EINDOPDRACHT

_____________________________________________________________________________________
EINDOPDRACHT
_____________________________________________________________________________________
Cursist:
Natalia Varakina
Cursus:
TAALANALIST
Studiejaar:
2020-2021
Taalpaar:
Nederlands-Russisch
Logopedist:
Catherine de Smedt
Оглавление
I.
LETTERLIJKE TRANSCRIPTIE .................................................................................................................. 2
II.
SPONTANE TAALANALYSE .................................................................................................................... 4
Conclusie ................................................................................................................................................... 7
III.
CONTRASTIEVE ANALYSE (fonetiek RU vs NL): ................................................................................ 8
HET RUSSISCHE ALFABET .......................................................................................................................... 8
UITSPRAAK ................................................................................................................................................ 9
Klinkers: algemeen ............................................................................................................................... 9
De afzonderlijke klinkers ....................................................................................................................10
Medeklinkers: algemeen ....................................................................................................................14
De afzonderlijke medeklinkers ...........................................................................................................15
Dubbele medeklinkers ........................................................................................................................19
Het zachtteken ь en het hardteken ъ.................................................................................................19
Literatuurlijst ..............................................................................................................................................20
Websites .....................................................................................................................................................20
1
I.
LETTERLIJKE TRANSCRIPTIE
Tijd
1
00:01
2
00:16
Uiting + vertaling
Одна <барашка> увидела <ситок >и хотела его сорвать, но вдруг
увидела что <его> детка упала в воду/
Een schaapje [woordkeuze is niet correct, moet kozatsjka ‘geitje’ zijn] zag
een bloem [woord is niet correct uitgesproken; i.p.v. tsvitok wordt sitok
uitgesproken] en wilde die pikken, maar zag ook dat [in что ‘dat’
medeklinker ш ‘ch’ wordt vervangen door с ‘s’] zijn [bezittelijke
voornaamwoord niet correct gebruikt, moet in vrouwelijk geslacht i.p.v. in
mannelijk] kindje in het water is gevallen/
И значит и начинала эта мама его вытаскивать/
En dus en is begonnen deze mama hem uit te halen/
3
00:23
4
00:31
Так сильно, и она так сильно испугалась, <что> подумала: <всё>, это
конец!/
Zo erg en zij is zo erg [dit soort herhaling is gebruikelijk in het Russisch]
geschrokken, dat gedacht dat [in что - chto ‘dat’ medeklinker ш ‘ch’ is niet
uitgesproken] dit alles [in всё – fs’o ‘alles’ medeklinker ф ‘f’ is niet
uitgesproken] is het einde! /
(onverstaanbare uiting)/ ONAF
n.v.t.
5
00:40
И вдруг увидела лиса, когда она вытаскивала козлёнка./
En plotseling zag de vos toen ze het geitje eruit trok [bedoeling uiting is niet
helemaal duidelijk maar inhoudelijk correct]./
6
00:46
Тогда увидела лиса: ой, козлёнок!/
Toen zag het vos: oej, een geitje! /
7
8
9
00:49
<Сейчас> я <вкусно> пообедаю!/
00:50
Nu [in сейчас – s’echas ‘nu’ j-bevattende klinker е ‘je’ wordt vervangen
door klinker и ‘i’] ga ik lekker [in вкусно – fkusna ‘lekker ’stemloze
medeklinker ф ‘f’ is niet uitgesproken] lunchen! /
<Что> так <облизалась>, <что> слюни потекли!/
00:56
Dat [in что - chto ‘dat’ medeklinker ш ‘ch’ is niet uitgesproken]zo haar
lippen likte [woord zeer moeilijk verstaanbaar], dat [in что - chto ‘dat’
medeklinker ш ‘ch’ is niet uitgesproken]kwijl begon te stromen!/
А потом увидел козлёнок это, а мама была <радой> и даже не увидела.
En daarna zag het geitje dat, maar mama was blij [gebruikte woord bestaat
niet in het Russisch, maar heeft de juiste woordwortel van ‘blij’] en zelfs niet
gezien. [bedoeling uiting is niet helemaal duidelijk maar inhoudelijk
correct]/
2
10
11
01:06
И <забрала> лиса козлёнка к себе домой./
01:10
En de vos heft een geitje mee genomen [klemtoon in забрала - zabrala
‘meegenomen’ is niet correct, moet op de laatste lettergreep vallen
забрала] naar huis. [inhoudelijk niet helemaal correct]/
За ногу как потянула!/
Aan zijn been getrokken!/
12
01:13
Раз-раз!/
Raz-Raz! [onvertaalbaar, expressie van emotie]/
13
01:14
Пух-пух!/
Pux-pux! [onvertaalbaar, expressie van emotie]/
14
01:16
И эта, ворона увидела и хотела укусить эту лису, <ту лису>./
En dit, een kraai zag het en wilde deze vos, die vos bijten./
15
01:28
Прямо за хвост укусила!/
En beet precies in de start! [naamwoord is niet nodig in deze uiting in het
Russisch]/
3
II.
SPONTANE TAALANALYSE
Naam kind:
Datum taalstaal:
Moedertaal:
Tijd
1
0:17
Uiting + vertaling
Кока а котоый нузно этот мачик открыть эта
открыть?
Petya
16.12.2020
Russisch/Spaans
Fonologie
Semantiek
Hoe veel welke nodig deze jongen open dit
open?
Morfologie
Analyse
I.p.v. medeklinker Ж wordt З
uitgesproken; medeklinkers Р, Ль worden
niet uitgesproken;
Inhoudelijk ‘open dit open’ is correct en
duidt op envelop die Petja wil openen;
werkwoord ontbreekt;
Gebruikt verwijswoord correct;
Syntaxis
8w-uiting, vraagzin, woordvolgorde is niet
correct.
Fonologie
I.p.v. klinker Ы wordt klinker И
uitgesproken; medeklinker Й is niet
uitgesproken;
Inhoudelijk niet correct;
Bedoeling uiting: Hoeveel enveloppen moet ik
nemen en openen?
Opmerkingen: geen
2
0:32
Эта сэта нови/ONAF
Semantiek
Dii deze nieuw
Morfologie
Bedoeling uiting: Dit envelop is nieuw.
Syntaxis
3
Aanwijzende voornaamoord wordt in
verkeerde geslachtsvorm gebruikt (эта
i.p.v. этот);
3-w uiting; woordvolgorde is niet correct.
