3003-масъала-2016

Химияи умумӣ
Боби 1. Мафҳумҳои асосии химия ва қонунҳои химиявӣ. Мол. Массаи
молярӣ. Ҳисоб аз рўи формула ва муодилаҳои химиявӣ.
Мисоли 1-1. Массаи молекулавии нисбии кислотаи сулфатро ҳисоб кунед.
Ҳал: Аr(H)=1, Ar(S)=32, Ar(O)=16.
Mr(H2SO4)=1 · 2+32+16 · 4=2+32+64=98
Мисоли 1-2. Массаи молярии ортофосфати калсийро ҳисоб кунед.
Ҳал: М(Са)=40 г/мол, М(Р)=31 г/мол, М(О)=16 г/мол.
М[Са3(РО4)2] = 40 · 3+(31+16 · 4) · 2=120+(31+64) · 2=120+95 · 2=120+190=310 г/мол.
Мисоли 1-3. Массаи 5 мол оксиди оҳан (III)-ро ҳисоб кунед.
Ҳал: М(Ғе)=56 г/мол, М(О)=16 г/мол.
Усули 1. М(Ғе2О3)= 56 · 2+16 · 3=112+48 =160 г/мол.
5 М(Ғе2О3)=5 · 160=800 г.
Усули 2. М(Ғе2О3)= 56 · 2+16 · 3=112+48 = 160 г/мол.
1 мол Ғе2О3 _________ 160 грамм аст,
5 мол Ғе2О3 ________ Х грамм аст.
5  160
Х
 800 г.
1
Усули 3. Аз рўи формулаи миқдори модда.
М(Ғе2О3)= 56 · 2+16 · 3=112+48 = 160 г/мол.
=m/M-формулаи миқдори модда, аз ин ҷо массаи моддаро меёбем:
m =  . M=5 · 160=800 г.
Мисоли 1-4. 316 грамм перманганати калий чанд молро ташкил медиҳад?
Ҳал: М(К)=39 г/мол, М(Mn)=55 г/мол, М(О)=16 г/мол.
Усули 1. М(КMnO4)= 39+55+16 · 4=39+55+64 = 158 г/мол.
158 г KMnO4 _________ 1 молро ташкил медиҳад,
316 г KMnO4 ________ X молро ташкил медиҳад.
316  1
Х
 2 мол.
158
Усули 2. Аз рўи формулаи миқдори модда.
M(KMnO4)= 39+55+16 · 4=39+55+64 = 158 г/мол.
m 316


 2 мол.
M 158
Мисоли 1-5. Дар 204 грамм оксиди алюминий чанд грамм алюминий мавҷуд аст?
Ҳал: M(Al)= 27 г/мол, M(O)=16 г/мол.
M(Al2O3)=27 · 2+16 · 3=54+48=102 г/мол.
Аз рўи массаи молярӣ маълум аст, ки дар 102 грамм (массаи 1 мол) оксиди алюминий 54
грамм алюминий мавҷуд аст, он гоҳ барои ёфтани массаи алюминий дар 204 грамм оксиди
алюминий таносуб тартиб медиҳем:
Дар 102 грамм Al2O3 __________54 г Al мавҷуд аст,
Дар 204 грамм Al2O3 __________ X г Al мавҷуд аст.
204  54
Х
 108 г.
102
Мисоли 1-6. Дар 404 грамм тетраборати натрий Na2B4O7 чанд мол бор мавҷуд аст?
Ҳал: М(Na)= 23 г/мол, M(B)=11 г/мол, M(O)=16 г/мол.
M(Na2B4O7)=23 · 2+11 · 4+16 · 7=46+44+112=202 г/мол.
Аз рўи массаи молярӣ бармеояд, ки дар 1 мол моддаи Na2B4O7, ки массаи он ба 202 грамм
баробар аст, 2 мол натрий, 4 мол бор ва 7 мол оксиген мавҷуд аст. Миқдори борро дар 404
грамм Na2B4O7 таносуб тартиб дода меёбем:
Дар 202 г Na2B4O7 __________ 4 мол бор мавҷуд аст,
Дар 404 г Na2B4O7 __________ X мол бор мавҷуд аст.
404  4
 8 мол.
202
Мисоли 1-7. Дар 500 грамм купороси мис CuSО4·5H2O чанд мол об мавҷуд аст?
Ҳал: M(Cu)= 64 г/мол, M(S)=32 г/мол, M(H)=1 г/мол, M(O)=16 г/мол.
M(CuSO4 · 5H2O)=64+32+16 · 4+5(1 · 2+16)=64+32+64+5 · 18=160+90=250 г/мол.
Аз рўи массаи молярӣ ва формулаи купороси мис бармеояд, ки дар 1 мол моддаи
CuSO4·5H2O, ки массаи он ба 500 грамм баробар аст, 5 мол об мавҷуд аст. Миқдори обро дар
500 грамм CuSO4·5H2O таносуб тартиб дода меёбем:
Дар 250 г CuSO4·5H2O __________ 5 мол об мавҷуд аст,
Дар 500 г CuSO4·5H2O __________ X мол об мавҷуд аст.
505  5
Х
 10 мол.
250
Мисоли 1-8. Дар 800 мл оксигени моеъ (зичиаш 1,14 г/мл) чанд мол оксиген мавҷуд аст?
Ҳал: m  V  ρ  800 1,14  912 г.
M(O2) = 32 г/мол.
m 912


 28,5 мол.
M 32
Ё ки: 32 г О2 ________ 1 мол аст,
912 г О2 _______ Х мол аст.
912  1
Х
 28,5 мол.
32
Мисоли 1-9. Таҳлили химиявӣ нишон дод, ки дар 33 грамм оксиди карбон 9 грамм карбон
мавҷуд аст. Формулаи оксиди карбонро муайян кунед.
Дар аввал ёфтан лозим аст, ки дар 33 грамм оксиди карбон чӣ қадар оксиген мавҷуд
аст, 33 г СхОу-9 г карбон = 24 г оксиген.
Дода шудааст:
С-9г
9
24
9 24
0,75 1,5
Х:У 
:
 :
 0,75 : 1,5 
:
 1: 2
О - 24 г
М(С) М(О) 12 16
0,75 0,75
СхОу=?
Маълум гашт, ки модда СО2 - оксиди карбон (IV) будааст.
Мисоли 1-10. Формулаи молекулавии моддаро, ки нисбати массаи онҳо чунин аст:
mFe:mS:mO=7:4:8 ёфта, массаи молекулавии нисбии онро ҳисоб кунед.
Дода шудааст:
7
4
8
7 4 8
Х :У:Z 
:
:
 : : 
mFe - 7
М(Fe) М(S) М(О) 56 32 16
mS - 4
0,125 0,125 0,5
mO - 8
 0,125 : 0,125 : 0,5 
:
:
 1:1: 4
FexSуOz=?
0,125 0,125 0,125
Х
Маълум гашт, ки формулаи модда FeSO4 будааст.
Mr(FeSO4)=56+32+64=152
Мисоли 1-11. Ҳиссаи массаи элементҳоро бо ҳисоби фоиз дар сулфиди алюминий ҳисоб
кунед.
Ҳал: Ar(Al)=56, Ar(S)=32.
Усули 1. Бо ёрии таносуб. Мr(Al2S3)= 27·2+32·3=54+96 =150
150 ҳиссаи массаи Al2S3 ______________ 100%-ро ташкил медиҳад,
54 ҳиссаи массаи Al дар Al2S3 ________ Х%-ро ташкил медиҳад.
54  100
Х
 36% Al .
150
150 ҳиссаи массаи Al2S3 ______________ 100%-ро ташкил медиҳад,
96 ҳиссаи массаи S дар Al2S3 ________ У%-ро ташкил медиҳад.
96  100
У
 64% S .
150
Ё ки 100%-36% Al = 64% S.
Усули 2. Бо ёрии формула. Мr(Al2S3)= 27·2+32·3=54+96 =150
2Ar(Al)  100% 2  27  100 5400
ω%(Al) 


 36% Al .
Mr(Al 2S3)
150
150
3Ar(S)  100% 3  32  100 9600


 64% S .
Mr(Al 2S3)
150
150
Мисоли 1-12. Ҳиссаи массаи сулфати мис (II) ва обро (бо %) дар купороси мис муайян кунед:
Ҳал: Формулаи купороси мисро навишта, ҳиссаи массаи сулфати мис (II) ва обро дар он бо
ёрии таносуб муайян мекунем: CuSO4·5Н2O; Ar(Cu)=64, Ar(S)=32, Ar(O)=16, Ar(H)=1.
Мr(CuSO4·5Н2O)= 64+32+64+5·18=160+90=250
250 ҳиссаи массаи CuSO4·5Н2O ____________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
160 ҳиссаи массаи CuSO4 дар CuSO4·5Н2O_________ Х%-ро ташкил медиҳад.
160  100
Х
 64% CuSO4.
250
250 ҳиссаи массаи CuSO4·5Н2O ____________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
90 ҳиссаи массаи Н2О дар CuSO4·5Н2O___________ У %-ро ташкил медиҳад.
90  100
У
 36% Н2O.
250
Мисоли 1-13. Формулаҳои оддитарини моддаи химиявиро муайян карда, массаи молекулавии
нисбии онро ҳисоб кунед, агар таркиби фоизии элементҳои модда чунин бошанд: Ca-40%, C12%, O-48%.
Дода шудааст:
40
12
48
40 12 48
Х :У:Z 
:
:
 : :  1: 2 : 3
Ca - 40%
Ar(Ca) Ar(C) Ar(О) 40 12 16
C - 12%
О - 48%
Mr(CaCO3) = 40+12+48 = 100.
СаxСуOz=?
Мисоли 1-14. Зичии гази нитрогенро нисбат ба гидроген ҳисоб кунед.
Mr(N 2) 28

 14
Ҳал: D 
Mr(H 2) 2
Мисоли 1-15. Зичии газ нисбат ба гелий ба 16 баробар аст. Массаи молекулавии нисбии газро
муайян кунед.
Mr(газ)
 16 Mr(газ) = 16 · Mr(He) = 16 · 4 = 64
Ҳал: D 
Mr(He)
Мисоли 1-16. Зичии газ нисбат ба оксиген ба 2 баробар аст. Зичии ин газро нисбат ба гидроген
муайян кунед.
Ҳал: Аввал массаи молекулавии нисбии газро муайян карда, сипас зичии онро нисбат ба
гидроген ҳисоб мекунем:
Mr(газ)
D
 2 Mr(газ) = 2 · Mr(О2) = 2 · 32 = 64
Mr(О 2)
Mr(газ) 64
D

 32
Mr(H 2)
2
Мисоли 1-17. Массаи 0,2 мол X2O3 ба 32 грамм баробар аст. Элементи Х-ро муайян кунед.
Усули 1. Ҳал: Массаи 1 мол Х2О3-ро муайян мекунем:
0,2 мол Х2О3 ______________ 32 г аст,
1 мол Х2О3 _______________ Х г аст.
1  32
Х
 160 г . Маълум шуд, ки массаи молярии модда ба 160 г/мол баробар
0,2
аст. Элементи Х-ро меёбем:
М(Х2О3)=160 г/мол
2Х + 48 = 160
2Х = 160 - 48
2Х = 112
Х = 56 Ar(Fe) = 56 ё M(Fe) = 56 г/мол. Элементи Х - Fe (оҳан).
Усули 2. Ҳал: Муодила тартиб дода элементи Х-ро муайян мекунем:
0,2(Х2О3)=32 г
0,2(2х + 48) = 32
0,4х + 9,6 = 32
0,4х = 32 - 9,6
ω %(S) 
0,4х = 22,4
22,4
х
 56 г M(Fe) = 56 г/мол. Элементи Х - Fe (оҳан).
0,4
Мисоли 1-18. Массаи 0,15 мол Me(OH)2 ва 0,7 мол Me(OH)3 ба 85 грамм баробар аст.
Формулаи асосҳои номаълумро муайян кунед.
Ҳал: Муодилаи якномаълума тартиб дода, формулаи асосҳои номаълумро меёбем:
0,15[Me(OH)2] + 0,7[Me(OH)3] = 85
0,15(х + 34) + 0,7(х + 51) = 85
0,15х + 5,1 + 0,7х + 35,7 = 85
0,85х + 40,8 = 85
0,85х = 85 - 40,8
0,85х = 44,2
44,2
х
 52 Ar(Сr) = 52. Формулаи асосҳои номаълум: Сr(ОН)2 ва Сr(ОН)3.
0,85
Мисоли 1-19. Зичии омехтаи оксиди карбон (II) ва оксиди карбон (IV) нисбат ба гидроген ба
16 баробар аст. Ҳиссаи ҳаҷмии оксидҳоро дар омехта (бо фоиз) муайян кунед.
Усули 1. Ҳал: Массаи молекулавии нисбии оксидҳоро ҳисоб мекунем:
Мr(СО) = 28; Мr(СО2) = 44.
Аз рўи зичии нисбӣ массаи молекулавии нисбии миёнаи оксидҳоро меёбем:
Mr миёнаи (СО ва СО 2)
DН2 
 16
Mr(Н 2)
Mr миёнаи (СО ва СО2) = 16 · Mr(Н2) = 16 · 2 = 32.
Муодилаи якномаълума тартиб дода, ҳиссаи ҳаҷмии оксидҳоро бо фоиз дар омехта меёбем:
%(СО) = 28 х%
%(СО2) = 44(100% - х%)
28х%  44(100  х%)
Mr миёна 
 32
100%
28х + 44(100-х) = 32 · 100
28 х + 4400 - 44 х = 3200
28 х - 44 х = 3200 - 4400
-16 х = -1200
 1200
х
 75% СО
- 16
%(СО2) = (100% - х%) = 100 - 75 = 25% СО2.
Усули 2. Ҳал: Аз рўи зичии нисбӣ массаи молекулавии нисбии миёнаи оксидҳоро муайян
мекунем:
Mr миёнаи (СО ва СО 2)
DН2 
 16
Mr(Н 2)
Mr миёнаи (СО ва СО2) = 16 · Mr(Н2) = 16 · 2 = 32.
Массаи молекулавии нисбии оксидҳоро ҳисоб карда, ҳиссаи ҳаҷми СО-ро бо Х ва ҳиссаи
ҳаҷми СО2-ро бо У ва суммаи ҳиссаи ҳаҷмии оксидҳоро 1 мол ифода карда, системаи муодила
тартиб дода, ҳиссаи ҳаҷмии оксидҳоро дар омехта меёбем:
Мr(СО) = 28; Мr(СО2) = 44.
28х  44у  32

 х  у  1 мол
28х  44у  32

 х  у  1 мол  28
 28х  44у  32

- 28х  28 у  - 28
16у = 4
4
у
 0,25 мол СО2.
16
х + у = 1 ҳисса
х = 1 - 0,25 = 0,75 мол СО.
Ҳиссаи ҳаҷмии оксидҳоро бо фоиз дар омехта ҳисоб мекунем (ҳиссаи ҳаҷмӣ ба ҳиссаи
молӣ баробар аст):
1 мол омехта ______________100%-ро ташкил медиҳад,
0,75 мол CO _______________ Х%-ро ташкил медиҳад.
0,75  100
Х
 75% СO.
1
1 мол омехта _______________100%-ро ташкил медиҳад,
0,25 мол CO2 ________________ У%-ро ташкил медиҳад.
0,25  100
У
 25% СO2.
1
Усули 3. Ҳал: Массаи молярии омехтаи додашударо меёбем:
DH2 = 16; М = 2DH2 = 2 · 16 = 32 г/мол; m = 32 · 1 = 32 г.
Маълум шуд, ки 32 г омехта 22,4 л ҳаҷмро (ш.м.) ишғол мекунад.
Массаи оксиди карбон (II)-ро бо m1 ифода мекунем, он гоҳ массаи оксиди карбон (IV) ба
(32 - m1) г баробар мешавад. Ҳаҷми оксиди карбон (II)-ро бо V1 ифода кунем, он гоҳ ҳаҷми
оксиди карбон (IV) ба (22,4 - V1) л баробар мешавад.
Ҳаҷми молии газҳоро (дар ш.м.) истифода бурда, таносуб тартиб медиҳем:
М(СО) = 28 г/мол; М(СО2) = 44 г/мол.
28 22,4
а) 28 г СО ________ 22,4 л ҳаҷмро ишғол мекунад

m1 г СО ________ V1 л ҳаҷмро ишғол мекунад
m1
V1
б) 44 г СО2 _____________ 22,4 л ҳаҷмро ишғол мекунад
(32-m1) г СО2 ________ (22,4-V1) л ҳаҷмро ишғол мекунад
44
22,4

32  m 1 22,4  V1
Аз таносуби «а» m1-ро ёфта, ба таносуби «б» гузошта, ҳаҷмҳои СО ва СО2-ро дар омехта
меёбем:
28  V1
m1 
22,4
44
22,4

32  m 1 22,4  V1
44(22,4 - V1) = 22,4(32 - m1)
28  V1
44(22,4 - V1) = 22,4(32 )
22,4
985,6 - 44V1 = 716,8 - 28V1
985,6 - 716,8 = - 28V1 + 44V1
268,8 = 16V1
268,8
V1 
 16,8 л СО.
16
Ҳаҷми СО2 дар омехта ба: 22,4 - V1 = 22,4 - 16,8 = 5,6 л баробар аст.
Ҳиссаи ҳаҷми СО ва СО2-ро дар омехтаи оксидҳо меёбем:
22,4 л омехта __________ ба 100% баробар аст,
16,8 л CO ________________ ба Х % баробар аст.
16,8  100
Х
 75% СO.
22,4
22,4 л омехта ___________100%-ро ташкил медиҳад,
5,6 л CO2 _________________ У%-ро ташкил медиҳад.
5,6  100
У
 25% СO2. Ё ки 100% - 75% = 25% СО2.
22,4
Усули 4. Ҳал: Аввал зичии нисбии ҳар як газро нисбат ба гидроген ҳисоб мекунем:
Mr(СО) 28
DН2 

 14
Mr(Н 2)
2
Mr(СО 2) 44

 22
Mr(Н 2)
2
X1=22; X2=14; Х3=16
Формулаи қоидаи омехтакуниро истифода бурда, нисбати ҳаҷмҳои газҳои СО ва СO2ро дар омехта ҳисоб мекунем:
DН2 
Х1 = 22
Х3 - Х2 = 16 - 4 = 2
V(CO2)
Х 1 - Х3 = 22 -16 = 6
V(CO)
Х3 = 16
Х2 = 14
V(CO) X 1  X 3 22  16 6 3


  ; яъне омехта аз 3 ҳиссаи ҳаҷми оксиди карбон (II) СО ва 1
V(CO 2) X 3  X 2 16  14 2 1
ҳиссаи ҳаҷми оксиди карбон (IV) иборат аст. Ҳиссаи ҳаҷмии умумии омехта 3+1=4 мебошад.
Аз рўи нисбатҳои мазкур ҳиссаи массаи оксидҳоро дар омехта муайян мекунем:
3  100% 300
1  100% 100
ω% СО 2 
ω% СО 


 75%
 25%
3 1
4
3 1
4
Мисоли 1-20. Зичии омехтаи газие, ки аз 75% нитроген, 20% оксиген, 3% оксиди нитроген
(II), 1% оксиди нитроген (IV), 0,5% оксиди карбон (II) ва 0,5% неон иборат аст, нисбат ба ҳаво
муайян кунед.
Усули 1. Ҳал: Массаи молекулавии нисбии миёнаи омехтаи газиро ёфта, сипас онро нисбат ба
гидроген ҳисоб мекунем:
75%  M(N 2)  20%  M(O 2)  3%  M(NO)  1%  M(NO 2)  0,5%  M(CO)  0,5%  M(Ne)
М миёна 
=
100%
75  28  20  32  3  30  1 46  0,5  28  0,5  20 2900

 29 г/мол.
=
100
100
M миёна 29
D хаво 

1
М(хаво)
29
Усули 2. Аз рўи массаи молекулавии нисбии моддаҳо ва ҳиссаи массаҳои додашуда ҳиссаи
массаи омехтаро меёбем:
Mr(N2) = 28
Mr(О2) = 32
____
28 ҳисса
100%
32 ҳисса _____ 100%
Х ҳисса _____ 75%
У ҳисса ______ 20%
32  20
28  75
Х
У
 6,4
 21
100
100
Mr(NO) = 30
30 ҳисса ____ 100%
Z ҳисса ______ 3%
30  3
Z
 0,9
100
Mr(NO2) = 46
46 ҳисса _____ 100%
А ҳисса _____ 1%
46  1
А
 0,46
100
Mr(СО) = 28
Mr(Ne) = 20
_____
28 ҳисса
100%
20 ҳисса ______ 100%
______
Б ҳисса
0,5%
В ҳисса ________ 0,5%
28  0,5
20  0,5
Б
 0,14
В
 0,1
100
100
Mr умумӣ = М умумӣ = m ҳиссаҳо = 21+6,4+0,9+0,46+0,14+0,1 = 29.
Mr умуми 29
D хаво 

1
Мr(хаво)
29
Мисоли 1-21. Ҳангоми таъсири 1,3 грамм металли дувалента бо маҳлули кислота 0,448 литр
гидроген (ш. м.) хориҷ шуд. Ин металлро муайян кунед.
Усули 1. Ҳал: Мувофиқи валенти металл муодилаи реаксияро навишта металли номаълумро
меёбем:
0,448 л
1,3 г
Ме  2HCl  MeCl   H  
Хг
22,4 л
________
Аз 1,3 г Ме
0,448 л Н2 хориҷ мешавад,
Аз Х г Ме __________ 22,4 л Н2 хориҷ мешавад.
1,3  22,4 29,12
Х

 65 г. M(Zn) = 65 г/мол.
0,448
0,448
Усули 2. Мувофиқи қонуни эквивалентҳо эквивалент ва массаи атомии нисбии металлро
меёбем. Агар валенти металл нишон надода шуда бошад ҳам чунин масъалаҳоро мувофиқи
қонуни эквивалентҳо бо осонӣ ҳал кардан мумкин аст. Эквиваленти элемент гуфта, ҳамон
миқдори массавии онро меноманд, ки ҳангоми реаксияҳои химиявӣ метавонад 1 грамм
гидроген ё ки 8 грамм атомҳои оксигенро пайваст ё иваз менамояд ва бо чунин формула ифода
мегардад:
m 1 Э1 дар ин ҷо: m - массаи металли таъсиркунанда; m - массаи гидрогени хориҷшуда; :

1
2
m 2 Э2
Э1 - эквиваленти металл; : Э2 – эквиваленти гидроген.
Массаи 0,448 л гидрогенро ҳисоб карда, сипас аз рўи маълумотҳо эквиваленти металлро
муайян мекунем:
М(Н2) = 2 г/мол
22,4 л Н2 дар ш.м. ________ 2 г аст,
0,448 л Н2 дар ш.м. _______ Х г аст.
0,448  2 0,896
Х

 0,04 г.
22,4
22,4
mMe = 1,3 г. ЭMe = ?.
mН = 0,04 г. ЭН = 1,3 г.
m М е  ЭМ е
m Н ЭН
1,3  1
1,3 ЭМе
Э Ме 
 32,5

0,04
0,04
1
Ar(Me) = Э · В(валент) = 32,5 · 2 = 65
Ar(Zn) = 65
Мисоли 1-21. Оксиди металл 30% оксиген дорад. Массаи эквивалентии металл ва формулаи
оксидро муайян кунед.
Ҳал: Агар элемент бо оксиген пайвастагӣ ҳосил намояд, он гоҳ эквиваленти элементи худи
аз ҳамон оксид муайян карда мешавад. Маълум аст, ки оксиди металл 30% оксиген дорад, он
гоҳ ҳиссаи массаи металл дар он: 100% - 30% = 70% аст. Оксиди металл 70% металл ва 30%
оксиген доштааст, яъне ин чунин маъно дорад, ки дар 100 г оксиди металл 70 г металл ва 30 г
оксиген мавҷуд аст. Ҳамин тариқ:
mMe =70 г. ЭMe = ?.
mО = 30 г. ЭО = 8 г.
m М е  ЭМ е
m О ЭО
70 Э Ме
70  8

Э Ме 
 18,666
30
8
30
Азбаски валенти металл дар оксид гуфта нашудааст, бинобар ин то ҳосил шудании массаи
атомии нисбии металл формулаи Ar(Me) = Э · В(валент)-ро истифода мебарем. Агар металл
яквалента бошад, он гоҳ: Ar(Me) = Э · В = 18,666 · 1 = 18,666 мешавад, ки металл бо чунин
массаи атомии нисбӣ вучуд надорад. Пас валенти металлро дувалента мегирем, он гоҳ: Ar(Me)
= Э · В = 18,666 · 2 = 37,332 мешавад, ки металл бо чунин массаи атомии нисбӣ нест.
Металлро севалента ҳисоб карда, массаи атомии нисбии металлро муайян мекунем: Ar(Me) =
Э · В = 18,666 · 3 = 55,998  56. Массаи атомии нисбии оҳан ба 56 баробар аст ва дар ҳақиқат
ҳам оҳан дар пайватагиҳояш севалента шуда метавонад. Хулоса, массаи эквивалентии металл
ба ЭМе = mЭMe = 18,666 г ва формула оксиди металл Fe2O3 будааст.
Мисоли 1-22. Ҳангоми сўхтани 1,7 грамм моддаи номаълум 3,2 г оксиди сулфур (IV) ва 0,9 г
об ҳосил шуд. Формулаи моддаи номаълумро муайян кунед.
Ҳал: Массаи сулфур ва гидрогени таркиби моддаи номаълумро муайян мекунем:
Х г 3,2 г
32  3,2
S  SО2
Х
 1,6 г S.
32 г
64 г
64
Уг
0,9 г
2Н  Н 2О У  2  0,9  0,1 г Н.
2г
18 г
18
Массаи сулфур ва гидрогенро ҷамъ мекунем: Х + У = 1,6 + 0,1 = 1,7 г. Массаи сулфур ва
гидроген ба массаи моддаи номаълум баробар шуд, он гоҳ моддаи номаълум танҳо аз гидроген
ва сулфур иборат аст. Формулаи моддаи номаълумро меёбем:
H - 0,1 г
0,1
1,6
0,1 1,6
0,1 0,05
Х:У 
:

:
 0,1 : 0,05 
:
 2 :1
S - 1,6 г
М(Н) М(S)
1 32
0,05 0,05
HхSу=?
Маълум гашт, ки модда H2S - гидрогенсулфид будааст.
Мисоли 1-23. Алюминий бо бром фаъолона бо сўзиш ба реаксия дохил шуда, ба бромиди
алюминий табдил меёбад. Массаи броми ба реаксия дохилшуда ва массаи бромиди
алюминийе, ки дар натиҷаи пурра таъсир кардани 5,4 грамм алюминий бо миқдори барзиёди
бром ҳосил шудааст, ҳисоб кунед.
Ҳал: Муодилаи реаксияи дахлдорро навишта, маълумоти додашударо гузошта, массаи
броми сарфшуда ва массаи бромиди алюминийи ҳосилшударо муайян мекунем:
5,4 г Х г
Уг
2Al + 3Br 2 = 2AlBr 3
54 г 480 г 534 г
54 г Al бо ________ 480 г Br2 ба реаксия дохил мешавад,
5,4 г Al бо ________ Х г Br2 ба реаксия дохил мешавад.
5,4  480
Х
  г Br 2.

Аз 54 г Al ________ 534 г AlBr3 ҳосил мешавад,
Аз 5,4 г Al ________ У г AlBr3 ҳосил мешавад.
5,4  534
У
 , г AlBr 3.

