiga ega,
masalan, saqlash bilan o'zaro aloqada bo'lish, serverdagi vaqtni boshqarish va hokazo. Shu
bilan birga, hamma narsa avtomatik ravishda amalga oshiriladi va buning uchun siz bulut
xizmati xodimlarini jalb qilishingiz shart emas.
Bulutli saqlash xizmatlari qanday xizmat va joylashtirish modellariga ega
Hozirgi vaqtda bulutli xizmatlarga xizmat ko'rsatadigan bir nechta modellar mavjud:
Cloud Infrastructure as a Service (IaaS) - bulutli infratuzilma xizmat sifatida;
Cloud Platform as a Service (PaaS) - bulutli platforma xizmat sifatida;
Xizmat sifatida bulutli dasturiy ta'minot (SaaS) - bu xizmat sifatida bulutli dasturiy ta'minot.
Bulutli dasturiy ta'minot xizmat sifatida (SaaS) mijoz bulut platformasida ishlaydigan maxsus
dasturdan foydalanadigan xizmatdir. Bunday holda, o'zaro aloqa Internetga kirish imkoniga ega
bo'lgan har qanday gadjet yordamida amalga oshiriladi. Foydalanuvchi tuzilmaning o'zi,
omborlari, parametrlari, tarmoqlari, tizimlari va ilova ishlaydigan bulut xizmatining boshqa
tarkibiy qismlariga ta'sir qila olmaydi. Ba'zida ishlab chiqaruvchi dastur doirasidagi ba'zi
sozlamalarni o'zgartirishga imkon beradi.
Xizmat sifatida bulutli platforma (PaaS) - bu foydalanuvchi ma'lumotni qayta ishlash, bu holda
bulut xizmati doirasida ilovalar yaratishi mumkin bo'lgan xizmatdir. Ya'ni, bulutli xizmatlar
resurslari provayderi mijozga vositalarni (kutubxona ma'lumotlari, dasturlash tillari, muhitlar va
boshqalar) beradi va foydalanuvchining o'zi ilovalarni yaratadi va ishga tushiradi.
Provayder bulutli tuzilmani (ma'lumotlarni saqlash, tarmoqlar, operatsion tizimlar, serverlar va
boshqa jihatlar) boshqarish va boshqarish huquqini o'zida saqlab qoladi va foydalanuvchi
dasturning o'zini boshqarishi, ba'zan esa ilova joylashgan muhit sozlamalarini o'zgartirishi
mumkin. joylashgan. Natijada, bulutli platforma xizmat sifatida mijozga o'z ilovalarini yaratish va
takomillashtirish uchun keng imkoniyatlarni beradi.
Xizmat sifatida bulutli infratuzilma (IaaS) virtualizatsiya xizmati va boy hosting tajribasi hamda
yaxshi tarmoq ulanishidir. Bunday holda, to'lov foydalanilgan trafik bo'yicha amalga oshiriladi va
serverlar, omborlar, kompyuter hisob-kitoblari xabarnomadan keyin foydalanish uchun mavjud.
2016 yilning eng yaxshi bulutli xizmatlari: TOP-10 ga umumiy nuqtai
1. Yandex.Disk - bu Yandex tomonidan yaratilgan bepul ajoyib bulut xizmati bo'lib, ma'lumotni
saqlash va havola orqali kerakli odam bilan bo'lishish imkonini beradi. Xizmatning bir qismi
sifatida ma'lumotlar turli qurilmalar o'rtasida sinxronlashtiriladi. Har kim ro'yxatdan o'tishi
mumkin. Yandex.Disk Yandex.Narod o'rnini egalladi. Birinchidan, Yandex.Disk sizga
foydalanish uchun 10 GB beradi, shu bilan birga muddat cheklanmagan, shuningdek, pullik
paketlarni taklif qiladi. Mana ularning ro'yxati:
- 10 GB - oyiga 30 rubl yoki 300 rubl / 12 oy;
- 100 GB - oyiga 150 rubl yoki 1500 rubl / 12 oy;
- 1 TB - oyiga 900 rubl yoki 9000 rubl / 12 oy
Boshqa narsalar qatorida, Yandex.Disk foydalanuvchilar tomonidan Microsoft Office 2013 bilan
birgalikda sozlangan bulutli xizmat sifatida ishlatiladi, yaqinda siz drayvlar va boshqa
gadjetlardan ma'lumotlarni avtomatik ravishda saqlashingiz mumkin, keyin sizga 6 oy davomida
32 GB bo'sh joy beriladi
Yandex.Disk veb-sayti: http://disk.yandex.ru.
2. Mega - (MEGA Encrypted Global Access) - bozorning yangi ishtirokchisi, bu resurs avvalroq
dunyoga Megaupload bergan mashhur Kim Dotcom tomonidan yaratilgan. MEGA Encrypted
Global Accessning shaxsiyati quyidagicha:
- fayllar bilan tanishish uchun foydalaniladigan kalitlarni jamoat mulkida topa olmaysiz. Ularni
olish faqat bir-biriga ishonadigan shaxslar o'rtasida mumkin;
- mijozlar kodlangan holatda ma'lumot almashish imkoniyatiga ega va barcha fayllar bulutli
xizmatda;
- barcha ma'lumotlar brauzer ichidagi AES algoritmi yordamida shifrlangan.
Dastlab Mega foydalanuvchilarga 50 GB bepul taklif qiladi, lekin agar xohlasangiz, pul uchun
paketni tanlashingiz mumkin. Bu roʻyxat:
Pro I - 500 GB, $ 9,99 / 30 kun;
- Pro II - 2 TB, 19,99 dollar / 30 kun;
- Pro III - 4 TB, 29,99 dollar / 30 kun.
Agar ma'lumotni saqlash uchun taqdim etilgan joyning narxi va hajmini hisobga olsak, Mega
bulut xizmati haqli ravishda eng yaxshi bulut xizmati nomiga loyiqdir. Va MEGA Encrypted
Global Access, shuningdek, uni boshqalardan ajratib turadigan qiziqarli xususiyatga ega maxfiylik, chunki u mijozlarning shaxsiy ma'lumotlarini himoya qilishga alohida e'tibor beradi.
Kamchiliksiz emas: turli xil gadjetlarni sinxronlashda hamma narsa silliq emas.
Mega veb-sayti: https://mega.co.nz.
3. Google Drive - bepul bulutli xizmatlarni nazarda tutadi, ma'lumotlarni saqlash va uni istalgan
odamga ko'rsatish imkonini beradi. Asosan, bu bulut xizmatiga aylantirilgan Google Docs bo'lib,
ma'lumotni bepul saqlash uchun 5 GB qo'shiladi. Google Drive 30 turdagi turli ma'lumotlarni
(hujjatlar, videolar, musiqa, fotosuratlar va boshqalar) saqlash imkoniyatiga ega. Ushbu xizmat
Google muxlislarini o'ziga jalb qiladi, har doimgidek hamma narsa chiroyli, samarali. Dastlab,
sizga sovg'a sifatida 15 GB saqlash joyi beriladi, ammo har doim ushbu tariflarni sotib olish
imkoniyati mavjud:
- 100 GB - 1,99 dollar / 30 kun;
- 1 TB - 9,99 dollar / 30 kun;
- 10 TB - 99,99 dollar / 30 kun;
- 20 TB - 199,99 dollar / 30 kun;
- 30 TB - 299,99 dollar / 30 kun.
Oddiy brauzerlar orqali ushbu bulut xizmati bilan o'zaro aloqada bo'lishdan tashqari, u iOS,
Android, Mac OS va Windows uchun mijozlar orqali ishlaydi.
Google Drive veb-sayti: https://drive.google.com.
4. Dropbox oddiy bulutli xizmat bo'lib, u ma'lumotni saqlash va kerakli odam bilan baham ko'rish
imkonini beradi, ma'lumotlarni sinxronlash orqali ishlaydi. Quyidagi paketlarni taklif qiladi:
Asosiy - sovg'a sifatida 2 GB. Bulutli xizmat yaxshi zaxiralashni ta'minlaydi, siz Internetga
ulangan har qanday qurilmadan ma'lumotlardan foydalanishingiz mumkin.
