Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Д.СЕРІКБАЕВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ ФАКУЛЬТЕТ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР МЕКТЕБІ КАФЕДРА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР Зертханалық жұмыс Тақырыбы: Жобалаудың логикалық кезеңі. Деректер моделин таңдау. РМҚ қатынастарын нормализациялау Орындаған: Куантайулы Саламат (19-ИСК-2) Қабылдаған: Сулейменова Лаура Рахметоллановна Өскемен Усть-Каменогорск 2021 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС №3 ТАҚЫРЫП «Жобалаудың логикалық кезеңі. Деректер моделин таңдау. РМҚ қатынастарын нормализациялау» Зертханалық жұмыстың мақсаты: Теориялық білімді пайдалану және оны деректер қорын жобалаудағы пәндик аймақты адекватты корсететин деректер моделин тандауда қолдану. Қатынастарды 3НФ-ға келтірудегі теориялық білімді практикалық жүзеге асыру. Зертханалық жұмысқа тапсырма: 1) Таңдап алынған пәндік аймақтың деректер қорын жобалау үшін нақтылы деректер моделин таңдауды негіздеу. Алдында құрылған инфологиялық моделдин негізінде реляциялық деректер қорын құру. 2) Қатынастарды нормальдауды орындау: алдыңғы жобалау кезеңдерде орындалған қатынастағы кілттік атрибуттарды таңдауды нақтылау; функционалды тәуелді қатынастардың анализін откізу; қатынастарды декомпозициялау және тұрақтылау: а) бірінші нормальдық формы (1НФ); б) екінші нормальдық формы (2НФ); в) үшінші нормальдық формы (3НФ). 1) Реляционды моделді құру. Алдынғы зертханалық жұмыста бөлініп алынған ақпараттық объектерді (объектілі мән) сәйкес атрибуттарымен келесі қатынастар түрінде көрсетуге болады, әрбір қатынастарда кілттерді бөліп көрсету керек. 1) АВТОКӨЛІК АВТ_ID АВТ_МОД АВТ_МАР АВТ_ЦВЕТ АВТ_РАСП ГОС_НОМ 2) КЕЛІСІМШАРТ ДОГ_ НОМ НАЧ_ АРЕН ОКОН_ КЛ АВТ ВРЕМЯ АРЕН _ID _ID _АРЕН 3) КЛИЕНТ КЛ_ФИО КЛ_ID КЛ_ПАСП АРЕН_ ЦЕНА КЛ_НОМ ГОС_ НОМ ВОД_У ДОСТ ВОД_УДОСТ 4) ЖКО ДТП_ID ДТП_ДАТА ДОГ_НОМ АВТ_ID ГОС_НОМ ID_ПОВР АВТ_ПОВР 5) АЙЫППҰЛ НАИМ_ШТРАФ СУММ_ШТРАФ ДОГ_НОМ ID_ШТРАФ 6) ЖҮРГІЗУШІ ВОД_ФИО ВОД_ПАСП ВОД_НОМ ВОД_АДР ВОДУ_ДАТА ВОД_УДОСТ Байланыс түрлері: - КЛИЕНТ →КЕЛІСІМШАРТ (КЛ_ID); - АВТОКӨЛІК → КЕЛІСІМШАРТ (АВТ_ID); - ЖҮРГІЗУШІ → КЕЛІСІМШАРТ (ВОД_УДОСТ); - КЕЛІСІМШАРТ →АЙЫППҰЛ (ДОГ_НОМ); - КЕЛІСІМШАРТ → ЖКО (ДОГ_НОМ). 1- сурет. Реляционды деректер базасының логикалық схемасы 2) Қатынастарды нормализациялау 1. АВТОКӨЛІК (АВТ_ID, АВТ_МОД, АВТ_МАР, АВТ_ЦВЕТ , АВТ_РАСП , ГОС_НОМ , АВТ_ЦЕНА); АВТОКӨЛІК-ті индентификатор нөмірі бойынша есепке алады. Бұл қатынаста түйінді кілт болып АВТ_ID таңдап алынды. Кестеде жалға берілетін автокөліктер тізімі , яғни автокөлік маркасы, моделі , түсі , автокөлік орналасқан жері және госнөмірі ақпарат сақталады. Барлық атрибуттар атомарлы, сондықтан қатынас 1НФ-да. Түйінді кілт – қарапайым. Барлық аттрибуттар кілтпе АВТ_ЦЕНА аттрибуты атомарлы емес. Енді әр алынған қатынастарды 2НФ және 3НФ келтіру керек. АВТОКӨЛІК (АВТ_ID, АВТ_МОД, АВТ_МАР, АВТ_ЦВЕТ , АВТ_РАСП , ГОС_НОМ) - Түйінді кілт – жай және барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді – толық, сондықтан қатынас 2НФ- да болады. - Барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді, басқа функционалды тәуелділік жоқ, сондықтан қатынас 3НФ-да. ТАРИФ (ТАРИФ_ID, ТАРИФ_НАИМ, ТАРИФ_ВРЕМЯ , ТАРИФ_ЦЕНА , ОТВЕТС_ДТП) - Түйінді кілт – құрама және барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді – толық, сондықтан қатынас 2НФ- да болады. - Барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді, басқа функционалды тәуелділік жоқ, сондықтан қатынас 3НФ-да 2. КЕЛІСІМШАРТ (ДОГ_НОМ , НАЧ_АРЕН , ОКОН_АРЕН , КЛ_ID , АВТ_ID , АРЕН_ЦЕНА , ГОС_НОМ , ВОД_УДОСТ, ТАРИФ_ID); Келісімшарт келісімшарт нөмірімен есепке аламыз. ДОГ_НОМ атрибуты – түйінді кілт болып табылады. Барлық атрибуттар атомарлы, сондықтан қатынастар 1НФ-да. Түйінді кілт – жай және барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді – толық, сондықтан қатынас 2НФ- да болады. Барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді, басқа функционалды тәуелділік жоқ, сондықтан қатынас 3НФ-да. 3. КЛИЕНТ ( КЛ_ID , КЛ_ФИО , КЛ_ПАСП , КЛ_НОМ , ВОД_УДОСТ); Клиентті id нөмір беріп , жүйеге тіркейміз . Бұл қатынаста түйінді кілт болып КЛ_ID тандап алынды. Барлық атрибуттар атомарлы, сондықтан қатынастар 1НФ-да. Түйінді кілт – жай және барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді – толық, сондықтан қатынас 2НФ- да болады. Барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді, басқа функционалды тәуелділік жоқ, сондықтан қатынас 3НФ-да. 4. ЖКО ( ДТП_ID , ДТП_ДАТА , ДОГ_НОМ , АВТ_ПОВР , ГОС_НОМ , ID_ПОВР); АВТ_ID , Жол көлік оқиғасын id нөмір арқылы жүйеге енгіземіз. Бұл қатынаста түйінді кілт болып ДТП_ID тандап алынды. Барлық атрибуттар атомарлы, сондықтан қатынастар 1НФ-да. Түйінді кілт – жай және барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді – толық, сондықтан қатынас 2НФ- да болады. Барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді, басқа функционалды тәуелділік жоқ, сондықтан қатынас 3НФ-да. 5. АЙЫППҰЛ ( НАИМ_ШТРАФ , СУММ_ШТРАФ , ДОГ_НОМ , ID_ШТРАФ ); Айыппұлды id нөмір арқылы жүйеге енгіземіз. Бұл қатынаста түйінді кілт болып ID_ШТРАФ тандап алынды. Барлық атрибуттар атомарлы, сондықтан қатынастар 1НФ-да. Түйінді кілт – жай және барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді – толық, сондықтан қатынас 2НФ- да болады. Барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді, басқа функционалды тәуелділік жоқ, сондықтан қатынас 3НФ-да. 6. ЖҮРГІЗУШІ (ВОД_ФИО , ВОД_ПАСП , ВОД_НОМ , ВОД_АДР , ВОДУ_ДАТА, ВОД_УДОСТ); Жүргізушіні жүргізуші куәлігі нөмірі арқылы жүйеге енгіземіз. Бұл қатынаста түйінді кілт болып ВОД_УДОСТ тандап алынды. Барлық атрибуттар атомарлы, сондықтан қатынастар 1НФ-да. Түйінді кілт – жай және барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді – толық, сондықтан қатынас 2НФ- да болады. Барлық түйінді емес атрибуттар түйінді кілтке функционалды тәуелді, басқа функционалды тәуелділік жоқ, сондықтан қатынас 3НФ-да. Сурет 2 - Нормализациядан кейінгі реляционды деректер базасының логикалық схемасы.