Мисоли 1-24. Ҳангоми таъсири 7 грамм оҳан ва 8 грамм сулфур чанд грамм сулфиди оҳан (II)
ҳосил мешавад. Кадом модда ва чӣ қадар боқӣ мемонад?
Ҳал: Муодилаи реаксияи дахлдорро навишта, маълумоти додашударо гузошта, миқдори
барзиёди яке аз моддаро ёфта, массаи сулфиди оҳан (II)-и ҳосилшударо муайян мекунем:
7г
8г
Xг
m

m



 , мол.
Fe  S  FeS


 , мол.
M (Fe ) 
M (S) 
56 г 32 г 88 г
Маълум шуд, ки сулфур миқдоран барзиёд гирифта шудааст ва баъди реаксия боқӣ хоҳад
монд. Азбаски миқдори сулфур барзиёд аст, бинобар ин барои ҳисоб кардани массаи сулфиди
оҳан (II) массаи оҳан ба назар гирифта мешавад:
Аз 56 г Fe ______ 88 г FeS ҳосил мешавад,
Аз 7 г Fe ________ X г FeS ҳосил мешавад.
7  88
X
  г FeS.

Массаи сулфури ба реаксия дохилшударо ҳисоб карда, массаи сулфури боқимондаро меёбем:
7г
Уг
Fe  S  FeS
56 г 32 г
56 г Fe бо ________ 32 г S ба реаксия дохил мешавад,
7 г Fe бо __________ Уг S ба реаксия дохил мешавад.
7  32
У
  г S.

Баъди реаксия: 8 - 4 = 4 г сулфур боқӣ мемонад.
Мисоли 1-25. Дар натиҷаи сўхтани омехтаи 44 грамм сулфиди оҳан (II) ва 60 г колчедани оҳан
ё сулфур FeS2 чанд грамм оксиди оҳан (III) ҳосил шуда, чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) оксиди сулфур
(IV) хориҷ мешавад? Ҳисоб кунед, ки чӣ қадар ҳаҷм ҳаво сарф мешавад.
Ҳал: Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро навишта, маълумотҳои додашударо ба муодилаи
реаксия гузошта, ҳаҷми оксигени сарфшуда, массаи оксиди оҳан (III)-и ҳосилшуда ва ҳаҷми
оксиди сулфур (IV)-и хориҷшударо меёбем:
Z л
44 г
Х 1 л У1 г
а). 4FeS  7O2  Fe O   4SO2 
352 г 156,8 л 320 г
89,6 л
______
Ҳангоми сўхтани 352 г FeS
156,8 л О2 сарф мешавад,
Ҳангоми сўхтани 44 г FeS ________ Х1 л О2 сарф мешавад.
44  156,8
Х 
 , л O 2.

Ҳангоми сўхтани 352 г FeS ______ 320 г Fe2О3 ҳосил мешавад,
Ҳангоми сўхтани 44 г FeS ________ У1 г Fe2О3 ҳосил мешавад.
44  320
У 
  г Fe 2O 3.

Ҳангоми сўхтани 352 г FeS ______ 89,6 л SО2 хориҷ мешавад,
Ҳангоми сўхтани 44 г FeS ________ Z1 л SО2 хориҷ мешавад.
44  89,6
Z 
 , л SO2.

Z л
60 г
Х2 л
У2 г
б). 4FeS 2  11O2  Fe O   8SO2 
480 г 246,4 л 320 г
179,2 л
______
Ҳангоми сўхтани 480 г FeS2
246,4 л О2 сарф мешавад,
________
Ҳангоми сўхтани 60 г FeS2
Х2 л О2 сарф мешавад.
60  246,4
Х 
 , л O 2.

Ҳангоми сўхтани 480 г FeS2 ______ 320 г Fe2О3 ҳосил мешавад,
Ҳангоми сўхтани 60 г FeS2 ________ У2 г Fe2О3 ҳосил мешавад.
60  320
У 
  г Fe 2O 3.

Ҳангоми сўхтани 480 г FeS2 ______ 179,2 л SО2 хориҷ мешавад,
Ҳангоми сўхтани 60 г FeS2 ________ Z2 л SО2 хориҷ мешавад.
60  179,2
Z 
 , л SO2.

Массаи умумии оксиди оҳан (III)-и ҳосилшударо ҳисоб мекунем:
mFe2O3 = У1 + У2 = 40 + 40 = 80 г.
Ҳаҷми умумии оксиди сулфур (IV)-и хориҷшударо меёбем:
VSO2 = Z1 + Z2 = 11,2 + 22,4 = 33,6 л.
Ҳаҷми умумии оксигени сарфшударо меёбем:
VO2 = Х1 + Х2 = 19,6 + 30,8 = 50,4 л.
Ҳаҷми окигенро дар ҳаво 21% ҳисоб карда, ҳаҷми ҳавои сарфшударо меёбем:
Дар 100 л ҳаво __________ 21 л О2 мавҷуд аст,
Дар Х л ҳаво _____________ 50,4 л О2 мавҷуд аст.
100  50,4
Х
  л ҳаво.

Мисоли 1-26. Баъд аз тарконидани 50 мл омехтаи гидроген ва оксиген 8 мл газ боқӣ монд.
Дар гази боқимонда чўбчаи нимсўз аланга гирифт. Ҳиссаи ҳаҷми ҳар як газро дар омехтаи
аввала муайян кунед.
Ҳал: Мувофиқи шарти масъала 8 мл газе боқӣ мондааст, ки дар он чўбчаи нимсўз аланга
мегирад. Чўбчаи нимсўз бошад дар гази ба сўзиш ёрирасон - оксиген дармегирад.
Ҳаҷми газҳои ба ҳам таъсир кардаро меёбем: 50 мл - 8 мл О2 = 42 мл.
Муодилаи реаксияро навишта, аз рўи нисбати ҳаҷмии газҳо ҳаҷми ҳар як гази ба реаксия
дохилшударо меёбем:
2Н 2  О 2  2Н 2О
2V
1V
Нисбати ҳаҷми газҳои ба реаксия дохилшаванда 2 : 1 аст. Як ҳаҷми газҳои ба реаксия
дохилшударо меёбем: 42 мл : 3V = 14 мл.
Ҳаҷми гази гидроген: 2V = 2 · 14 = 28 мл.
Ҳаҷми гази оксиген: 1V = 1 · 14 = 14 мл.
Ҳаҷми гази оксиген дар омехтаи аввала: 14 мл + 8 мл(боқимонда) = 22 мл.
Ҳиссаи ҳаҷми газҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб мекунем:
50 мл омехтаи газҳо __________ 100%-ро ташкил медиҳад,
28 мл Н2 дар омехта __________ Х%-ро ташкил медиҳад,
28 100
Х
 % Н 2.

50 мл омехтаи газҳо __________ 100%-ро ташкил медиҳад,
22 мл О2 дар омехта __________ У%-ро ташкил медиҳад,
22  100
У
 % О2.

Мисоли 1-27. Элементҳои номаълуми Х ва Y пайвастагиҳои X2YO4 (ҳиссаи массаи оксиген
32,99%) ва X2Y2O7 (ҳиссаи массаи оксиген 38,09%)-ро ҳосил мекунанд. Элементҳои X ва Y-ро
муайян кунед.
Усули 1. Барои ҳисоб 100 г намунаи моддаи X2YO4 -ро интихоб мекунем. Массаи оксиген
ва миқдори оксигени атомариро дар ин намуна ҳисоб мекунем:
m(O) = m(X2YO4) · %(O)
m(O) = 100 · 0,3299 = 32,99 г.
m(O) 32,99


 2,06 мол.
M(O)
16
Аз формулаи моддаи X2YO4 бармеояд:
(O) 2,06

 0,515 мол.
4
4
Массаи молярии моддаи X2YO4 бошад:
m(X 2YO 4) 100
M ( X 2 YO 4) 

 194 г/мол.
(X 2YO 4) 0,515
Формулаи моддаи номаълуми X2YO4-ро истифода бурда менависем:
M(X2YO4) = 2M(x)+M(y)+4M(O)
Аз ин ҷо ҳосил мекунем:
2M(x)+M(y)+4 · 16 = 194 (a)
Айнан чун дар боло барои ҳисоб намунаи 100 г моддаи X2Y2O7-ро интихоб намуда, массаи
молярии ин моддаро ҳисоб мекунем:
m(O) = m(X2Y2O7) · %(O)
m(O) = 100 · 0,3809 = 38,09 г.
m(O) 38,09


 2,38 мол.
M(O)
16
(O) 2,38
( Х 2YO 4) 

 0,34 мол.
7
7
m(X 2Y2O7) 100
M ( X 2 YO 4) 

 294 г/мол.
(X 2Y2O7) 0,34
Аз формулаи моддаи пайвастагии X2Y2O7 бармеояд:
M(X2Y2O7) = 2M(x)+2M(y)+7M(O)
Аз ин ҷо ҳосил мекунем:
2M(x)+2M(y)+7 · 16 = 294 (б)
( Х 2YO 4) 
Системаҳои муодилаҳои (а) ва (б)-ро ҳал намуда, ҳосил мекунем:
2М(х)
 М(у)  4  16  194


2М(х)  2М(у)  7  16  294
 2М(х)  М(у)  64  194  1

2М(х)  2М(у)  112  294
 - 2М(х) - М(у)  64  - 194

2М(х)  2М(у)  112  294
M(y) + 48 = 100
M(y) = 52
M(Cr) = 52 г/мол.
2M(x)+M(y)+64 = 194
2M(x)+52+64 = 194
194 - 52 - 64
М ( х) 
 39 M(K) = 39 г/мол.
2
Ҳамин тариқ, Х-калий буда, Y-хром мебошад.
Усули 2. Маълум аст, ки барои муайян кардани ҳиссаи массаи элементҳо бо фоиз дар
моддаҳо формулаи зерин:
n  Ar(Э)
ω % (Э) 
100% истифода бурда мешавад.
Mr(модда)
Дар формулаи мазкур n-адади атомҳои элементи дилхоҳи модда.
Маълумотҳои дар масъала овардашударо ба ин формула гузошта, Mr-и моддаҳои
номаълумро ҳисоб мекунем:
4  Ar(O)
ω%(O) 
 100%
Mr(X 2YO 4)
4  16
33 %(O) 
100%
Mr(X 2YO 4)
4  16  100% 6400
Mr(X 2YO 4) 

 194
32,99
32,99
Айнан ҳамин тариқ массаи молекулавии нисбии моддаи X2Y2O7-ро меёбем:
7  Ar(O)
ω%(O) 
100%
Mr(X 2Y 2O 7)
7  16
38,09 %(O) 
100%
Mr(X 2Y2O7)
7  16  100% 11200
Mr(X 2Y2O7) 

 294
38,09
38,09
Дар моддаи X2YO4 нисбат аз моддаи X2Y2O7 як атоми Y кам буда, 3 атоми оксиген зиёд
аст. Аз рўи ин нисбатҳо элементҳои номаълуми X ва Y-и моддаҳоро меёбем:
Mr(X2YO4) + Ar(Y) + 3Ar(O) = Mr(X2Y2O7)
194 + Y + 48 = 294
Ar(Y) = 294 - 194 - 48 = 52, пас Y-ин элементи хром аст.
Аз формулаи дилхоҳи додашуда Ar(X)-и номаълуми моддаро меёбем:
Mr(X2YO4) = 194
2X+52+64 = 194
2X = 194 - 52 - 64
X = 78/2 = 39 Ar(K) = 39 , пас X - элементи калий будааст.
Усули 3. 1). Аз рўи шарти масъала бармеояд, ки моддаи X2YO4 32,99% оксиген дорад, яъне
ин чунин маъно дорад, ки 100 грамми ин модда 32,99 грамм оксиген дорад. Дар 1 мол
пайвастаи номаълуми X2YO4 бошад, 4 мол оксиген ё ки 64 грамм оксиген мавҷуд аст. Таносуб
тартиб дода, массаи 1 мол моддаи X2YO4-ро меёбем:
Дар 100 г X2YO4 _____________32,99 г оксиген мавҷуд аст,
Дар X г X2YО4(1 мол) _________64 г оксиген мавҷуд аст.
64  100 6400
Х

 194 г.
32,99 32,99
Маълум гардид, ки массаи 1 мол моддаи X2YO4 194 г аст ва массаи молярии модда ба 194
г/мол баробар аст.
2). Айнан ҳамин тариқ массаи 1 мол моддаи X2Y2O7-ро таносуб тартиб дода меёбем:
Дар 100 г X2Y2O7 ____________38,09 г оксиген мавҷуд аст,
Дар Х г X2Y2O7(1 мол) ________112 г оксиген мавҷуд аст.
112  100 11200
Х

 294 г.
38,09
38,09
Маълум гардид, ки массаи 1 мол моддаи X2Y2O7 294 г буда, массаи молярии он ба 294 г/мол
баробар аст.
3). Формулаҳои моддаҳои номаълумро аз рўи бузургиҳои массаҳои молярӣ ва фарқияти
таркиби элементҳои моддаҳои номаълум меёбем:
a). Аз рўи фарқиятҳои массаҳои молярӣ ва массаҳои оксигени таркиби моддаҳои
номаълуми X2Y2O7 ва X2YO4 массаи 1 мол элементи Y-и таркиби моддаи X2Y2O7 -ро меёбем:
M(Y)=[M(X2Y2O7 )-M(X2YO4)]- [m(O)-и X2Y2O7 -m(O)-и (X2YO4)]
M(Y)=[294-194] - [112-64)]=100-48=52
Маълум гардид, ки массаи 1 мол элементи Y 52 грамм аст, пас элементи Y хром мебошад.
б). Азбаски элементи Y маълум гардид, бинобар ин барои ёфтани элементи Х-и таркиби
моддаҳои муодила тартиб медиҳем:
M(X2YO4) = 194
M(X2Y2O7) = 294
2X + 52 + 64 = 194
2X + 52 · 2+112 = 294
2X = 194 - 52 - 64
2X = 294 -104 - 112
X = 78/2 = 39
X = 78/2 = 39 M(K) = 39 г/мол аст, пас Х - элементи калий аст.
Усули 4. Аз рўи шарти масъала бармеояд, ки ҳиссаи массаи оксиген дар моддаи X2Y2O7 ба
38,09% ва дар моддаи X2YO4 ба 32,99% баробар аст. Моддаи X2Y2O7 нисбат ба моддаи X2YO4
як атоми Y ва се атоми оксиген зиёдтар дорад. Аз ин рў барои ёфтани массаи атомии нисбии
элементи Y формулаи зеринро истифода мебарем:
 Ar(O)  N 1  100% Ar(O)  N 2  100% 
Ar (Y)  

  N 1  Ar(O)  N 2  Ar(O) 
ω(O)
ω(O)


Дар ин ҷо N1 - адади атомҳои оксигени пайвастаи X2Y2O7 ва N2 - адади атомҳои оксигени
пайвастаи X2YO4 аст.
16  7  100% 16  4  100% 
Ar (Y)  

 7  16  4  16  294  194 - 112 - 64  100 - 48  52
32,99 
 38,09
Ar(Cr)=52 аст.
Аз рўи формулаи X2Y2O7 муодилаи якномаълума тартиб дода, элементи Х-ро муайян
мекунем:
Mr(X2Y2O7) = 294
2X + 52 · 2 + 112 = 294
2X = 294 - 104 - 112
X = 78/2 = 39 Ar(K) = 39 аст.
Усули 5. Ҳиссаи масссаи оксиген дар пайвастаи X2Y2O7 38,09% ва ҳиссаи массаи X2Y2:
100%-38,09%=61,91% аст, бинобар ин чунин таносуб тартиб додан мумкин аст:
38,09% _________ 112 г-ро ташкил медиҳад,
61,91% _________ X г-ро ташкил медиҳад.
X=M(X2Y2)=182 г/мол.
Айнан ҳамин тавр барои пайвастаи X2YO4 таносуб тартиб медиҳем. Ҳиссаи массаи оксиген
дар пайвастаи X2YO4 32,99% ва ҳиссаи массаи X2Y2: 100%-32,99% = 67,01% аст:
32, 99% _________ 64 г-ро ташкил медиҳад,
67,01% __________ У г-ро ташкил медиҳад.
У=M(X2Y)=130 г/мол.
Ин ду боқимонда аз ҳамдигар бо як Y фарқ мекунад, бинобар ин ҳам массаи молярии Y-ро
меёбем:
M(Y)=X-У=182-130=52 г/мол. Пас Y ин хром аст.
Аз рўи формулаи дилхоҳ массаи молярии Х-ро ҳисоб мекунем:
M(X 2Y)  M(Y) 130 - 52
М(Х) 