Kengaytirilgan - 1 TB - 30 kun uchun 9,99 evro. Asosiy paketning barcha xususiyatlari,
shuningdek, ma'lumotlarni o'chirish qobiliyati va kirishning qo'shimcha xavfsizligi.
Biznes - 30 kun uchun 12 €. Shu bilan birga, saqlanishi mumkin bo'lgan ruxsat etilgan
ma'lumotlar miqdori cheksizdir. Faylga kirishni to'liq nazorat qilish, kechayu kunduz texnik
yordam ko'rsatiladi.
Dropbox ilovasini har qanday smartfon yoki kompyuterga yuklab olish va o‘rnatish oson, uning
asosiy afzalligi soddaligi va intuitiv interfeysi, shunchaki fayllarni jildga yuklash, keyin uni kerakli
gadjet bilan sinxronlashtirish kifoya. Bu bulut xizmatining farqi shundaki, butun tahrirlangan
ma’lumotlar serverga ko‘chirilmaydi, faqat siqilgan tahrirlangan qismi ko‘chiriladi, shuning uchun
Dropbox raqobatchilardan tezroq.
Brauzerlar (maxsus interfeys yordamida) yoki mijoz yordamida serverga kerakli ma'lumotlarni
qo'shishingiz mumkin. Sinxronizatsiya va ma'lumotlar almashinuvidan tashqari, serverdan
o'chirilgandan keyin ham fayllarni qayta tiklash mumkin. Ma'lumotni tahrirlash bilan bog'liq oxirgi
30 kunlik tarix ham qayd etiladi.
Bulutli tizimlar tomonidan taqdim etiladigan xizmatlar turlari
Taqdim etilayotgan xizmatlarga kelsak, hozirgi vaqtda bulutli hisoblash kontseptsiyasi o'z
foydalanuvchilariga quyidagi xizmatlar turlarini taqdim etishni o'z ichiga oladi:
- Hamma narsa xizmat sifatida;
Ushbu turdagi xizmat yordamida foydalanuvchi dasturiy ta'minot va apparat ta'minotidan tortib
biznes jarayonlarini boshqarishgacha bo'lgan barcha narsalar bilan ta'minlanadi, shu jumladan
foydalanuvchilar o'rtasidagi o'zaro aloqa; foydalanuvchidan faqat Internetga kirish talab qilinadi.
Menimcha, ushbu xizmat turi quyida keltirilgan xizmatlarga nisbatan umumiyroq tushuncha
bo'lib, ular aniqroq holatlardir.
- infratuzilma xizmat sifatida (Infrastructure as a service);
Foydalanuvchiga kompyuter infratuzilmasi, odatda tarmoqqa ulangan virtual platformalar
(kompyuterlar) taqdim etiladi. Buni u mustaqil ravishda o'z maqsadlariga moslashtiradi.
- platforma xizmat sifatida (Platform as a service);
Foydalanuvchiga kompyuter platformasi, o'rnatilgan operatsion tizim, ehtimol dasturiy ta'minot
taqdim etiladi.
- dasturiy ta'minot xizmat sifatida (Software as a service);
Ushbu turdagi xizmat odatda "talab bo'yicha dasturiy ta'minot" sifatida joylashtirilgan, bu
dasturiy ta'minot masofaviy serverlarda joylashtirilgan va foydalanuvchi unga Internet orqali
kirishi mumkin va ushbu dasturiy ta'minot uchun yangilanishlar va litsenziyalarning barcha
masalalari ushbu xizmat provayderi tomonidan tartibga solinadi. Bu holda to'lov dasturiy
ta'minotdan haqiqiy foydalanish uchun amalga oshiriladi.
- apparat xizmat sifatida (Hardware as a Service);
Bunda xizmatdan foydalanuvchi asbob-uskunalar bilan ta’minlanadi, u lizing asosida o‘z
maqsadlari uchun foydalanishi mumkin. Ushbu parametr sizga ushbu uskunaga texnik xizmat
ko'rsatishni tejash imkonini beradi, garchi u mohiyatan xizmat ko'rsatish xizmati sifatida
infratuzilma turidan unchalik farq qilmasa ham, faqat sizda eng mos infratuzilmani ishlatib, o'z
infratuzilmangizni joylashtirgan yalang'och uskunangizdan tashqari. dasturiy ta'minot.
- Xizmat sifatida ish joyi;
Bunday holda, kompaniya o'z xodimlarining ish joylarini tashkil qilish, xodimlarning ishlashi
uchun zarur bo'lgan barcha kerakli dasturlarni sozlash va o'rnatish uchun bulutli hisoblashlardan
foydalanadi.
- ma'lumotlar xizmat sifatida (Data as a Service);
Ushbu turdagi xizmatning asosiy g'oyasi shundaki, foydalanuvchi katta hajmdagi ma'lumotlarni
saqlash uchun foydalanishi mumkin bo'lgan disk maydoni bilan ta'minlangan.
- Xizmat sifatida xavfsizlik.
Ushbu xizmat turi foydalanuvchilarga veb-texnologiyalardan xavfsiz foydalanishni, elektron
pochta xavfsizligini, shuningdek, mahalliy tizim xavfsizligini ta'minlaydigan mahsulotlarni tezkor
joylashtirish imkoniyatini beradi, bu esa ushbu xizmatdan foydalanuvchilarga joylashtirishni
tejash imkonini beradi. va o'zlarining xavfsizlik tizimini saqlash.
4-javob
https://drive.google.com/drive/recent - manzili orqali Google drive bulutli tizimida ma’lumotlarni
online saqlash, tahrishlash va foydalanish bilan ishlash.
1
1.online xujjat, jild yoki fayl yaratish uchun Sozdat menyusi bosiladi.
2
2. Menyuning Google dokumenti bo’limidan sozdat pustoy document bandi tanlanadi.
3
4
3. Xujjatlar bilan ishlash uchun yangi vkladka(oyna) ochiladi.
4. Online xujjatlar yaratish, ishlash, o’zgartirish uchun MS Word dasturiga o’xshagan dastur oynasi
va intrumentlari orqali foydalanish mumkin.
Ushbu xizmatning man bilgan afzalliklaridan biri google drive platformasida ishlayotgan vaqtingizda
xar qanday (masalan internet bilan uzilish yoki kompyuteringiz avtomatik o’chib qolishi yoki o’zingiz
bilib bilmasdan dasturdan chiqib ketib bo’lgan) xolatingizda google drive dasturiga kirsangiz
ma’lumotlaringiz kelgan joyingizdan davom ettiraverasiz.
Google drive dasturida 2-amaliy mashg’ulotning 4-savoliga javobini tayyorladim.
https://docs.google.com/document/d/1a0L8v8Z4wPRkJXV73_N24j5yTyfODLjrniIPWogTN5I/edit
3 - Amaliy mashg’ulot.
Mavzu: Operatsion tizimlarda bulutli xizmatlardan foydalanish.
1. Bulutli texnologiya nima?
2. Internet of Things nima?
3. Operatsion tizimlarda qanday bulutli xizmatlarning turlari mavjud.
4. Google Drive ilovasiga o’z shaxsiy ma’lumotlaringizni joylashtirish va undan
foydalanish jarayonini amaliy jihatdan yoritib bering.
Javoblar:
1-javob
Bulutli texnologiyalar nima?
Aniqlashdan boshlaylik, chunki bulutli texnologiyalar foydalanuvchiga qurilmaga dasturlarni
o'rnatmasdan ma'lumotlarga kirish imkoniyatini anglatadi, chunki barcha qo'llab-quvvatlovchilar
serverlar tomonidan ta'minlanadi. Bunday xizmatlar bepul va pullik bo'lishi mumkinligini bilish
juda muhim va barchasi so'rovlarga bog'liq. Bulutli texnologiyalardan foydalanish nimani
anglatishini tushunish uchun ularning oddiy sharoitlardan farqini tushunishingiz kerak.
3. Masalan, elektron pochta mijozi kompyuterga o'rnatilganda va barcha ma'lumotlar qattiq
diskda saqlanganda elektron pochtani oling. Bunday holda, foydalanuvchi fayllar bilan
nima qilishni hal qiladi.