Opmerkingen: van alle Russische klinkers is de ы voor buitenlanders het moeilijkst om aan te leren, omdat er geen
equivalent voor is in andere talen. De uitspraak ligt ergens tussen de ‘ie’ in ‘wiel’, de ‘u’ in ‘dun’, de ‘uu’ in ‘duur’ en de ‘eu’
in ‘beuk’ in; bij deze uitspraak is in het Russisch geen werkwoord nodig: correcte zinsbouw is afhankelijk van het juiste
gebruik van het bijvoeglijk naamwoord. Grensgeval!
0:34
<Эй да дю эс тэ>/ONAF
Fonologie
n.v.t.
Hey da dju es te
Bedoeling uiting: beoordeling onmogelijk
Semantiek
n.v.t.
Morfologie
n.v.t.
Syntaxis
n.v.t.
Fonologie
Semantiek
I.p.v. medeklinker Щ wordt С
uitgesproken; i.p.v. klinker У wordt jbevattende klinker Ю gebruikt;
n.v.t.
Morfologie
Correct gebruik verwijswoord;
Opmerkingen: betekenisloze uiting
4
2:11
И исё там этю/ONAF
En nog daar deze
4-w uiting, mededelende zin,
woordvolgorde lijkt correct te zijn.
Opmerkingen: van alle medeklinkers levert de uitspraak van de altijd zachte щ niet-Russen de meeste moeilijkheden op; щ
bestaat niet in de andere Europese talen.
2:23
Оэй там кюсять/ONAF
Fonologie
I.p.v. medeklinker Ш wordt С
uitgesproken; i.p.v. klinker У wordt jbevattende klinker Ю gebruikt
Semantiek
Inhoudelijk correct;
Bedoeling uiting: beoordeling onmogelijk
5
6
Syntaxis
Oje daar bijten
Morfologie
Correct gebruik werkwoord, correct
gebruik verwijswoord;
Bedoeling uiting: moeilijk te beoordelen
Syntaxis
3-w uiting, woordvolgorde lijkt correct te
zijn.
Opmerkingen: moeilijk te beoordelen wat Petja bedoelt : bijten / eten, slechts 1 medeklinker verschil in het Russisch.
Typische fout: Petja gebruikt j-bevattende klinkers i.p.v. geen j-bevattende klinker.
2:44
<о> пынул/ONAF
Fonologie
Medeklinkers Р en Г zijn niet
uitgesproken;
Semantiek
Inhoudelijk correct;
Oh gesprongen
Morfologie
Correct gebruikt voltooid deelwoord;
Syntaxis
2-w uiting, woordvolgordes correct.
Bedoeling uiting: hond springt naar de boom
4
Opmerkingen: dezelfde fonetische fouten
7
3:13
Пат/ONAF
Pat
Fonologie
n.v.t.
Semantiek
n.v.t.
Morfologie
n.v.t.
Syntaxis
1-w uiting
Bedoeling uiting: beoordeling onmogelijk
Opmerkingen: bij deze uiting wil Petja actief deelnemen aan het gesprek, maar papa vertelt door.
8
3:34
Лэ ла/ONAF
Le la
Bedoeling uiting: beoordeling onmogelijk
Fonologie
n.v.t.
Semantiek
n.v.t.
Morfologie
n.v.t.
Syntaxis
n.v.t.
Fonologie
Semantiek
I.p.v. klinker A wordt j-bevattende klinker
Я uitgesproken; i.p.v. klinker Ы wordt jbevattende klinker И uitgesproken; hard
medeklinker C wordt zacht uitgesproken
‘Сь’;
Foutief gebruik voorzetsel
Morfologie
Foutieve werkwoordvorm (T.T./V.T)
Opmerkingen: betekenisloze uiting
9
3:35
Этя мися та биля на лесь/
Deze m’uis die was’ op bos’
10
Syntaxis
2-w uiting, woordvolgordes correct.
Bedoeling uiting: kan zijn ‘er was een muisje in
he bos’ of ‘de muis zit in de boom’.
Opmerking: deze uiting is geen zin in het Russisch. Petja gebruikt weer j-bevattende klinkers. In het Russisch is foutieve
zinsbouw moeilijk, maar toch slaagt Petja erin om foutieve zinnen te produceren. Russisch heeft niet dezelfde zinsstructuur
als het NL: woorden kunnen van plaats gewisseld worden, zonder de betekenis van de zin te wijzigen.
3:37
И биля сдесь сабяськя сто хосять игать сь
Fonologie
I.p.v. klinker A wordt j-bevattende klinker
мися/
Я uitgesproken; i.p.v. klinker Ы wordt jbevattende klinker И uitgesproken; hard
medeklinker C wordt zacht uitgesproken
‘Сь’; i.p.v. medeklinker ч wordt c gebruikt;
medeklinker P wordt niet uitgesproken;
verkeerde klemtonen;
Semantiek
Correcte betekenis
en was hier h’ondtje tat wielt’ spelen met’ muis
Bedoeling uiting: moeilijk te beoordelen
Morfologie
Correct gebruik verkleinwoord;
Syntaxis
9w-uiting, mededelende zin,
woordvolgorde is niet correct.
Opmerkingen: dezelfde fonetische fouten; mogelijks invloed van de huig /R /, tongpunt / r / is nog niet verworven.
11
4:18
Ни сняю/
Ik weet het niet
Bedoeling uiting: ik weet het niet
Fonologie
Semantiek
I.p.v. klinker A wordt j-bevattende klinker
Я uitgesproken; i.p.v. klinker Ы wordt jbevattende klinker И uitgesproken; i.p.v.
medeklinker з wordt c gebruikt;
Correcte inhoud
Morfologie
Correct gebruik van negatie
Syntaxis
2w-uiting, mededelende zin,
woordvolgorde is correct.
Opmerkingen: dezelfde fonetische fouten;
Papa vraagt: “hoe noemt deze jongen?” → Petja antwoordt Misha (zijn broer), maar papa verwart met muis → had Petja
zelf niet begrepen.
12
4:22
И онь бивь на свой домик/
En h’ij was’ op zijn huisje
Bedoeling uiting: moeilijk te beoordelen
Fonologie
Semantiek
I.p.v. klinker Ы wordt j-bevattende klinker
И uitgesproken; hard medeklinker H
wordt zacht uitgesproken ‘Нь’; i.p.v. hard
medeklinker Л wordt zacht uitgesproken
‘Вь’ gebruikt;
Inhoudelijk niet correct;
Morfologie
Moeilijk te beoordelen
Syntaxis
6w-uiting, mededelende zin,
woordvolgorde is niet correct.