 39 г/мол. Пас Х ин калий аст.
2
2
Ҷавоб: элементи Х-калий, элементи Y-хром.
мавҷуд бошад.
7-5. 56 г гидроксиди калийро дар 144 г об ҳал карданд. Консентратсияи фоизии маҳлули
ҳосилшударо муайян кунед.
7-6. 23,4 г намаки хлориди барийро дар 276,6 г об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи моддаи
ҳалшударо бо фоиз дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-7. Дар 135 г об 15 г намаки бромиди калий ҳал карда шуд. Консентратсияи фоизии
маҳлули ҳос
1-1. Аломатҳои элементҳои зеринро нависед: гидроген, оксиген, карбон,
фосфор, сулфур, нитроген, литий, натрий, калий, магний, калсий, стронсий, рубидий,
алюминий, оҳан, кобалт, никел, мис, нуқра, тилло, фтор, хлор, бром, йод.
1-2. Номи элементҳои химиявии зеринро номбар кунед: Rb, Cs, Fr, Be, Ba, P, S, Cr, Mn, Zn,
Hg, B, Pb, Sn, Si, Sb, As, Se, Te, Cd, W, He, Ne, Ar, Bi.
1-3. Кадоме аз ин элементҳо дар пайвастагиҳояшон танҳо яквалента ҳастанд: гидроген,
оксиген, карбон, фосфор, калий, сулфур, нитроген, натрий, магний, калсий, литий, стронсий,
рубидий, алюминий, сезий, кобалт, никел, мис, нуқра, тилло, фтор, хлор, бром, йод, висмут.
1-4. Кадоме аз ин элементҳо дар пайвастагиҳояшон танҳо дувалента ҳастанд: барий,
гидроген, оксиген, карбон, бериллий, фосфор, сулфур, руҳ, литий, натрий, калий, магний,
рубидий, алюминий, оҳан, калсий, кобалт, никел, мис, нуқра, тилло, фтор, стронсий, хлор,
бром, кадмий, силитсий, хром.
1-5. Кадоме аз ин элементҳо дар пайвастагиҳояшон танҳо севалента ҳастанд: барий, бор,
оксиген, карбон, бериллий, фосфор, сулфур, руҳ, литий, натрий, калий, магний, рубидий,
алюминий, оҳан, калсий, кобалт, никел, мис, нуқра, тилло, фтор, стронсий, хлор, бром,
кадмий, силитсий, хром, манган, волфрам, сурма.
1-6. Валентнокии тилло, оҳан, кобалт, никел, карбон, силитсий, сурб, қалъагӣ, нитроген,
фосфор, арсен, сурма, висмут, хром, волфрам, сулфур, селен, теллурро дар пайвастагиҳояшон
нишон диҳед.
1-7. Кадоме аз ин элементҳо дар пайвастагиҳояшон I, III, V, VII-валента шуда метавонанд:
силитсий, хлор, оксиген, алюминий, калсий, бром, йод, волфрам.
1-8. Фторидҳо, хлоридҳо, бромидҳо, йодидҳо, оксидҳо, сулфидҳо, нитридҳо, фосфидҳо
чистанд?
1-9. Дар фторидҳо валентнокии фтор, дар хлоридҳо валентнокии хлор, дар бромидҳо
валентнокии бром, дар йодидҳо валентнокии йод, дар оксидҳо валентнокии оксиген, дар
сулфидҳо валентнокии сулфур, дар нитридҳо валентнокии нитроген, дар фосфидҳо
валентнокии фосфорро нишон диҳед.
1-10. Аз рўи валент формулаҳои фториди литий, фториди калсий, фториди алюминий,
фториди карбон (IV), хлориди натрий, хлориди магний, хлориди оҳан (II) хлориди оҳан (III),
хлориди силитсий (IV), бромиди калий, бромиди стронсий, бромиди бор, бромиди кобалт (II),
бромиди кобалт (III), бромиди карбон (IV), бромиди фосфор (III), бромиди фосфор (V), йодиди
нуқра, йодиди барий, йодиди алюминийро тартиб диҳед.
1-11. Аз рўи валент формулаҳои оксиди литий, оксиди натрий, оксиди калсий, оксиди
барий, оксиди алюминий, оксиди оҳан (II), оксиди оҳан (III), оксиди никел (II), оксиди никел
(III), оксиди нитроген (I), оксиди нитроген (II), оксиди нитроген (III), оксиди нитроген (IV),
оксиди нитроген (V), оксиди хлор (I), оксиди хлор (III), оксиди хлор (V), оксиди хлор (VII),
оксиди бор, оксиди хром (II), оксиди хром (III), оксиди хром (VI), оксиди сулфур (IV), оксиди
сулфур (VI), оксиди манган (II), оксиди манган (IV), оксиди манган (VII), сулфиди калий,
сулфиди нуқра, сулфиди магний, сулфиди оҳан (II), сулфиди оҳан (III), сулфиди фосфор (III),
сулфиди фосфор (V), сулфиди сурб (II), сулфиди қалъагӣ (II), сулфиди карбон (IV)-ро тартиб
диҳед.
1-12. Аз рўи валент формулаҳои нитриди литий, нитриди натрий, нитриди калсий, нитриди
барий, нитриди алюминий, фосфиди калий, фосфиди стронсий ва фосфиди руҳро тартиб
диҳед.
1-13. Массаи молекулавии нисбии: а) фториди калсий; б) хлориди магний; в) бромиди
калий; г) йодиди нуқра; д) оксиди алюминий; е) оксиди оҳан (III); ё) сулфиди фосфор (III); ж)
сулфиди фосфор (V); з) нитриди натрий; и) нитриди калсий; ӣ) фосфиди магний; й) фосфиди
барийро ҳисоб кунед.
1-14. Массаи молярии а) фториди карбон (IV); б) хлориди оҳан (II); в) бромиди кобалт (III);
г) йодиди алюминий; д) оксиди нитроген (IV); е) оксиди нитроген (V); ё) сулфиди оҳан (II); ж)
сулфиди оҳан (III); з) нитриди алюминий, и) фосфиди калийро ҳисоб кунед.
1-15. Массаи молекулавии нисбии: а) гидроксиди натрий; б) ишқори калий; в) кислотаи
хлорид; г) кислотаи сулфат; д) сулфати алюминий; е) ортофосфати калсийро ҳисоб кунед.
1-16. Массаи молярии а) гидроксиди хром (II); б) ишқори калсий; в) кислотаи бромид; г)
кислотаи ортофосфат; д) сулфати оҳан (III); е) перманганати калийро ҳисоб кунед.
1-17. Массаи: а) 2 мол фториди калсий; б) 5 мол оксиди мис (II); в) 3 мол нитриди калсий; г)
3,5 мол сулфиди оҳан (III); д) 4 мол гидроксиди барий; е) 4,5 мол кислотаи сулфат; ё) 5 мол
кислотаи ортофосфат; ж) 5 мол сулфати оҳан (III); з) 6 мол намаки Бертолле (хлорати калий)ро ҳисоб кунед.
1-18. Массаи а) 5 мол об; б) 3 мол гази карбонат; в) 2 мол оҳаки ношукуфта (оксиди
калсий); г) 4 мол оҳаки шукуфта (гидроксиди калсий); д) 0,5 мол гази «ханда» (оксиди
нитроген (I); е) 1,5 мол гази ғубор [оксиди карбон (II)]; ё) 2 мол пероксиди гидроген чӣ гуна
аст?
1-19. а) 0,8 мол ишқори калсий; б) 2 мол перманганати калий; в) 5 мол нитрати нуқра; г) 10
мол нитрати натрий чанд граммро ташкил медиҳад?
1-20. 23,3 грамм сулфати барий чанд молро ташкил медиҳад?
1-21. 31,6 грамм перманганати калий чанд молро ташкил медиҳад?
1-22. 245 грамм намаки Бертолле чанд молро ташкил медиҳад?
1-23. 51 грамм аммиак NH3 чанд молро ташкил медиҳад?
1-24. 68 грамм фосфин PH3 чанд молро ташкил медиҳад?
1-25. 220 грамм оксиди карбон (IV) чанд молро ташкил медиҳад?
1-26. 132 грамм гази «ханда» чанд молро ташкил медиҳад?
1-27. 90 грамм об чанд мол аст?
1-28. Дар 900 мл ва 1,8 литр об чанд молӣ об мавҷуд аст?
1-29. 19,2 грамм оксиген чанд мол аст?
1-30. Дар 400 мл оксигени моеъ (зичиаш 1,14 г/мл) чанд мол оксиген мавҷуд аст?
1-31. 7,1 грамм хлор чанд мол аст?
1-32. 42 грамм нитроген чанд мол аст?
1-33. а) 48 грамм оксиди оҳан (III); б) 468 грамм гидроксиди алюминий; в) 196 грамм
ишқори калий; г) 36 грамм гидроксиди оҳан (II); д) 103 грамм гидроксиди хром (III); е) 245
грамм кислотаи сулфат; ё) 189 грамм кислотаи нитрат; ж) 146 грамм кислотаи хлорид; з) 29,4
грамм дихромати калий; и) 34,2 грамм сулфати алюминий чанд молро ташкил медиҳад?
1-34. Дар 320 грамм оксиди оҳан (III) чанд грамм оҳан мавҷуд аст?
1-35. Дар 88 грамм гази карбонат чанд грамм карбон мавҷуд аст?
1-36. Дар 150 грамм нитриди магний чанд грамм нитроген мавҷуд аст?
1-37. Дар 40 грамм сулфати оҳан (III) чанд грамм сулфур мавҷуд аст?
1-38. Дар 20,2 грамм нитрати калий чанд грамм оксиген мавҷуд аст?
1-39. Дар 300 грамм карбонати калсий чанд грамм карбон мавҷуд аст?
1-40. Дар 426 грамм оксиди фосфор (V) чанд мол фосфор мавҷуд аст?
1-41. Дар 30,4 грамм оксиди хром (III) чанд мол хром мавҷуд аст?
1-42. Дар 19,6 грамм кислотаи сулфат чанд мол оксиген мавҷуд аст?
1-43. Дар 404 грамм тетраборати натрий Na2B4O7 чанд мол бор мавҷуд аст?
1-44. Дар 382 грамм танакор (бура) Na2B4O7·10H2O чанд мол об мавҷуд аст?
1-45. Дар 3220 намаки Глаубер Na2SO4·10H2O чанд мол об мавҷуд аст?
1-46. Дар 516 грамм гаҷ (гипс) CaSO4·2H2O чанд мол об мавҷуд аст?
1-47. Дар 500 грамм купороси мис CuSO4·5Н2O чанд мол об мавчуд аст?
1-48. Дар 1 кг ишқори натрий чанд грамм натрий мавҷуд аст?
1-49. Дар 1,225 кг кислотаи ортофосфат чанд мол фосфор мавҷуд аст?
1-50. Дар 5,56 кг купороси оҳан FeSO4·7H2O чанд мол сулфур ва чанд мол об мавҷуд аст?
1-51. Таҳлили химиявӣ нишон дод, ки дар 33 грамм оксиди карбон 9 грамм карбон мавҷуд
аст. Формулаи оксиди карбонро муайян кунед.
1-52. Таҳлили химиявӣ нишон дод, ки дар 6 грамм оксиди нитроген 2,8 грамм нитроген
мавҷуд аст. Формулаи оксиди нитрогенро муайян кунед.
1-53. Таҳлили химиявӣ нишон дод, ки дар таркиби 15,1 грамм оксиди хлор 7,1 грамм хлор
мавҷуд аст. Формулаи оксиди хлорро муайян кунед.
1-54. Таҳлили химиявӣ нишон дод, ки 80 грамм намунаи пайвастаи химиявӣ 56 грамм оҳан
ва 24 грамм оксиген дорад. Формулаи модда чӣ гуна аст?
1-55. Таҳлили химиявӣ нишон дод, ки дар 142 грамм намунаи пайвастаи химиявӣ 62 грамм
фосфор ва 80 грамм оксиген мавҷуд аст. Формулаи моддаро ёбед.
1-56. Дар 300 грамм намунаи пайвастаи химиявӣ 108 грамм алюминий ва 192 грамм сулфур
мавҷуд аст. Формулаи ин пайваста чӣ гуна аст?
1-57. Формулаи химиявии модда чӣ гуна аст, агар 18,2 грамми ин пайвастагӣ 12 грамм
калсий ва 6,2 грамм фосфор дошта бошад.
1-58. Формулаи химиявии модда чӣ гуна аст, агар 25 грамм ин пайвастагӣ 18 грамм магний
ва 7 грамм нитроген дошта бошад.
1-59. Формулаи молекулавии моддаҳоро мувофиқи таркиби миқдориашон, ки дар зер
нишон дода шудаанд, муайян кунед.
а). 7 г N, 4 г O; б). 3 г С, 4 г О;
в). 2,8 г N, 8 г O;
г). 2,4 г Мg, 2,8 г N, 9,6 г O;
д). 1,12 г Fe, 0,64 г S, 1,28 г O;
е). 2,7 г Al, 3,1 г P, 6,4 г O;
ё). 2,6 г Cr, 2,4 г O, 0,15 г Н;
ж). 2,3 г Na, 1,4 г N, 4,8 г O;
з). 2,8 г Fe, 1,6 г O, 0,1 г Н;
и). 3,9 г K, 5,2 г Cr, 5,6 г O;
ӣ). 3,9 г K, 3,55 г Cl, 4,8 г O.
1-60. Формулаи молекулавии моддаҳоро ёфта, массаи молярии онҳоро нишон диҳед, агар
таркиби миқдории онҳо чунин бошанд:
а). 3 г C, 8 г O;
б). 3 г С, 16 г S;
в). 18 г Mg, 7 г N;
г). 6 г Сa, 3,1 г P, 6,4 г O;
д). 3,9 г K, 1,4 г N, 3,2 г O;
е). 2,3 г Na, 1,6 г O, 0,1 г Н;
ё). 20,7 г Pb, 5,2 г Cr, 6,4 г O;
ж). 1,5 г H, 15,5 г P, 32 г O;
з). 0,1 г H, 1,6 г S, 3,2 г O.
1-61. Формулаҳои химиявии моддаҳоро аз рўи маълумотҳои таҷрибавии зерин, ки нисбати
массаи онҳо нишон дода шудааст, муайян кунед:
а). mFe:mS=7:4
б). mBr:mO=2:1
в). mH:mS=1:16
г). mS:mO=2:3
д). mN:mO=7:12
е). mAl:mS=9:16
ё). mCa:mC:mO=10:3:12
ж). mMg:mS:mO=3:4:6
з). mFe:mS:mO=7:4:8
и). mCu:mS:mO=4:2:3
1-62. Формулаи молекулавии моддаҳоро аз рўи маълумотҳои таҷрибавии зерин ёфта,
массаи молекулавии нисбии онҳоро ҳисоб кунед:
а). mN:mO=7:8
б). mFe:mCl=4:5
в). mSi:mF=7:19
г). mCa:mBr=1:4
д). mCu:mTe=1:2
е). mCa:mS:mO=5:4:8
ё). mAg:mC:mO=18:1:4
ж). mAl:mO:mH=9:16:1
з). mMg:mSi:mO=6:7:12
1-63. Ҳиссаи массаи элементҳоро бо фоиз дар моддаҳои зерин муайян кунед:
a). оксиди сулфур (IV) б). оксиди сулфур (VI)
в). оксиди оҳан (III)
г). кислотаи сулфат
д). сулфати мис (II)
е). ортофосфати натрий
ё). аммиак
ж). метан
з). карбонати калсий
1-64. Таркиби фоизии мавҷудияти обро дар моддаҳои зерин муайян кунед:
a) намаки Глаубер Na2SO4·10H2O
б) танакор (бура) Na2B4O7·10H2O
в) купороси оҳан FeSO4·7H2O
г) гаҷ (гипс) CaSO4·2H2O
1-65. Формулаҳои оддитарини моддаҳоро муайян кунед, агар ҳиссаи массаи элементҳои
таркиби пайвастаҳо чунин бошанд:
a). S-50%, O-50%
б). Cu-80%, O-20%
в). Al-36%, S-64% г). Fe-70%, O-30%
д). Mn-49,55%, O-50,45%
е). Ca-81,08%, N-18,92%
ё). Mg-53,73%, P-46,27%
1-66. Формулаҳои оддитарини моддаҳои химиявиро муайян карда, массаи молекулавии
нисбии онҳоро ҳисоб кунед, агар таркиби фоизии элементҳои моддаҳо чунин бошанд:
a). H-2,44%, S-39,02%, O-58,54%
б). Al-22,13%, P-25,41%, O-52,46%
в). Cu-40%, S-20%, O-40%
г). K-24,68%, Mn-34,81%, O-40,51%
д). K-31,84%, Cl-28,98%, O-39,18%
е). Fe-28%, S-24%, O-48%
1-67. Формулаи оксиди хромро, ки дар он ҳиссаи массаи хром ба 52% баробар аст, муайян
кунед.
1-68. Формулаи сулфиди фосфор чӣ гуна аст, агар ҳиссаи массаи фосфор дар он ба 27,92%
баробар бошад.
1-69. Формулаи сулфати оҳанро, ки дар он ҳиссаи массаи оҳан 28%, сулфур 24% аст,
муайян кунед ва массаи молярии онро ҳисоб кунед.
1-70. Зичии газҳои: а) нитроген; б) хлор; в) оксиди карбон (IV)-ро нисбат ба гидроген
ҳисоб кунед.
1-71. Зичии оксиди сулфур (IV)-ро нисбат ба оксиген ҳисоб кунед.
1-72. Зичии бутан С4Н10 нисбат ба ҳаво чӣ гуна аст?
1-73. Зичии газ нисбат ба гидроген ба 22 баробар аст. Массаи молекулавии нисбии газро
муайян кунед.
1-74. Зичии газ нисбат ба оксиген ба 2 баробар аст. Массаи молярии газро муайян кунед.
1-75. Зичии газ нисбат ба ҳаво ба 1,517 баробар аст. Массаи молекулавии нисбии газ чӣ
гуна аст?
1-76. Зичии газ нисбат ба оксиген ба 0,875 баробар аст. Массаи молярии газро ҳисоб кунед.
1-77. Зичии газ нисбат ба нитроген ба 1 баробар аст. Зичии ин газро нисбат ба гелий
муайян кунед.
1-78. Зичии газ нисбат ба ҳаво ба 2 баробар аст. Зичии ин газро нисбат ба гидроген ҳисоб
кунед.
1-79. Дар 0,5 мол гидроксиди натрий чанд грамм натрий мавҷуд аст?
1-80. Дар 0,1 мол кислотаи ортофосфат чанд грамм фосфор мавҷуд аст?
1-81. Дар 2,5 мол сулфати калий чанд грамм сулфур мавҷуд аст?
1-82. Дар 0,6 мол кислотаи хромат чанд мол оксиген мавҷуд аст?
1-83. Дар 2 мол малахит Cu2(OH)2CO3 чанд мол мис мавҷуд аст?
1-84. Массаи 0,1 мол X2O3 ба 10,2 грамм баробар аст. Элементи Х-ро муайян кунед.
1-85. Массаи 0,5 мол Э2O ба 22 грамм баробар аст. Элементи номаълумро муайян кунед.
1-86. Массаи 0,25 мол Y2O5 ба 35,5 грамм баробар аст. Элементи Y-ро муайян кунед.
1-87. Массаи 2,5 мол MeOH ба 100 грамм баробар аст. Металл ва массаи атомии нисбии
металлро муайян кунед.
1-88. Массаи 0,2 мол Me(OH)2 ба 18 грамм баробар аст. Формулаи моддаро муайян кунед.
1-89. Массаи 0,1 мол НЭO3 ба 6,3 грамм баробар аст. Формулаи моддаи номаълумро ёбед.
1-90. Массаи 0,45 мол Н2ЭO4 ба 44,1 грамм баробар аст. Формулаи моддаро муайян кунед.
1-91. Массаи 0,4 мол NaЭO3 ба 42,6 грамм баробар аст. Формулаи моддаи номаълумро
ёбед.
1-92. Массаи 0,1 мол X2O ва 0,5 мол X2O5 ба 58,4 грамм баробар аст. Элементи номаълуми
Х-ро муайян кунед.
1-93. Массаи 0,25 мол ЭO2 ва 0,25 мол ЭO3 ба 36 грамм баробар аст. Формулаи оксидҳои
номаълумро муайян кунед.
1-94. Массаи 0,01 мол Mе(OН)2 ва 0,04 мол Mе(OН)3 ба 4,98 грамм баробар аст. Формулаи
асосҳои номаълумро муайян кунед.
1-95. Массаи 0,1 мол НЭO3 ва 0,25 мол Н3ЭO4 ба 32,5 грамм баробар аст. Формулаи
кислотаҳои номаълумро муайян кунед.
1-96. Массаи 0,02 мол НЭO3 ва 0,15 мол НЭO4 ба 16,765 грамм баробар аст. Формулаи
моддаҳои номаълумро муайян кунед.
1-97. Массаи 0,1 мол ХЭO2 ва 0,4 мол XЭO3 ба 40,9 грамм баробар аст. Формулаи
намакҳои номаълумро муайян кунед, агар массаи атомии нисбии Э ба 14 баробар бошад.
1-98. Массаи 0,01 мол ЭSO4 ва 0,01 мол Э2(SO4)3 ба 5,52 грамм баробар аст. Формулаи
моддаҳои номаълумро ёбед.
1-99. Зичии омехтаи оксиген ва озон нисбат ба гидроген ба 18 баробар аст. Ҳиссаи массаи
оксиген ва озонро (бо фоиз) дар омехта муайян кунед.
1-100. Зичии омехтаи СО ва СO2 нисбат ба гелий ба 9,4 баробар аст. Ҳиссаи массаи
оксидҳоро дар омехта (бо фоиз) муайян кунед.
1-101. Зичии омехтаи оксиди сулфур (IV) ва оксиди нитроген (I) нисбат ба гидроген ба 25,5
баробар аст. Ҳиссаи массаи оксидҳоро дар омехта (бо фоиз) муайян кунед.
1-102. Зичии буғҳои сулфур нисбат ба ҳаво ба 6,62 баробар аст. Ин молекулаи сулфур аз
чанд атоми сулфур иборат аст?
1-103. Зичии буғҳои фосфор нисбат ба ҳаво ба 4,28 баробар аст. Ин молекулаи фосфор аз
чанд атоми фосфор иборат аст?
1-104. Зичии омехтаи газие, ки аз 60% нитроген, 20% оксиген ва 20% оксиди карбон (IV)
иборат аст, нисбат ба ҳаво муайян кунед.
1-105. Зичии омехтаи газиро нисбат ба гидроген ҳисоб кунед, агар таркиби онҳо (бо % аз
рўи масса) чунин бошанд: 48% Н2, 32% СН4, 9% CO, 5% N2, 4% С2Н4, 2% СO2.
1-106. Зичии омехтаи газие, ки бо фоиз аз рўи масса таркиби зерин доранд: 25% СO, 25%
СO2, 50% O3 нисбат ба гелий ҳисоб кунед.
1-107. Зичии омехтаи газие, ки аз 50% гидроген, 25% нитроген ва 25% оксиген иборат аст,
нисбат ба оксиген ҳисоб кунед.
1-108. Ҳангоми таъсири 6,85 грамм металли дувалента бо об 1,12 литр гидроген (ш. м.)
хориҷ шуд. Ин металлро муайян кунед.
1-109. Ҳангоми таъсири 0,78 грамм металл бо об 224 мл гидроген (ш. м.) хориҷ шуд. Ин
металлро муайян кунед.
1-110. Ҳангоми таъсири 0,7 грамм металл бо об 1120 мл гидроген (ш. м.) хориҷ шуд. Ин
металлро муайян кунед.
1-111. Ҳангоми таъсири 1,100 грамм металл бо маҳлули кислота 0,448 литр гидроген (ш.
м.) хориҷ шуд. Ин металлро муайян кунед.
1-112. Ҳангоми таъсири 5,4 грамм металл бо маҳлули кислотаи хлорид 6720 мл гидроген
(ш. м.) хориҷ шуд. Ин металлро муайян кунед.
1-113. Ҳангоми таъсири 2,6 грамм металли хосияти амфотеридошта бо маҳлули ишқор 896
мл гидроген (ш. м.) хориҷ шуд. Ин металлро муайян кунед.
1-114. Ҳангоми сўхтани 3 грамм металл 5,666 грамм оксид ҳосил мешавад. Дараҷаи
оксидшавии металл дар оксид ба +3 баробар аст. Ин кадом металл аст.
1-115. Ҳангоми пурра сўхтани 2,4 грамм металли дувалента оксиди массаш 4 грамм ҳосил
шуд. Ин кадом металл аст.
1-116. Бо роҳи гармкунӣ ҳангоми таҷзия кардани 4,34 грамм оксиди металли дувалента
4,02 грамм металл ҳосил шуд. Кадом оксид таҷзия шудааст?
1-117. Бо роҳи гармкунӣ ҳангоми таҷзия кардани 0,261 грамм оксиди нуқра 0,243 грамм
нуқраи металлӣ ҳосил шуд. Массаи эквивалентии нуқраро муайян кунед.
1-118. Оксиди металл 40% оксиген дорад. Металли оксидро муайян кунед.
1-119. Оксиди металл 20% оксиген дорад. Формулаи оксидро муайян кунед.
1-120. Массаи атомии нисбии элементро муайян кунед, агар оксиди он 13,39% оксиген
дошта, дараҷаи оксидшавии элемент ба +4 баробар бошад.
1-121. Массаи атомии нисбии элементи дувалентаро муайян кунед, агар пайвастаи
гидрогении он 5,88% гидроген дошта бошад.
1-122. Барои барқарор кардани 5 грамм оксиди металл 0,25 грамм гидроген лозим аст.
Металл ва формулаи оксидро муайян кунед.
1-123. Барои баркарор кардани 16 грамм оксиди металли севалента 0,6 грамм гидроген
сарф шуд. Эквиваленти металл ва формулаи оксидро муайян кунед.
1-124. Барои барқарор кардани 8 грамм оксиди металл 0,2 грамм гидроген сарф шуд.
Металл ва формулаи оксидро муайян кунед.
1-125. Эквиваленти сулфурро дар гидрогенсулфид ва оксиди сулфур (IV) муайян кунед.
1-126. Эквиваленти йодро дар оксиди йод (I) ва оксиди йод (V) муайян кунед.
1-127. Эквиваленти карбонро дар оксиди карбон (II) ва оксиди карбон (IV) муайян кунед.
1-128. Эквиваленти фосфорро дар оксиди фосфор (III) ва оксиди фосфор (V) муайян кунед.
1-129. Формулаи ҳисоб кардани эквиваленти оксидро нишон диҳед.
1-130. Эквиваленти: а) оксиди магний; б) оксиди карбон (IV); в) оксиди сулфур (IV); г)
оксиди мис (II); д) оксиди алюминийро ҳисоб кунед.
1-131. Массаи эквивалентии: а) оксиди хром (III); б) оксиди хлор (V); в) оксиди манган
(VII)-ро ҳисоб кунед.
1-132. Формулаи ҳисоб кардани эквиваленти асосро нишон диҳед.
1-133. Эквиваленти: а) гидроксиди натрий; б) гидроксиди калсий; в) гидроксиди оҳан (II);
г) гидроксиди руҳро ҳисоб кунед.
1-134. Массаи эквивалентии: а) ишқори калий; б) гидроксиди алюминий; в) гидроксиди
оҳан (III); г) гидроксиди барийро хисоб кунед.
1-135. Эквиваленти кислотаро аз рўи кадом формула ҳисоб мекунанд?
1-136. Эквиваленти: а) кислотаи хлорид; б) кислотаи сулфат; в) кислотаи ортофосфатро
ҳисоб кунед.
1-137. Массаи эквивалентии: а) кислотаи бромид; б) кислотаи нитрат; в) кислотаи хромат;
г) кислотаи дихроматро ҳисоб кунед.
1-138. Эквиваленти намак аз рўи кадом формула ҳисоб карда мешавад?
1-139. Эквиваленти намакҳои: а) хлориди оҳан (II); б) сулфати натрий; в) ортофосфати
алюминий; г) нитрати барийро ҳисоб кунед.
1-140. Массаи эквивалентии намакҳои: а) сулфати алюминий; б) нитрати мис (II); в)
хлорати калий; г) дихромати натрий; д) перманганати калийро ҳисоб кунед.
1-141. Дар таркиби метан 75% карбон ва 25% гидроген мавҷуд аст. Массаи эквивалентии
карбонро муайян кунед.
1-142. Дар таркиби оксиди нитроген 25,93% нитроген ва 74,07% оксиген мавҷуд аст.
Массаи эквивалентии нитрогенро муайян кунед.
1-143. Масаи эквивалентии металлро муайян кунед, агар 0,195 грамми он 56 мл гидрогенро
(ш. м.) хориҷ кунад.
1-144. Хлориди оҳан 34,46% оҳан ва 65,54% хлор дорад. Массаи эквивалентии хлор ба
35,46 баробар аст. Массаи эквивалентии оҳанро муайян кунед.
1-145. Дар таркиби оксиди нуқра 93,09% нуқра ва 6,91% оксиген мавҷуд буда, дар таркиби
йодиди нуқра 45,95% нуқра ва 54,05% йод мавчуд аст. Массаи эквивалентии йодро муайян
кунед.
1-146. 3 грамм металли дувалента бе бақия бо 15,75 грамм кислотае, ки массаи
эквивалентии он ба 63 баробар аст, ба реаксия дохил мешавад. Массаи эквивалентӣ, массаи
атомии нисбӣ ва металли номаълумро муайян кунед.
1-147. 12 грамм металли дувалента бе бақия бо 19,6 грамм кислотае, ки массаи
эквивалентии он ба 32,67 баробар аст, таъсир мекунад. Массаи эквивалентӣ, массаи атомии
нисбӣ ва металли номаълумро муайян кунед.
1-148. 6,5 грамм металл бе бақия бо 7,3 грамм кислотаи хлорид ба реаксия дохил мешавад.
Массаи эквивалентӣ, массаи атомии нисбӣ ва металли номаълумро муайян кунед.
1-149. 1,12 грамм металл бе бақия бо кислотаи сулфат ба реаксия дохил шуд. Дар натиҷаи
реаксия 1,96 грамм кислота сарф шуд. Массаи эквивалентӣ, массаи атомии нисбӣ ва металли
номаълумро муайян кунед.
1-150. Эквиваленти асосро муайян кунед, агар маълум бошад, ки 1,71 грамми он бе бақия
бо 1,26 грамм кислотаи нитрат ба реаксия дохил мешавад.
1-151. Эквиваленти асосро муайян кунед, агар маълум бошад, ки 5,6 грамми он бе бақия бо
4,9 грамм кислотаи сулфат ба реаксия дохил мешавад.
1-152. Муайян карда шуд, ки 2 грамм асос бо 1,825 грамм кислотаи хлорид бе бақия ба
реаксия дохил мешавад. Массаи эквивалентии асос ва формулаи онро муайян кунед.
1-153. Ҳангоми сўхтани 0,5 мол магний чанд грамм оксиди магний ҳосил мешавад?
1-154. Ҳангоми сўхтани 1,2 грамм метан СН4 чанд грамм оксиди карбон (IV) ва чанд грамм
об ҳосил мешавад?
1-155. Ҳангоми сўхтани 0,5 мол этан С2Н6 чанд грамм оксиди карбон (IV) ва чанд грамм об
ҳосил мешавад?
1-156. Ҳангоми сўхтани 30 г этан чанд литр (ш.м.) оксиди карбон (IV) ва чанд грамм об
ҳосил мешавад?
1-157. Ҳангоми пурра сўхтани омехтаи 2 мол метан ва 88 грамм пропан С3Н8 чанд грамм
дуоксиди карбон ва чанд грамм об ҳосил мешавад?
1-158. Ҳангоми сўхтани 6,8 грамм гидрогенсулфид чанд мол оксиди сулфур (IV) ва чанд
мол об ҳосил мешавад?
1-159. Дар натиҷаи сўхтани 2 мол фосфор дар миқдори барзиёди оксиген чанд грамм
оксиди фосфор (V) ҳосил мешавад?
1-160. Ҳангоми пурра сўхтани фосфор 71 г оксиди фосфор (V) ҳосил шуд. Ҳисоб кунед, ки
барои ин реаксия чанд грамм фосфор гирифта шудааст?
1-161. Алюминийи тоза бо осонӣ дар ҳаво оксид мешавад. Ҳангоми пурра оксидшавии 0,4
мол алюминий чанд грамм оксиди он ҳосил мешавад.
1-162. Оҳан дар атмосфераи хлор сўхта, ба хлориди оҳан (III) табдил меёбад. Ҳаҷми (ш.м.)
хлоре, ки барои пурра сўхтани 28 грамм оҳан лозим аст, ҳисоб кунед.
1-163. Ҳангоми пурра сўхтани 6 грамм карбон чанд мол оксиген сарф мешавад?
1-164. Ҳангоми пурра сўхтани 3,2 грамм сулфур чанд грамм оксиген сарф мешавад?
1-165. Барои сўхтани 50 грамм ҳептан С7Н16 чанд мол оксиген лозим аст. Ҳисоб кунед, ки
дар ин маврид чанд литр оксиди карбон (IV) ҳосил мешавад?
1-166. Ҳангоми ба реаксия дохил шудани 7 грамм оҳан ва 8 грамм сулфур чанд грамм
сулфиди оҳан (II) ҳосил мешавад?
1-167. Ҳангоми ба реаксия дохил шудани 8 грамм мис ва 7,1 грамм хлор чанд грамм
хлориди мис (II) ҳосил мешавад?
1-168. Ҳангоми таъсири 5,4 грамм алюминий ва 8 грамм бром чанд грамм бромиди
алюминий ҳосил мешавад. Кадом модда ва чӣ қадар боқӣ мемонад?
1-169. Ҳангоми ба реаксия дохил шудани 8 грамм сулфур ва 28 грамм оҳан чӣ қадар
сулфиди оҳан (II) ҳосил мешавад. Кадом модда ва чӣ қадар боқӣ мемонад?
1-170. Ҳангоми дар хлор сўхтани 2,3 грамм натрий чанд грамм хлор сарф мешавад?
1-171. Ҳангоми ба реаксия дохил шудани 28 грамм оҳан ва 0,15 мол хлор чӣ қадар (аз рўи
масса) хлориди оҳан (III) ҳосил мешавад?
1-172. Барои он ки 194 грамм сулфиди руҳ ба даст ояд, чанд грамм хокаи сулфур ва руҳ
бояд гирифт?
1-173. Дар натиҷаи пурра сўхтани фосфор 14,2 г оксиди фосфор (V) ҳосил шуд. Ҳисоб
кунед, ки чӣ қадар фосфор ва оксиген ба реаксия дохил шудааст?
1-174. Дар натиҷаи сўхтани 240 грамм пирит FeS2 (колчедани оҳан) чанд мол оксиди оҳан
(III) ва чанд литр (ш.м.) оксиди сулфур (IV) ҳосил мешавад?
1-175. Дар натиҷаи пухтани омехтаи 88 грамм сулфиди оҳан (II) ва 120 г колчедани оҳан
чанд грамм оксиди оҳан (III) ҳосил шуда, чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) оксиди сулфур (IV) хориҷ
мешавад?
1-176. Ҳангоми пурра сўхтани 1000 г ангиштсанге, ки 60% карбон дорад, чӣ қадар ҳаҷм
(ш.м.) оксиген сарф мешавад?
1-177. Ҳангоми пурра сўхтани 60 кг коксе, ки 98% карбон дорад, чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.)
оксиген сарф шуда, чанд мол дуоксиди карбон ҳосил мешавад.
1-178. Ҳангоми пурра сўхтани 275 грамм ангиште, ки 10 % ғаш дорад, чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.)
дуоксиди карбон ҳосил мешавад.
1-179. Ҳангоми пурра сўхтани 240 грамм карбон, чанд литр (ш.м.) ҳавое, ки ҳаҷман 20%
оксиген дорад, сарф мешавад.
1-180. Ҳангоми пурра сўхтани омехтаи 64 грамм сулфур ва 32,25 грамм карбон чанд литр
ҳавое, ки 21% оксиген дорад, лозим аст?
1-181. Ҳангоми сўхтани 3,4 грамм гидрогенсулфид чӣ қадар ҳаҷм ҳаво лозим аст. Ҳиссаи
ҳаҷми оксигенро дар ҳаво 20% хисобед.
1-182. Ҳангоми пухтани 240 кг колчедани оҳан (колчедани сулфур) FeS2 чӣ қадар ҳаҷм
ҳавое, ки дар он 20% оксиген мавҷуд аст, сарф мешавад. Ҳисоб кунед, ки дар ин маврид чӣ
қадар (аз рўи масса) оксиди оҳан (III) ва оксиди сулфур (IV) ҳосил мешавад.
1-183. Дар натиҷаи реаксияи байни 25 грамм карбонати калсий бо миқдори барзиёди
кислотаи хлорид чанд литр оксиди карбон (IV) ҳосил мешавад?
1-184. Ҳангоми сўхтани 3,4 грамм моддаи номаълум 6,4 г оксиди сулфур (IV) ва 1,8 г об
ҳосил шуд. Формулаи моддаи номаълумро муайян кунед.
1-185. Ҳангоми сўхтани 1,3 грамм моддаи номаълум 4,4 г оксиди карбон (IV) ва 0,9 г об
ҳосил мешавад. Массаи молярии модда ба 78 г/мол баробар аст. Формулаи пайвастагии
номаълумро муайян кунед.
1-186. Ҳангоми сўхтани 7,6 грамм пайвастагии номаълум 4,4 г оксиди карбон (IV) ва 12,8 г
оксиди сулфур (IV) ҳосил мешавад. Формулаи пайвастагиро муайян кунед.
1-187. Ҳангоми пурра сўхтани 2,1 грамм пайвастагии органикӣ 6,6 г гази карбонат ва 2,7 г
об ҳосил шуд. Зичии буғҳои модда нисбат ба гидроген ба 42 баробар аст. Формулаи
молекулавии моддаро ёбед.
1-188. Ҳангоми сўхтани 1,8 грамм гази номаълум 5,28 г оксиди карбон (IV) ва 3,24 г об
ҳосил шуд. Зичии ин газ нисбат ба гидроген ба 15 баробар аст. Формулаи молекулавии газро
муайян кунед.
1-189. Ҳангоми сўхтани 1,35 грамм пайвастаи органикӣ 4,4 г гази карбонат ва 1,35 г об
ҳосил шуд. Зичии буғҳои пайвастагӣ нисбат ба гидроген ба 27 баробар аст. Формулаи
молекулавии пайвастаро муайян кунед.
1-190. Ҳангоми дар оксиген сўхтани 3,9 грамм гази номаълум 13,2 г оксиди карбон (IV) ва
2,7 г об ҳосил шуд. Зичии ин газ нисбат ба гидроген ба 13 баробар аст. Формулаи молекулавии
моддаи номаълумро муайян кунед.
1-191. Ҳангоми сўхтани 5,22 грамм пайвастагии органикӣ 15,84 г гази карбонат ва 8,1 г об
ҳосил шуд. Зичии буғҳои пайвастагӣ нисбат ба ҳаво ба 2 баробар аст. Формулаи молекулавии
пайвастагиро муайян кунед.
1-192. Ҳангоми сўхтани 6,3 грамм пайвастаи органикӣ 19,8 г гази карбонат ва 8,1 г об
ҳосил шуд. Зичии буғҳои ин пайвастагӣ нисбат ба ҳаво ба 1,931 баробар аст. Формулаи
молекулавии пайвастаи органикиро муайян кунед.
1-193. Ҳангоми сўхтани 0,46 грамм моддаи органикӣ 0,88 г оксиди карбон (IV) ва 0,54 г об
ҳосил шуд. Зичии буғҳои модда нисбат ба гидроген ба 23 баробар аст. Формулаи молекулавии
моддаро ёбед.
1-194. Ҳангоми сўхтани 0,928 грамм пайвастагии органикӣ 2,112 г гази карбонат ва 0,864 г
об ҳосил шуд. Зичии буғҳои пайвастагӣ нисбат ба гидроген ба 29 баробар аст. Формулаи
молекулавии пайвастагиро муайян кунед.
1-195. Ҳангоми пурра сўхтани 1,8 грамм пайвастагии органикӣ 2,64 г гази карбонат ва 1,08
г об ҳосил шуд. Зичии буғҳои пайвастагӣ нисбат ба гидроген ба 30 баробар аст. Формулаи
молекулавии пайвастагиро ёбед.
1-196. Ҳангоми сўхтани 14,8 грамм пайвастаи органикӣ 2,64 г гази карбонат ва 10,8 г об
ҳосил шуд. Массаи молярии модда ба 74 баробар аст. Формулаи молекулавии пайвастаро
муайян кунед.
1-197. Баъд аз тарконидани 20 мл омехтаи гидроген ва оксиген 3,2 мл оксиген боқӣ монд.
Ҳаҷми ҳар як газро дар омехтаи ибтидоӣ муайян кунед.
1-198. Баъд аз тарконидани 60 мл омехтаи гидроген ва оксиген 6 мл оксиген боқӣ монд.
Ҳиссаи ҳаҷми оксигенро (бо фоиз) дар омехтаи аввала муайян кунед.
1-199. Баъд аз тарконидани 40 мл омехтаи гидроген ва оксиген 6,4 мл оксиген боқӣ монд.
Ҳаҷми ҳар як газро дар омехтаи ибтидоӣ муайян кунед.
1-200. Баъд аз тарконидани 30 мл омехтаи гидроген ва оксиген 6 мл оксиген боқӣ монд.
Ҳиссаи ҳаҷми оксигенро (бо фоиз) дар омехтаи аввала муайян кунед.
1-201. Элементҳои А ва В пайвастаҳои A2B2O3 (ҳиссаи массаи оксиген 25,26%) ва A2BO3
(ҳиссаи массаи оксиген 30,38%)-ро ҳосил мекунанд. Элементҳои А ва B-ро муайян кунед.
1-202. Элементҳои A ва В пайвастаҳои A2В2O3 (ҳиссаи массаи оксиген 30,38%) ва A2ВO4
(ҳиссаи массаи оксиген 45,07%)-ро ҳосил мекунанд. Элементҳои А ва В-ро муайян кунед.
1-203. Элементҳои Х ва Y пайвастаҳои X2Y2O3 (ҳиссаи массаи оксиген 25,26%) ва X2YO4
(ҳиссаи массаи оксиген 36,78%)-ро ҳосил мекунанд. Элементҳои X ва Y-ро муайян кунед.
1-204. Натрий бо элементҳои A ва В пайвастаҳои NaAВ2 ва Na2A4В7 ҳосил мекунад.
Ҳиссаи массаи натрий дар NaAВ2 ба 34,8% ва дар Na2A4В7 ба 22,8% баробар аст. Формулаи
пайвастаҳои номаълумро муайян кунед.
Боби 2. Қонуниятҳои газҳо. Ҳаҷмии молии газҳо. Қонуни Авогадро.
Мисоли 2-1. 10 мол оксиди карбон (IV) чанд литр ҳаҷмро (дар ш.м.) ишғол мекунад?
Усули 1. Ҳал: 1 мол дилхоҳ газ дар ш.м. 22,4 л ҳаҷмро ишғол мекунад. Мувофиқи шарти
масъала ҳаҷми 10 мол газро ҳисоб кардан лозим аст. Таносуб тартиб медиҳем:
1 мол СО2 __________ 22,4 л (ш.м.) ҳаҷмро ишғол мекунад,
10 мол СО2 _________ Х л (ш.м.) ҳаҷмро ишғол мекунад.
10  22,4
Х
  л.