4. Agar biz brauzer orqali foydalanadigan pochta haqida gapiradigan bo'lsak, unda bu
allaqachon texnologiya. Bu erda aniqki, agar serverda muammolar bo'lsa, u holda pochtaga
kirish yo'qoladi.
Bulutli texnologiyalar - bu Internet-foydalanuvchiga Internet-xizmat sifatida kompyuter
resurslari taqdim etiladigan ma'lumotlarni qayta ishlash texnologiyalari. "Bulut" so'zi bu erda
barcha texnik tafsilotlarni yashiradigan murakkab infratuzilmani ifodalovchi metafora sifatida
mavjud.Bulutli hisoblash (bulutli hisoblash), shuningdek, "bulutli hisoblash" atamasi ham
qo'llaniladi) ma'lumotlarni qayta ishlash
texnologiyasidir,
unda
foydalanuvchiga
Internet xizmati sifatida kompyuter resurslari
va imkoniyatlari taqdim etiladi. Foydalanuvchi
o'z ma'lumot
lariga kirish huquqiga ega, ammo uni
boshqarolmaydi va infratuzilma, operatsion
tizim va o'zi ishlayotgan dasturiy ta'minot
haqida qayg'urmasligi kerak. "Bulut" atamasi
kompyuter tarmog'i diagrammasidagi Internet
tasviriga asoslangan metafora sifatida yoki barcha texnik tafsilotlar yashiringan murakkab
infratuzilma tasviri sifatida ishlatiladi. 2008 yilda nashr qilingan IEEE hujjatiga ko'ra, "Bulutli
hisoblash bu paradigma bo'lib, unda ma'lumot Internet serverlarida doimiy ravishda saqlanadi va
mijoz tomonidan vaqtincha saqlanadi, masalan, shaxsiy kompyuterlarda, o'yin pristavkalari,
noutbuklar, smartfonlarda va hokazo. Bulutli ma'lumotlarni kontseptsiya sifatida qayta ishlash
quyidagilarni o'z ichiga oladi:


1) xizmat sifatida infratuzilma
2) xizmat sifatida platforma
3) dastur sifatida xizmat sifatida
4) ma'lumotlar xizmat sifatida

5) xizmat sifatida ish joyi


Internetning
foydalanuvchilarga
ma'lumotlarni qayta ishlashga bo'lgan
ehtiyojlarini qondira olishiga umumiy
ishonch mavjud bo'lgan boshqa texnologik
tendentsiyalar. Bulutli texnologiyalar uchun
eng muhim xususiyat foydalanuvchilarning
Internet-manbalarini notekis talab qilishidir.
Ushbu notekislikni bartaraf etish uchun yana
bir oraliq qatlam qo'llaniladi - serverni
virtualizatsiya qilish . Shunday qilib, yuk
virtual serverlar va kompyuterlar o'rtasida
taqsimlanadi.
Bulutli texnologiyalar - Bu xizmatlarni taqdim etuvchi turli xil tushunchalarni o'z ichiga
olgan bitta katta tushunchadir. Masalan, dasturiy ta'minot, infratuzilma, platforma, ma'lumotlar,
ish joyi va boshqalar. Bularning barchasi nima uchun kerak? Bulutli hisoblash deb nimaga
aytilmaydi? Birinchisi - mahalliy kompyuterda oflayn hisoblash. Ikkinchidan, xizmatga ayniqsa
murakkab hisob-kitoblarni bajarish yoki ma'lumotlar qatorini saqlash buyurilganida, "kommunal
hisoblash" (kommunal hisoblash). Uchinchidan, bu kollektiv (tarqatilgan) hisoblash
(gridcomputing). Amalda, ushbu barcha turdagi hisob-kitoblar orasidagi chegaralar etarlicha
loyqa. Biroq, bulutli hisoblashning kelajagi yordamchi va tarqatilgan tizimlarga qaraganda ancha
katta.
Bulutli ma'lumotlarni saqlash - Onlayn saqlash modeli, unda m
a'lumotlar tarmoqda tarqatilgan ko'plab serverlarda saqlanadi va mijozlar, asosan uchinchi
tomon tomonidan foydalanish uchun taqdim etiladi. O'zining maxsus serverlarida ma'lumotlarni
saqlash uchun ushbu maqsadlar uchun maxsus sotib olingan yoki ijaraga olingan modeldan farqli
o'laroq, serverlar soni yoki har qanday ichki tuzilishi umuman mijozga ko'rinmaydi. Ma'lumotlar
mijoz nuqtai nazaridan bitta yirik virtual serverni ifoda etadigan bulut deb nomlangan holda
saqlanadi va qayta ishlanadi. Jismoniy jihatdan, bunday serverlar bir-biridan uzoqroq, turli qit'alar
joylashgan joyga qadar joylashgan bo'lishi mumkin. "Bulut" nima ekanligini tushunish uchun
ushbu sonning tarixidan boshlash kerak. Siz tushunishingiz kerak: bu texnologiya haqiqatan ham
yangi g'oyalar toifasiga kiradimi yoki bu g'oya unchalik yangi emasmi.
Bulutli texnologiyalar
Bulutli hisoblash (hisoblash) - tarqatilgan ma'lumotlarni qayta ishlash texnologiyasi, unda
foydalanuvchiga Internet xizmati sifatida kompyuter resurslari va imkoniyatlari taqdim etiladi.
Bulutli texnologiyalarning asosiy turlari quyidagilardan iborat:
" Infratuzilmaqandayxizmat" ("Xizmat sifatida infratuzilma" yoki "IaaS")
" Platformaqandayxizmat" ("Platforma xizmat sifatida", " PaaS")
"Dastur xizmat sifatida" ("Dastur xizmat sifatida" yoki "SaaS").
Xususiy bulut - Mijoz va xizmat ko'rsatuvchi provayder bo'lgan bitta kompaniya ichida
xizmatlarni ko'rsatish uchun foydalaniladi. Bu kompaniya tashkilot ichida o'zi uchun yaratganda
"bulutli kontseptsiya" ni amalga oshirish uchun imkoniyat. Birinchi amalga oshirish xususiy
bulut mijozlar ushbu kontseptsiya bilan tanishishda duch keladigan muhim masalalardan birini axborot xavfsizligi nuqtai nazaridan ma'lumotlarni himoya qilishni bekor qiladi. Bulut
kompaniyaning o'zi tomonidan cheklanganligi sababli, bu muammo standart mavjud usullar bilan
hal qilinadi. Uchun xususiy bulut Ishlamayotgan yoki samarasiz ishlatilgan resurslardan
foydalanish sababli asbob-uskunalar narxining pasayishi xarakterlidir. Shuningdek, logistika
vositalarini qisqartirish orqali uskuna sotib olish narxini pasaytirish (qaysi serverlarni, qanday
konfiguratsiyada, qanday ishlab chiqarish hajmini, har safar qancha joy ajratish kerakligini va
hokazolarni o'ylamaymiz).
Aslida, kuch har bir paydo bo'layotgan vazifaga emas, balki, o'rtacha aytganda, ortib borayotgan
yuk bilan mutanosib ravishda ortib bormoqda. Va rejalashtirish, sotib olish va amalga oshirish ishlab chiqarishda yangi vazifalarni boshlash osonlashadi.
Umumiy bulut - Tashqi mijozlarga xizmat ko'rsatish uchun bulutli provayderlar tomonidan
ishlatiladi.
Aralash (gibrid) bulut - yuqoridagi ikkita joylashtirish modelidan birgalikda foydalaniladi.
Internet odamlar hayotining ajralmas qismiga aylandi va muntazam ravishda turli xil vazifalarni
bajarishga yordam beradigan yangi imkoniyatlar paydo bo'ldi. Yangilik - bu turli sohalarda
qo'llanilishi mumkin bo'lgan bulutli texnologiyalar: ta'lim, tibbiyot, logistika va boshqalar.
Bulutli xizmatlarning afzalliklari
Boshlash uchun, keling, mavjud plyuslarga to'xtalib o'tamiz, ular quyidagilardan iborat:
9. Ma'lumotni saqlash uchun siz qimmatbaho kompyuter va aksessuarlarni sotib olishingiz
shart emas, chunki hamma narsa "bulutda" saqlanadi.