Fonologie
n.v.t.
Semantiek
n.v.t.
Opmerkingen: dezelfde fonetische fouten;
13
4:29
Да/
5
Ja
Bedoeling uiting: moeilijk te beoordelen
Morfologie
n.v.t.
Syntaxis
1w-uiting;
Fonologie
I.p.v. klinker Ы wordt j-bevattende klinker
И uitgesproken; hard medeklinker H
wordt zacht uitgesproken ‘Нь’; i.p.v. hard
medeklinker Л wordt zacht uitgesproken
‘Вь’ gebruikt; medeklinker P wordt niet
uitgesproken.
Inhoudelijk niet correct
Opmerkingen: betekenisloze uiting
14
4:37
И потом онь бивь <на> свой деевя/
Semantiek
En daana hij’ was’ op zijn boome
Morfologie
Bedoeling uiting: kan zijn ‘de jongen is in de
boom geklommen om zijn ballon te pakken’.
Syntaxis
Toekomst en verleden tijd worden door
mekaar gebruikt; enkelvoud en meervoud
worden niet correct gebruikt; gebruikt
naamwoord foutief;
6w-uiting, mededelende zin,
woordvolgorde is niet correct.
Opmerkingen: ‘en daarna hij was’ gebruikt toekomende tijd en verleden tijd door mekaar; gebruikt vaak ‘en daarna’.
15
4:38
И матик став <на свой> сярик лети/ONAF
En jogen is op zijn b’al’ vlieg/
Bedoeling uiting: kan zijn ‘ en de jongen ziet zijn
ballon vliegen’.
Opmerkingen: dezelfde fonetische fouten;
16
4:53
И потом сабаськя хосят кусять/
En daana het hon’dje wil’t bijt’en’/
17
Fonologie
Semantiek
I.p.v. klinker Ы wordt j-bevattende klinker
И uitgesproken; hard medeklinker Ш
wordt zacht uitgesproken ‘Сь’; i.p.v.
medeklinker Ль wordt niet uitgesproken; ;
medeklinker Ч wordt niet uitgesproken;
i.p.v. klinker A wordt j-bevattende klinker
Я uitgesproken;
Bal – ballon: kan in het Russisch allebei.
Morfologie
Foutieve werkwoordvorm (T.T./V.T)
Syntaxis
5w-uiting, mededelende zin,
woordvolgorde is niet correct.
Fonologie
Semantiek
I.p.v. medeklinker Ч wordt Сь
uitgesproken; i.p.v. klinker A wordt jbevattende klinker Я gebruikt;
Inhoudelijk correct;
Morfologie
Moeilijk te beoordelen
Syntaxis
5w-uiting, mededelende zin,
Bedoeling uiting: en daarna het hondje wilt
woordvolgorde is correct.
bijten
Opmerkingen: moeilijk te beoordelen wat Petja bedoelt : bijten / eten, slechts 1 medeklinker verschil in het Russisch.
Typische fout: Petja gebruikt j-bevattende klinkers i.p.v. geen j-bevattende klinker.
5:05
Сасиськи/
Fonologie
I.p.v. harde medeklinker С wordt Сь zacht
uitgesproken;
Semantiek
Correct;
Vorst’jes
Morfologie
Bedoeling uiting: vorstjes
Syntaxis
Correct; 5w-uiting, mededelende zin,
woordvolgorde is correct;
1w-uiting.
Fonologie
Niet uitgesproken В;
Semantiek
Inhoudelijk niet correct;
Opmerkingen: dezelfde fonetische fouten;
18
19
5:11
Сои дома/ONAF
Zij in huis
Morfologie
Correct gebruik van voornaamwoord
‘zijn’;
Bedoeling uiting: de worstjes komen uit zijn huis
Syntaxis
2w-uiting, mededelende zin,
woordvolgorde is correct.
Opmerkingen: Papa vraagt ‘waar komen die worstjes vandaan?’; Petja spreekt het foutief uit, maar bedoelt ‘het huis waar
de jongen woont’ (zijn huis).
5:17
И патом пынул < и > на казинку <казинка>
Fonologie
Medeklinkers Р en Г zijn niet
патом <и> усёл кусять/
uitgesproken; hard medeklinker Ш wordt
zacht uitgesproken ‘Сь’; i.p.v. klinker A
wordt j-bevattende klinker Я
uitgesproken;
Semantiek
Verkeerde woordkeuze;
En daana gespongen en op mjandtje daarnja en
gegaan eten
Morfologie
6
Correct voltooid deelwoord; correct
verkleinwoord;
Syntaxis
Bedoeling uiting: en daarna gesproken en op het
mandje en gegaan eten.
20
8w-uiting, mededelende zin,
woordvolgorde is niet correct.
Opmerkingen: dezelfde fonetische fouten;
Petja bedoelde met het woord “mandje” echt de wilgenmand (cfr Russisch), in deze context niet correct.
5:46
<И> мачик он пынул/
Fonologie
Medeklinkers Р, Ль en Г zijn niet
uitgesproken;
Semantiek
Inhoudelijk correct
En jonen hij is gepongen
Bedoeling uiting: de jongen springt naar zijn
ballon.
Morfologie
Correct gebruik voltooid deelwoord;
Syntaxis
3w-uiting, mededelende zin,
woordvolgorde is correct.
Fonologie
Semantiek
Harde medeklinker Л wordt zacht
uitgesproken;
Inhoudelijk correct;
Morfologie
Correct gebruik voltooid deelwoord;
Syntaxis
Moeilijk te beoordelen.
Opmerkingen: dezelfde fonetische fouten;
21
5:48
И патом <он> (………………..) [onverstaanbaar]
<он> дасталь /ONAF
En daarna hij is genomen
Bedoeling uiting: ‘de jongen heeft zijn ballon
terug’ of ‘de jongen kon zijn ballon uit de boom
halen’.
Opmerkingen: dezelfde fonetische fouten; zin onverstaanbaar; herhaling van ‘daarna’.
Conclusie
Algemeen zien we bij Petja weinig uitingen, hij praat vooral in losse woorden. Bij het zelf vertellen van een
verhaal zijn er slechts 5 uitingen.