Усули 2. Барои ёфтани ҳаҷми газ аз формулаҳои зерин истифода мебаранд:
N
m
m
а). V  ; б). V = Vm ·  в). V  Vm  ; г). V  Vm 
NA

M
Барои масъалаи мазкур формулаи б)-ро истифода мебарем:
V = Vm ·  = 22,4 · 10 = 224 л.
Мисоли 2-2. 84 л (ш.м.) нитроген чанд молро ташкил медиҳад?
Ҳал: 22,4 л дилхоҳ газ дар ш.м. 1 молро ташкил медиҳад. Мувофиқи шарти масъала
миқдори 84 л газро ҳисоб менамоем:
22,4 л (ш.м.) N2 _________ 1 молро ташкил медиҳад,
84 л (ш.м.) N2 ____________ Х молро ташкил медиҳад.
84  1
Х
 , мол.
,
Усули 2. Барои ёфтани миқдори модда  (ню) аз формулаҳои зерин истифода мебаранд:
N
m
V
а).  
; б).  
; в).  
NA
M
Vm
Барои ҳалли ин масъала формулаи б)-ро истифода мебарем:
V
84


 3,75 мол
Vm 22,4
Мисоли 2-3. 75 г оксиди нитроген (II) чанд литр ҳаҷмро (дар ш.м.) ишғол мекунад?
Ҳал: Усули 1. Массаи 1 мол газро ҳисоб карда, ҳаҷми 75 г NO-ро меёбем. Массаи 1 мол
дилхоҳ модда ба массаи молярии модда баробар аст:
М(NO) = 14 + 16 = 30 г/мол.
30 г NО(1 мол) ______ 22,4 л (ш.м.) ҳаҷмро ишғол мекунад,
75 г NО _____________ Х л (ш.м.) ҳаҷмро ишғол мекунад.
75  22,4
Х
  л.

Усули 2. Аз рўи формула:
m

V  Vm 
 , 
  л.
M

Мисоли 2-4. Массаи 140 литр (ш.м.) оксигенро ҳисоб кунед.
Ҳал: М(O2) = 16 · 2 = 32 г/мол.
Массаи 22,4 л О2 ______ 32 г аст,
Массаи 140 л О2 ________ Х г аст.
140  32
Х
 200 г.
,
Усули 2. Аз рўи формула:
m
V  M   
V  Vm  ; аз ин ҷо m 

  г.
M
Vm
,
Мисоли 2-5. Адади молекулаҳоро дар 5 мол гидрогенсулфид ҳисоб кунед.
Ҳал: Усули 1. Дар як мол ҳар гуна модда адади заррачаҳо ба 6,02·1023 баробар аст ва ин
ададро адади Авогадро меноманд: NА = 6,02·1023. Аз рўи ин маълумот таносуб тартиб дода,
масъаларо ҳал мекунем:
1 мол Н2S ______ 6,02·1023 адад молекулаҳо дорад,
5 мол Н2S ______ Х адад молекулаҳо дорад.
  , 
 , .
1
Усули 2. Аз рўи формула:
N   , 


 30,1  10 23.
NA

Мисоли 2-6. Дар 15,05.1025 адад молекулаи нитроген чанд мол нитроген мавҷуд аст?
Ҳал: Усули 1. Таносуб тартиб дода, масъаларо ҳал мекунем:
6,02·1023 адад молекулаи N2 ______ 1 мол N2 дорад,
15,05·1025 адад молекулаи N2 ______ X мол N2 дорад.
,  
Х
  мол.
, 
Усули 2. Аз рўи формула:
N ,  


  мол.
NA
6,02 ·10 
Мисоли 2-7. Адади молекулаҳоро дар омехтаи 14 грамм оксиди карбон (II) ва 22 грамм
оксиди карбон (IV) ҳисоб кунед.
Ҳал: Усули 1. Массаи молярии оксиди карбон (II) ва оксиди карбон (IV)-ро ҳисоб карда,
таносуб тартиб дода, адади молекулаҳоро меёбем:
М(СO) = 12 + 16 = 28 г/мол.
Дар 28 г СО ______ 6,02 · 1023 адад молекула мавҷуд аст,
Дар 14 г СО ______ Х адад молекула мавҷуд аст.
  , 
Х
 , .

М(СO2) = 12 + 32 = 44 г/мол.
Дар 44 г СО2 ______ 6,02 · 1023 адад молекула мавҷуд аст,
Дар 22 г СО2 ______ У адад молекула мавҷуд аст.
  , 
У
 , .

Х + У = 3,01·1023 + 3,01·1023 = 6,02·1023.
Усули 2. Аз рўи формула:
m

N СО  N A 
 ,   
 3,01  10 23.
M
28
m

N СО   N A 
 ,   
 3,01  10 23.
M
44
Nомехта = NCO + NCO2 = 3,01·1023 + 3,01·1023 = 6,02·1023.
Усули 3. Аз рўи формулаҳо:
Миқдори моддаҳоро дар 14 г оксиди карбон (II) ва 22 г оксиди карбон (IV) меёбем:
m

 

 , мол.
M(CO) 28
m

 

 , мол.
M(CO 2 ) 44
омехта = 1 + 2 = 0,5 + 0,5 = 1 мол.
Nомехта = NА · омехта = 6,02·1023 · 1 = 6,02·1023.
Мисоли 2-8. Дар омехтаи 33,6 литр нитроген ва 11,2 литр оксиген чанд адад молекулаҳо
мавҷуд аст?
Ҳал: Усули 1. Дар 22,4 л ҳар гуна газ адади заррачаҳо ба 6,02·1023 баробар аст ва ин ададро
адади Авогадро меноманд: NА = 6,02·1023. Аз рўи ин маълумот таносуб тартиб дода, масъаларо
ҳал мекунем:
Дар 22,4 л N2 ______ 6,02 · 1023 адад молекула мавҷуд аст,
Дар 33,6 л N2 ______ X адад молекула мавҷуд аст.
,  , 
Х
 , .
,
Дар 22,4 л О2 ______ 6,02 · 1023 адад молекула мавҷуд аст,
Х
Дар 11,2 л О2 ______ У адад молекула мавҷуд аст.
,  , 
У
 ,.
,
Х + У = 9,03·1023 + 3,01·1023 = 12,04·1023.
Усули 2. Аз рўи формула:
V
,
NN   NA 
 ,   
 9,03  10 23.
Vm
22,4
V
,
N O  N A 
 ,  
 3,01  10 23.
Vm
22,4
Nомехта = NN2 + NO2 = 9,03·1023 + 3,01·1023 = 12,04·1023.
Усули 3. Массаи молярии нитроген ва оксигенро ҳисоб карда, аз рўи формулаҳо адади
молекулаҳоро меёбем:
Миқдори моддаҳоро дар 33,6 л нитроген ва 11,2 л оксиген меёбем:
V
,
 

 , мол.
Vm 22,4
V
,
 

 , мол.
Vm 22,4
омехта = 1 + 2 = 1,5 + 0,5 = 2 мол.
Nомехта = NА · омехта = 6,02·1023 · 2 = 12,04·1023.
Мисоли 2-9. Массаи молекулаи нитрогенро ҳисоб кунед.
Ҳал: Усули 1. Массаи атомии нисбии элемент нишон медиҳад, ки массаи миёнаи атоми
элемент аз 1/12 массаи атоми карбон чанд маротиба калонтар аст ва бо чунин формула ифода
мегардад:
m а . э.
; Аз рўи ин формула массаи як атоми оксигенро ёфта, сипас массаи молекулаи
Ar 
1
m а. С
12
онро меёбем:
1

m a .C   ,    ,    кг.
12
12

m а . э.
Ar ( N ) 
  ; аз ин ҷо: m а.С  Ar ( N )  m а. C    ,     ,    кг.
1

m а. С
12
Массаи молекулаи нитрогенро меёбем: mN2= 2,324·10-26 · 2 = 4,65·10-26 кг = 4,65·10-23 г
Усули 2. Аз рўи формула:
М ( N )

m молекула 

 ,    г.

NA
,  
Мисоли 2-10. Массаи 4 литр газ дар ш. м. ба 5 г баробар аст. Массаи молярии газро муайян
кунед.
Ҳал: Усули 1. Таносуб тартиб медиҳем:
Массаи 4 л газ ___________ ба 5 г баробар аст,
Массаи 22,4 л(1 мол) _______ ба Х г баробар аст.
,  
Х
  г. М(газ) = 28 г/мол.

Усули 2. Аз рўи формула:
Vm  m ,  
m
V  Vm  ; аз ин ҷо М 

  г/мол.
V

M
Усули 3. Аз рўи формулаи зичии газ дар ш.м. Зичии газро меёбем:
m 
    , г/л.
V 
М = Vm ·  = 22,4 · 1,25 = 28 г/мол.
Мисоли 2-11. Массаи 1,30 грамм буғҳои модда дар 870С ва фишори 8,31·104 Па 600 см3
ҳаҷмро ишғол мекунад. Массаи молярии моддаро муайян кунед.
Усули 1. Ҳал: Мувофиқи формулаи Менделеев-Клапейрон:
Д.ш.аст
m = 1,30 г
t = 870C
Т = t0С + 273K = 87+273 = 360K
P = 8,31·104 Па
P = 8,31·10 кПа= 83,1 кПа
V = 600 см3
V = 600 мл = 0,6 л
R = 8,31Ҷ /мол·К
М=?
m
mRT ,  ,   ,
PV 
RT ; аз ин ҷо М 


  г/мол.
M
PV
,  ,
,
Усули 2. Ҳал: Мувофиқи формулаи муодилаи ҳолатии газ, ки қонунҳои Бойл-Мариотт ва
Гей-Люссакро якҷоя мекунад, буғҳои моддаро ба шароити мўътадил гардонида, массаи
молярии моддаро муайян мекунем:
P  V  PV
PVT  ,  ,   ,



 , л.
; аз ин ҷо V  
T
T
P T
,  

Таносуб тартиб медиҳем:
Массаи 0,373 л (ш.м.) буғи модда _________ 1,3 г аст,
Массаи 22,4 л (ш.м.) буғи модда ___________ Х г аст.
,  ,
Х
  г. М(модда) = 78 г/мол.
,
Ё ки мувофиқи формулаи ҳаҷми молии газ:
m
Vm  m ,  ,
V  Vm  ; аз ин ҷо М 

  г/мол.
M
V
,
Мисоли 2-12. Массаи 11,2 дм3 (ш.м.) омехтаи газие, ки аз оксиген ва озон иборат аст, ба 20
грамм баробар аст. Ҳиссаи ҳаҷмӣ ва ҳиссаи массаи газҳоро бо фоиз муайян кунед.
Усули 1. Ҳал: Аз рўи ҳаҷми газ ва массаи он массаи молии нисбии миёнаи моддаҳоро меёбем:
Vm  m 22,4  20
М миёна 

 40 г/мол.
V
11,2
Массаи молии моддаҳоро ҳисоб мекунем:
М(О2) = 32 г/мол; М(О3) = 48 г/мол.
Муодилаи якномаълума тартиб дода, ҳиссаи ҳаҷмии моддаҳоро бо фоиз дар омехта
меёбем:
%(СО) = 32 х%
%(СО2) = 48(100% - х%)
32х%  48(100  х%)
M миёна 
 40 г/мол
100%
32 х + 48(100-х) = 40 · 100
32 х + 4800 - 48 х = 4000
32 х - 48 х = 4000 - 4800
-16 х = -800
 800
х
  % О 2.
- 16
%(О3) = (100% - х%) = 100 - 50 = 50% О3.
Массаи оксиген ва озонро дар омехта меёбем:
32 · 50% = 16 г О2.
48 · 50% = 24 г О3.
16 + 24 = 40 г омехтаи оксиген ва озон.
Азбаски массаи омехта 20 граммро ташкил медиҳад, бинобар ин массаҳои ёфтаро ба 2
тақсим мекунем:
40 г омехта : 2 = 20 г омехта
16 г О2 : 2 = 8 г О2.
24 г О3 : 2 = 12 г О3.
Ҳиссаи массаи оксиген ва озонро дар омехта меёбем:
20 г омехта _______________100%-ро ташкил медиҳад,
8 г O2 дар омехта_________ Х%-ро ташкил медиҳад.
8  100
 40% О 2.
20
20 г омехта ________________100%-ро ташкил медиҳад,
12 г O3 дар омехта________ У%-ро ташкил медиҳад.
12  100
У
 60% О 3.
20
Усули 2. Ҳал: Массаи молярии моддаҳоро ҳисоб карда, ҳаҷми газҳоро ба мол табдил дода,
ҳиссаи молии О2-ро бо Х ва ҳиссаи молии О3-ро бо У ифода карда, системаи муодилаи
дуномаълума тартиб дода, ҳиссаи ҳаҷмӣ ва массавии моддаҳоро дар омехта меёбем:
М(О2) = 32 г/мол; Мr(О3) = 48 г/мол.
11,2 дм3 = 11,2 л
Ҳаҷми 22,4 л (ш.м.) омехтаи газҳо _________ 1 мол аст,
Ҳаҷми 11,2 л (ш.м.) омехтаи газҳо _________ Х мол аст.
11,2  1
Х
 0,5 мол.
22,4
 32х  48у  20 г.

22,4х  22,4у  11,2 л.
Х
32х  48у  20 г

 х  у  0,5 мол - 32
 32х  48у  20

- 32х  32у  - 16
16у = 4
4
у
 0,25 мол О 3.
16
х + у = 0,5 мол
х = 0,5 - 0,25 = 0,25 мол О2.
Ҳаҷми оксиген ва озонро дар омехта ҳисоб мекунем:
1 мол омехта ____________22,4 л ҳаҷмро ишғол мекунад,
0,25 мол O2 _______________ Х л ҳаҷмро ишғол мекунад.
0,25  22,4
Х
 5,6 л О 2.
1
1 мол омехта ____________22,4 л ҳаҷмро ишғол мекунад,
0,25 мол O3 _______________ У л ҳаҷмро ишғол мекунад.
0,25  22,4
У
 5,6 л О 3.
1
Ҳиссаи ҳаҷми оксиген ва озонро дар омехта меёбем:
11,2 л омехта _____________100%-ро ташкил медиҳад,
0,25 мол O2 ________________ Х%-ро ташкил медиҳад.
5,6  100
Х
 50% О 2.
11,2
11,2 л омехта _____________100%-ро ташкил медиҳад,
0,25 мол O3 ________________ Х%-ро ташкил медиҳад.
5,6  100
У
 50% О 3.
11,2
Массаи оксиген ва озонро дар омехта меёбем:
З2 х = 32 · 0,25 мол = 8 г О2.
48 у = 48 · 0,25 мол = 12 г О3.
Ҳиссаи массаи оксиген ва озонро дар омехта меёбем:
20 г омехта _____________100%-ро ташкил медиҳад,
8 г O2-и омехта_________ Х%-ро ташкил медиҳад,
12 г O3-и омехта________ У%-ро ташкил медиҳад,
8  100
Х
 40% О 2.
20
12  100
 60% О 3.
20
Усули 3. Ҳал: Массаи молярии омехтаи додашударо меёбем:
Маълум аст, ки 20 г омехта 11,2 л ҳаҷмро (ш.м.) ишғол мекунад.
Массаи оксигенро бо m1 ифода мекунем, он гоҳ массаи озон ба (20 - m1) г баробар
мешавад. Ҳаҷми оксигенро бо V1 ифода кунем, он гоҳ ҳаҷми озон ба (11,2 - V1) л баробар
мешавад.
Ҳаҷми молии газҳоро (дар ш.м.) истифода бурда, таносуб тартиб медиҳем:
М(О2) = 28 г/мол; М(О3) = 48 г/мол.
32 22,4
а) 32 г О2 ________ 22,4 л ҳаҷмро ишғол мекунад

________
m1 г О2
V1 л ҳаҷмро ишғол мекунад
m1
V1
У
б) 48 г О3 ______________ 22,4 л ҳаҷмро ишғол мекунад
(20-m1) г О3 _______ (11,2-V1) л ҳаҷмро ишғол мекунад
48
22,4

20  m 1 11,2  V1
Аз таносуби «а» m1-ро ёфта, ба таносуби «б» гузошта, ҳаҷмҳои СО ва СО2-ро дар омехта
меёбем:
32  V1
m1 
22,4
48
22,4

20  m 1 11,2  V1
48(11,2 - V1) = 22,4(20 - m1)
32  V1
48(11,2 - V1) = 22,4(20 )
22,4
537,6 - 48V1 = 448 - 32V1
537,6 - 448 = - 32V1 + 48V1
89,6 = 16V1
89,6
V1 
 5,6 л О 2.
16
Ҳаҷми О3 дар омехта меёбем: 11,2 - V1 = 11,2 - 5,6 = 5,6 л.
Ҳиссаи ҳаҷми О2 ва О3-ро дар омехта меёбем:
11,2 л омехта ____________ ба 100% баробар аст,
5,6 л O2 дар омехта______ ба Х % баробар аст,
5,6 л O3 дар омехта______ ба У % баробар аст,
5,6  100
Х
 50% О 2.
11,2
5,6  100
У
 50% О3.
11,2
2-1. а) 0,5 мол нитроген; б) 1 мол оксиген; в) 1,5 мол оксиди сулфур (IV); г) 2 мол оксиди
карбон (IV) чанд литр ҳаҷмро (ш. м.) ишғол мекунад?
2-2. Ҳаҷми: а) 2,5 мол гидроген; б) 3 мол гази ғубор; в) 4 мол оксиди нитроген (IV); г) 5
мол аммиакро (дар ш. м.) ҳисоб кунед.
2-3. а) 11,2 литр гидроген; б) 22,4 литр хлор; в) 33,6 литр гази метан; г) 44,8 литр гази
карбонат; д) 67,2 литр оксиди нитроген (I); е) 13,44 литр оксиди нитроген (II); ё) 56 литр
оксиген; ж) 224 литр оксиди карбон (II) (дар ш. м.) чанд молро ташкил медиҳад?
2-4. а) 56 грамм нитроген; б) 16 грамм оксиген; в) 10 грамм гидроген; г) 34 грамм аммиак;
д) 220 грамм гази карбонат чанд литр ҳаҷмро (дар ш. м.) ишғол мекунад?
2-5. Ҳаҷми: а) 128 грамм оксиди сулфур (IV); б) 160 грамм метан; в) 204 грамм
гидрогенсулфид (дар ш. м.) чӣ гуна аст?
2-6. а) 33,6 литр гидроген; б) 11,2 литр оксиди нитроген (II); в) 4,48 литр оксиди карбон
(IV) (дар ш. м.) чанд граммро ташкил медиҳад?
2-7. Массаи: а) 56 литр нитроген; б) 8,96 литр оксиген; в) 13,44 литр оксиди нитроген (IV);
г) 89,6литр аммиак; д) 112 литр фосфин; е) 224 литр хлорро (дар ш. м.) ҳисоб кунед.
2-8. а) 0,5 мол гидроген; б) 2 мол хлор; в) 2,5 мол нитроген; г) 3 мол гидрогенхлорид; д) 4
мол оксиди нитроген (IV) чанд адад молекулаҳо дорад?
2-9. а) 3,01.1023 адад молекулаи нитроген; б) 6,02.1023 адад молекулаи хлор; в) 12,04.1023
адад молекулаи оксиген; г) 30,1.1023 адад молекулаи оксиди карбон (II) чанд молро ташкил
медиҳад?
2-10. Дар 602.1022 адад молекулаи гидроген чанд мол гидроген мавҷуд аст?
2-11. Дар 1,204.1025 адад молекулаи аммиак чанд мол аммиак мавҷуд аст?
2-12. Адади молекулаҳоро дар: а) 88 грамм оксиди карбон (IV); б) 140 грамм оксиди
карбон (II); в) 17 грамм фосфин; г) 280 грамм нитроген ҳисоб кунед.
2-13. Дар 2,8 грамм оҳан чанд адад атомҳои оҳан мавҷуд аст?
2-14. Дар 6,4 грамм мис чанд адад атомҳои мис мавҷуд аст?
2-15. Дар омехтаи 11 грамм оксиди карбон (IV) ва 24 грамм озон чанд адад молекулаҳо
мавчуд аст?
2-16. Дар омехтаи 110 грамм оксиди карбон (IV) ва 80 грамм оксиген чанд адад молеулаҳо
мавҷуд аст?
2-17. Дар омехтаи 5,6 грамм нитроген ва 3,4 грамм аммиак чанд адад молекулаҳо мавҷуд
аст?
2-18. Дар омехтаи 17 грамм гидрогенсулфид ва 14 грамм оксиди карбон (II) чанд адад
молекулаҳо мавҷуд аст?
2-19. Дар омехтаи 28 грамм оҳан ва 54 грамм алюминий чанд адад атомҳо мавҷуд аст?
2-20. 3,01·1025 адад молекулаи оксиди карбон (IV) чанд граммро ташкил медиҳад?
2-21. Массаи 12,04 ·1024 адад молекулаи оксиди карбон (II) чӣ гуна аст?
2-22. Массаи: а) 3,01·1024 адад молекулаи оксиди карбон (IV); б) 18,06·1022 молекулаи
оксиген; в) 24,08·1021 молекулаи нитрогенро ҳисоб кунед.
2-23. 15,05·1023 адад молекулаи аммиак чанд литр (ш. м.) ҳаҷмро ишғол мекунад?
2-24. 24,08·1023 адад молекулаи гидрогенсулфид чанд литр (ш. м.) ҳаҷмро ишғол мекунад?
2-25. Ҳаҷми (ш. м.) 18,06·1024 адад молекулаи хлорро ҳисоб кунед.
2-26. Ҳаҷми 2,408·1025 адад молекулаи оксиди нитроген (I) (дар ш. м.) чӣ гуна аст?
2-27. 11,2 литр гидроген (ш. м.) аз чанд адад молекулаҳо иборат аст?
2-28. 13,44 литр гидрогенхлорид (ш. м.) чанд адад молекулаҳо дорад?
2-29. Адади молекулаҳоро дар 56 литр оксиген (ш. м.) ҳисоб кунед.
2-30. Адади молекулаҳо дар 448 литр (ш. м.) гази дилхоҳ чӣ гуна аст?
2-31. Дар омехтаи 44,8 литр оксиди карбон (II) ва 89,6 литр оксиди карбон (IV) (дар ш. м.)
чанд адад молекулаҳо мавҷуд аст?
2-32. Адади молекулаҳоро дар омехтаи 22,4 литр оксиген ва 11,2 литр озон (ш. м.) ҳисоб
кунед.
2-33. Дар омехтаи 2 мол нитроген, 0,5 мол оксиген, 34 грамм аммиак ва 56 литр хлор (ш.
м.) чанд адад молекулаҳо мавҷуд аст?
2-34. Адади молекулаҳоро дар омехтае, ки аз 1,5 мол гидроген, 48 грамм озон ва 33,6 литр
(дар ш. м.) оксиди нитроген (II) иборат аст, ҳисоб кунед.
2-35. Адади молекулаҳо дар омехтаи 2 мол нитроген, 30 грамм оксиди нитроген (II) ва
156,8 литр (ш. м.) оксиди нитроген (IV) чӣ гуна аст?
2-36. Омехтае, ки аз 2 мол оксиген, 56 грамм нитроген, 36,12·10 23 адад молекулаи озон
иборат аст, чанд литр ҳаҷмро (дар ш. м.) ишғол мекунад.
2-37. Массаи молекулаи оксигенро ҳисоб кунед.
2-38. Массаи молекулаи озон чӣ гуна аст?
2-39. Массаи молекулаи оксиди карбон (II)-ро ҳисоб кунед.
2-40. Массаи молекулаи оксиди карбон (IV)-ро ҳисоб кунед.
2-41. Массаи молекулаи кислотаи сулфат ба чанд баробар аст?
2-42. 1 литр газ дар ш. м. 1,25 грамм аст. Массаи молярии газро муайян кунед.
2-43. 7 литр газ дар ш. м. 13,75 грамм аст. Массаи молекулавии нисбии газро муайян кунед.
2-44. 5,6 литр газ дар ш. м. 8 грамм масса дорад. Массаи молярии газро ёбед.
2-45. Массаи 2 литр газ дар ш. м. ба 2,68 грамм баробар аст. Массаи молярии газро муайян
кунед.
2-46. Массаи 5 литр газ дар ш. м. ба 9,82 грамм баробар аст. Массаи 2 мол газро муайян
кунед.
2-47. Массаи 3 литр газ дар ш. м. ба 6,16 грамм баробар аст. Массаи 3 мол газро муайян
кунед.
2-48. Массаи 11,2 литр газ дар ш. м. ба 16 грамм баробар аст. Массаи 5 мол газро ҳисоб
кунед.
2-49. Массаи 5,6 литр газ дар ш. м. ба 7 грамм баробар аст. Массаи 0,5 мол газро ҳисоб
кунед.
2-50. Массаи 2,8 литр газ дар ш. м. ба 2,125 грамм баробар аст. Массаи молярии газ ва
адади молекулаҳоро дар 68 грамми он муайян кунед.
2-51. Массаи 1000 мл газ дар ш. м. ба 1,43 грамм баробар аст. Массаи 1,5 мол газ ва адади
молекулаҳоро дар 96 грамми он муайян кунед.
2-52. Массаи 400 мл газ дар ш. м. ба 1,036 грамм баробар аст. Массаи 2 мол газ ва адади
молекулаҳоро дар 116 грамми он муайян кунед.
2-53. Гази массааш 75 грамм 56 литр ҳаҷмро (ш. м.) ишғол мекунад. Массаи молярӣ,
массаи 10 мол ва адади молекулаҳоро дар 150 грамми газ муайян кунед.
2-54. 96 грамм газ 67,2 литр ҳаҷмро (ш.м.) ишғол мекунад. Массаи молярӣ, массаи 5 мол ва
адади молекулаҳоро дар 192 грамми газ муайян кунед.
2-55. Формулаи муодилаи ҳолатии газро нишон диҳед.
2-56. Формулаи муодилаи Менделеев-Клапейронро нишон диҳед.
2-57. Массаи 1,105 грамм газ дар 270С ва фишори 1,013·105 Па 0,8 литр ҳаҷмро ишғол
мекунад. Массаи молекулавии нисбии газро муайян кунед.
2-58. Гази массааш 0,65 грамм дар зарфи ҳаҷмаш 1 литр дар зери фишори 1·105 Пa ва
ҳарорати 230С мавҷуд аст. Массаи молярии газро ёбед.
2-59. 0,78 грамм газ дар 270С ва фишори 0,324 MПa 0,2 литр ҳаҷмро ишғол мекунад.
Массаи молекулавии нисбӣ ва массаи молярии газро муайян кунед.
2-60. 400 мл гази дуатома дар 270С ва фишори 133322 Пa 0,685 грамм масса дорад. Муайян
кунед, ки ин кадом газ аст.
2-61. Буғҳои 1,27 литр модда дар 270С ва фишори 0,624.105 Пa 3,18 грамм масса дорад.
Массаи 2 мол моддаро муайян кунед.
2-62. 16,4 литр моддае дар ҳолати буғмонанд дар 1270С ва фишори 0,96·105 Пa 36,95 грамм
масса дорад. Массаи молярии моддаро муайян кунед.
2-63. 1 грамм газ дар 270С ва фишори 99,88·103 Пa 0,39 литр ҳаҷмро ишғол мекунад. Ҳаҷми
газро дар шароити мўътадил, массаи 5 мол газ ва адади молекулаҳоро дар 256 грамми он
муайян кунед.
2-64. Моддаеро бо массаи 20 грамм ба колбаи ҳаҷмаш 2 литр гузоштанд. Ҳавои колба аз
дохили он пурра гирифта шудааст. Баъд аз 1500С гарм кардани колба модда пурра ба газ
мубаддал шуда, фишори колба ба 0,502 MПa баробар шуд. Массаи молярии моддаро муайян
кунед.
2-65. Дар зарфи ҳаҷмаш 20 литр дар фишори 4155 гПа 10 грамм гидроген мавҷуд аст.
Ҳарорат дар зарф чӣ гуна аст?
2-66. Дар зарфи ғунҷоишаш 1 литр дар фишори 100 кПа 0,64 грамм метан мавҷуд аст.
Ҳароратро дар зарф муайян кунед.
2-67. Дар хона 54 кг ҳаво дар ҳарорати 17,80С ва фишори 0,1 MПa мавҷуд аст. Ҳаҷми
ҳаворо муайян кунед.
2-68. 64 грамм метан дар ҳарорати 160С ва фишори 0,9606·105 Пa кадом ҳаҷмро ишғол
мекунад?
2-69. 6,85 грамм оксиген дар ҳарорати 270С ва фишори 133,322 кПа чанд литр ҳаҷмро
ишғол мекунад?
2-70. Дар кадом фишор 0,022 кг оксиди карбон (IV)-ро дар ҳарорати 270С дар зарфи
ҳаҷмаш 5 литр ҷамъ кардан мумкин аст?
2-71. Дар кадом фишор 11,5 кг пропанро дар ҳарорати 00С дар баллони ғунҷоишаш 27 литр
ҷамъ кардан мумкин аст?
2-72. Барои он ки 28,4 грамм хлор ҳаҷми 2 литррo дар 200С ишғол намояд, чӣ қадар фишор
лозим аст?
2-73. Массаи ҳаворо дар ҳаҷми 1 м3 дар 21,50С ва фишори 1,013.105 Пa муайян кунед.
Массаи молекулавии нисбии ҳаво ба 29 баробар аст.
2-74. Массаи оксиди нитроген (II)-ро дар ҳаҷми 56 литр дар 00С ва фишори 101,3 кПа
муайян кунед.
2-75. Массаи гидроген, ки дар зарф бо ҳаҷми 22,4 литр дар 273 К ва фишори 101,3·103 Пa
мавҷуд аст, чӣ гуна аст?
2-76. Массаи эквивалентӣ, массаи атомии нисбии металл ва металли номаълумро муайян
кунед, агар 20 грамми он аз таркиби кислота 7,35 литр гидрогенро дар 18 0С ва фишори
1,013.105 Пa фишурда барорад.
2-77. Металле, ки массаи он ба 14 грамм баробар аст, аз таркиби кислота 6,01 литр
гидрогенро дар 200С ва фишори 101,3 кПа фишурда мебарорад. Массаи атомии нисбии металл
ва металли номаълумро муайян кунед.
2-78. 1,68 грамм металл аз кислота 0,672 литр гидрогенро дар 273 К ва фишори 10,13.104
Пa хориҷ мекунад. Металли номаълумро муайян кунед.
2-79. 16 грамм омехтаи О2 ва О3 8,96 л ҳаҷмро (ш.м.) ишғол мекунад. Ҳиссаи массаи
газҳоро бо фоиз муайян кунед.
2-80. 38 грамм омехтаи NО ва NО2 22,4 л ҳаҷмро (ш.м.) ишғол мекунад. Ҳиссаи массаи
газҳоро бо фоиз муайян кунед.
2-81. 10 грамм омехтаи СО ва СО2 6,72 л ҳаҷмро (ш.м.) ишғол мекунад. Ҳиссаи масса ва
ҳиссаи ҳаҷмии газҳоро (бо фоиз) дар омехта муайян кунед.
2-82. 7,2 грамм омехтаи СО ва СО2 4,48 л ҳаҷмро (ш.м.) ишғол мекунад. Ҳиссаи ҳаҷмии
газҳоро бо фоиз муайян кунед.
Боби 3. Қонуни даврӣ ва системаи даврии элементҳои химиявии Д.И.
Менделеев. Сохти атом. Табдилоти ядроӣ.