10. Kompyuterning ishlashi yaxshilanadi, chunki ofis ishlarida va boshqa sohalarda bulutli
texnologiyalar masofadan turib dasturlarni boshqaradi, shuning uchun kompyuterda juda
ko'p bo'sh joy qoladi.
11. Har yili texnik xizmat ko'rsatish bilan bog'liq muammolar kamayadi, chunki jismoniy
serverlar soni doimiy ravishda kamayib boradi va dasturiy ta'minot doimo yangilanib
turadi.
12. Dasturni sotib olish narxi kamayadi, chunki dasturni "bulut" uchun faqat bir marta sotib
olish kerak va bu hammasi, va ba'zida siz uni ijaraga buyurtma qilishingiz ham mumkin.
13. Bulutli texnologiyalar saqlanadigan ma'lumotlar miqdorida cheklovlarga ega emas.
Aksariyat hollarda bunday xizmatlar hajmi millionlab gigabaytni tashkil qiladi.
14. Dasturlar avtomatik ravishda yangilanadi, shuning uchun yuklab olingan dasturlarda
bo'lgani kabi, bunga rioya qilishning hojati yo'q.
15. "Bulut" dan har qanday operatsion tizimda foydalanish mumkin, chunki dasturlarga kirish
veb-brauzerlar orqali amalga oshiriladi.
16. Yangi bulutli texnologiyalar sizga har doim hujjatlarga kirish huquqini beradi, chunki
asosiysi Internetning mavjudligi.
Yaxshi xavfsizlik va ma'lumotlarni yo'qotishdan himoya qilish, chunki
yuborilgan ma'lumotlar avtomatik ravishda saqlanadi va nusxalari zaxira serverlarga tashlanadi
Bulutdagi noqulayliklar
Bu "bulut" va siz bilishingiz va e'tiborga olishingiz kerak bo'lgan bir qator kamchiliklarga ega:
5. Internet mavjud bo'lmaganda kirish imkoni bo'lmaydi va agar u bo'lmasa, unda faqat
kompyuterga yuklab olingan hujjatlar bilan ishlash mumkin bo'ladi. Ta'kidlash joizki,
Internet tez va sifatli bo'lishi kerak.
6. O'rnatilgan dasturga qaraganda katta hajmdagi ma'lumotlarni uzatishda bulut xizmati astasekin ishlashi mumkin.
7. Xavfsizlik kamdan-kam hollarda, lekin ko'p holatlarda Cloudzaxira nusxalarini yaratadi,
shuning uchun tashvishlanishga hojat yo'q.
8. Ko'pchilik sizga bir qator xizmatlarni taqdim etish uchun pul to'lashingiz kerakligidan
xijolat tortadi, ammo bu odamlar pul ishlashlari kerak bo'lgan biznes loyihadir.
Bulutli dastur
Bulut xizmatlarining ma'lum tasnifi mavjud, shuning uchun ushbu "bulutlar" toifalari quyidagicha
ajratiladi:
3. Umumiy. Bu ko'p sonli kompaniyalar va xizmatlar tomonidan darhol foydalanilishi
mumkin bo'lgan IT infratuzilmasi. Abonent istalgan kompaniya va individual bo'lishi
mumkin. Umumiy bulutli texnologiyalardan foydalanuvchilar "bulut" ni boshqarish va
boshqarish imkoniyatiga ega emaslar, chunki faqat xizmat egasi buni amalga oshiradi.
4. Xususiy. Bulutli texnologiyalar turlarini tavsiflab, siz faqat bitta tashkilot manfaati uchun
boshqariladigan va ishlaydigan ushbu xavfsiz IT infratuzilmasi to'g'risida to'xtashingiz
kerak. U mijozning xonasida yoki tashqi operatorda joylashtirilishi mumkin.
Gibrid. Ushbu tur oldingi variantlarning ikkalasining asosiy afzalliklariga ega. Bunday "bulut"
aksariyat hollarda mavsumiy faoliyat davrlariga ega bo'lgan tashkilotlar tomonidan qo'llaniladi,
ya'ni etarli IT-infratuzilma mavjud bo'lmaganda, quvvatning bir qismi bulut texnologiyalariga
o'tadi
Kompyuterlar va Internet ta'lim tizimiga bir qator vazifalarni bajarish jarayonini takomillashtirish
va osonlashtirish uchun kirishdi. O'quv jarayonidagi bulutli texnologiyalardan quyidagi
maqsadlarda foydalanish mumkin:
4. Xodimlarning muhim hujjatlar bo'yicha hamkorligini tashkil etish, masalan, yillik reja yoki
dastur. Ularning har biri hujjatning qismi uchun javobgardir va agar kerak bo'lsa, barcha
foydalanuvchilar sharhlar qoldirishlari va ma'lumotlarni to'ldirishlari mumkin.
5. Umumiy loyihaviy ish, shuning uchun o'qituvchi topshiriqlarni talabalarga topshirishi,
majburiyatlarni baham ko'rishi va hisobotlarni tekshirishi, sharh berishi mumkin.
6. Bulutli texnologiyalar elektron kundalikni yaratish va har qanday yozma topshiriqlarni
uzatish uchun ishlatilishi mumkin. Bu uy maktabiga boradigan yoki biron bir sababga ko'ra
darslarni o'tkazib yuboradigan bolalar uchun juda yaxshi tanlovdir.
Logistikada bulutli texnologiyalar
Bulut transport va ombor logistika sohasida juda yaxshi imkoniyatlarga ega. Bulutli texnologiyalar
yordamida zanjirning barcha ishtirokchilari, ya'ni jo'natuvchi, operatorlar, transport kompaniyasi
va qabul qiluvchining to'liq o'zaro ta'sirini ta'minlash mumkin. Ularning barchasi qayerda
bo'lishidan qat'i nazar, real vaqt rejimida muloqot qilishlari mumkin. Bulutli texnologiyalardan
foydalanish quyidagi afzalliklarni taklif etadi:





pudratchilar uchun ochiq tenderlar o'tkazish;
eng muvaffaqiyatli yo'nalishlarni aniqlash;
etkazib berishni boshqarish;
barcha transport ma'lumotlarini qayta ishlash va saqlash;
buyurtmalarni bajarish sifatini yaxshilash.
3-javab
Internet qurilmalari (ang. Internet of Things (IoT)) boshqa qurilmalar va tizimlar bilan
ma'lumotlarni Internet orqali ulash va almashtirish uchun datchiklar, dasturiy ta'minot va
boshqa texnologiyalar bilan o'rnatilgan fizik obyektlar ("things") tarmog'iga aytiladi. Xozirgi
kunda texnologiyaga bo'lgan talab kun sayin ortib bormoqda, qayga qaramay aqlli uy, aqlli
avtomobil, kerak bo'lsa aqlli lampochka ham mavjud. Shu bilan birga maxsus terminlar ham
ko'payib bormoqda, bugun maqola yozilish paytidagi eng ommaviy terminlardan biri
bo'lgan- IoT haqida qisqacha bo'lsa ham tushunchaga ega bo'lamiz.
IoT nima? Asosiy tushunchalar
Internet qurilmalari (ang. Internet of Things (IoT)) uchta asosiy printsipga asoslanadi.
Birinchidan, har doim mavjud bo'lgan aloqa infratuzilmasi, ikkinchidan, har bir ob'ektning global
identifikatsiyasi va uchinchidan, har bir ob'ektning unga ulangan shaxsiy tarmoq yoki Internet
orqali ma'lumotlarni yuborish va olish imkoniyati.
Internet qurilmalarda har bir qurilmaning o'ziga xos identifikatori bor, ular birgalikda bir-biri bilan
o'zaro ta'sirlasha oladigan, vaqtinchalik yoki doimiy tarmoqlarni yaratadigan qurilmalarning
doimiyligini tashkil qiladi. Shunday qilib, qurilmalar ularni ko'chirish jarayonida, mavjud
geolokatsiya joylashuvi to'g'risida ma'lumot almashish jarayonida ishtirok etishi mumkin, bu
sizga logistika jarayonini to'liq avtomatlashtirishga imkon beradi va ichki intelekt yordamida
qurilmalar o'z xususiyatlarini o'zgartirishi va atrof-muhitga moslashishi mumkin.