Bij het navertellen zijn er 21 uitingen.
Fonetische fouten en morfologische fouten zijn heel structureel en ze komen telkens opnieuw voor.
Petja is heel beperkt in zijn woordkeuze.
De zinnen zijn bijna in geen enkel geval correct.
Petja zegt bij een aantal uitingen ook niets van betekenis.
Uitspraakfouten bij Petja (fonologische vereenvoudigingsprocessen):
/ R / : gebruik van de huig- / R / maakt hem vaak onverstaanbaar (kennen ze niet in het Russisch).
In de Russische taal is er sprake van harde en zachte medeklinkers. Afhankelijk van de gebruikte klinkers
verzachten of verharden de medeklinkers. Petja gebruikt vaak verzachtende (j-bevattende) klinkers.
Papa spreekt grammaticaal ook niet helemaal correct, gebruikt foutieve naamvallen. Papa klinkt erg
gespannen, prestatiegericht?
Wanneer Petja iets probeert te zeggen, onderbreekt papa hem, laat hem niet uitspreken, hij onderbreekt
hem.
Naarmate het gesprek vordert merkt de analist veel herhalingen op. Petya was waarschijnlijk moe en de
kwaliteit van spreken neemt af.
7
III.
CONTRASTIEVE ANALYSE (fonetiek RU vs NL):
HET RUSSISCHE ALFABET
Het Russische alfabet heeft 33 lettertekens (10 klinkers, 21 medeklinker en 2 tekens die geen
afzonderlijke klank aanduiden):
Ongeveer
uitgesproken als2
Fonetische
weergave 3
Benaming
Drukletters
Nederlandse
transcriptie1
A
Б
В
Г
Д
Е
а
б
в
г
д
е
a
b
v (w)
g
d
e/je
mat of ader
boek
vaak of waak
het Engelse good
dak
jekker
a
bè
vè
gè
dè
jè
Ё
Ж
З
И
Й
К
Л
М
Н
О
П
Р
С
Т
У
Ф
Х
Ц
Ч
Ш
Щ
ё
ж
з
и
й
к
л
м
н
о
п
р
с
т
у
ф
х
ц
ч
ш
щ
ъ
ы
ь
э
ю
я
o/jo
zj
z
i
j
k
l
m
n
o
p
r
s
t
oe (u)
f
ch
ts
tsj
sj
sjtsj
(-)
y
j (-)
e
joe (ju)
ja
jokken
gendarme
zaal
iets
jas
kast
leuk
man
nat
pot
pak
rat
som
tak
boef
fout
chaos
tsaar
tsjonge
charme
kastje
geen eigen klankwaarde
tussen tien en toen
geen eigen klankwaarde
echt
joelen
jas
a (a)
b (b)
v (f)
g (k)
d (t)
je
(jee/e/ee/i/ji/a/ə)
jo (o)
ʒ (ʃ)
z (s)
i
j
k (g)
l
m
n
o (a/ə)
p
r
s (z)
t (d)
u
f
x
ts
tʃ
ʃ
ɕ
Э
Ю
Я
1
e (ee/i)
ju
ja (a/i/ji ə)
jо́
zjè
zè
ie
Ie kratkoje
kа́
el
em
en
o
pè
er
es
tè
oe
ef
chа́
tsè
tsjè
sjа́
sjtsjа́
hard teken4
y5
zacht teken6
e oborotnoje
joe
ja
International wordt vaak de Engelse transcriptie gebruikt (zh i.p.v. zj, ch i.p.v. tsj, ye i.p.v. je, kh i.p.v. ch enz.).
Daarnaast is er een wetenschappelijke transcriptie of transliteratie (ё i.p.v. jo, u i.p.v. oe, ‘ voor zacht teken enz.).
2
De uitspraak van de klanken is vaak afhankelijk van de plaats in het word. Hier wordt alleen de meest
voorkomende uitspraak gegeven. Gedetailleerde uitspraken volgen hieronder in het stuk “Uitspraak”.
3
Versimpelde fonetische weergave, gebaseerd op het internationale fonetische alfabet (IPA).
4
In het Russisch твёрдый знак, kan niet aan het begin van een woord voorkomen.
5
Kan niet aan het begin van een woord voorkomen.
6
In het Russisch мягкий знак, kan niet aan het begin van een woord voorkomen.
8
Het Russisch bedient zich van het cyrillische alfabet. Het Cyrillisch alfabet is een schrift gebaseerd op het
glagolitische schrift, dat ontwikkeld werd door de negende-eeuwse monnik Cyrillus van Salonik
Sommige lettertekens komen overeen met Nederlandse (Latijnse), andere met Griekse en weer andere
zijn topisch Russisch (Slavisch), zoals bepaalde sis klanken.
Voor de meeste letters is er geen verschil tussen hoofdletters en kleine letters (behalve de grootte).
Iemand die het Latijnse schrift gewend is, kan bij een cyrillische tekst dan ook de indruk hebben dat deze
in hoofdletters (of kleinkapitalen) gedrukt is.
In handschrift zijn er wel verschillen, en dat geldt ook voor de cursieve drukletters (die van het
handschrift zijn afgeleid). Zo zijn de niet-cursieve т en de м eigenlijk niet anders dan in het Latijnse
schrift, maar wordt een handgeschreven т (т) door een Westerse lezer gemakkelijk voor een м (м)
aangezien. Andere in cursief afwijkende letters zijn д (д), г (г) en и (и).In handschrift kan д д ook op een
handgeschreven Nederlandse g lijken (met de krul naar onder in plaats van boven).
Hieronder volgt een tekst met min of meer herkenbare Russische worden en schrijfletters.
UITSPRAAK
De hieronder gegeven uitspraakregels kunnen binnen de opzet van dit eindopdracht niet al
gedetailleerd zijn. De hier gebezigde, enigszins gesimplificeerde fonetische weergave van de klanken
staat tussen vierkante haken.
Klinkers: algemeen
Klinkerparen
Het Russische kent ne hetzelfde soort verschil tussen korte en lange klinkers als het Nederlands
(mal/maal, bom/boom enz.). Er zijn ook geen tweeklanken (diftongen), zoals in het Nederlands “ui”,
“eu”. “ou” e.d. Elke klinker wordt apart uitgesproken en staat voor één lettergreep (поэт en мои
bijv. zijn tweelettergrepige woorden).