Мисоли 3-1. Адади протонҳо, нейтронҳо ва электронҳоро дар изотопҳои 
Сl ва 
 Сl муайян
кунед.
Ҳал: Адади протонҳо ва электронҳои элемент дар ҳолати озод ба заряди ядро, ки ба рақами
тартибии элемент мувофиқ меояд, баробар аст. Барои ёфтани адади нейтронҳо аз массаи
атомии нисбии элемент рақами тартибии элемент (заряди ядро) тарҳ карда мешавад ва бо
формулаи зерин ифода карда мешавад: N = Ar - Z; дар ин ҷо N - адади нейтронҳо; Аr - массаи
атомии нисбии элемент, Z - заряди ядро (рақами тартибии элемент). Ҳамин тавр, барои
изотопҳои элементи додашуда адади протонҳо, электронҳо ва нейтронҳоро муайян мекунем:

1

 Сl -   p ; 17 e ; N  Ar - Z  35 - 17  180 n.
Сl -  p; 17 e - ; N  Ar - Z  37 - 17  20 01 n.
Мисоли 3-2. Массаи атомии нисбии миёнаи атоми борро муайян кунед, агар маълум бошад,
ки ҳиссаи молии изотопи  В 19,6% ва изотопи В 80,4%-ро ташкил медиҳад.
Усули 1. Ҳал: Массаи атомии нисбии миёнаи атоми элемент ба суммаи ҳиссаи массаи
изотопҳои атоми элемент баробар аст ва бо формулаи зерин ифода мегардад:
Ar 1  ω 1 %  Ar 2  ω 2 %  ...
Ar миёна 
ω 1 %  ω 2 %  ...
Ar 1  ω 1 %  Ar 2  ω 2 % 10 19,6%  11  80,4% 196  884,4
Ar миёнаи В 


 10,8.
ω 1%  ω 2 %
19,6%  80,4%
100
Усули 2. Массаи атомии нисбии миёнаи атоми бор массаи 1 моли омехтаи изотопҳоро
ташкил медиҳад. Ба назар мегирем, ки ба ҳиссаи изотопи  В - х мол ва ба ҳиссаи изотопи В у мол мувофиқ меояд. Системаи муодилаи дуномаълума тартиб медиҳем:
 х  у  1 мол
 х

 ,

х  у
у=1-х
10х = 0,196(10х + 11у)
10х = 1,96х + 2,156у
10х = 1,96х + 2,156(1 - х)
10х = 1,96х + 2,156 - 2,156х
10х-1,96х+2,156х = 2,156
10,196х = 2,156
2,156
х
 , мол 105 В.
10,196
у = 1 - х = 1 - 0,2 = 0,8 мол В .


Ar миёнаи  В = 10х + 11у = 10 · 0,2 + 11 · 0,8 = 2 + 8,8 = 10,8.


Сu . Массаи атомии нисбии
Сu ва 
Мисоли 3-3. Миси табиӣ ду изотопи устувор дорад: 
миёнаи элементи мис ба 63,54 баробар аст. Ҳиссаи молии ҳар як изотопи мисро муайян кунед.
Усули 1. Ҳал: Формулаи барои ҳисоб кардани массаи атомии нисбии миёнаи атоми
элементро истифода мебарем.


Cu  ро бо 63 х% ва изотопи элементи 
Cu  ро бо 65(100% - х%)
Изотопи элементи 
ифода карда, ҳиссаи молии изотопҳои мисро меёбем:
Ar 1  ω 1 %  Ar 2  ω 2 % 63  х%  65  (100%  х%)
Ar миёнаи Сu 

 63,54
ω 1%  ω 2 %
100%
63 · х% + 65(100% - х%) = 63,54 · 100%
63х + 6500 - 65х = 6354
146 = 2х
146
63
х
 % 29
Сu.
2
ω % 65
29 Cu  100%  x %  100  73  27%.
Усули 2. Массаи атомии нисбии миёнаи атоми мис ба 63,54 баробар аст, ки массаи 1 моли
омехтаи изотопҳоро ташкил медиҳад. Системаи муодилаи дуномаълума тартиб дода,
масъаларо ҳал мекунем:
63х  65у  63,54
 х  у   мол  

63х  65у  63,54
 х  у  

2у = 0,54
0,54
у
 , мол 65
29Сu
2

Сu
х =1 - у = 1 - 0,27 = 0,73 мол 
Ҳиссаи молии ҳар як изотопи мисро меёбем:
1 мол изотопҳо _______ 100% аст,

Сu ________ х % аст,
0,73 мол 
0,27 мол


Сu
________
у % аст,
0,27  100
0,73  100
63
у
 % 65
 % 29
Сu.
29 Сu.
1
1
Усули 3. «Қоидаи салибӣ»-ро истифода бурда, нисбати изотопҳои мисро муайян мекунем:
х
63,54 - 63 = 0,54 ҳисса 65Cu
65
63,54
65 - 63,54 = 1,46 ҳисса 63Cu

Сu ,

Яъне, нисбати изотопҳои мис чунин аст: 


Сu , ,
Ҳиссаи молии изотопҳои мисро муайян мекунем:
Нисбати изотопҳои мис: 1 : 2,7 буда, ҳиссаи умумии изотопҳо: 1 + 2,7 = 3,7 аст.
3,7 ҳиссаи изотопҳо _______ 100% аст,

Сu _____ х % аст.
1 ҳиссаи изотопи 
1  100
х
 % 65
29 Сu.
3,7
3,7 ҳиссаи изотопҳо _______ 100% аст,

Сu _____ у % аст.
2,7 ҳиссаи изотопи 
2,7  100
63
у
 % 29
Сu.
3,7
Мисоли 3-4. Формулаи электронӣ ва сохти қабатҳои электронии элементҳои рақами
тартибиашон 15, 20, 26, 35 ва 74-ро навишта, бе истифодаи ҷадвали системаи даврии
элементҳои химиявӣ муайян кунед, ки ин элементҳо дар кадом давр, гурўҳ ва зергурўҳи
системаи даврии элементҳои химиявии Д.И. Менделеев ҷойгир аст?
Ҳал: Корҳои пурсамари В.М Клечковский, Д.Н. Трифонова, Г.И. Шелинский доир ба
принсипи энергияи хурд имконият дод, ки формулаи электронии элементҳо бо осонӣ тартиб
дода шавад.
Принсипи энергияи хурд: Электронҳо ҳангоми пур шудан дар орбиталҳо (зерқабатҳои
электронӣ) аввал ба ҳамон орбитале ҷойгир мешаванд, ки энергияи хурдтар дошта бошад.
Мувофиқи принсипи энергияи хурд (қоидаи Клечковский) электронҳо дар зерқабатҳои
электронӣ бо чунин тартиби муайян ҷойгир мешаванд:
1s→2s→2p→3s→3p→4s→3d→4p→5s→4d→5p→6s→5d1→4f→5d2-10→
→6p→7s→6d1→5f→6d2-10→7p.
Ҳангоми бо тартиби муайян пур кардани электронҳо дар зерқабатҳои электронӣ рақами
калонтари зерқабат дар кадом давр ҷойгир будани элементро нишон медиҳад. Барои бе
63
истифодаи системаи даврии элементҳои химиявӣ муайян кардани гурўҳ ва зергурўҳи элемент
қоидаҳои зеринро донистан зарур аст:
А). Агар электрони охирон танҳо дар s-зерқабат ҷойгир шавад, он гоҳ элемент дар зергурўҳи
асосӣ ҷойгир аст ва аз рўи адади электрони s-зерқабат гурўҳи он муайян карда мешавад.
Б). Агар электрони охирон р-зерқабатро пур кунад, он гоҳ элемент дар зергурўҳи асосӣ ҷойгир
буда, аз рўи суммаи электронҳои s ва р-зерқабати охирони элемент гурўҳи он муайян карда
мешавад.
В). Агар электрони охирон d-зерқабатро пур кунад, он гоҳ элемент дар зергурўҳи иловагӣ
ҷойгир буда, аз рўи суммаи электрони охирони d-зерқабат ва s-зерқабати қабати берунаи
электронӣ гурўҳи элемент муайян карда мешавад. Агар суммаи электронҳо ба 9 (s2d7) ва 10
(s2d8) баробар шавад, пас элемент дар VIII-гурўҳ ҷойгир мешавад ва агар суммаи электронҳо
ба 11 (s2d9 ё ки s1d10) баробар шавад, он гоҳ элемент дар гурўҳи I-и иловагӣ ва ба 12 (s2d10)
баробар шавад, дар гурўҳи II-и иловагӣ ҷойгир аст.
Г). Агар электрони охирон 4f-зерқабатро пур кунад, он гоҳ элемент ба лантаноидҳо ва агар 5fзерқабатро пур кунад ба актиноидҳо мансуб аст.
Масъаларо мувофиқи ин қоидаҳо ҳал мекунем:
2 2
6 2 3
2
3
15Р 1s 2s 2p 3s 3p → 3s 3p - даври 3, зергурўҳи асосии гурўҳи III.
2 2
6 2
6 2
2
20Са 1s 2s 2p 3s 3p 4s → 4s - даври 4, зергурўҳи асосии гурўҳи II.
2 2
6 2
6 2
6
2
6
26Fe 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d → 4s 3d - даври 4, зергурўҳи иловагии гурўҳи VIII.
2 2
6 2
6 2
10
5
2 5
35Br 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p → 4s 4p - даври 4, зергурўҳи асосии гурўҳи VII.
2 2
6 2
6 2
10
6 2
10
6 2 14
4
2
4
74W 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d → 6s 5d - даври 6, зергурўҳи иловагии
гурўҳи VI.
Мисоли 3-5. Дар қабати беруна ва пеш аз охирони электронии хлор чанд электрон мавҷуд аст?
Ҳал: Формулаи электронӣ ва сохти қабати электронии атоми хлорро тартиб дода, адади
электронҳоро дар қабати беруна ва пеш аз охирони электронии он муайян мекунем:
2 2
6 2
5
) ))
17Cl 1s 2s 2p 3s 3p
287
Маълум шуд, ки дар қабати берунаи электронии хлор 7е- ва дар қабати пеш аз охирони
электронии хлор 8е- мавчуд аст.
Мисоли 3-6. Формулаи электронӣ ва сохти қабати электронии элементи манганро нависед ва
муайян кунед, ки он чанд электрони ҷуфтнашуда дорад?
Ҳал: Формулаи электронӣ ва сохти қабати электронии атоми сулфурро тартиб дода,
мувофиқи қоидаи Хунд электрони ҷуфтнашудаи онро муайян мекунем:
2 2
6 2
6 2
5
) ) ) )
25Mn 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
2 8 13 7
Қоидаи Хунд: Электронҳо дар орбиталҳо аввал бо як электронӣ пур шуда, сипас ҷуфт
мешаванд. Электронҳои қабати охирони манганро дар орбиталҳо ҷойгир карда, яъне формулаи
графикии қабати охирони манганро навишта, электрони ҷуфтнашудаи онро муайян мекунем:
↑↓
↑
↑ ↑ ↑ ↑
4s2
3d5
Маълум шуд, ки дар атоми манган 5 электрони ҷуфтнашуда мавҷуд аст.
Мисоли 3-7. Сохти электронии ионҳои Sr2+ ва Se2--ро тартиб диҳед.
Ҳал: Иони Sr2+ нишон медиҳад, ки стронсий ҳангоми пайвастагӣ ҳосил кардан ду
электрони худро дода, ба заррачаи дузарядаи мусбат табдил ёфтааст, бинобар ин ҳангоми
навиштани сохти электронии иони Sr2+ ду электрони қабати берунаи он тарҳ карда мешавад:
2+
38Sr
+38 ) ) ) ) )
2 8 18 8 2-2е- ҳосил мешавад: 38Sr2+ +38 ) ) ) )
2 8 18 8
2Иони Sе нишон медиҳад, ки селен дар натиҷаи ҳосил намудани пайвастагӣ ду электрони
элементи дигарро қабул карда, ба заррачаи дузарядаи манфӣ табдил ёфтааст, бинобар ин
ҳангоми навиштани сохти электронии иони Sе2- ба кабати берунаи он ду электрони дигар
илова карда мешавад:
234Sе
+34 ) ) ) )
2 8 18 6+2е- ҳосил мешавад: 34Sr2+
+34 ) ) ) )
2 8 18 8
Мисоли 3-8. Иони Al3+ чанд қабати электронӣ дорад?
Иони Al3+ нишон медиҳад, ки алюминий се электрони худро додаааст, бинобар ин
ҳангоми навиштани сохти қабати электронии иони Al3+ аз кабати берунаи электронии он се
электрон тарҳ карда мешавад:
3+
13Al
) ) )
2 8 3-3е- ҳосил мешавад: 13Al3+ +13 ) )
28
Маълум гашт, ки иони Al3+ ду қабати электронӣ дорад.
Мисоли 3-9. Дар қабати берунаи электронии иони N  чанд электрон мавҷуд аст?
Ҳал: Иони N3- нишон медиҳад, ки нитроген дар натиҷаи ҳосил намудани пайвастагӣ се
электрони элементи дигарро қабул кардааст, бинобар ин ҳангоми навиштани сохти электронии
иони N3- ба кабати берунаи он се электрони дигар илова карда мешавад:
37N
+13
+7 ) )
2 5+3е- ҳосил мешавад: 7N3- +7 ) )
28
Маълум гашт, ки дар қабати берунаи иони N3- 8 электрон мавҷуд аст.
Мисоли 3-10. Адади умумии электронҳоро дар иони Са2+ ва F  нишон диҳед.
Ҳал: Иони Са2+ нишон медиҳад, ки калсий ду электрони худро додаааст. Калсий бошад
элементи рақами тартибиаш 20 аст ва дар ҳолати озод дар гирди ядрои он 20 электрон мавҷуд
аст. Дар иони Са2+: 20 – 2 = 18 электрон мавчуд аст.
Иони F  нишон медиҳад, ки фтор як электрони қабул карда, ба ион табдил ёфтааст. Фтор
элементи рақами тартибиаш 9 буда, дар ҳолати озод 9 электрон дорад. Дар иони F  бошад: 9 +
1 = 10 электрон мавчуд аст.
Мисоли 3-11. Элемент оксиди олии таркибаш ЭО2 ҳосил мекунад. Бо гидроген ин элемент
пайвастаи бухоршаванда ҳосил мекунад, ки ҳиссаи массаи гидроген дар он 25% аст. Массаи
атомии нисбии элемент муайян карда, номи ин элементро гўед.
Усули 1. Ҳал: Оксиди олии элемент ЭО2 бошад, он гоҳ ин элемент дар зергурўҳи асосии
гурўҳи IV ҷойгир буда, пайвастаи гидрогении он ЭН4 мебошад. Ҳиссаи массаи элементро дар
пайвастаи гидрогении он муайян мекунем:
%(Э) = 100%ЭН4 – 25%Н = 75% Э. Яъне ин чунин маъно дорад, ки дар 100 грамми моддаи
ЭН4 75 г Э ва 25 г Н мавҷуд аст.
75г 25 г
Э Н4
Хг г
75 г Э бо ___________ 25 г Н пайваст мешавад,
Х г Э бо ___________ 4 г Н пайваст мешавад.
  
Х
  г. М(С) = 12 г/мол., Яъне Ar(C) = 12. Маълум шуд, ки элемент карбон будааст.

Усули 2. Ҳал: Ҳиссаи массаи элемент дар пайвастаи гидрогении он: %(Э) = 100%ЭхНу
– 25%Н = 75% аст. Маълум шуд, ки дар 100 г ЭхНу 75 г Э ва 25 г Н мавҷуд аст. Мувофиқи
қонуни эквивалентҳо эквиваленти элементи номаълумро муайян мекунем:
mЭл = 75 г. ЭН = 1
mН = 25 г. ЭЭл = ?.
m Эл  ЭЭл
m Н ЭН
75 Э Эл
75  1

Э Эл 
 .
25
25
1
Ar(Me) = Э · В(валент) = 3 · 4 = 12
Ar(С) = 12.

Мисоли 3-12. Изотопи элементи 
 At ҳангоми бо α-заррача нурборонкунии изотопи
 Bi
ҳосил карда шуд. Муодилаи пурра ва мухтасари реаксияи ядроиро нависед.
Ҳал: Ҳангоми тартиб додани муодилаҳои реаксияи ядроӣ қонуни бақои массаи
моддаҳоро ба назар гирифтан зарур аст. Инчунин, зарядҳои умумии заррачаҳо дар тарафи чап
ва рости муодила бояд баробар бошанд.
Дар тарафи чапи муодила таъсири мутақобилаи ядрои изотопи атоми 
 Bi -ро бо αзаррача (ядрои атоми гелий) ва дар тарафи рости муодила маҳсули реаксияи ҳосилшударо
менависем:



 Bi      At  х
Заррачаи х бояд заряди 0: 83 + 2 = 85 + 0 ва массаи атоми нисбии 2 дошта бошад: 209 + 4 = 211
+ 2. Заррача бо заряди 0 ин нейтрон  n аст. Хулоса, дар ин реаксияи ядроӣ ду нейтрон ҳосил
мешавад. Муодилаи пурраи реаксияи ядроиро менависем:




 Bi      At   n
Муодилаи мухтасари реаксияи ядроӣ чунин аст:


 Bi ( ,n )  At
3-1. Адади нейтронҳоро дар ядрои атоми


Na муайян кунед.

3-2. Адади нейтронҳоро дар ядрои атомҳои: а) 
 Mg ; б)  Сa ; в)
е)




Сr ; г)


Br ; д)


Sr ;
I муайян кунед.
3-3. Адади протонҳо, нейтронҳо ва электронҳоро дар изотопҳои атомҳои зерин муайян






кунед: a) 
 Br ; б)  Br ; в)  O ; г)  O ; д)  O ; е)  H ; ё) W .
3-4. Чор изотопи устувори барий бо адади массавии зерин: 135, 136, 137 ва 138 маълум аст.
Дар ядрои ҳар як изотопҳо чанд протонҳо ва нейтронҳо мавҷуд аст?

Сl ва 24,23% изотопи 
3-5. Дар хлори табиӣ аз рўи масса 75,77% изотопи 
 Сl мавҷуд аст.
Массаи атомии нисбии миёнаи атоми хлорро ҳисоб кунед.
3-6. Массаи атомии нисбии миёнаи элементи силитсийро дар пайвастагиҳои табии он, ки аз
изотопҳои зерин (аз рўи масса): 92,28% 28Si, 4,67% 29Si ва 3,05% 30Si иборат аст, ҳисоб кунед.