Internet qurilmalar yagona o'zaro ta'sir protokoliga ega, unga ko'ra har qanday tarmoq tugunlari
o'z xizmatlarini taqdim etishi mumkin. Internet-qurilmalar tarmog'ining har bir tugunlari ma'lum
bir ma'lumotni etkazib berish uchun o'z xizmatlarini taqdim etadi. Shu bilan birga, bunday
tarmoqdagi tugun boshqa har qanday tugunlardan buyruqlarni qabul qilishi mumkin. Bu shuni
anglatadiki, Internet-qurilmadagi barcha qurilmalar bir-biri bilan o'zaro aloqa qilishi va birgalikda
muammolarini hal qilishi mumkin. Internet qurilmalar har qanday bitta xizmat doirasi bilan
ulangan lokal tarmoqni tashkil qilishi mumkin.
Internet qurilmalar arxitekturasi
Internet qurilmalari kontseptual ravishda yangi avlod tarmoqlariga tegishli, shuning uchun uning
arxitekturasi NGN ga juda o'xshash. IoT qurilmalarni ishlashini ta'minlaydigan turli xil
infokommunikatsion texnologiyalar to'plamidan iborat bo'lib, uning arxitekturasi ushbu
texnologiyalarning bir-biri bilan qanday bog'liqligini ko'rsatadi. IoT arxitekturasi quyida
tavsiflangan to'rtta funktsional qatlamlarni o'z ichiga oladi
Sensorlar va sensor tarmoq darajasi. IoT arxitekturasining eng past darajasi sensorlar bilan
birlashtirilgan "aqlli" (smart) ob'ektlardan iborat. Sensorlar real vaqt rejimida ma'lumotlarni
to'plash va qayta ishlashni ta'minlaydigan fizik va virtual (raqamli) olamlarning o'zaro bir-biri
bilan bog'liqligini ta'minlaydi. Apparat sensorlarining fizik o'lchamlarini pasayishiga olib kelgan
miniatyuralash ularni to'g'ridan-to'g'ri ob'ektlariga qo'shishga imkon berdi.
Sensorlarning aksariyati Ethernet, Wi-Fi yoki shaxsiy tarmoq (PAN, Personal Area Network)
kabi lokal tarmoq (LAN, Local Area Network) yordamida amalga oshiriladigan sensori
agregatoriga (shlyuzga) ulanishni talab qiladi. Aggregatorga ulanishni talab qilmaydigan
sensorlar uchun ularning serverlar / ilovalar bilan ulanishi GSM, GPRS va LTE kabi global
simsiz tarmoq WAN yordamida ta'minlanishi mumkin.
Shlyuz va tarmoq darajasi. IoT-ning birinchi darajadagi bir nechta sensorlar tomonidan taqdim
etiladigan katta miqdordagi ma'lumotlar transport vositasi sifatida ishonchli va yuqori samarali
simli yoki simsiz infratuzilmani talab qiladi.Bu sath turli tarmoqlarni yagona tarmoq platformasiga
birlashtirish natijasida hosil qilingan tarmoq infratuzilmasidan iborat.
Xizmat ko’rsatish darajasi. Xizmat ko'rsatish darajasi IoT-da texnologik biznes operatsiyalarini
avtomatlashtiradigan bir qator axborot xizmatlarini o'z ichiga oladi: operatsion va biznes
faoliyatini qo'llab-quvvatlash (OSS / BSS Operation Support System / Business Support
System), turli xil tahliliy ma'lumotlarni qayta ishlash, ma'lumotlarni saqlash, axborot xavfsizligi,
biznesni boshqarish qoidalar (BRM, Business Rule Management), ish jarayonlarini boshqarish
(BPM, Business Proccess Management) va boshqalar.
lova darajasi. Ushbu darajada tegishli sanoat tarmoqlari va faoliyat sohalari (energiya,
transport, savdo, tibbiyot, ta'lim va boshqalar) uchun turli xil ilovalar mavjud. Ilovalar "Vertikal"
ya'ni ma'lum bir sanoat uchun "maxsus" yoki iqtisodiyotning turli sohalarida ishlatilishi mumkin
bo'lgan "gorizontal" bo'lishi mumkin.
Internet qurilmalar platformalarining tahlili
Zamonaviy "smart" ishlab chiqarishda Internet qurilmalarning joriy etishda asos
avtomatlashtirish platformalari hisoblanadi. Ko'pincha ular har bir alohida korxonaning talablari
va infratuzilmasi asosida ishlab chiqiladi - bu holda faqatgina mahalliy mutaxassislar bunday
ichki tuzilishining samaradorligini baholaydilar. Biroq, turli xil vazifalarga moslashish qobiliyatiga
ega bo'lgan ko'plab umumiy maqsadli platformalar mavjud. Platformani yaratish maydoni
bozorning asosiy ishtirokchilari o'rtasida taqsimlangan, General Electrics, IBM, Intel, Jasper va
boshqa kompaniyalarning yechimlari ommabop deb tan olingan.
Platformaga bo'lgan asosiy talablari:

Qurilmalar: Barcha platformalar nafaqat buyruqlarni qabul qilishi, balki ulangan
qurilmalarga ham buyruq yuborishi imkoniyati mavjud bo'lishi kerak;

Himoya: buyruqlar almashinuvi shifrlangan bo'lishi kerak;

Aloqa: Wi-Fi yoki Ethernet orqali ulanishdan tashqari, u uyali yoki sun'iy yo'ldosh
aloqasini yoki qisqa masofalardagi aloqalarni (Bluetooth, ZigBee va boshqalar) qo'llabquvvatlashi kerak;

Protokollar: HTTP, MQTT, xabarlar navbatini qo'llab-quvvatlash;

Tahlil: Katta ma'lumotlarni maxsus texnologiyalar yordamida tahlil qilish, masalan,
Apache Hadoop, shuningdek, ularga asoslangan o'zgarishlarni bashorat qilish.

Hodisalarni qayta ishlash: Qurilmalar ishlash uchun qoidalarni yaratish qobiliyatiga ega
bo'lishi kerak.
Quyida bir nechta mashhur platformalarning imkoniyatlarini ko'rib chiqamiz.
Amazon kompaniyasi platformasi
AWS IoT deb nomlangan platforma 2015 yil dekabr oyida ishlab chiqilgan.
AWS IoT platformasi sxemasi
Platforma qurilmalarni AWS xizmatlari va boshqa qurilmalar bilan bog'laydi, ma'lumotlarni
himoyasi va aloqa xavfsizligini taminlaydi. Ilovalar Internetga ulanmasdan ham qurilmalar bilan
ishlashi mumkin.
AWS IoT qo'shimcha qurilmalar va mobil dasturlarni ulash uchun SDK taqdim etadi, bu MQTT,
HTTP yoki WebSockets protokollari orqali AWS IoT platformasi bilan xabar almashishnida
qo'llaniladi. SDK paketi C, JavaScript va Arduino Sketch dasturlash tillarini qo'llab-quvvatlaydi
va mijoz kutubxonalari va dasturchilar uchun qo'llanmani o'z ichiga oladi.
Qurilma shlyuzi e'lon qilish va yozib olish modellarini ishlatgan holda xabar almashishni qo'llabquvvatlaydi, bu esa "birga-bir" va "birga-ko'p" sxemalar bilan ishlashni ta'minlaydi va avtomatik
ravishda ishlaydi.
Reestr sizga qurilmalarni aniqlash va ularning meta-ma'lumotlarini, masalan, atributlar,
parametrlar yoki xususiyatlarni kuzatish imkonini beradi.
Har bir qurilmaning "soyasi"ni yaratish imkonyati mavjud bo'lib, bu uning doimiy virtual versiyasi
hisoblanadi va qurilmaning eng so'nggi aktual holatini o'z ichiga oladi va ilovalar yoki boshqa
qurilmalarga xabarlarni o'qishni va ushbu qurilma ulanmagan bo'lsa ham o'zaro aloqada
bo'lishga imkon beradi.