De tien “klinkerletters” vormen vijf paren: а/я, о/ё, у/ю, э/е en ы/и. Strikt genomen gaat het hier
niet om tien verschillende klinkers (fonemen) maar om schrijfvarianten die aanduiden of de
9
voorafgaande medeklinkers hard of zacht is (zie verder “Medeklinkers: algemeen”). Bij de eerste
vier paren komt het verschil tussen enerzijds а, о, у, en э en anderzijds я, ё, ю, en е erop neer dat in
het tweede geval voor de klinker een soort j-klank (Russische й-klank) valt waar te nemen. Deze jklank (Russische й-klank) is duidelijk te horen:
a) Aan het begin van woorden:
як
[йак]
[jak]
ёлка
[йолка]
[jolka]
юбка
[йубка]
[joebka]
ерунда
[йэрунда]
[jerunda]
jak
kerstboom
rok
onzin
b) Na klinkers:
маяк
[майак]
проём
[пройом]
краюха
[крайуха]
поезд
[пойэзд]
vuurtoren
opening
rand
trein
[majak]
[projom]
[krajoecha]
[pojezd]
c) Na een hardteken of zachtteken:
пьяница [пйаница]
[pjanitsa]
съёмка
[сйомка]
[sjomka]
вьюга
[вйуга]
[vjoega]
съел
[сйэл]
[sjel]
dronkaard
opname
sneeuwstorm
(hij) at
De я, ё, ю en е worden i.v.m. deze voorafgaande j-klank (Russische й-klank) ook wel “gejoteerde
klinkers” genoemd. In het geval van de и is die j-klank minder duidelijk en aan het begin van een word
helemaal niet te horen:
ива
[ива]
[iva]
wilg
Klinkers in beklemtoonde en onbeklemtoonde positie
De uitspraak van de Russische klinkers wordt verregaand beïnvloed door de positie ervan in het word.
Het is van wenselijk belang of de klinker vóór, in of na de beklemtoonde lettergreep staat. In de
onbeklemtoonde positie is de uitspraak vaan minder geprononceerd en gearticuleerd: d.w.z. de klinker
wordt gereduceerd of afgezwakt uitgesproken, zoals in het Nederlandse “bewaren” [bəwarə]. De
klemtoon in het Russisch is zeer grillig en verspringt vaan naar gelang de naamval of andere vorm van
een word (vgl. простой ‘eenvoudig’, проще ‘eenvoudiger’, простота ‘eenvoud’). Als een woord met een
verkeerde klemtoon wordt uitgesproken, kan dit onbegrijpelijk voor een Rus worden en krijgt het soms
een heel andere betekenis (vgl. ‘regent’ en ‘regent’ in het Nederlands). Klemtoontekens worden in het
geschreven Russische normaliter niet aangebracht.
De afzonderlijke klinkers
а
In beklemtoonde positie ligt de uitspraak tussen de ‘a’ van ‘tak’ en de ‘a’ van ‘ader’ in:
там
[tam]
‘daar’
мать
[mat’]
‘moeder’
папа
[papa]
‘vader’
10
Er is een heel klein verschil in uitspraak van de a in een gesloten lettergreep (of voor een harde
medeklinker) en een open lettergreep (of voor een zachte medeklinker), maar een geboren Rus merkt
dit verschil eigenlijk niet op. In там (gesloten lettergreep met op het eind een harde medeklinker) klinkt
de ‘a’ wat korter dan in мать (gesloten lettergreep met op het eind een zachte medeklinker) of in de
eerste lettergreep van папа (open lettergreep).
Vóór de klemtoon is de a licht gereduceerd. Als deze klinker meer dan één lettergreep voor de klemtoon
staat, is de reductie nog sterker en klinkt hij min of meer als een sjwa [ə]:
народ
[narot]
‘volk’
барабан
[bəraban]
‘trommel’
Na de klemtoon is de a nog veel sterker gereduceerd:
удача
[oedachə]
‘geluk’
француженка [frantsuʒənkə] ‘Franse vrouw’
e
Voor deze klinker is meer of minder duidelijk een j-klank (Russische й-klank) te horen. Fonetisch wordt
dit weergegeven door een apostrof tussen medeklinker en klinker.
De beklemtoonde positie varieert de uitspraak van de korte ‘e’ in ‘vel’ tot de lange ‘ee’ in ‘veel’. De
uitspraak wordt bepaald door de hardheid resp. zachtheid van de volgende medeklinkers (zie verder
“Medeklinkers: algemeen”). Is de medeklinker hard, dan wordt de ‘e’ kort uitgesproken; si hij zacht, dan
wordt de ‘e’ lang uitgesproken (geboren Russen merken dit verschil nauwelijks op):
мел
[m’el]
‘krijt’
мель
[m’eel’]
‘zandbank’
ел
[jel]
(hij) at
ель
[jeel’]
‘spar’
Voor de klemtoom wordt de ‘e’ als de ‘ie’ in ‘tien’ uitgesproken:
река
[r’ika]
‘rivier’
сестра
[s’istra]
‘zus’
Naarmate de e verder weg van daaropvolgende klemtoon staat, klinkt d ‘i’ minder gearticuleerd:
телефон
[t’il’ifon] of [t’əl’ifon]
‘telefoon’
Na de klemtoon wordt de e gereduceerd uitgesproken, als [ə]:
вечером
[v’eetʃərəm]
’s avonds’
поле
[pol’ə]
‘veld’
ё
De ё komt alleen in de beklemtoonde positie. Aan het begin van een word en ne een klinker is de
uitspraak als ‘jo’ in ‘jokker’; na een medeklinker geeft de ё aan dat deze medeklinker zacht is en is de
uitspraak ‘o’:
11
ёж
[joʃ]
‘eigel’
даёт
[dajot]
‘ (hij) geeft’
тётя
[t’ot’a]
‘tante’
In Russische boeken en kranten wordt de trema meestal weggelaten, zodat men geen verschil ziet met
de e. In plaats van bijv. Хрущёв wordt vaak Хрушев geschreven, hoewel de juiste uitspraak [xruɕjof] en
niet [xruɕef] is. Bij de alfabetische volgorde in de woordenboeken worden de ё en de e vaak als één
letter beschouwd.