Сu . Ҳиссаи молии мис дар изотопи
Сu ва 
3-7. Миси табиӣ ду изотопи устувор дорад: 
якум ба 72,7% ва дар изотопи дуюм ба 27,3% баробар аст. Массаи атомии нисбии миёнаи
элементи мис чӣ гуна аст?
3-8. Нитрогени табиӣ омехтаи изотопҳои зерин дорад: 14N ва 15N. Массаи атомии нисбии
миёнаи нитрогени табиӣ ба 14,004 баробар аст. Таркиби изотопҳои нитрогенро муайян кунед.
3-9. Таллии табиӣ омехтаи изотопҳои Tl ва Tl дорад. Дар асоси массаи атомии нисбии
миёнаи таллий, ки ба 204,38 баробар аст, таркиби изотопҳои таллийро ҳисоб кунед.
3-10. Таркиби ядрои изотопҳои: a) 12C ва 13C; б)14N ва 15N; в) 28Si ва 30Si чӣ гуна аст?
3-11. Формулаи (конфигуратсияи) электронии элементҳои рақами тартибиашон 25 ва 75-ро
нависед.
3-12. Формулаи электронӣ ва сохти қабатҳои электронии элементҳои кобалт, барий ва
висмутро нависед.
3-13. Сохти қабатҳои электронии фосфор ва бромро нависед. Муайян кунед, ки элементҳои
зикршуда чанд электрони ҷуфтнашуда доранд?
3-14. Формулаи электронии элементҳои 16S, 20Ca, 26Fe, 35Br, 30Zn ва 92U-ро нависед ва сохти
қабатҳои электронии онҳоро тартиб диҳед.
3-15. Формулаи электронӣ ва сохти қабатҳои электронии элементҳои рақами тартибиашон
13, 19, 24, 25, 38, 40, 44, 47-ро навишта, бе истифодаи ҷадвали системаи даврии элементҳои
химиявӣ муайян кунед, ки ин элементҳо дар кадом давр, гурўҳ ва зергурўҳи системаи даврии
элементҳои химиявии Д.И. Менделеев ҷойгир аст?
3-16. Дар қабати берунаи электронии оҳан чанд электрон мавҷуд аст?
3-17. Дар кабати берунаи электронии йод чанд электрон мавҷуд аст?
3-18. Дар қабати пеш аз охирони электронии селен чанд электрон мавҷуд аст?
3-19. Дар қабати беруна ва пеш аз охирони электронии арсен чанд электрон мавҷуд аст?
3-20. Сохти электронии ионҳои Ca2+, Fe3+, Al3+, S2--ро тартиб диҳед.
3-21. Иони K+ чанд қабати электронӣ дорад?
3-22. Иони Fe2+ чанд қабати электронӣ дорад?
3-23. Иони Br- чанд қабати электронӣ дорад?
3-24. Дар қабати берунаи электронии иони P5+ чанд электрон мавҷуд аст?
3-25. Дар қабати берунаи электронии иони Se2- чанд электрон мавҷуд аст?
3-26. Адади умумии электронҳоро дар иони Сг3+ нишон диҳед.
3-27. Қабати берунаи электронии атомҳо чунин аст:
a) 3s2 3p2
б) 4s2 4p3
в) 5s2 5p4
2
5
1
г) 2s 2p
д) 6s
е) 3d6 4s2
Формулаи электронии ин атомҳоро навишта, рақами тартибии элемент ва ҷойгиршавии
онҳоро дар системаи даврӣ бе истифодаи ҷадвали системаи даврии элементҳои химиявии Д.И.
Менделеев нишон диҳед.
3-28. Қабати пеш аз охирон ва берунаи баъзе элементҳо чунини формулаи электронӣ
дорад:
a) 3d5 4s2
б) 3d10 4s2
в) 4d2 5s2
г) 4d10 5s1
Формулаи электронӣ ва сохти қабати электронии элементҳоро навишта, адади протонҳо ва
нейтронҳои ин элементҳоро муайян кунед.
20
3-29. Муодилаи реаксияи ядроии ҳосил шудани атоми
10 Ne  ро ҳангоми
бомбаборонкунии ядрои атоми


F бо протонҳои  H нависед.
3-30. Ҳангоми таҷзияи радиоактивият ядрои атоми 
 Ро α-заррачаро хориҷ мекунад.
Муодилаи реаксияи ядроиро тартиб диҳед.
3-31. Рақамҳои партофташударо дар табдилоти ядроӣ гузоред:
a)  С → N +  
б) 88Ra → 222Rn +  Не
3-32. Изотопҳои радиоактивии 
 Bi β-заррачаро хориҷ мекунад. Изотопи элементи нави
дар ин маврид ҳосил шуда α-заррача хориҷ мекунад. Муодилаи табдилоти радиоактивиро
нависед.
3-33. Изотопи 90Sr β-заррача хориҷ карда, изотопи элементи нави ҳосилшуда дар навбати
худ боз β-заррача хориҷ мекунад. Ин табдилот ба ҳосилшавии кадом элемент оварда
мерасонад.
3-34. Ҳангоми бомбаборонкунии уран-238 бо атоми дейтерий дар аввал изотопи уран-239
ҳосил шуд ва аз он худ аз худ β-заррача хориҷ карда, ба изотопи нептуний-239 мубаддал шуд.
Ин изотопи нептуний аввалин бор соли 1940 аз тарафи Э.M. Макмиллан ва П.Х. Абелсон
ҳосил карда шуд, ки аввалин элементи трансуран ба ҳисоб меравад. Муодилаи реаксияи
табдилоти ядроиро тартиб диҳед.
3-35. Ҳангоми паи ҳам хориҷкунии панҷ α-заррача ва се β-заррача ядрои атоми 
Th ба
кадом элементи химиявӣ табдил меёбад?
3-36. Муодилаҳои реаксияҳои ядроиро ба анҷом расонед:

a)  B +  He →  n + …
б) 
 Na →  + …
в)


С +  H →


N + ...


г)


Ni +  H →




Cu + ...



д) 
е) Cr + D → 
 Bi + He → 2(  n ) + …
 Mn + …
16
3-37. Ядрои изотопи оксиген 8O позитрон хориҷ мекунад. Муодилаи реаксияҳои ядроиро
тартиб диҳед.
3-38. Дар замони орзуи алхимикҳо - ҳосилкунии тилло аз элементҳои дигар реалӣ гашт.
Масалан, изотопи 
 Au -ро аз платина мувофиқи схемаи зерин:
a)


Pt +  D →




Au + …

б) 
 Pt + H →  Au + …
ва аз иридий мувофиқи схемаи зерин:


в) 
 Ir +  He →  Au + … ҳосил кардан мумкин аст. Муодилаи пурраи реаксияи ядроиро
тартиб диҳед.

Se бо α-заррача кадом элементҳои
3-39. Ҳангоми бомбаборонкунии ядрои атомҳои  N ва 
нав ҳосил мешавад? Муодилаи реаксияҳои ядроиро нависед.
3-40. Дар натиҷаи хориҷ кардани ядрои изотопи 
 Ac се α-заррача ва се β-заррача кадом
элемент ҳосил мешавад. Формулаи электронии элементи ҳосилшударо нависед.
3-41. Протактиний 
 Pa ҳангоми паи ҳам хориҷкунии панҷ α-заррача ва чор β-заррача ба
кадом элемент табдил меёбад. Дар ядрои атоми элементи ҳосилшуда чанд протон ва нейтрон
мавҷуд аст?
3-42. Ҳангоми бомбаборонкунии ядрои бериллий  Be бо дейтронҳо  D нейтрон хориҷ
мешавад. Ядрои кадом элементи нав ҳосил мешавад? Муодилаи реаксияи ядроиро тартиб
диҳед.
3-43. Мавҷи де Бройл чист ва формулаи дарозии мавҷи он чӣ гуна аст?
3-44. Элемент дар зегурўҳи асосии гурўҳи II ҷойгир буда, оксиди олии он 60% элемент
дорад. Массаи атомии нисбии элементро муайян карда, номи элементро гўед.
3-45. Оксиди олии элементи зергурўҳи асосии гурўҳи III 47,06% оксиген дорад. Массаи
эквивалентӣ ва массаи атомии нисбии элементро муайян кунед.
3-46. Оксидии олии элемент ЭО2 буда, пайвастаи гидрогении он 12,5% гидроген дорад.
Формулаи оксиди олӣ ва пайвастаи гидрогении элементро муайян кунед.
3-47. Оксидии олии элемент Э2О5 буда, пайвастаи гидрогении он 82,35% элемент дорад.
Формулаи оксиди олӣ ва пайвастаи гидрогении элементро муайян кунед.
3-48. Кислотаи дуасосае, ки элементи зергурўҳи иловагии гурўҳи VI-ро дорад, 25,6%
оксиген дорад. Ин кадом элемент аст ва формулаи кислотаи дуасоса чӣ гуна аст?
3-49. Кислотаи якасосае, ки оксиди олии он R2О5 аст, 1,25% гидроген дорад. Формулаи
кислотаро муайян кунед.
3-50. Оксиди олии элемент RО3 аст. Ин оксид бо об таъсир карда, кислотаи дуасоса ҳосил
мекунад, ки 65,3% оксиген дорад. Ҳангоми таъсири миқдори барзиёди маҳлули кислотаи
ҳосилшуда бо 8 г омехтаи оҳан ва магний, ки 70% оҳан дорад, чӣ кадар ҳаҷм (ш.м.) газ хориҷ
мешавад? Формулаи кислотаи ба реаксия дохилшударо муайян кунед.
3-51. Дар оксиди олии элементи зергурўҳи асосии гурўҳи VII 61,2% оксиген мавҷуд аст.
Барои ҳал кардани 18,5 г омехтаи гидроксидҳои алюминий ва оҳан (III), ки 57,84%
гидроксидҳои оҳан (III) дорад, чӣ қадар массаи маҳлули 36,5%-и пайвастаи гидрогении оксид
лозим аст?
3-52. Оксиди олии элемент Э2О5 ва пайвастаи гидрогении ин элемент ЭН3 аст. Ҳангоми дар
об ҳал кардани 54 г оксиди олии элемент 63 г маҳлули 50%-и кислота ҳосил шуд. Муайян
кунед, ки барои нейтрализатсияи ин миқдор кислота аз рўи масса чӣ қадар ЭН3 сарф мешавад?
Оксиди олӣ ва пайвастаи гидрогении элементро муайян кунед.
Боби 4. Сохти модда. Бандҳои химиявӣ.
Мисоли 4-1. Дараҷаи оксидшавии элементҳоро дар оксиди нитроген (V), кислотаи селенат,
гидроксиди алюминий ва сулфати оҳан (III) муайян кунед.
Ҳал: Дараҷаи оксидшавии оксиген дар оксидҳо (ғайр аз оксиди фтор), асосҳо, кислотаҳо ва
намакҳо ҳамеша ба -2 баробар аст. Дараҷаи оксидшавии гидроген дар асосҳо, кислотаҳо ва
намакҳои туршу асосӣ ҳамеша ба +1 баробар аст. Суммаи дараҷаи оксидшавии элементҳо
бошад ҳамеша ба 0 (сифр) баробар аст. Аз рўи ин маълумот дараҷаи оксидшавии элементҳоро
дар оксидҳо, асосҳо, кислотаҳо ва намакҳо бо осонӣ муайян мекунанд:
Усули 1. Аз рўи ҳисоби математикӣ:
 -2
N O 
5 · (-2) = -10
2 · (+5) = 10
10 - 10 = 0
 6 -2
Н SeO 
2 · (+1) = 2
4 · (-2) = -8
2+6-8=0