Qoidalar mexanizmi sizga har qanday infratuzilmani boshqarib o'tirmasdan, ulangan qurilmalar
tomonidan global miqyosda olingan ma'lumotlarni yig'ish, qayta ishlash va tahlil qilish uchun IoT
ilovalari bilan harakatlarni amalga oshirishga imkon beradi.
Intel kompaniyasi platformasi
The Intel IoT Platform deb nomlangan platforma 2014 yil dekabr oyida chiqarildi.
The Intel IoT Platform sxemasi
Bunda ma’lumotlarni olish va qayta ishlash quyidagi tarzda amalga oshiriladi:
6. Faqatgina ishonchli ulangan qurilmalar va sensorlardagi ma'lumotlar bulutga kiradi;
7. Tekshirgandan so'ng, xom ma'lumotlar filtrlanadi, ammo ulardan ba'zilari boshlang’ich
formatda ishlatilishi mumkin;
8. To'g'ridan-to'g'ri ma'lumotni bulutga yuborishdan oldin ularni qayta ishlashadi, masalan,
parametr qiymatlari va qurilma identifikatorlarini ajratish orqali ishlov beriladi, shuningdek
kerakli qismlarni kerakli ma'lumotlar bazasiga yo'naltirish uchun metadata qo'shiladi;
9. Va nihoyat, to'plangan va tuzilgan ma'lumotlarning avtonom boshqaruv tizimlari yoki
oxirgi foydalanuvchilar - ma'lumotlar tahlilchilari va tadqiqotchilari uchun ishlatishga
ruxsat etiladi;
10. Platformaning har bir nuqtasida ma'lumotlarni himoya qilish va shifrlash tizimlari ishlaydi.
3-javob
Bulutli xizmatlarning qanday turlari mavjud?
Ikkita asosiy tur mavjud - ommaviy bulut (umumiy yirik ma'lumotlar markazlaridan foydalangan
holda ko'p sonli mijozlarga bulutli xizmatlar va resurslarni taqdim etish) va xususiy bulut
(tashkilotning o'z bulut infratuzilmasi). Ommaviy bulut barcha tegishli xarajatlarni operatsion
xarajatlarga aylantiradi va tez, arzon IT yechimini ishga tushirish imkonini beradi. Xususiy bulut
holatida kapital qo'yilmalar saqlanib qoladi - lekin u IT infratuzilmasi ustidan to'liq nazoratni ham
saqlab qoladi.
8. Ommaviy bulutlarda xavfsizlik kuchaytiriladi, chunki ular doimiy ravishda xakerlik hujumlariga
qarshi kurashishga majbur bo'lishadi: So'nggi yillarda minglab xakerlar Google va Amazon
platformalariga buzib kirishga harakat qilishdi. Ommaviy bulut provayderlari deyarli hamma
narsaga tayyor.
9. Ommaviy bulutlar eng yaxshi xavfsizlik mutaxassislarini jalb qiladi: Ular eng yaxshi xavfsizlik
mutaxassislarini tanlash, ularga yuqori maosh to'lash va ularga biznesning eng muhim qismi
sifatida munosabatda bo'lish qobiliyatiga ega. Oddiy tashkilot ham shunday qila oladimi?
10. Shaxsiy bulutlar haddan tashqari ishonchdan aziyat chekmoqda: "Agar biror narsa ichki
tarmoqda bo'lsa, u etarli darajada xavfsizdir!" Bu hammasini aytadi…
11. Xususiy bulut xodimlarining vakolatlari noma'lum: Tashkilotingiz ko'plab iqtidorli va tajribali
xodimlarga ega bo'lishi mumkin, ammo ma'lumotlarni himoya qilish uning biznesining asosiy
faoliyatimi?
12. Shaxsiy bulutlarda ruxsatsiz kirishdan himoya qilish uchun sinovlar tez-tez va etarlicha
yaxshi bajarilmaydi: Agar siz ilovalar va tarmoqlaringizni muntazam ravishda sinovdan
o'tkazsangiz ham (oddiy tashkilotlar uchun bu kamdan-kam hollarda), siz faqat qanchalik xavfsiz
ekanligini bilib olishingiz mumkin. Sizning tizimingiz to'g'ridan-to'g'ri tekshirish vaqtida.
Shu bilan birga, Oracle vitse-prezidenti Dag Xyuz (2014 yil bahori ma'lumotlari) ommaviy bulut
xizmatlaridan foydalanishga o'tish qarori ham oddiy bo'lishi mumkin emas deb hisoblaydi. Qoida
tariqasida, qaror qabul qilish vaqti korxona eskirgan asbob-uskunalarni tekshirish paytida keladi.
Ammo bunga biznes yo'nalishi, kompaniya va uning IT bo'limining etukligi va qonuniy talablarga
e'tibor qaratish kerak va bulutni tark etish muqarrar ravishda muvaffaqiyatsizlikka olib keladi deb
o'ylamaslik kerak. Bulutli
echimlarni amalga oshirish bo'yicha yakuniy qaror ular
qayerda va qanday amalga oshirilishi kerakligiga
bog'liq bo'ladi, dedi Xyuz.
Moliyaviy nuqtai nazardan, ommaviy bulut
xizmatlaridan foydalanishning asosiy afzalliklaridan
biri shundaki, ular uchun xarajatlar kapital (CAPEX)
emas, balki to'liq joriy (OPEX) bo'ladi, dedi Xyuz.
Yechimni o'z moddiy bazasida amalga oshirish
xarajatlarni kapitalga kiritishga olib keladi va xususiy
bulutni joriy qilishda xarajatlar joriy va kapital o'rtasida
bo'linadi. Umumiy bulutlar dasturiy ta'minotni
yangilash muammosini ham hal qiladi, chunki buning
uchun mas'uliyat bulutli xizmat ko'rsatuvchi
provayderga o'tadi.
Bulutli xizmatlar doimo qo'lida kerakli fayllar bo'lishi uchun flesh-disk yoki boshqa turdagi
elektron vositalarni doimiy ravishda olib yurishni istamaydigan odamlar uchun ideal echimdir.
Bulutli xizmatlar xizmatda xavfsiz joylashgan har qanday ma'lumotni saqlash uchun maxsus
yaratilgan, siz undan istalgan vaqtda Internetga kirish imkoniga ega bo'lishingiz mumkin. Quyida
biz bugungi kunda eng mashhur bulut xizmatlari
haqida gapiramiz.
Bulutli xizmatlar saxiylik bilan beradigan
xususiyatlar ro'yxatini ko'rib chiqing:
1. Keng doiradagi odamlar uchun ma'lumotlarga
egalik qilish oson.
Ushbu xizmatlarning umumiy qabul qilingan
protokollari va usullari tufayli foydalanuvchilar o'z
xizmatlaridan mijozlar uchun yaratilgan har
qanday platformalar (stol kompyuterlari,
smartfonlar, planshetlar, noutbuklar, PDA va
boshqa bir qator qurilmalar) orqali osongina
foydalanishlari mumkin.
2. Agar kerak bo'lsa, ish tamoyillarini tez o'zgartirish.
Agar sizga ma'lumotni saqlash uchun ikki barobar ko'proq joy kerak bo'lsa, zudlik bilan
ma'lumotlaringizning zaxira nusxasini yaratishingiz kerak, agar boshqa ehtiyojlaringiz bo'lsa - bu
muhim emas. Siz istaklaringizda yolg'iz emassiz, kimdir buni sizdan oldin qilgan, shuning uchun
bu funktsiyalar serverda mavjud bo'lishi mumkin, agar bo'lmasa, ular bugun paydo bo'ladi.
3. Ko'rsatilayotgan xizmatlarning mutlaq shaffofligi.
Bulutli xizmatlar muntazam ravishda o'z faoliyatining anderraytingini amalga oshiradi, mijozlar
uchun o'zaro munosabatlar sharoitlarini doimiy ravishda yaxshilaydi, maxsus hisobotlarni
yaratadi, imkoniyatlarga, o'tkazish qobiliyatiga, mijozlar faolligiga va boshqalarga ta'sir qiluvchi
jarayonlarni kuzatib boradi. Natijada, foydalanuvchilar ham, server egalari ham taqdim
etayotgan xizmatlar haqida to'liq shaffoflikka ega.