и
De и wordt in beklemtoonde en in onbeklemtoonde positie min of meer hetzelfde uitgesproken, nl. als
de ‘ie’ in ‘tien’. Daaraan voorafgaande is een zwakke j-klank (Russische й-klank) te horen, die echter aan
het begin van een word ontbreekt:
Иван
[ivan]
‘Ivan’
или
[il’i]
‘of’
делали
[d’elal’i]
‘(zij) deden’
o
Van alle klinkers wordt de o het meest beïnvloedt door de plaats in het word: voor, onder of na de
klemtoon.
In beklemtoonde positie wordt deze klinker uitgesproken als de ‘o’ in ‘pot’:
тот
[tot]
‘die’
море
[mor’ə]
‘zee’
Er is nauwelijks verschil in uitspraak tussen open en gesloten lettergrepen, hooguit klinkt de o in
gesloten lettergrepen war ‘ronder’.
Vóór de klemtoon klinkt de o als een a in dezelfde positie, d.w.z. de uitspraak is als van een licht
gereduceerde a (minder gearticuleerd naarmate de afstaand tot de beklemtoonde lettergreep groter is):
вода
[vada]
‘water’
Толстой
[nalstoj]
‘Tolstoj’
молоко
[malako]
‘melk’
Dit geldt ook in geval ven twee opeenvolgende woorden die snel echter elkaar worden uitgesproken,
bijv.: со стола [sastala] ‘van tafel’.
Ook na de klemtoon wordt de o uitgesproken als de a in dezelfde positie, d.w.z. de uitspraak komt in de
buurt van een sjwa:
молот
[molət]
‘hamer’
холодно
[xolədnə]
‘koud’
у
De y wordt in alle posities in dezelfde wijze uitgesproken, nl. als de ‘oe’ in ‘voet’:
12
суп
[soep]
‘soep’
рука
[roeka]
‘arm’
автобус
[aftoboes]
‘bus’
ы
Van alle Russische klinkers is de ы voor buitenlanders het moeilijkst om aan te leren, omdat er geen
equivalent voor is in andere talen. De uitspraak ligt ergens tussen de ‘ie’ in ‘wiel’, de ‘u’ in ‘dun’, de ‘uu’
in ‘duur’ en de ‘eu’ in ‘beuk’ in. Als vuistregel kan men hanteren: probeer de ‘oe’ zo ver mogelijk achter
in de keel uit te spreken maar houd de lippen daarbij in dezelfde stand als bij de ‘ie’. Just uitgesproken
klinkt de ы [y] als een uiting van walging. Er is praktisch geen verschil in uitspraak tussen beklemtoonde
en onbeklemtoonde lettergrepen:
ты
[ty]
‘jij’
было
[byla]
‘(het) was’
была
[byla]
‘(zij) was’
э
In beklemtoonde positie hangt de uitspraak van de э, net als die van de e, af van de daaropvolgende
medeklinker. Is deze hard, dan wordt de э kort uitgesproken als de ‘e’ in ‘vel’; is deze zacht, dan wordt
de э lang uitgesproken als de ‘e’ in ‘veel’:
эра
[era]
‘tijdperk’
этика
[eet’ika]
‘ethiek’
Voor de klemtoon komt de э voornamelijk aan het begin van woorden (of na een andere klinker). Het
zijn voornamelijk leenwoorden waarin de э wordt gebruikt. Als een dergelijk leenwoord voor Russen
‘Russisch’ aanvoelt, wordt de э net zo uitgesproken als de e, d.w.z. als de ‘ie’ in ‘trein’.
электричка
[il’iktritʃkə]
‘lokale trein’
Als een woord met э wel vreemd aanvoelt, wordt deze klinker eerder als de ‘e’ in ‘vel’ uitgesproken:
эпоха
[epochə]
‘tidperk’
аэропорт
[aeraport]
‘luchthaven’
Na de klemtoon komt de э nooit voor.
ю
De ю wordt in alle gevallen uitgesproken als de ‘joe’ in ‘joelen’.
дают
[dajut]
‘(zij) geven’
Юпитер
[Jup’it’er]
‘Jupiter’
Батюшка
[bat’uʃkə]
‘vadertje’
я
In de beklemtoonde positie wordt de я uitgesproken als ‘ja’ in ‘jas’:
13
яма
[jama]
‘pit’
яблоко
[jablaka]
‘appel’
In de onbeklemtoonde positie gedraagt de я zich als de e; vóór de klemtoon is de uitspraak ‘jie’ en na de
klemtoon is de uitspraak gereduceerd:
язык
[jizyk]
‘taal, tong’
доля
[dol’a]
‘aandeel, lot’
Medeklinkers: algemeen
Stemhebbend en stemloos
Over het algemeen kennen de medeklinkers minder variatie bij de uitspraak dan de klinkers. De
klemtoon speelt geen rol, wel de plaats in een word, waardoor een stemhebbende medeklinker
stemloos en een stemloze stemhebbend kan worden. Ook het Nederlands kent dit onderscheidtussen
stemhebbende en stemloze medeklinkers.
Het verschil komt er op neer dat in het eerste geval de stembanden bij de uitspraak meetrillen en in het
tweede geval niet. De medeklinkers komen voor in stemhebbende/stemloze paren (б/п, в/ф, г/к, д/т,
ж/ш, з/с) of ze zijn alleen stemloos (х, ц, ч, щ) dan well alleen stemhebbend (л, м, н, р). Aan het eind
van woorden worden stemhebbende medeklinkers stemloos uitgesproken: de б als een п, de в als een ф
enz. Bijv. лоб [lop] ‘voorhoofd’ (vgl. In het Nedelands: rad [rat].
Volgen er twee medeklinkers op elkaar waarvan de ene stemhebbend en de andere stemloos is, dan
assimileert de eerste medeklinker zich aan de volgende, bijv.: лодка [lotka] ‘boot’ en также [tagʒə]
‘ook’. Dit geldt ook voor opeenvolgende medeklinkers in versnellende worden die snel achter elkaar, als
één woord, worden uitgesproken: суп был [soebbyl] ‘de soep was’, наш дом [naʒdom] ‘ons huis’.
Hard en zacht
Het verschil tussen harde en zachte medeklinkers is essentieel in het Russisch.
‘Zacht’ betekent hier hetzelfde als ‘gepalataliseerd’, wat erop neerkomt dat bij het articuleren ven de
medeklinker het middelste deel van het tongblad dicht bij het palatum (harde verhemelte) komt,
waardoor er op het eind een j-achtige klank valt waar te nemen. Bij de uitspraak van een ‘harde’
medeklinker is dat niet het geval.