 
Al (OH )
3 · (-2) = -6
3 · (+1) = 3
+3 - 6 + 3 = 0
  6 -2
Fe (SO )
2 · (+3) = 6
3 · (+6) = 18
3 · 4 · (-2) = -24
6 + 18 - 24 = 0
Усули 2. Аз рўи муодилаи якномаълума:
 х - 2
х -2
Н SeO 
N O 
2х + 5·(-2)=0
2·(+1) + х + 4·(-2)=0
2х = +10
2 + х -8 = 0
х = +10/2
х = +8 – 2
х = +5
х = +6
х  
 х -2
Fe (SO )
Al (OH )
х + 3·(-2) + 3·(+1)=0
2·(+3) + 3х + 12·(-2) = 0
х -6 + 3 = 0
6 + 3х - 24 = 0
х = +6 - 3
3х = +24 - 6 = +18
х = +3
х = +18/3 = +6
Мисоли 4-2. Дараҷаи оксидшавии хромро дар иони сулфит CrO42- ва сулфат Cr2O72- муайян
кунед.
4-1. Дараҷаи оксидшавии элемент чист?
4-2. Дараҷаи оксидшавии элементҳо дар ҳолати озод ба чанд баробар аст?
4-3. Дараҷаи оксидшавии гидроген дар гидриди металлҳо ва боқимонда пайвастагиҳояш ба
чанд баробар аст?
4-4. Дараҷаи оксидшавии оксиген дар оксидхо, асосҳо, кислотаҳо ва намакҳо ба чанд
баробар аст?
4-5. Дараҷаи оксидшавии оксиген дар пероксидҳо ва оксиди фтор чӣ гуна аст?
4-6. Кадом элемент дараҷаи оксидшавиаш ҳамеша ба -1 баробар аст?
4-7. Кадом элементҳо дараҷаи оксидшавиаш ҳамеша мусбат аст?
4-8. Суммаи дараҷаи оксидшавии элементҳо ба чанд баробар аст?
4-9. Дараҷаи оксидшавии элементҳоро дар: а) оксиди натрий; б) оксиди магний; в) оксиди
алюминий; г) оксиди карбон (IV); д) оксиди фосфор (V); е) оксиди сулфур (VI); ё) оксиди
манган (VII) муайян кунед.
4-10. Дарачаи оксидшавии элементҳоро дар: а) гидроксиди калий; б) гидроксиди барий; в)
гидроксиди оҳан (II); г) гидроксиди оҳан (III) муайян кунед.
4-11. Дараҷаи оксидшавии элементҳоро дар; а) кислотаи хлорид; б) кислотаи карбонат; в)
кислотаи сулфит; г) кислотаи сулфат; д) кислотаи нитрат; е) кислотаи хромат; ё) кислотаи
ортофосфат муайян кунед.
4-12. Дараҷаи оксидшавии элементҳоро дар: а) карбонати натрий; б) нитрати калий; в)
сулфати алюминий; г) ортофосфати калсий; д) перманганати калий; е) дихромати натрий
муайян кунед.
4-13. Дараҷаи оксидшавии элементҳоро дар моддаҳои зерин муайян кунед: N2, O2, O3, P4,
Cu, Fe, I2, N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5, NH3, MnO, MnO2, Mn2O7, CrO, Cr2O3, CrO3, LiOH,
Ca(OH)2, Al(OH)3, Ni(OH)2, Ni(OH)3, Zn(OH)2, HNO2, HNO3, HClO, HClO2, HClO3, HClO4,
H2SeO3, H2SeO4, HPO3, H3PO3, H3PO4, H4P2O7, HMnO4, H2MnO4, H3AsO4, H3SbO4, Na2Cr2O7,
KClO3, KClO4, Na3PO4, Fe(NO3)2, Fe(NO3)3, K2SO4, Ba3(PO4)2, Na2S2O3, NaHCO3, Cu2(OH)2CO3,
Na3AlF6, K3[Fe(CN)6], K4[Fe(CN)6], Mg3P2, Ca3N2, PH3, NH4NO3, (NH4)2Cr2O7, [Ag(NH3)2]OH,
KAl(SO4)2, SrH2.
4-14. Дараҷаи оксидшавии сулфурро дар иони сулфит SO32- ва сулфат SO42- муайян кунед.
4-15. Дараҷаи оксидшавии нитрогенро дар иони нитрит NO2- ва нитрат NO3- муайян кунед.
4-16. Дараҷаи оксидшавии фосфорро дар иони метафосфат PO3- ва ортофосфат PO43муайян кунед.
4-17. Дараҷаи оксидшавии манганро дар иони перманганат MnO4- ва манганат MnO42муайян кунед.
4-18. Дараҷаи оксидшавии хромро дар иони хромат CrO42- ва дихромат Cr2O72- муайян
кунед.
4-19. Формулаҳои графикии (структурии) оксиди натрий, оксиди магний, оксиди
алюминий, оксиди карбон (II), оксиди карбон (IV), оксиди фосфор (III), оксиди фосфор (V),
оксиди сулфур (IV), оксиди сулфур (VI), оксиди манган (II), оксиди манган (IV) ва оксиди
манган (VII)-ро тартиб диҳед.
4-20. Формулаҳои структурии гидроксиди натрий, гидроксиди барий, гидроксиди оҳан (II),
гидроксиди оҳан (III), гидроксиди хром (II) ва гидроксиди хром (III)-ро тартиб диҳед.
4-21. Формулаҳои структурии кислотаи хлорид, кислотаи сулфид, кислотаи сулфит,
кислотаи сулфат, кислотаи карбонат, кислотаи нитрат, кислотаи хромат, кислотаи дихромат,
кислотаи хлорат, кислотаи перхлорат ва кислотаи перманганатро нависед.
4-22. Формулаҳои графикии хлориди магний, бромиди алюминий, сулфити натрий,
карбонати магний, нитрати руҳ, сулфати алюминий, ортофосфати калсий, дихромати натрий
ва перманганати калийро тартиб диҳед.
4-23. Формулаҳои структурии оксиди нитроген (V), гидроксиди алюминий, кислотаи
ортофосфат ва сулфати оҳан (III)-ро навишта, миқдорри умумии бандҳои химиявиро нишон
диҳед.
4-24. Формулаи структурии нитрати алюминийро нависед ва миқдори бандҳои
ковалентиро нишон диҳед.
4-25. Миқдори бандхои иониро дар ортофосфати барий нишон диҳед.
4-26. Валентнокии карбонро дар карбонати натрий, сулфурро дар сулфити калий ва
сулфати оҳан (II), нитрогенро дар нитрити калсий ва нитрати барий, фосфорро дар
ортофосфати алюминий муайян кунед.
Боби 5. Эффекти гармии реаксияҳои химиявӣ.
5-1. Чандтои аз ин реаксияҳо ба реаксияҳои экзотермӣ мансуб аст:
C + O2 = CO2 ∆Н=-393,5кҶ
2C2H2 + 5O2 → 4CO2 + 2H2O + 2511,2кҶ
2AgNO3 → 2Ag + 2NO2 + O2 ∆Н=316кҶ
5-2. Чандтои аз ин реаксияҳо реаксияҳои эндотермӣ мебошад:
NH4Cl + NaNO2 → NaCl + N2↑ + 2H2O + Q
4P + 5O2 = 2P2O5 + 760,1 кҶ
N2 + O2 → 2NO - 180 кҶ
3C2H2 → C6H6 ∆Н= -632 кҶ
2C + H2 → C2H2 ∆Н= +227 кҶ
5-3. Ҳангоми сўхтани 0,5 мол этан чӣ қадар гармӣ хориҷ мешавад? Муодилаи
термохимиявии реаксияи сўзиши этан чунин аст:
2C2H6(г) + 7O2(г) → 4CO2(г) + 6H2O(г) + 2848кҶ
5-4. Дар натиҷаи сўхтани 33,6 литр метан (ш.м.) чӣ қадар гармӣ хориҷ мегардад? Муодилаи
термохимиявии сўзиши метан чунин аст:
CH4(г) + 2O2(г) → CO2(г) + 2H2O(г) ∆Н=-802,2кҶ
5-5. Муодилаи термохимиявии сўзиши атсетилен чунин аст:
2C2H2(г) + 5O2(г) → 4CO2(г) + 2H2O(г) + 2511,2кҶ
Дар натиҷаи сўхтани: а) 13 грамм; б) 1,12 м3 (ш.м.) атсетилен чӣ қадар гармӣ хориҷ
мегардад?
5-6. Муодилаи термохимиявии реаксияи таҷзияи карбонати калсий чунини аст:
CаСО3 = CаO + СО2 ∆Н=178кҶ
Ҳангоми таҷзияи: а) 2 мол; б) 650 грамм карбонати калсий чӣ қадар гармӣ сарф мешавад?
5-7. Муодилаи термохимиявии реаксияи сўзиши колчедани оҳан (колчедани сулфур,
пирит)-ро тартиб диҳед. Гармои ҳосилшавии FeS2 +174кҶ/мол, Fe2O3 +824кҶ/мол ва SO2
+297кҶ/мол мебошад.
5-8. Муодилаи термохимиявии реаксияи сўзиши атсетиленро тартиб диҳед, агар гармои
ҳосилшавии С2Н2 -226,8кҶ/мол, СO2 +393,5кҶ/мол ва Н2O(г) +241,8кҶ/мол бошад.
5-9. Ҳангоми сўхтани 24 грамм графит, ки ба ҳосилшавии СО2 оварда мерасонад, 787 кҶ
гармӣ хориҷ шуд. Муодилаи термохимиявии реаксияро тартиб диҳед.
5-10. Дар натиҷаи сўхтани 0,1 мол сулфур 27,9 кҶ гармӣ хориҷ гардид. Муодилаи
термохимиявии реаксияи мазкурро тартиб диҳед.
5-11. Ҳангоми пурра барқарор намудани 80 г Fe2O3 бо оксиди карбон (II) 13,4 кҶ гармӣ
хориҷ шуд. Муодилаи термохимиявии реаксияро нависед.
5-12. Муодилаи термохимиявии реаксияи сўзиши кислотаи атсетатро навишта, ҳисоб
кунед, ки ҳангоми хориҷ шудани 393,2 кҶ гармӣ чанд грамм кислотаи атсетат ба реаксия
дохил шуда, чанд литр (ш.м.) оксиди карбон (IV) ҳосил мешавад. Гармои ҳосилшавии
кислотаи атсетат ∆Н0298=-484,2кҶ/мол, гази карбонат ∆Н0298=-393,5кҶ/мол, буғҳои об ∆Н0298=241,8кҶ кҶ/мол мебошад.
5-13. Муодилаи термохимиявии реаксияи байни оксиди оҳан (III) ва алюминийро навишта,
ҳисоб кунед, ки ҳангоми барқароркунии 28 грамм оҳан чанд граммӣ алюминий ва оксиди оҳан
(III) сарф гардида, чӣ қадар гармӣ хориҷ мешавад. Гармои ҳосилшавии Fe2O3 ∆Н0298=-822,2
кҶ/мол ва Al2O3 ∆Н0298=-1676,0 кҶ/мол мебошад.
5-14. Ҳангоми пурра таҷзия кардани намунаи карбонати калсий 890 кҶ гармӣ сарф шуд.
Муодилаи термохимиявии реаксияро тартиб дода, массаи оксиди калсийи сарфшударо ҳисоб
кунед. Гармои ҳосилшавии: СаСО3 ∆Н0298=-1207,0 кҶ/мол, СаО ∆Н0298=-635,5 кҶ/мол, СО2
∆Н0298=-393,5 кҶ/мол.
5-15. Ҳангоми пурра таҷзия намудани хлорати калий дар иштироки оксиди манган (IV) 446
кҶ гармӣ сарф шуд. Ҳаҷми оксигени хориҷшударо (ш.м.) муайян кунед. Гармои ҳосилшавии:
KClO3 ∆Н0298=-391,3 кҶ/мол, KCl ∆Н0298=-435,9 кҶ/мол.
5-16. Дар натиҷаи пурра барқарор намудани волфрам аз оксиди волфрам (VI) бо гидроген
58,65 кҶ гармӣ фурў бурда шуд. Муайян кунед, ки дар ин маврид чӣ қадар волфрам ба даст
омадааст. Гармои ҳосилшавии Н2О(г) ∆Н0298=-241,8 кҶ/мол, WO3(с) ∆Н0298=-842,7 кҶ/мол.
5-17. Дар натиҷаи пурра таҷзия шудани дихромати аммоний 38 г оксиди хром (III) ҳосил
шуда, 75,05 кҶ гармӣ хориҷ шуд. Муодилаи термохимиявии реаксияро тартиб диҳед. Гармои
ҳосилшавии (NH4)2Cr2O7 ∆Н0298=-1808 кҶ/мол, Cr2O3 ∆Н0298=-1141 кҶ/мол, Н2О ∆Н0298=-241,8
кҶ/мол.
5-18. Миқдори гармии хориҷшударо ҳангоми сўхтани 1120 л омехтае, ки аз 80% метан,
10% пропан ва 10% атсетилен иборат аст, ҳисоб кунед. Эффекти гармии реаксияҳои сўзиши
метан, пропан ва атсетилен ба 802,2 кҶ, 2045 кҶ ва 2511,2 кҶ баробар аст.
5-19. Миқдори гармии хориҷшударо ҳангоми пурра сўхтани 80 г омехтае, ки аз 60% FeS2
ва 40% Cu2S иборат аст, муайян кунем. Гармои ҳосилшавии Cu2S ∆Н0298=-79 кҶ/мол, CuО
∆Н0298=-156 кҶ/мол, SО2 ∆Н0298=-297 кҶ/мол, FeS2 ∆Н0298=-174 кҶ/мол, Fe2О3 ∆Н0298=-824
кҶ/мол.
5-20. Ҳангоми пурра сўхтани кислотаи сирко дар оксиген 196,6 кҶ хориҷ шуда, 6,3 л (ш.м.)
оксиген боқӣ монд. Ҳиссаи массаи моддаҳои омехтаи авваларо бо фоиз муайян кунед.
Муодилаи термохимиявии реаксияи сўзиши кислотаи сирко чунин аст:
CH3COOH(б) + 2О2(г) → 2СО2(г) + 2Н2О(б) + 786,4 кҶ
5-21. Муодилаи термохимиявии реаксияи сўзиши этанол чунин аст:
С2Н5ОН(б) + 3О2(г) → 2СО2(г) + 3Н2О(б) + 1235,4 кҶ
Дар натиҷаи пурра сўхтани этанол дар оксиген 308,85 кҶ гармӣ хориҷ шуда, 10,15 л
оксиген боқӣ монд. Ҳиссаи массаи этанол ва оксигенро дар моддаҳои аввала муайян кунед.
5-22. 39,6 г омехтае, ки аз 17,6 г эфири этилатсетат ва 0,5 мол этанал иборат аст, дар
оксиген сўзониданд. Дар ин маврид омехта пурра сўхта, 963,02 кҶ гармӣ хориҷ шуд ва 45,08 л
(ш.м.) оксиген боқӣ монд. Муодилаҳои термохимиявии реаксияҳои сўзиши омехтаро тартиб
дода, ҳиссаи массаи моддаҳо ва оксигенро дар омехтаи ибтидоӣ муайян кунед. Гармои
ҳосилшавии эфири этилатсетат, этанал, оксиди карбон (IV) ва буғҳои об ба 486,6 кҶ/мол, 332,8
кҶ/мол, 393,5 кҶ/мол ва 241,8 кҶ/мол баробар аст.
Боби 6. Суръати реаксияҳои химиявӣ. Мувозинати химиявӣ.
6-1. Кадоме аз ин реаксияҳо гомогенӣ мебошад:
а). Mg(с) + H2SO4(м) = MgSO4 + H2↑
б). S(с) + O2(г) = SO2
в). NaOH(м) + HCl(м) = NaCl + H2O
г). P(с) + O2(г) = P2O5
ғ). N2(г) + H2(г) = 2NH3
д). KCl(м) + AgNO3(м) = AgCl↓ + NaNO3
6-2. Кадоме аз ин реаксияҳо гетерогенӣ мебошад:
а). СН4(г) + 2О2(г) → СO2 + 2H2О
б). 4FeS2(с) + 11O2(г) = 2Fe2О3 + 8SO2
в). Fe (с) + S(с) = FeS
г). 2Аl(с) + 3Br2(м) = 2AlBr3
ғ). CuO(с) + H2(г) = Cu + H2О
д). 2KОН(м) + H2SO4(м) = К2SO4 + 2H2О
6-3. Кадоме аз ин реаксияҳо гомогенӣ ба ҳисоб рафта, кадомашон гетерогенӣ мебошад:
а). Реаксияи байни сулфиди оҳан (II) ва кислотаи хлорид
б). Реаксияи байни гидроген ва хлор
в). Реаксияи байни карбонати калсий ва маҳлули кислотаи сулфат
г). Реаксияи байни алюминий ва йоди кристаллӣ
ғ). Реаксияи ҳал шудани калий дар об
д). Реаксияи байни маҳлулҳои хлориди оҳан (III) ва роданиди калий.
6-4. Суръати реаксияи зерин чӣ гуна тағйир меёбад:
2СО + О2 → 2СО2
а). Ҳангоми 2 маротиба зиёд кардани консентратсияи оксиди карбон (II);
б). Ҳангоми 3 маротиба зиёд кардани консентратсияҳои моддаҳои ба ҳам таъсиркунанда;
в). Ҳангоми 2 маротиба зиёд кардани консентратсияи оксиди карбон (II) ва 5 маротиба зиёд
кардани консентратсияи оксиген.
6-5. Суръати реаксияи синтези аммиак чӣ гуна тағйир меёбад:
а). Ҳангоми 2 маротиба зиёд кардани консентратсияи нитроген ва гидроген;
б). Ҳангоми 4 маротиба зиёд кардани фишор.
6-6. Ҳангоми 3 маротиба зиёд кардани фишор реасияи синтези оксиди сулфур (VI) аз
оксиди сулфур (IV) ва оксиген чанд маротиба меафзояд.
6-7. Ҳангоми 3 маротиба кам кардани фишор суръати реасияи синтези аммиак аз нитроген
ва гидроген чанд маротиба суст мешавад.
6-8. Суръати реаксияи зерин чӣ гуна тағйир меёбад:
2А(г) + 3В(г) = 2С
а). Ҳангоми 2 маротиба зиёд кардани консентратсияи моддаҳои ба ҳам таъсиркунанда;
б). Ҳангоми 2 маротиба зиёд кардани консентратсияи моддаи А ва 3 маротиба зиёд кардани
консентратсияи моддаи В;
в). Ҳангоми 2 маротиба кам кардани консентратсияи моддаҳои ба ҳам таъсиркунанда;
г). Ҳангоми 3 маротиба зиёд кардани фишор.
6-9. Ҳангоми 3 маротиба зиёд кардани фишор суръати реаксияи байни 2А(г)+3В(с)=2С
чанд маротиба зиёд мешавад.
6-10. Ҳангоми 3 маротиба зиёд кардани консентратсияи оксиген реаксияи сўзиши фосфор
чанд маротиба зиёд мешавад.
6-11. Коэффисиенти ҳароратии реаксия ба 2 баробар аст. Ҳангоми аз 200С то 500С баланд
шудани ҳарорат суръати реаксияи химиявӣ чанд маротиба меафзояд.
6-12. Ҳангоми аз 200С то 600С баланд шудани ҳарорат суръати реаксияи химиявӣ чанд
маротиба меафзояд, агар коэффисиенти ҳароратии реаксия ба 3 баробар бошад.
6-13. Дар натиҷаи 100С баланд шудани омехтаи реаксионӣ суръати реаксия 4 маротиба
афзуд. Ҳангоми аз 300С то 700С баланд шудани ҳарорат суръати реаксияи мазкур чанд
маротиба меафзояд.
6-14. Ҳангоми аз 500С то 300С хунук кардани омехтаи реаксионӣ суръати реаксия чанд
маротиба суст мешавад, агар коэффисиенти ҳароратии реаксия ба 2,5 баробар бошад.
6-15. Коэффисиенти ҳароратии реаксия ба 3,5 баробар аст. Ҳангоми аз 850С то 450С хунук
шудани омехтаи реаксионӣ суръати реаксияи мазкур чӣ гуна тағйир меёбад.
6-16. Муайян карда шуд, ки ҳангоми баланд шудани ҳарорат дар ҳар 15К суръати реаксия 2
маротиба меафзояд. Ҳангоми аз 250С то 850С баланд шудани ҳарорат суръати ин реаксия чанд
маротиба меафзояд.
6-17. Ҳангоми баланд шудани ҳарорат дар ҳар 20К суръати реаксия 3 маротиба меафзояд.
Дар натиҷаи аз 400С то 1600С баландшавии ҳарорат суръати реаксияи химиявӣ чанд маротиба
меафзояд.
6-18. Бо роҳи таҷрибавӣ маълум гардид, ки дар натиҷаи баланд шудани ҳарорат дар ҳар
250С суръати реаксия 4 маротиба меафзояд. Ҳангоми аз 200С то 82,50С баланд шудани ҳарорат
суръати мазкур чанд маротиба меафзояд.
6-19. Реаксия дар 500С дар муддати 81 дақиқа ба анҷом мерасад. Агар коэффисиенти
ҳароратии реаксия ба 3 баробар бошад, он гоҳ ин реаксия дар 900С дар чанд дақиқа ба охир
мерасад.
6-20. Реаксия дар 200С дар муддати 2 дақиқа ба анҷом мерасад. Муқаррар карда шудааст,
ки ҳангоми баланд шудани ҳарорат дар ҳар 10К суръати реаксия 2 маротиба меафзояд. Муайян
кунед, ки ин реаксия дар 500С дар чанд дақиқа ба охир мерасад.
6-21. Реаксия дар 700С дар 1,5 дақиқа мегузарад. Дар натиҷаи баландшавии ҳарорат дар ҳар
20К суръати реаксия 3 маротиба меафзояд. Ҳангоми то 300С хунук шудани ҳарорат реаксияи
мазкур дар чанд дақиқа ба анҷом мерасад.
6-22. Реаксия дар 600С дар 2,5 дақиқа ба анҷом мерасад. Агар коэффисиенти ҳароратии
реаксия ба 2 баробар бошад, он гоҳ ин реаксия дар 400С дар чанд дақиқа мегузарад.
6-23. Реаксия дар 180С дар 90 сония ба анҷом расида, дар 380С дар 10 сония ба охир
мерасад. Коэффисиенти ҳароратии реаксияро муайян кунед.
6-24. Реаксия дар 200С дар 2 дақиқа ба охир мерасад ва дар 500С бошад ин реаксия дар 15
сония ба анҷом мерасад. Коэффисиенти ҳароратии реаксияро ёбед.
6-25. Ҳалшавии намунаи магний дар кислотаи сулфат дар 150С дар 2 дақиқа ба охир
расида, дар 450С дар 15 сония ба анҷом мерасад. Ин намунаи магний дар 550С дар чанд дақиқа
ҳал мешавад?
6-26. Реаксияи як миқдор карбонати калсий бо кислотаи хлорид дар 200С дар 1,6 дақиқа ба
анҷом мерасад ва реаксияи ҳамон миқдори намунаи карбонати калсий дар 500С дар 12 сония
ба анҷом мерасад. Реаксияи мазкур дар 700С дар чанд дақиқа ба охир мерасад?
6-27. Ҳалшавии як миқдор гидроксиди мис (II) дар кислотаи хлорид дар 25 0С дар 16,2
сония ба анҷом расида, дар 450С дар 1,8 сония ба охир мерасад. Ин миқдор гидроксиди мис (II)
дар 650С дар кадом вақт ҳал мешавад?
6-28. Барои 32 маротиба зиёд кардани суръти реасия ҳарорати омехтаи реаксиониро ба
чанд дараҷа баланд бардоштан лозим мегардад. Коэффисиенти ҳароратии реаксия ба 2 баробар
аст.
6-29. Муайян карда шудааст, ки ҳангоми баланд шудани ҳарорат дар ҳар 10К суръати
реаксия 3 маротиба меафзояд. Барои он ки суръати реаксия 81 маротиба афзояд, ҳарорати
омехтаи реаксиониро ба чанд дараҷа баланд бардоштан лозим меояд?
6-30. Ҳангоми аз 200С то 800С баланд шудани ҳарорат суръати 64 маротиба меафзояд.
Коэффисиенти ҳарорати реаксияро муайян кунед.
6-31. Ҳангоми аз 250С то 850С баланд шудани ҳарорат суръати реасия 729 маротиба
меафзояд. Коэффисиенти ҳарорати реаксияро муайян кунед.
6-32. Коэффисиенти ҳарорати реаксия ба 2 баробар аст. Дар 500С суръати ин реаксия ба
0,05 мол/л*дақ. баробар аст. Суръати ин реаксияро дар 800С муайян кунед.
6-33. Ҳангоми ба 10К зиёд шудани ҳарорат суръати реаксия 3 маротиба зиёд мешавад. Дар
600С суръати ин реаксия ба 0,2 мол/л*дақ. баробар аст. Суръати ин реаксияро дар 800С муайян
кунед.
6-34. Суръати реаксияи химиявӣ дар 200С ба 0,04 мол/л·дақ. баробар аст. Агар
коэффисиенти ҳароратии реаксия ба 2 баробар бошад, он гоҳ суръати ин реаксия дар 400С чӣ
гуна мешавад?
6-35. Суръати реаксия дар 150С ба 0,01 мол/л·дақ. баробар аст. Агар ба 100С баланд
шудани омехтаи реаксионӣ суръати реаксия 3 баробар афзояд, пас вай дар 550С ба чанд
баробар мешавад?
6-36. Дар 500С суръати реаксия ба 0,6 мол/л·дақ. баробар аст. Коэффисиенти ҳароратии
реаксия ба 2 баробар аст. Суръати ин реаксия дар 200С муайян кунед.
6-37. Дар зарфи ҳаҷмаш 10 л дар 20 дақиқа 800 г оксиген ҳосил шуд. Суръати миёнаи ин
реаксияро муайян кунед.
6-38. Дар зарфи ҳаҷмаш 8 л дар 10 дақиқа 8 г гидроген ҳосил шуд. Суръати миёнаи ин
реаксияро муайян кунед.
6-39. Дар зарфи ҳаҷмаш 10 л дар 15 дақиқа 67,2 л (ш.м.) хлор ҳосил шуда, дар зарфи
ҳаҷмаш 5 л дар 15 дақиқа 480 г бром ҳосил шуд. Дар кадом зарф реаксия бо суръати зиёд
гузаштааст?
6-40. Дар зарфҳои ҳаҷмаш 6 л дар 10 дақиқа дар зарфи якум 18 г гидроген ва дар зарфи
дуюм 96 г оксиген ҳосил шуд. Дар кадом зарф реаксия бо суръати зиёд гузаштааст?
6-41. Дар зарфи ҳаҷмаш 5 л 76,8 г гидрогенйодидро андохта, зарфро гарм карданд. Дар
натиҷа пас аз 5 дақиқа массаи гидрогенйодид дар зарф ба 44,8 г баробар шуд. Суръати миёнаи
реаксияро муайян кунед.
6-42. Дар зарфи ҳаҷмаш 3 литр 8,96 л (ш.м.) гидрогенхлоридро пур карда, зарфро гарм
намуданд. Баъд аз 5 дақиқа ҳаҷми гидрогенхлорид то ба 2,24 л кам шуд. Суръати миёнаи
реаксияро муайян кунед.
6-43. Мувозинати реаксияи H2+I2
2HI дар консентратсияҳои зерини моддаҳои дар он
иштироккунанда муайян карда шуд: [Н2]=0,3 мол/л, [I2]=0,08 мол/л, [НI]=0,4 мол/л.
Консентратсияҳои аввалаи гидроген ва йодро муайян кунед.
6-44. Мувозинати реаксияи N2+3H2
2NH3 дар консентратсияҳои зерин барқарор карда
шуд: [N2]=0,02 мол/л, [Н2]=2 мол/л, [NH3]=0,8 мол/л. Константаи мувозинатӣ ва
консентратсияҳои ибтидоии гидроген ва нитрогенро ҳисоб кунед.
6-45. Мувозинати реаксияи СО+2Н2
СН3ОН дар консентратсияҳои зерини моддаҳои
дар он иштироккунанда барқарор шуд: [СО]=0,1 мол/л, [Н2]=0,4 мол/л, [СН3ОН]=0,2 мол/л.
Константаи мувозинатӣ ва консентратсияҳои аввалаи оксиди карбон (II) ва гидрогенро муайян
кунед.
6-46. Константаи мувозинатиро барои реаксияи зерин ҳисоб кунед: СН4+Н2О
СО+3Н2.
Консентратсияҳои мувозинатии моддаҳо чунин аст: [СН4]=0,1 мол/л, [Н2О]=0,2 мол/л,
[СО]=0,2 мол/л, [Н2]=0,6 мол/л.
6-47. Консентратсияҳои аввалаи моддаҳои дар реаксияи 2SO2+O2
2SO3 ба 1,6 мол/л SO2
ва 1,2 мол/л О2 баробар аст. Консентратсияи ин моддаҳоро дар ҳолате, ки 0,6 мол/л SО3 ҳосил
мешавад, муайян кунед.
6-48. Консентратсияҳои аввалаи моддаҳо дар реаксияи СO+Сl2
СОСl2 ба 1,5 мол/л СO
ва 1,0 мол/л Сl2 баробар аст. Консентратсияи ин моддаҳоро дар ҳолате, ки 0,95 мол/л СОСl2
ҳосил мешавад, ёбед.
6-49. Дар реаксияи N2+3H2
2NH3 консентратсияҳои аввалаи N2 ва H2 ба 0,21 мол/л ва
2,6 мол/л Н2 баробар аст. Консентратсияи моддаҳоро дар ҳолати ҳосилшавии 0,4 мол/л NH3
муайян кунед.
6-50. Консентратсияҳои аввалаи моддаҳо дар реаксияи СO+Сl2
СОСl2 ба 0,3 мол/л СO
ва 0,2 мол/л Сl2 баробар аст. Ҳангоми то 0,6 мол/л зиёд кардани консентратсияи СО ва то 1,2
мол/л зиёд намудани консентратсияи Сl2 суръати реаксия чанд маротиба меафзояд?
6-51. Консентратсияҳои NО ва О2 дар муодилаи реаксияи ҳосилшавии NО2 ба 0,03 мол/л ва
0,05 мол/л баробар аст. Агар консентратсияи О2-ро то 0,1 мол/л ва NО-ро то 0,06 мол/л зиёд
кунем, суръати реаксия чӣ гуна тағйир меёбад?
6-52. Ҳангоми баланд шудани фишор мувозинати химиявӣ дар системаи зерин ба кадом
тараф майл мекунад:
2SO2+O2
2SO3 ∆Н0298=-791,6 кҶ/мол
6-53. Ҳангоми паст шудани фишор мувозинат дар системаи зерин ба кадом тараф майл
мекунад:
N2+3H2
2NH3 + Q
6-54. Мувозинат дар системаи зерин ба кадом тараф майл мекунад:
СО(г) + Н2О(г) = СО2(г) + Н2(г)
а). Ҳангоми баланд шудани фишор
б). Ҳангоми паст шудани фишор
6-55. Мувозинати реаксияи баргардандаи SnCl2 + 2FeCl3
SnCl4 + 2FeCl2 ҳангоми зиёд
кардани консентратсия хлориди қалъгӣ (II) ба кадом тараф майл мекунад.
6-56. Ҳангоми баланд шудани ҳарорат мувозинати реаксияи зерин ба кадом тараф майл
мекунад:
2СН4(г)
С2Н2(г) + 3Н2(г) - Q
6-57. Ҳангоми паст шудани ҳарорат мувозинат дар реаксияи зерин ба кадом тараф майл
мекунад:
2СО + О2
2СО2 + Q
Боби 7. Маҳлулҳо.
7-1. Дар 250 г маҳлул 15 г қанд мавҷуд аст. Ҳиссаи массаи моддаи ҳалшуда (бо фоиз) дар
маҳлул чӣ гуна аст?
7-2. Дар 200 г маҳлул 30 г намаки хлориди натрий мавҷуд аст. Консентратсияи фоизии
маҳлул чӣ гуна аст?
7-3. Дар 1180 г маҳлул 354 г кислотаи нитрат мавҷуд аст. Ҳиссаи массаи моддаи
ҳалшударо бо фоиз дар маҳлул муайян кунед.
7-4. Консентратсияи фоизии маҳлул чӣ гуна аст, агар дар 1200 г маҳлул 300 г H2SO4
илшуда чӣ гуна аст?
7-8. 1,5 мол гидроксиди калий дар 116 г об ҳал карда шуд. Ҳиссаи массаи моддаи
ҳалшударо (бо фоиз) дар маҳлул ёбед.
7-9. 3 мол карбонати натрийро дар 282 г об ҳал карданд. Консентратсияи фоизии маҳлули
хосилшуда чӣ гуна аст?
7-10. 0,5 мол нитрати нуқраро дар 165 г об ҳал намуданд. Ҳиссаи массаи моддаи
ҳалшударо бо фоиз дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-11. Барои тайёр кардани 500 г маҳлули 18% кадом массаи намак ва об бояд гирифт?
7-12. 150 г маҳлули 32% тайёр кардан лозим аст. Барои ин чӣ қадар намак ва об гирифтан
лозим аст?
7-13. Барои тайёр кардани 400 г маҳлули 2,5% чӣ қадар ишқори калий ва об гирифтан
лозим аст?
7-14. Дар 300 г маҳлули 20%-и намаки сулфати алюминий чанд грамм намак ва об мавҷуд
аст?
7-15. Дар 2 кг маҳлули 5%-и гидроксиди натрий чӣ қадар ишқор ва об мавҷуд аст?
7-16. Ба 500 г маҳлули 20%-и глюкоза 300 г об илова карданд. Ҳиссаи массаи моддаи
ҳалшударо (бо фоиз) дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-17. Ба 5 кг маҳлули 18%-и намаки ошӣ 1 кг об илова карданд. Консентратсияи фоизии
маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
7-18. Ба 180 г маҳлули 5%-и гидроксиди барий 10 мол об илова карданд. Ҳиссаи массаи
гидроксиди барийро (бо фоиз) дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-19. Ба 2,7 кг маҳлули 10%-и намаки карбонати натрий 50 мол об илова карданд.
Консентратсияи фоизии маҳлули ҳосилшударо муайян кунед.
7-20. Ба 400 г маҳлули 15%-и кислотаи нитрат 0,6 литр об илова карданд. Ҳиссаи массаи
кислотаро дар маҳлули ҳосилшуда (бо фоиз) муайян кунед.
7-21. Дар 500 мл маҳлули 30%-и кислотаи нитрат, ки зичиаш ба 1,180 г/см3 баробар аст, чӣ
қадар кислотаи нитрат ва об мавҷуд аст?
7-22. дар 400 мл маҳлули 35%-и гидроксиди натрий, ки зичиаш дар 200С ба 1,38 г/см3
баробар аст, чанд грамм ишқор мавҷуд аст?
7-23. Дар 2 л маҳлули 10%-и гидроксиди калий, ки зичиаш дар 200С ба 1,09 г/см3 баробар
аст, чанд грамм ишқор ва об мавҷуд аст?
7-24. Кислотаи хлорид, ки зичиаш дар 200С ба 1,098 г/см3 баробар аст, аз рўи масса 20 фоиз
хлориди гидроген дорад. Дар 1 литр чунин кислота чанд грамм хлориди гидроген мавҷуд аст?
7-25. Барои тайёр кардани 600 мл маҳлули 12 фоизаи гидроксиди калий, ки зичиаш ба 1,10
г/см3 баробар аст, чанд грамм гидроксиди калий ва об лозим аст?
7-26. Барои тайёр кардани 200 мл маҳлули 10%-и гидроксиди натрий, ки зичиаш ба 1,11
г/см3 баробар аст, чӣ қадар ишқор ва об гирифтан лозим аст?
7-27. Ба 500 мл маҳлули 68%-и кислотаи нитрат, ки зичиаш 1,4 г/см3 аст, 0,7 л об илова
карданд. Ҳиссаи массаи кислотаро (бо фоиз) дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-28. Ба 400 мл маҳлули 10%-и сулфати натрий, ки зичиаш 1,1 г/см3 аст, 360 г об илова
карданд. Консентратсияи фоизии маҳлули ҳосилшударо ёбед.
7-29. Ба 1л маҳлуле, ки 20% моддаи ҳалшуда дорад (зичиаш 1,22 г/см3), 780 г об илова
карданд. Ҳиссаи массаи моддаи ҳалшударо бо фоиз дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-30. Ба 0,5 л маҳлули аммиаки 28 фоиза, ки зичиаш 0,9 г/мл аст, 0,45 л об илова карданд.
Консентратсияи фоизии маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
7-31. Барои тайёр кардани 2 л маҳлули 25%-и аммиак (зичиаш 0,9 г/мл) чанд ҳаҷм
аммиакро (ш.м.) дар об ҳал кардан лозим аст?
7-32. Барои тайёр кардани 1 л формалин CH2O (маҳлули 40%-и формалдегид, зичиаш 1,11
г/мл), кадом ҳаҷми формалдегидро (ш.м.) дар об ҳал кардан зарур аст?
7-33. 44,8 л аммиакро (ш.м.) дар 166 мл об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи аммиакро бо фоиз
дар маҳлули ҳосилшуда ёбед.
7-34. 89,6 л (ш.м.) гидрогенхлоридро дар 654 мл об ҳал карданд. Консентратсияи фоизии
маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
7-35. 250 г маҳлули 10% ва 750 г маҳлули 15%-и кислотаи нитратро омехта карданд.
Хиссаи массаи кислотаро бо фоиз дар маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
7-36. 500 г маҳлули 14%-ро бо 100 г маҳлули 32%-и хлориди барий омехта карданд.
Ҳиссаи массаи намакро (бо фоиз) баъд аз омехтакунии маҳлулҳо ёбед.
7-37. 200 г маҳлули 25% ва 150 г маҳлули 4%-и кислотаи сулфатро омехта карданд.
Консентратсияи фоизии маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