4. Barcha resurslarni bir butunga birlashtirish.
Bir nechta lizinglar bilan birgalikda ishlaydigan ushbu tamoyil sizga juda ko'p foydalanuvchilar
bilan o'zaro aloqada bo'lishga imkon beradi, shu bilan birga resurslarni guruhlash (ma'lumotlar,
tarmoqli kengligi, operativ xotira, sig'im va boshqa xususiyatlar) mijozlarning ehtiyojlaridan kelib
chiqqan holda tizim doirasida amalga oshiriladi. . Foydalanuvchilar serverlar qayerda
joylashganligini bilishmaydi, lekin agar xohlasalar mintaqa, mintaqa, mamlakat, provayder nomi
va hokazolar haqida ma’lumot olishlari mumkin.
5. O'z-o'zini boshqarish imkoniyati.
Foydalanuvchi kun yoki tunning istalgan vaqtida mustaqil ravishda boshqarish imkoniyatiga ega,
masalan, saqlash bilan o'zaro aloqada bo'lish, serverdagi vaqtni boshqarish va hokazo. Shu
bilan birga, hamma narsa avtomatik ravishda amalga oshiriladi va buning uchun siz bulut
xizmati xodimlarini jalb qilishingiz shart emas.
Bulutli saqlash xizmatlari qanday xizmat va joylashtirish modellariga ega
Hozirgi vaqtda bulutli xizmatlarga xizmat ko'rsatadigan bir nechta modellar mavjud:
Cloud Infrastructure as a Service (IaaS) - bulutli infratuzilma xizmat sifatida;
Cloud Platform as a Service (PaaS) - bulutli platforma xizmat sifatida;
Xizmat sifatida bulutli dasturiy ta'minot (SaaS) - bu xizmat sifatida bulutli dasturiy ta'minot.
Bulutli dasturiy ta'minot xizmat sifatida (SaaS) mijoz bulut platformasida ishlaydigan maxsus
dasturdan foydalanadigan xizmatdir. Bunday holda, o'zaro aloqa Internetga kirish imkoniga ega
bo'lgan har qanday gadjet yordamida amalga oshiriladi. Foydalanuvchi tuzilmaning o'zi,
omborlari, parametrlari, tarmoqlari, tizimlari va ilova ishlaydigan bulut xizmatining boshqa
tarkibiy qismlariga ta'sir qila olmaydi. Ba'zida ishlab chiqaruvchi dastur doirasidagi ba'zi
sozlamalarni o'zgartirishga imkon beradi.
Xizmat sifatida bulutli platforma (PaaS) - bu foydalanuvchi ma'lumotni qayta ishlash, bu holda
bulut xizmati doirasida ilovalar yaratishi mumkin bo'lgan xizmatdir. Ya'ni, bulutli xizmatlar
resurslari provayderi mijozga vositalarni (kutubxona ma'lumotlari, dasturlash tillari, muhitlar va
boshqalar) beradi va foydalanuvchining o'zi ilovalarni yaratadi va ishga tushiradi.
Provayder bulutli tuzilmani (ma'lumotlarni saqlash, tarmoqlar, operatsion tizimlar, serverlar va
boshqa jihatlar) boshqarish va boshqarish huquqini o'zida saqlab qoladi va foydalanuvchi
dasturning o'zini boshqarishi, ba'zan esa ilova joylashgan muhit sozlamalarini o'zgartirishi
mumkin. joylashgan. Natijada, bulutli platforma xizmat sifatida mijozga o'z ilovalarini yaratish va
takomillashtirish uchun keng imkoniyatlarni beradi.
Xizmat sifatida bulutli infratuzilma (IaaS) virtualizatsiya xizmati va boy hosting tajribasi hamda
yaxshi tarmoq ulanishidir. Bunday holda, to'lov foydalanilgan trafik bo'yicha amalga oshiriladi va
serverlar, omborlar, kompyuter hisob-kitoblari xabarnomadan keyin foydalanish uchun mavjud.
2016 yilning eng yaxshi bulutli xizmatlari: TOP-10 ga umumiy nuqtai
1. Yandex.Disk - bu Yandex tomonidan yaratilgan bepul ajoyib bulut xizmati bo'lib, ma'lumotni
saqlash va havola orqali kerakli odam bilan bo'lishish imkonini beradi. Xizmatning bir qismi
sifatida ma'lumotlar turli qurilmalar o'rtasida sinxronlashtiriladi. Har kim ro'yxatdan o'tishi
mumkin. Yandex.Disk Yandex.Narod o'rnini egalladi. Birinchidan, Yandex.Disk sizga
foydalanish uchun 10 GB beradi, shu bilan birga muddat cheklanmagan, shuningdek, pullik
paketlarni taklif qiladi. Mana ularning ro'yxati:
- 10 GB - oyiga 30 rubl yoki 300 rubl / 12 oy;
- 100 GB - oyiga 150 rubl yoki 1500 rubl / 12 oy;
- 1 TB - oyiga 900 rubl yoki 9000 rubl / 12 oy
Boshqa narsalar qatorida, Yandex.Disk foydalanuvchilar tomonidan Microsoft Office 2013 bilan
birgalikda sozlangan bulutli xizmat sifatida ishlatiladi, yaqinda siz drayvlar va boshqa
gadjetlardan ma'lumotlarni avtomatik ravishda saqlashingiz mumkin, keyin sizga 6 oy davomida
32 GB bo'sh joy beriladi
Yandex.Disk veb-sayti: http://disk.yandex.ru.
2. Mega - (MEGA Encrypted Global Access) - bozorning yangi ishtirokchisi, bu resurs avvalroq
dunyoga Megaupload bergan mashhur Kim Dotcom tomonidan yaratilgan. MEGA Encrypted
Global Accessning shaxsiyati quyidagicha:
- fayllar bilan tanishish uchun foydalaniladigan kalitlarni jamoat mulkida topa olmaysiz. Ularni
olish faqat bir-biriga ishonadigan shaxslar o'rtasida mumkin;
- mijozlar kodlangan holatda ma'lumot almashish imkoniyatiga ega va barcha fayllar bulutli
xizmatda;
- barcha ma'lumotlar brauzer ichidagi AES algoritmi yordamida shifrlangan.
Dastlab Mega foydalanuvchilarga 50 GB bepul taklif qiladi, lekin agar xohlasangiz, pul uchun
paketni tanlashingiz mumkin. Bu roʻyxat:
Pro I - 500 GB, $ 9,99 / 30 kun;
- Pro II - 2 TB, 19,99 dollar / 30 kun;
- Pro III - 4 TB, 29,99 dollar / 30 kun.
Agar ma'lumotni saqlash uchun taqdim etilgan joyning narxi va hajmini hisobga olsak, Mega
bulut xizmati haqli ravishda eng yaxshi bulut xizmati nomiga loyiqdir. Va MEGA Encrypted
Global Access, shuningdek, uni boshqalardan ajratib turadigan qiziqarli xususiyatga ega maxfiylik, chunki u mijozlarning shaxsiy ma'lumotlarini himoya qilishga alohida e'tibor beradi.
Kamchiliksiz emas: turli xil gadjetlarni sinxronlashda hamma narsa silliq emas.
Mega veb-sayti: https://mega.co.nz.
3. Google Drive - bepul bulutli xizmatlarni nazarda tutadi, ma'lumotlarni saqlash va uni istalgan
odamga ko'rsatish imkonini beradi. Asosan, bu bulut xizmatiga aylantirilgan Google Docs bo'lib,
ma'lumotni bepul saqlash uchun 5 GB qo'shiladi. Google Drive 30 turdagi turli ma'lumotlarni
(hujjatlar, videolar, musiqa, fotosuratlar va boshqalar) saqlash imkoniyatiga ega. Ushbu xizmat
Google muxlislarini o'ziga jalb qiladi, har doimgidek hamma narsa chiroyli, samarali. Dastlab,
sizga sovg'a sifatida 15 GB saqlash joyi beriladi, ammo har doim ushbu tariflarni sotib olish
imkoniyati mavjud:
- 100 GB - 1,99 dollar / 30 kun;
- 1 TB - 9,99 dollar / 30 kun;
- 10 TB - 99,99 dollar / 30 kun;
- 20 TB - 199,99 dollar / 30 kun;
- 30 TB - 299,99 dollar / 30 kun.