Dit verschil tussen hard en zacht in het Russisch kan geïllustreerd worden aan de hand van de twee
worden: мат [mat] (dat verschillende betekenissen heeft, o.a. ‘vloermat’, ‘schaakmat’ en ‘schuttingtaal’)
en мать [mat’]. Deze woorden onderscheiden zich alleen doordat de laatste letter hard resp. zacht is. In
het laatste geval wordt dit in het schrift aangeduid door toevoeging van het ‘zachtteken’ ь. In het
Nederlands is de uitspraak van ‘mat’ hetzelfde als van мат. Als men nu van ‘mat’ een verkleinwoord
maakt – ‘matje’ – en dit probeert uit te spreken met weglating van de ‘e’, d.w.z. mat + een heel korte,
‘onaffe’ j, dam komt men dicht in de buurt van het Russische мать met de gepalataliseerde t op het
eind. Fonetisch wordt palatalisatie weergegeven door een apostrof achter de medeklinker: мать [mat’].
Bijna alle Russische medeklinkers kennen een dergelijk verschil tussen hard en zacht. Bij de ene
medeklinker is her verschil duidelijker te horen dan bij de andere. Heel duidelijk bijv. is het verschil bij
de л op het eind van woorden: de zachte л klinkt heel j-achtig en de harde heel ‘dik’.
Een medeklinker is zacht als deze
a) Aan het eind van een woord gevolgd wordt door het zachtteken ь:
кровать
[kravat’]
‘bed’
14
словарь
[slavar’]
‘woordenboek’
b) Aan het eind van een lettergreep vóór een harde medeklinker, gevolgd wordt door het
zachtteken ь:
письмо
пальто
[p’is’mo]
[pal’to]
‘brief’
‘jas’
c) Gevolgd wordt door е, ё, и, ю of я:
снег
мёд
вид
люстра
дядя
[sn’ek]
[m’ot]
[v’it]
[l’ustra]
[d’ad’a]
‘sneeuw’
‘honing’
‘zicht’
‘luster’
‘oom’
Een medeklinker is hard als deze:
a) Op het eind van een woord voorkomt (zonder zachtteken):
стол
картон
[stol]
[karton]
‘tafel’
‘karton’
b) Gevolgd wordt door а, о, у, ы of э:
бал
кот
тут
бык
пэр
[bal]
[kot]
[tut]
[byk]
[pyr]
‘bal’
‘kat’
‘hier’
‘stier’
‘peer’
Drie medeklinkers – ж, ц, ш – zijn altijd hard en twee – ч, щ – altijd zacht. Hoewel ж, ц, ш altijd hard
worden uitgesproken, kunnen ze toch gevolgd worden door ‘zachte’ klinkers als е, ё en и, waardoor de
‘harde’ uitspraak echter niet beïnvloed wordt (жест [ʒest], цирк [tsyrk], шёлк [ʃolk]). Ook een
zachtteken na een van deze medeklinkers verandert niets aan de harde uitspraak (ложь [loʃ] ‘leugen’).
Op dezelfde manier kunnen ч en щ, die altijd zacht worden uitgesproken, gevolgd worden door ‘harde’
klinkers a, o en y, waardoor de zachte uitspraak evenmin wordt beïnvloed (час [tʃ’as] ‘uur’, щука [ɕ’uka]
‘snoek’).
Na de sisklanken ж, ч, ш en щ en de keelklanken г, к en х worden nooit een ы, een я of een ю
geschreven. Deze letters worden vervangen door resp. een и, een а en een у (руки ‘handen’ i.p.v.
‘рукы’, пишу ‘(ik) schrijf’ i.p.v. ‘пишю’, молчат ‘(zij) zwijgen’ i.p.v. ‘молчят’ enz.).
De afzonderlijke medeklinkers
б
De б wordt uitgesproken als de ‘b’ in ‘boek’. Aam het eind van een woord en voor een stemloze
medeklinker wordt de ‘b’ stemloos uitgesproken als de ‘p’ in ‘lip’.
банк
[bank]
‘bank’
15
лоб
[lop]
‘voorhoofd’
бабка
[bapka]
‘oud vrouwtje’
в
De в wordt uitgesproken als de ‘v’ in ‘vel’ of de ‘w’ in wel (ergens ertussen, maar meer naar de ‘w’
neigend). Aan het eind van een woord en voor een stemloze medeklinker wordt de ‘в’ stemloos
uitgesproken als de ‘f’ in ‘lof’.
вор
[vor]
‘dief’
Иванов
[Ivanof]
‘Ivanov’
Вход
[fxot]
‘ingang’
г
De г wordt uitgesproken als de ‘g’ in het Engelse ‘good’, het Duitse ‘gut’ of het Franse ‘garçon’. Aan het
eind van een woord wordt de г stemloos uitgesproken, als de ‘k’ in ‘tak’.
год
[got]
'jaar'
друг
[droek]
‘friend’
In enkele gevallen worde de г uitgesproken als een в (его [ijvo] ‘ van hem’, доброго [dobrava] ‘goede’,
Бог [Box] ‘God’, лёгкий [l’oxkij]).
д
De д wordt uitgesproken als de ‘d’ in ‘dak’. Aan het eind van een woord en voor een stemloze
medeklinker wordt de ‘д’ stemloos uitgesproken als de ‘t’ in ‘kat’.
да
[da]
'ja'
сад
[sat]
‘tuin’
водка
[votka]
‘wodka’
ж
De ж wordt uitgesproken als de ‘j’ in ‘journaal’ of de ‘g’ in ‘gel’. Aan het eind van een woord en voor een
stemloze medeklinker wordt de ‘ж’ stemloos uitgesproken als de ‘sj’ in ‘sjaal’.
жук
[ʒoek]
'kever'
нож
[noʃ]
‘mes’
ножка
[noʃka]
‘voetje’
з
De з wordt uitgesproken als de ‘z’ in ‘zaal’. Aan het eind van een woord en voor een stemloze
medeklinker wordt de ‘з’ stemloos uitgesproken als de ‘s’ in ‘bos’.
зуб
[zoep]
'tand, kies'
раз
[ras]
‘keer’
16
сказка
[skaska]
‘sprookje’
й
De й wordt uitgesproken als de ‘j’ in ‘jas’.