Oddiy brauzerlar orqali ushbu bulut xizmati bilan o'zaro aloqada bo'lishdan tashqari, u iOS,
Android, Mac OS va Windows uchun mijozlar orqali ishlaydi.
Google Drive veb-sayti: https://drive.google.com.
4. Dropbox oddiy bulutli xizmat bo'lib, u ma'lumotni saqlash va kerakli odam bilan baham ko'rish
imkonini beradi, ma'lumotlarni sinxronlash orqali ishlaydi. Quyidagi paketlarni taklif qiladi:
Asosiy - sovg'a sifatida 2 GB. Bulutli xizmat yaxshi zaxiralashni ta'minlaydi, siz Internetga
ulangan har qanday qurilmadan ma'lumotlardan foydalanishingiz mumkin.
Kengaytirilgan - 1 TB - 30 kun uchun 9,99 evro. Asosiy paketning barcha xususiyatlari,
shuningdek, ma'lumotlarni o'chirish qobiliyati va kirishning qo'shimcha xavfsizligi.
Biznes - 30 kun uchun 12 €. Shu bilan birga, saqlanishi mumkin bo'lgan ruxsat etilgan
ma'lumotlar miqdori cheksizdir. Faylga kirishni to'liq nazorat qilish, kechayu kunduz texnik
yordam ko'rsatiladi.
Dropbox ilovasini har qanday smartfon yoki kompyuterga yuklab olish va o‘rnatish oson, uning
asosiy afzalligi soddaligi va intuitiv interfeysi, shunchaki fayllarni jildga yuklash, keyin uni kerakli
gadjet bilan sinxronlashtirish kifoya. Bu bulut xizmatining farqi shundaki, butun tahrirlangan
ma’lumotlar serverga ko‘chirilmaydi, faqat siqilgan tahrirlangan qismi ko‘chiriladi, shuning uchun
Dropbox raqobatchilardan tezroq.
Brauzerlar (maxsus interfeys yordamida) yoki mijoz yordamida serverga kerakli ma'lumotlarni
qo'shishingiz mumkin. Sinxronizatsiya va ma'lumotlar almashinuvidan tashqari, serverdan
o'chirilgandan keyin ham fayllarni qayta tiklash mumkin. Ma'lumotni tahrirlash bilan bog'liq oxirgi
30 kunlik tarix ham qayd etiladi.
Bulutli tizimlar tomonidan taqdim etiladigan xizmatlar turlari
Taqdim etilayotgan xizmatlarga kelsak, hozirgi vaqtda bulutli hisoblash kontseptsiyasi o'z
foydalanuvchilariga quyidagi xizmatlar turlarini taqdim etishni o'z ichiga oladi:
- Hamma narsa xizmat sifatida;
Ushbu turdagi xizmat yordamida foydalanuvchi dasturiy ta'minot va apparat ta'minotidan tortib
biznes jarayonlarini boshqarishgacha bo'lgan barcha narsalar bilan ta'minlanadi, shu jumladan
foydalanuvchilar o'rtasidagi o'zaro aloqa; foydalanuvchidan faqat Internetga kirish talab qilinadi.
Menimcha, ushbu xizmat turi quyida keltirilgan xizmatlarga nisbatan umumiyroq tushuncha
bo'lib, ular aniqroq holatlardir.
- infratuzilma xizmat sifatida (Infrastructure as a service);
Foydalanuvchiga kompyuter infratuzilmasi, odatda tarmoqqa ulangan virtual platformalar
(kompyuterlar) taqdim etiladi. Buni u mustaqil ravishda o'z maqsadlariga moslashtiradi.
- platforma xizmat sifatida (Platform as a service);
Foydalanuvchiga kompyuter platformasi, o'rnatilgan operatsion tizim, ehtimol dasturiy ta'minot
taqdim etiladi.
- dasturiy ta'minot xizmat sifatida (Software as a service);
Ushbu turdagi xizmat odatda "talab bo'yicha dasturiy ta'minot" sifatida joylashtirilgan, bu
dasturiy ta'minot masofaviy serverlarda joylashtirilgan va foydalanuvchi unga Internet orqali
kirishi mumkin va ushbu dasturiy ta'minot uchun yangilanishlar va litsenziyalarning barcha
masalalari ushbu xizmat provayderi tomonidan tartibga solinadi. Bu holda to'lov dasturiy
ta'minotdan haqiqiy foydalanish uchun amalga oshiriladi.
- apparat xizmat sifatida (Hardware as a Service);
Bunda xizmatdan foydalanuvchi asbob-uskunalar bilan ta’minlanadi, u lizing asosida o‘z
maqsadlari uchun foydalanishi mumkin. Ushbu parametr sizga ushbu uskunaga texnik xizmat
ko'rsatishni tejash imkonini beradi, garchi u mohiyatan xizmat ko'rsatish xizmati sifatida
infratuzilma turidan unchalik farq qilmasa ham, faqat sizda eng mos infratuzilmani ishlatib, o'z
infratuzilmangizni joylashtirgan yalang'och uskunangizdan tashqari. dasturiy ta'minot.
- Xizmat sifatida ish joyi;
Bunday holda, kompaniya o'z xodimlarining ish joylarini tashkil qilish, xodimlarning ishlashi
uchun zarur bo'lgan barcha kerakli dasturlarni sozlash va o'rnatish uchun bulutli hisoblashlardan
foydalanadi.
- ma'lumotlar xizmat sifatida (Data as a Service);
Ushbu turdagi xizmatning asosiy g'oyasi shundaki, foydalanuvchi katta hajmdagi ma'lumotlarni
saqlash uchun foydalanishi mumkin bo'lgan disk maydoni bilan ta'minlangan.
- Xizmat sifatida xavfsizlik.
Ushbu xizmat turi foydalanuvchilarga veb-texnologiyalardan xavfsiz foydalanishni, elektron
pochta xavfsizligini, shuningdek, mahalliy tizim xavfsizligini ta'minlaydigan mahsulotlarni tezkor
joylashtirish imkoniyatini beradi, bu esa ushbu xizmatdan foydalanuvchilarga joylashtirishni
tejash imkonini beradi. va o'zlarining xavfsizlik tizimini saqlash.
https://drive.google.com/drive/recent - manzili orqali Google drive bulutli tizimida ma’lumotlarni
online saqlash, tahrishlash va foydalanish bilan ishlash.
1
1.online xujjat, jild yoki fayl yaratish uchun Sozdat menyusi bosiladi.
2
2. Menyuning Google dokumenti bo’limidan sozdat pustoy document bandi tanlanadi.
3
4
3. Xujjatlar bilan ishlash uchun yangi vkladka(oyna) ochiladi.
4. Online xujjatlar yaratish, ishlash, o’zgartirish uchun MS Word dasturiga o’xshagan dastur oynasi
va intrumentlari orqali foydalanish mumkin.
Ushbu xizmatning man bilgan afzalliklaridan biri google drive platformasida ishlayotgan vaqtingizda
xar qanday (masalan internet bilan uzilish yoki kompyuteringiz avtomatik o’chib qolishi yoki o’zingiz
bilib bilmasdan dasturdan chiqib ketib bo’lgan) xolatingizda google drive dasturiga kirsangiz
ma’lumotlaringiz kelgan joyingizdan davom ettiraverasiz.
Google drive dasturida 2-amaliy mashg’ulotning 4-savoliga javobini tayyorladim.
https://docs.google.com/document/d/1a0L8v8Z4wPRkJXV73_N24j5yTyfODLjrniIPWogTN5I/edit
Adabiyotlar
1.
2.
Таненбаум Э. Современные операционные системы – СПб.: Изд. Питер, 2002.
Sattorov
A
Info’rmatika
va
axbo’ro’t
texnologiyalari.
To’shkent.
"Oʻqituvchi". 2002 y
3. Ahmedov A, Toyloqov N. Info’rmatika. To’shkent. “O’ʻzbekisto’n”. 2002 y
4. Леонтьев В.П. Новейшая энциклопедия персонального компьютера. –М: Изд. ОЛМА-ПРЕСС,
2003.