мой
[moj]
'mijn'
война
[vajna]
‘oorlog’
йогурт
[jogurt]
‘joeguert’
к
De к wordt uitgesproken als de ‘k’ in ‘kast’.Voor stemhebbende medeklinker wordt de ‘к’ stemhebbend
uitgesproken, als de ‘g’ in het Engelse ‘good’.
кот
[kot]
'kat'
ток
[tok]
‘stroom’
вокзал
[vagzal]
‘station’
л
De л wordt ongeveer uitgesproken als de ‘l’ in ‘lof’ (maar de harde л klinkt ‘dikker’ en ‘boller’ dan in het
Nederlands, vooral aan het eind van een word):
слово
[slovə]
'woord'
футбол
[futbol]
‘voetbal’
лев
[l’ef]
‘leeuw’
м
De м wordt uitgesproken als de ‘m’ in ‘maar’:
мост
[most]
'brug'
дом
[dom]
‘huis’
мир
[m’ir]
‘wereld’
н
De н wordt uitgesproken als de ‘n’ in ‘neus’:
нос
[nos]
'neus'
вагон
[vagon]
‘wagon’
нежность
[n’эʒnəst’]
‘tederheid’
п
De п wordt uitgesproken als de ‘p’ in ‘pak’:
пар
[par]
'stom'
17
суп
[soep]
‘soep’
пирог
[p’irok]
‘gebak’
р
De р wordt uitgesproken als een tongpunt-r. De ‘brouwende’ r, achter in de keel (huig-r), is niet per se
fout, maar klinkt on-Russisch:
рот
[rot]
'mond'
вор
[vor]
‘dief’
ряд
[r’at]
‘lijn’
с
De c wordt uitgesproken als de ‘s’ in ‘soep’:
суп
[soep]
‘soep’
нос
[nos]
'neus'
сирень
[s’ir’en’]
'lila'
т
De т wordt uitgesproken als de ‘t’ in ‘tas’. Voor stemhebbende medeklinker wordt de ‘т’ stemhebbend
uitgesproken, als de ‘d’ in het ‘dak’.
кот
[kot]
'kat'
ток
[tok]
‘stroom’
отдых
[oddyx]
‘rust’
ф
De ф wordt uitgesproken als de ‘f’ in ‘fiets’.
факт
[fakt]
'feit'
кофе
[kof’ə]
‘koffie’
х
De x wordt uitgesproken als de ‘ch’ in ‘chaos’ (als een ‘zachte g’):
хаос
[xaos]
'chaos'
мох
[mox]
‘mos’
ц
De ц wordt uitgesproken als de ‘ts’ in ‘tsaar’:
царь
[tsar’]
'tsaar'
отец
[at’ets]
‘mos’
18
ч
De ч wordt uitgesproken als de ‘tsj’ in ‘tsjonge’:
чай
[tʃaj]
'thee'
мяч
[m’atʃ]
‘bal’
In enkele gevallen wordt de ч uitgesproken als een ш, zoals in что [ʃto] ‘wat’, конечно [kan’eʃnə]
‘natuurlijk’ en скучно [skuʃnə] ‘saai’.
ш
De ш wordt achter in de keel uitgesproken, ongeveer als de ‘sj’ in ‘sjaal’, de ‘sh’ in ‘shampoo’ of de ‘ch’
шаг
[ʃak]
'thee'
наш
[naʃ]
‘bal’
щ
Van alle medeklinkers levert de uitspraak van de щ niet-Russen de meeste moeilijkheden op. De
uitspraak komt min of meer overeen met een lang aangehouden ш die vóór in de mond wordt
uitgesproken:
щука
[ɕoeka]
‘snoek’
борщ
[borɕ]
‘bittensoup’
мощность
[moɕnəs’t’]
‘kracht’
Dubbele medeklinkers
Als er een dubbele medeklinker staat vóór de klemtoon, wordt deze kort uitgesproken, bijna alsof er één
enkele medeklinker stond:
Россия
[rasijə]
‘Rusland’
Голландия
[gallandijə]
‘Holland’
Op het eind van een woord klinkt een dubbele medeklinker nog korter:
грамм
[gram]
‘gram’
In andere gevallen zijn duidelijk twee medeklinkers te horen:
масса
[massa]
‘massa’
нетто
[netto]
‘netto’
ранний
[rannij]
‘vroeg’
Het zachtteken ь en het hardteken ъ.
Het zachtteken ь en het hardteken ъ hebben geen eigen klankwaarde. De ь dient voornamelijk om aan
te geven dat de voorafgaande medeklinker zacht is (мать [mat’] ‘moeder’). Daarnaast kan het als
scheidingsteken voorkomen tussen een zachte medeklinker en е, ё, ю of я om aan te duiden dat er een
duidelijke j-klank te horen is (вьюга [v’oega] ‘sneeuwstorm’).
De ъ komt maar weinig voor. Voor de revolutie van 1917 werd het teken nog gebruikt aan het eind van
woorden om aan te geven dat de voorafgaande medeklinker hard was (домъ [dom] ‘huis’).
19
Tegenwording wordt het alleen gebruikt na voorvoegsels om aan te duiden dat de voorafgaande
medeklinker hard is, al wordt deze ook gevolgd door een zachte klinker (отъезд [otjest] ‘vertrek).
Literatuurlijst
W. Coster, J.Jager – ‘Holladski’ Russische invloeden op de Nederlandse taal en andersom, Het Spectrum,
2003
J.L.I. Fennell, M. Tengbergen, I.Michailova – Russisch voor zelfstudie, Het Spectrum, 2003
E.V. Kakorina, L.V. Kostyleva, T.V. Savchnko, O.V Cinojva, T.A. Shorina – Russische taal: stap per stap,
Drofa 2006 N. Vlasova – Russisch als tweede taal – Tel-Aviv 2003
Websites
Russisch als tweede taal voor kinderen http://assagames.com/nas/rus/
Russisch voor kinderen. http://www.petralingua.com/foreign-languages/online-russian-for-kids.php
Meertalige kinderen http://www.multilingual-kids.de/index.html
Meertalige onderwijs http://bilingual-online.net/
Russisch voor onze kinderen https://rus4chld.pushkininstitute.ru/#/
Russisch fuer Kinder http://www.russisch-fuer-kinder.de/vypusk.php
20