7-38. 0,4 кг маҳлули 30% ва 0,4 кг маҳлули 20%-и намакро омехта карданд. Ҳиссаи массаи
намакро (бо фоиз) дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-39. Ба 200 мл маҳлули 20%-и кислотаи хлорид (зичиаш 1,1 г/мл) 50 мл маҳлули 30%-и
кислотаи хлоридро (зичиаш 1,15 г/мл) илова карданд. Ҳиссаи массаи кислотаро (бо фоиз) дар
маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
7-40. 2 л маҳлули 10%-и КОН (зичиаш 1,09 г/см3) ва 1 л маҳлули 20%-и КОН (зичиаш 1,19
г/см3) омехта карданд. Консентратсияи фоизии маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
7-41. 1 литр маҳлули 12%-и H2SO4 (=1,080 г/см3) бо 500 мл маҳлули 24%-и H2SO4 (=1,17
г/см3) омехта карда шуд. Ҳиссаи массаи кислотаро (бо фоиз) дар маҳлули ҳосилшуда муайян
кунед.
7-42. Ба 400 г маҳлули 20%-и намак чӣ қадар об илова кунем, то ки маҳлули 5%-и он ҳосил
шавад?
7-43. Барои ҳосил шудани маҳлули 20 фоиза ба 15 кг маҳлули 35 фоиза чӣ қадар об илова
кардан лозим аст?
7-44. Ба 300 мл маҳлули 40%-и H2SO4 (зичиаш 1,3 г/мл) кадом ҳаҷм об илова кунем, то ки
маҳлули 10%-и он ҳосил гардад?
7-45. Барои ҳосил кардани маҳлули 5%-и кислотаи сулфат ба 100 мл маҳлули 20%-и
кислотаи сулфат (зичиаш 1,4 г/мл) чӣ қадар об илова кардан лозим аст?
7-46. Барои ҳосил шудани маҳлули 19 фоиза 400 г маҳлули кислотаи сулфати 95%-ро бояд
сероб намуд. Барои ин чанд литр об сарф шуда, чанд килограмм кислотаи сулфати сероб ҳосил
мегардад?
7-47. Бо серобкунии маҳлули 80 фоиза 8 кг маҳлули 25 фоизаи намаки хлориди калий
тайёр кардан лозим аст. Барои ин чӣ қадар 80 фоизаи намак ва об сарф мешавад?
7-48. 12 кг маҳлули 6%-и гидроксиди натрийро аз маҳлули 48%-и гидроксиди натрий тайёр
кардан лозим аст. Барои ин чӣ қадар маҳлули 48 фоиза ва об гирифтан лозим аст?
7-49. Бо серобкунии маҳлули 60%-и нитрати нуқра 1,5 л маҳлули 8%-и AgNO3 (зичиаш
1,08 г/мл) тайёр кунед. Барои ин чӣ қадар маҳлули 60 фоиза ва об лозим мешавад?
7-50. Барои тайёр кардани 500 мл маҳлули 5 фоизаи кислотаи сулфат (зичиаш 1,032 г/мл)
чанд миллилитр кислотаи сулфати 25 фоиза (зичиаш 1,178 г/мл) лозим аст?
7-51. Барои тайёр кардани 2 л маҳлули 30%-и HNO3 (зичиаш 1,18 г/см3) чанд миллилитр
маҳлули 68%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,4 г/см3) лозим аст?
7-52. Барои тайёр кардани 1,5 л маҳлули 10%-и NaCl (зичиаш 1,070 г/см3) чанд миллилитр
маҳлули 24%-и NaCl (зичиаш 1,180 г/см3) ва об лозим аст?
7-53. Барои тайёр кардани 40 г маҳлули 12% чанд миллилитр маҳлули 30%-и гидроксиди
натрий (зичиаш 1,3 г/см3) ва об лозим аст?
7-54. Барои тайёр кардани маҳлули 15% маҳлулҳои 10% ва 30%-ро дар кадом ҳиссаи
массаҳо омехта кардан лозим аст?
7-55. Барои тайёр кардани 800 г маҳлули 25% аз маҳлулҳои 50% ва 10%-и ишқори калий чӣ
қадарӣ гирифтан лозим аст?
7-56. Барои тайёр намудани 400 г маҳлули 30%-и хлориди калсий чанд грамм маҳлулҳои
60% ва 20%-и хлориди калсийро бо ҳам омехтан лозим аст?
7-57. Ба 300 г маҳлули 40 фоиза чанд грамм маҳлули 15 фоиза илова кунем, то ки маҳлули
25 фоиза ҳосил гардад?
7-58. Ба 280 г маҳлули 25% то ҳосил шудани маҳлули 12% маҳлули 4% илова карданд. Дар
ин маврид чӣ қадар маҳлули 4% сарф шуда, чанд грамм маҳлули 12% ҳосил мегардад?
7-59. Барои тайёр кардани маҳлули 36% ба 250 г маҳлули 50% чанд грамм маҳлули 22%
илова кардан лозим аст. Дар ин маврид чӣ қадар маҳлули 36% ҳосил мешавад?
7-60. Барои тайёр кардани 100 г маҳлули зичиаш 1,2 г/см3 аз рўи масса чӣ қадар маҳлулҳои
зичиашон 1,13 г/см3 ва 1,53 г/см3 гирифтан лозим аст?
7-61. Барои ҳосил кардани маҳлули кислотаи хлорид, ки зичиаш 1,100 г/см3 аст, маҳлули
кислотаи хлориди консентронида (зичиаш 1,180 г/см 3) ва обро дар кадом ҳиссаи массаҳо
омехтан лозим аст. Барои тайёр кардани 900 г маҳлул чанд грамм кислота ва об лозим аст?
7-62. Ҳангоми буғрон кардани 7 кг маҳлули зичиаш 1,25 г/см3 чанд килограмм маҳлули
зичиаш 1,7 г/см3 ҳосил шуда, чанд килограмм об хориҷ мегардад?
7-63. Ҳангоми буғрон кардани 9 кг маҳлули консентронидаи зичиаш 1,35 г/см3 чанд кг
маҳлули зичиаш 1,60 г/см3 ҳосил мешавад ва чанд кг об хориҷ мегардад?
7-64. Барои тайёр кардани 1 кг маҳлули зичиаш 1,45 г/см3 аз рўи масса чӣ қадарӣ аз
маҳлулҳои зичиашон 1,60 г/см3 ва 1,20 г/см3 гирифтан лозим аст?
7-65. Дар 180 г маҳлули 15 фоизаи ишқори натрий 20 г гидроксиди натрийро ҳал карданд.
Ҳиссаи массаи ишқорро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-66. Дар 160 г маҳлули 5 фоизаи намаки ошӣ боз 30 г намаки оширо ҳал карданд.
Консентратсияи фоизии маҳлули ҳосилшударо ёбед.
7-67. Дар 1 л маҳлули 20 фоизаи КОН (зичиаш 1,2 г/см3) 50 г гидроксиди калийро ҳал
карданд. Консентратсияи фоизии маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
7-68. Аз 1 л маҳлули 20 фоизаи HCl (зичиаш 1,11 г/см3) 33,6 л (ш.м.) гидрогенхлоридро
гузарониданд. Ҳиссаи массаи гидрогенхлоридро дар маҳлули ҳосилшуда ёбед.
7-69. Аз 0,6 л аммиаке, ки ҳиссаи массаи он 10% буда, зичиаш 0,96 г/см 3 аст, 89,6 л (ш.м.)
аммиакро гузарониданд. Ҳиссаи массаи аммиакро дар маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
7-70. Барои тайёр кардани 40 кг маҳлули 20 фоизаи сулфати мис (II) чӣ қадар аз рўи масса
купороси мис CuSO4*5H2O ва об гирифтан лозим аст?
7-71. 10 г кристаллогидрати сулфати мисро (дорои 5 молекула оби кристаллизатсионӣ) дар
5 мол об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи намаки беобро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-72. Ҳиссаи массаи об дар кристаллогидратҳои дорои формулаҳои CuSO4 · 5H2O ва
FeSO4*7H2O чӣ гуна аст?
7-73. Дар натиҷаи тафсонидани 644 г намаки Глаубер Na2SO4 · 10H2O чанд грамм об ҳосил
мешавад.
7-74. Аз 9,66 кг намаки Глаубер аз рўи масса чӣ қадар сулфати натрийи беоб ҳосил кардан
мумкин аст?
7-75. Дар вақти ҳосил шудани кристаллогидрати таркибаш ZnSO4 · 7H2O чанд грамм об бо
32,2 г сулфати руҳи беоб пайваст мешавад.
7-76. Аз 4,8 г сулфати магнийи беоб 9,84 г кристаллогидрат ҳосил мешавад. Ба 1 мол
намаки беоб дар ин кристаллогидрат чанд моли оби кристаллизатсионӣ мувофиқ меояд.
7-77. Аз 11,1 г хлориди калсийи беоб 21,9 г кристаллогидрат ҳосил шуд. Ин
кристаллогидрат чанд молекула оби кристаллизатсионӣ дорад?
7-78. Кристаллогидрати хлориди барий 14,8 фоиз оби кристаллизатсионӣ дорад. Формулаи
ин кристаллогидратро муайян кунед.
7-79. Кристаллогидрати тиосулфати натрий 36,29 фоиз оби кристаллизатсионӣ дорад.
Формулаи ин кристаллогидратро муайян кунед.
7-80. 12,5 г CuSO4*5H2O дар 87,5 мл об ҳал карда шудааст. Ҳиссаи массаи намаки беоб дар
маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
7-81. Барои тайёр кардани 200 г маҳлули 12 фоизаи CuSO4 чанд грамм CuSO4 · 5H2O ва об
лозим мегардад?
7-82. Аз 500 г маҳлули 40 фоизаи сулфати оҳан (II) ҳангоми хунуккунӣ 100 г
кристаллогидрати он (бо 7 молекула об кристаллизатсия мешавад) таҳшин шуд. Ҳиссаи массаи
моддаи ҳалшуда дар маҳлули боқимонда чӣ гуна аст?
7-83. Аз 250 г маҳлули 20 фоизаи сулфати мис (II) ҳангоми хунуккунӣ 50 г
кристаллогидрати он CuSO4*5H2O таҳшин шуд. Ҳиссаи массаи намакро дар маҳлули
боқимонда муайян кунед.
7-84. 200 мл маҳлули 10 фоизаи КОН 21,8 грамм моддаи ҳалшуда дорад. Зичии ин маҳлул
чӣ гуна аст?
7-85. 500 мл маҳлули 12 фоизаи H2SO4 64,8 г кислота дорад. Зичии маҳлулро муайян кунед.
7-86. 100 мл маҳлули 25 фоиза 22,5 г моддаи ҳалшуда дорад. Зичии маҳлул чӣ гуна аст?
7-87. Кадом массаи нитрати нуқраро дар 250 г об ҳал кунем, то ки маҳлули 20 фоиза ҳосил
шавад?
7-88. Барои ҳосил шудани маҳлули 15 фоизаи намаки хлориди барий чанд грамм намакро
дар 170 г об ҳал кардан лозим аст?
7-89. Барои ҳосил шудани маҳлули 25 фоизаи гидроксиди натрий чанд грамм ишқорро дар
300 г об ҳал кардан зарур аст?
7-90. Дар 500 мл маҳлули 40 г NaOH мавҷуд аст. Молярнокии маҳлул чӣ гуна аст?
7-91. Дар 400 мл маҳлул 11,2 г KOH мавҷуд аст. Консентратсияи молярии маҳлул чӣ гуна
аст?
7-92. Дар 1 л маҳлул 22,2 г хлориди калсий мавҷуд аст. Консентратсияи молярии маҳлулро
муайян кунед.
7-93. Дар 2 л маҳлул 49 г кислотаи сулфат мавҷуд аст. Молярнокии маҳлулро ёбед.
7-94. Дар 500 мл маҳлули 0,1 М чанд грамм NaOH мавҷуд аст?
7-95. Дар 200 мл маҳлули 0,5 М чанд грамм Ca(OH)2 мавҷуд аст?
7-96. Барои тайёр кардани 200 мл маҳлули 0,5 М CuSO4 · 5H2O чанд грамм купороси мис
лозим аст?
7-97. Ҳангоми ҳал кардани 34,2 г сулфати алюминий чанд миллилитр маҳлули 0,5 М ҳосил
кардан мумкин аст?
7-98. Дар кадом ҳаҷми маҳлули 0,4 М 8,5 г AgNO3 мавҷуд аст?
7-99. Дар кадом ҳаҷми маҳлули 0,2 М 3,725 г хлориди калсий мавҷуд аст?
7-100. Молярнокии маҳлули 14%-и гидроксиди калий, ки зичиаш 1,12 г/см3 аст, чӣ гуна
аст?
7-101. Консентратсияи молярии маҳлули 20%-и гидроксиди натрийро, ки зичиаш ба 1,225
г/см3 баробар аст, муайян кунед.
7-102. Консентратсияи молярии 2 л маҳлули 40%-и кислотаи нитрат, ки зичиаш 1,26 г/см3
аст, чӣ гуна аст?
7-103. Молярнокии 5 л маҳлули 28%-и гидроксиди калийро, ки зичиаш 1,27 г/см 3 аст,
муайян кунед.
7-104. 2 л маҳлули 65%-и кислотаи ортофосфат (зичиаш 1,47 г/см3) мавҷуд аст.
Консентратсияи молярии маҳлул чӣ гуна аст?
7-105. Дар 250 мл маҳлули 15,75 г кислотаи нитрат мавҷуд аст. Нормалнокии маҳлул чӣ
гуна аст?
7-106. Дар 500 мл маҳлул 24,5 г кислотаи фосфат мавҷуд аст. Консентратсияи нормалии
маҳлулро муайян кунед.
7-107. Нормалнокии маҳлулро дар 200 мл маҳлуле, ки 35,5 г сулфати натрий дорад, муайян
кунед.
7-108. Барои тайёр кардани 300 мл маҳлули 0,2 н. чанд грамм гидроксиди калсий лозим
аст?
7-109. Дар 250 мл маҳлули 0,1 н. кислотаи нитрат чанд грамм кислота мавҷуд аст?
7-110. Дар 500 мл маҳлули 0,2 н. кислотаи сулфат чанд грамм кислота мавҷуд аст?
7-111. Дар 2 л маҳлули 0,5 н. чанд грамм гидроксиди натрий мавҷуд аст?
7-112. Дар 400 мл маҳлули 0,25 н. сулфати оҳан (III) чанд грамм намак мавҷуд аст?
7-113. Дар кадом ҳаҷми маҳлули 0,3 н. 26,1 г сулфати калсий мавҷуд аст?
7-114. Дар кадом ҳаҷми маҳлули 2 н. 8 г гидроксиди натрий мавҷуд аст?
7-115. Дар кадом ҳаҷми маҳлули 0,5 н. 24,5 г кислотаи сулфат мавҷуд аст?
7-116. Нормалнокии маҳлули 6%-и карбонати натрий (зичиаш 1,06 г/см3) чӣ гуна аст?
7-117. Консентратсияи нормалии маҳлули 5%-и хлориди барий, ки зичиаш ба 1,04 г/см3
баробар аст, чӣ гуна аст?
7-118. Консентратсияи нормалии маҳлулро дар 2 л маҳлули 42%-и кислотаи нитрат
(зичиаш 1,2 г/см3) муайян кунед.
7-119. Массаи моддаи ҳалшуда, молярнокӣ ва нормалнокии маҳлулро дар 3 л маҳлули
18%-и ишқори натрий (зичиаш 1,2 г/см3) муайян кунед.
7-120. Дар 1 л маҳлул 4 г NaOH мавчуд аст. Консентратсияи молярӣ ва нормалии маҳлул
чӣ гуна аст?
7-121. Консентратсияи фоизии маҳлули 2,8 М КОН (зичиаш 1,12 г/см3) чӣ гуна аст?
7-122. Ҳиссаи массаи кислотаро бо фоиз дар 2 л маҳлули 6М NaOH (зичиаш 1,20 г/см3)
муайян кунед.
7-123. Консентратсияи фоизии маҳлули 0,5 н. AgNO3 (зичиаш 1,0625 г/мл) чӣ гуна аст?
7-124. Ҳиссаи массаи намакро бо фоиз дар 3 л маҳлули 4,84 н. хлориди натрий, ки зичиаш
ба 1,180 г/мл баробар аст, муайян кунед.
7-125. 2 л маҳлули 5М H2SO4 (=1,290 г/мл) ва 0,5 л маҳлули 6 н. H2SO4 (=1,290 г/мл)-ро
омехта карданд. Консентратсияи фоизии маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
7-126. 1,5 л маҳлули 2,8М КОН (=1,12 г/см3) ва 3 л маҳлули 6,35 н. КОН (=1,27 г/см3)
омехта карда шуд. Ҳиссаи массаи ишқор дар маҳлули ҳосилшуда (бо фоиз) чӣ гуна аст?
7-127. 50 мл маҳлули 0,4М гидросулфиди натрий (зичиаш 1,2 г/см 3) ва 40 г маҳлули 7,2%-и
гидросулфиди натрийро омехта карданд. Консентратсияи фоизии маҳлули ҳосилшударо ҳисоб
кунед.
7-128. 0,5 л маҳлули 6 н. NaOH (зичиаш 1,20 г/см3) ва 0,5 л маҳлули 28%-и NaOH (зичиаш
1,30 г/см3)-ро омехта карданд. Консентратсияи фоизии маҳлули ҳосилшударо ҳисоб кунед.
7-129. Ба 6 л маҳлули 2,77М кислотаи нитрат (зичиаш 1,090 г/см 3) то ҳосил шудани
маҳлули 4 фоиза об ҳамроҳ карданд. Барои ин чанд литр об сарф шуда, чӣ қадар маҳлули 4%
ҳосил мегардад.
7-130. Ба 50 мл маҳлули 5,095 н. карбонати натрий (=1,08 г/мл) чанд мол об илова кардан
лозим аст, то ки маҳлули 5%-и намаки карбонати ҳосил гардад.
7-131. 2 л маҳлули 0,5М NaOH бо 0,5 л маҳлули 2М NaOH омехта карда шуд.
Консентратсияи молярии маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
7-132. Маҳлулҳои як намуди моддаро бо молярнокии 1, 2 ва 0,2 мол/л дар нисбати ҳаҷмҳои
1:2:7 омехта карданд. Консентратсияи молярии маҳлули ҳосилшударо муайян кунед.
7-133. 0,5 л маҳлули 0,2 н. КОН ва 1 л маҳлули 0,5 н. КОН-ро омехта карданд.
Нормалнокии маҳлули ҳосилшударо муайян кунед.
7-134. Маҳлули якхела ва ҳамон як намуди моддаро бо нормалнокии 0,5; 1 ва 2,5 г-экв/л дар
нисбати ҳаҷмҳои 3:4:5 омехта карданд. Консентратсияи нормалии маҳлули ҳосилшударо
муайян кунед.
7-135. 0,25 л маҳлули 0,5 н. H2SO4 ва 1 л маҳлули 1 н. H2SO4-ро омехта карданд.
Консентратсияи молярӣ ва нормалии маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
7-136. 0,2 л маҳлули 2М H2SO4 ва 0,4 л маҳлули 0,5M H2SO4-ро омехта карданд.
Консентратсияи молярӣ ва нормалии маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
7-137. Барои тайёр кардани 500 мл маҳлули 2М чанд мл маҳлули 38%-и кислотаи хлорид
(зичиаш 1,19 г/см3) лозим аст?
7-138. Барои тайёр кардани 1 л маҳлули 2М кислотаи нитрат кадом ҳаҷми маҳлули 68%-и
кислотаи нитрат (зичиаш 1,4 г/см3) лозим аст?
7-139. Барои тайёр кардани 2 л маҳлули 0,1М чанд миллилитр маҳлули 20%-и гидроксиди
натрий (зичиаш 1,2 г/мл) лозим аст?
7-140. Барои тайёр кардани 250 мл маҳлули 2 н. чанд миллилитр кислотаи ортофосфат
(зичиаш 1,18 г/см3), ки ҳиссаи массаи кислота 30% аст, лозим мегардад.
7-141. Барои тайёр намудани 800 мл маҳлули 0,5 н. кадом ҳаҷми кислотаи сулфати 96%, ки
зичии он ба 1,84 г/см3 баробар аст, лозим мешавад?
7-142. Ба 500 мл маҳлули 96%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,5 г/см3) 300 мл маҳлули 48%-и
кислотаи нитрат (зичиаш 1,3 г/см3) илова карданд. Консентратсияи фоизӣ, молярӣ ва
нормалии маҳлули ҳосилшударо муайян кунед.
7-143. Дар 200 г маҳлул 59,7 г NaNO3 мавҷуд аст. Консентратсияи молялии маҳлулро
муайян кунед.
7-144. Барои тайёр кардани 400 г маҳлули 0,2Мл чанд грамм купороси мис лозим аст.
7-145. Молялнокии маҳлули 20%-и гидроксиди натрийро муайян кунед.
7-146. Маҳлули 20%-и кислотаи сулфат (зичиаш 1,14 г/см3) мавҷуд аст. Консентратсияи
молярӣ, нормалӣ ва молялии маҳлулро муайян кунед.
7-147. Барои нейтрализатсияи 40 г маҳлули 15%-и NaOH чанд грамм маҳлули 15%-и HCl
сарф мешавад?
7-148. Барои нейтрализатсияи 80 г маҳлули 14%-и кислотаи сулфат чӣ қадар маҳлули 20%и гидроксиди калий лозим аст?
7-149. Барои нейтрализатсияи 74 г маҳлули 25%-и гидроксиди калсий чанд грамм маҳлули
15%-и кислотаи нитрат лозим мешавад?
7-150. Ҳангоми бо ҳам омехта кардани 200 г маҳлули 10%-и ВаСl2 ва 80 г маҳлули 25%-и
Na2SO4 чанд грамм сулфати барий ҳосил мешавад?
7-151. Ба 170 г маҳлули 10%-и AgNO3 40 г маҳлули 10%-и НСl илова карданд. Дар ин
маврид чанд грамм хлориди нуқра ба таҳшин меафтад?
7-152. Ҳангоми ба 200 г маҳлули 5%-и СаСl2 илова кардани 100 г маҳлули 10%-и Na2СO3
чанд грамм карбонати калсий ҳосил мешавад?
7-153. Ба 200 г маҳлули 10%-и сулфати оҳан (III) 200 мл маҳлули 10%-и гидроксиди калий
(зичиаш 1,09 г/мл) илова карданд. Дар ин маврид чанд грамм гидроксиди оҳан (III) ҳосил
мешавад?
7-154. Ҳангоми бо ҳам омехта намудани 100 мл маҳлули 12%-и КОН (зичиаш 1,1 г/мл) ва
100 мл маҳлули 18%-и НСl (зичиаш 1,09 г/мл) маҳлули чандфоизаи намак ҳосил мешавад?
7-155. Ба 150 мл маҳлули 10%-и хлориди барий (зичиаш 1,092 г/мл) 130 мл маҳлули 10%-и
карбонати натрий (зичиаш 1,10 г/мл) илова намуданд. Ҳиссаи массаи пайвастагиҳоро дар
маҳлул баъд аз ҷудокунии таҳшин муайян кунед.
7-156. Ба 100 мл маҳлули 10%-и хлориди калсий (зичиаш 1,1 г/мл) 50 мл маҳлули 40%-и
карбонати натрий (зичиаш 1,4 г/мл) илова карданд. Ҳиссаи массаи пайвастагиҳои дар маҳлул
мавҷудбударо баъд аз ҷудо намудани таҳшини ҳосилшуда муайян кунед.
7-157. Барои нейтрализатсияи 20 мл маҳлули 0,15 н. кислотаи сулфат кадом ҳаҷми маҳлули
0,1 н. гидроксиди натрий лозим аст?
7-158. Барои нейтрализатсияи 50 мл маҳлули 0,1М КОН кадом ҳаҷми маҳлули 0,2М HNO3
сарф мешавад.
7-159. Барои нейтрализатсияи 25 мл маҳлули H2SO4 40 мл маҳлули 0,1 н. NaOH сарф шуд.
Консентратсияи нормалии маҳлули кислотаро муайян кунед.
7-160. Ба 100 мл маҳлули 1М хлориди оҳан (III) кадом ҳаҷми маҳлули 1М нитрати нуқра
илова кунем, то ки ҳамаи хлорид-ионҳо дар намуди хлориди нуқра таҳшин шавад?
7-161. Барои дар намуди гидроксиди мис (II) таҳшин намудани ҳамаи ионҳои мис, ки дар
20 мл маҳлули 0,5М сулфати мис (II) мавҷуд аст, кадом ҳаҷми маҳлули 2М NaOH лозим
мешавад?
7-162. Барои дар намуди гидроксиди оҳан (II) таҳшин кардани ионҳои оҳан, ки дар 200 мл
маҳлули 0,5М сулфати оҳан (II) мавҷуд аст, кадом ҳаҷми маҳлули 2 н. КОН зарур аст?
7-163. Барои пурра таъсир намудан бо кислотаи сулфате, ки дар таркиби 20 мл маҳлули 2
н. мавчуд аст, кадом ҳаҷми маҳлули 0,5 н. ВаСl2 лозим аст?
7-164. Ҳангоми омехта намудани 100 мл маҳлули 0,1 н. H2SO4 ва 50 мл маҳлули 0,5 н. КОН
чанд грамм сулфати калий ҳосил мешавад.
7-165. Ҳангоми ба 200 мл маҳлули 0,5М сулфати оҳан (III) илова намудани 200 мл маҳлули
2 н. хлориди барий кадом массаи сулфати барий ҳосил мешавад?
7-166. 100 мл маҳлули 0,5М гидросулфиди калий (зичиаш 1,2 г/мл) ва 40 г маҳлули 14%-и
гидроксиди калийро омехта карданд. Ҳиссаи массаи моддаҳои ҳалшударо дар маҳлули
ҳосилшуда ҳисоб кунед.
7-167. 60 мл маҳлули 0,25М дигидрофосфати натрий ва 60 г маҳлули 1,2%-и гидроксиди
натрийро омехта карданд. Ҳиссаи массаи моддаҳои ҳалшударо дар маҳлули ҳосилшуда
муайян кунед.
7-168. Кадом массаи купороси мис CuSO4 · 5H2O-ро ба 0,5 л маҳлуле, ки ҳиссаи массаи
CuSO4 4 фоиз (зичиаш 1,040 г/мл) аст, илова кунем, то ки ҳиссаи массаи он ба 16 фоиз баробар
шавад?
7-169. Барои ҳосил шудани маҳлули 8%-и Na2SO4 40 г Na2SO4 · 10H2O-ро дар чӣ қадар
ҳаҷм об ҳал кардан зарур аст?
7-170. Барои ҳосил шудани маҳлули 20%-и MgSO4 ба 615 грамм кристаллогидрати
MgSO4*7H2O кадом ҳаҷми обро илова кардан лозим аст?
7-171. Барои ҳал кардани 100 г купороси мис CuSO4 · 5H2O кадом ҳаҷми маҳлули 1%-и
CuSO4 (зичиаш 1 г/мл)-ро гирифтан лозим аст, то ки маҳлули 10%-и CuSO4 ҳосил шавад?
7-172. Барои тайёр кардани 1,5 л маҳлули 8%-и ВаСl2 (зичиаш 1,072 г/мл) чанд грамм
кристаллогидрати ВаСl2*2Н2О ва об бояд гирифт?
7-173. Барои тайёр кардани 1 л маҳлули 8%-и CuSO4 (зичиаш 1,084 г/мл) кадом массаҳои
сулфати миси беоб ва купороси мис лозим аст?
7-174. Барои тайёр кардани 1,2 л маҳлули 10%-и Na2SO4 (зичиаш 1,091 г/мл) кадом массаи
кристаллогидрати Na2SO4 · 10H2O ва кадом ҳаҷми об лозим аст?
7-175. Ҳиссаи массаи моддаро дар маҳлуле, ки ҳангоми ҳал кардани 18,6 г оксиди натрий
дар 101,4 мл об ҳосил шудааст, муайян кунед.
7-176. Ҳиссаи массаи моддаро дар маҳлуле, ки ҳангоми ҳал кардани 18,8 г оксиди натрий
дар 121,2 г об ҳосил шудааст, ҳисоб кунед.
7-177. Ҳиссаи массаи кислотаи ортофосфатро дар маҳлуле, ки хангоми ҳал кардани 71
грамм оксиди фосфор (V) дар 629 мл об ҳосил шудааст, муайян кунед.
7-178. Ба 250 г маҳлули 5%-и гидроксиди натрий 34,5 г оксиди натрий илова карда шуд.
Ҳиссаи массаи моддаро дар маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
7-179. Дар 140 мл маҳлули 20%-и кислотаи сулфат (зичиаш 1,14 г/мл) 24 г оксиди сулфур
(VI)-ро ҳал карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи сулфатро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-180. Дар 100 мл маҳлули 30%-и кислотаи ортофосфат (зичиаш 1,18 г/мл) 14,2 г оксиди
фосфор (V) ҳал карда шуд. Ҳиссаи массаи кислотаро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-181. 4,6 г натрийро дар 195,6 мл об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи моддаро дар маҳлули
ҳосилшуда муайян кунед.
7-182. Ҳиссаи массаи гидроксиди калсийро дар маҳлуле, ки ҳангоми ҳал кардани 8 г
калсий дар 288,4 мл об ҳосил шудааст, муайян кунед.
7-183. Ҳиссаи массаи намаки ҳосилшударо дар маҳлуле, ки ҳангоми ҳал кардани 5,6 г оҳан
дар 60 мл маҳлули 25%-и кислотаи сулфат (зичиаш 1,175 г/мл) ҳосил шудааст, муайян кунед.
7-184. Дар 200 г маҳлули 5%-и гидроксиди натрий 6,085 г натрийро ҳал карданд. Ҳиссаи
массаи гидроксиди натрийро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-185. Дар 300 г маҳлули 10%-и КОН 11,63 г калийро ҳал карданд. Ҳиссаи массаи
гидроксиди калийро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-186. Ба 250 г маҳлули 8%-и Ва(ОН)2 чӣ қадар барийро ҳал кунем, то ки маҳлули 12%-и
гидроксиди барий ҳосил шавад?
7-187. Дар 160 г маҳлули 15%-и LiOH чанд грамм литийро ҳал кунем, то ки маҳлули 20%-и
гидроксиди литий ҳосил гардад?
7-188. Чӣ қадар калсий бояд гирифт, то ки ҳангоми таъсири он бо 516 мл об маҳлули 25%-и
гидроксиди калсий ҳосил гардад?
7-189. Барои ҳосил шудани маҳлули 5%-и гидроксиди стронсий чӣ қадар стронсийро дар
588,5 мл об ҳал кардан зарур аст?
7-190. Барои ҳосил шудани маҳлули 10 фоиза 80 г обро ба чанд грамм маҳлули 15 фоиза
илова кардан зарур аст?
7-191. Ба чӣ қадар маҳлули 20 фоиза 60 г обро илова кунем, то ки маҳлули 16 фоиза ҳосил
гардад?
7-192. Ба 200 мл маҳлули 25%-и Н2SO4 (зичиаш 1,18 г/мл) чӣ қадар ВаСl2 · 2Н2О илова
кунем, то ки маҳлули 8%-и кислотаи сулфат ҳосил шавад?
7-193. Ба 100 мл маҳлули 24%-и НСl (зичиаш 1,12 г/мл) чӣ қадар AgNO3 илова кунем, то ки
маҳлули 10%-и НСl ҳосил шавад?
7-194. Ба 50 мл маҳлули 25%-и Nа2СO3 (зичиаш 1,08 г/мл) чанд грамм СаСl2 · 6Н2О-ро
илова кунем, то ки маҳлули 10%-и Nа2СO3 ҳосил гардад?
7-195. Ба 500 мл маҳлули 30%-и Н3РО4 (зичиаш 1,18 г/мл) 88,8 г Mg(NO3)2-ро ҳал карданд.
Ҳиссаи массаи кислотаи ортофосфатро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
7-196. Дар натиҷаи буғрон кардани 300 г маҳлули дар 200С сершудаи нитрати калий 50 г
намак ба даст омад. Ҳалшавандагии нитрати калийро дар 200С муайян кунед.
7-197. 75 г маҳлули сулфати магний, ки дар 550С сер карда шудааст, буғрон карданд. Дар
натиҷа дар таги косача 25 г намак боқӣ монд. Ҳалшавандагии сулфати магний дар об дар
ҳарорати додашуда ба чанд баробар аст?
7-198. Ҳалшавандагии хлориди калийро муайян кунед, агар дар ин ҳарорат барои сер
шудани 25 г об 8,75 г намак лозим гардад.
7-199. Ҳалшавандагии сулфати калий дар 450С ба 15 г баробар аст. Барои дар ин ҳарорат
ҳал кардани 7,5 г сулфати калий чанд грамм об зарур аст?
7-200. Ҳалшавандагии нитрати натрий дар 100С ба 80,5 г баробар аст. Дар 200 г об аз ин
намак дар 100С чанд грамм ҳал кардан мумкин аст?
7-201. Коэффисиенти ҳалшавандагии нитрати сурб дар 300С ба 65 г баробар аст. Дар 462 г
маҳлули сери ин намак дар ин ҳарорат чанд грамм нитрати сурб мавҷуд аст?
7-202. Дар натиҷаи аз 400С то 300С хунук кардани 325 г маҳлули дар 400С сершудаи
нитрати калий чанд грамм намак кристалл мешавад? Коэффисиенти ҳалшавандагии нитрати
калий дар ҳароратҳои додашуда ба 62,5 г ва 45 г баробар аст.
7-203. 500 г маҳлули дар 800С сершудаи CuSO4 мавҷуд аст. Дар натиҷаи то 200С хунук
кардани маҳлул чанд грамм намак ба таҳшин меафтад? Ҳалшавандагии CuSO4 дар 800С 55,5 г
ва дар 200С 20,5 граммро ташкил медиҳад.
7-204. Коэффисиенти ҳалшавандагии нитрати калий дар 380С ва 750С ба 60 г ва 150 г
баробар аст. Ба 400 г маҳлули дар 380С сершудаи нитрати калий ҳангоми гармкунӣ то 750С
чанд грамм намаки додашударо ҳал кардан мумкин аст?
7-205. 1,4 кг маҳлули дар 250С сершудаи хлориди барий мавчуд аст. Ҳангоми то 700С гарм
кардани маҳлул боз чанд грамм хлориди барийро ҳал кардан мумкин аст. Ҳалшавандагии
хлориди барий дар 250С 40 г ва дар 700С 50 граммро ташкил медиҳад.
7-206. 600 г маҳлули нитрати сурб (II), ки дар 120С сер карда шудааст, мавҷуд аст. Дар ин
маҳлул ҳангоми то 700С гарм кардан чи қадар нитрати сурб (II)-ро ҳал кардан мумкин аст?
Ҳалшавандагии нитрати сурб (II) дар 120С ба 50 г ва дар 700С ба 110 г баробар аст.
7-207. Барои азнавкристаллизатсиякунии нитрати калий онро дар 400 г об дар 80 0С то
ҳосил шудани маҳлули сер ҳал карданд. Баъд аз он маҳлулро то 00С хунук карданд. Ҳиссаи
массаи баромади намаки тоза ва талафшударо бо фоиз муайян кунед. Ҳалшавандагии нитрати
калий дар 800С ба 170 г ва дар 00С ба 17 г баробар аст.
7-208. Барои бо усули азнавкристаллизатсиякунӣ тоза кардани селитраи натрий дар 200 г
об дар 1000С маҳлули сер тайёр карданд. Сипас, маҳлули серро то 200С хунук карданд. Ҳиссаи
массаи баромади намаки тоза ва талафшудаи муқаррарӣ (дар маҳлул боқимонда)-ро ҳисоб
кунед.
7-209. Барои тоза кардани намак бо усули азнавкристаллизатсиякунӣ 500 г нитрати
калийро дар 600 г об ҳангоми гармкунӣ ҳал намуданд. Маҳлули ҳосилшударо то 00С хунук
карданд. Ҳиссаи массаи баромади намаки тоза ва талафшудаи муқаррариро бо фоиз муайян
кунед.
7-210. Ҳалшавандагии дихромати калий дар 700С ба 36% баробар аст. Барои дар 700С тайёр
кардани маҳлули сери ин намак 60 г дихромати калий ва 80 мл об гирифтанд. Массаи намаки
ҳалнашударо муайян кунед.
7-211. Барои тоза кардани модда 1 кг купороси мис, ки 10 фоиз ғаш дорад, гирифтанд.
Ҳангоми аз 1000С то 100С хунук кардани маҳлули сери кристаллогидрат чӣ кадар
кристаллогидрат ҳосил шуда, таҳшин мешавад. Ҳалшавандагии купороси мис CuSO4*5H2O дар
ҳароратҳои додашуда ба 72 г ва 16 г баробар аст.
7-212. Ҳалшавандагии намак дар 900С ба 204,9 г ва дар 100С ба 21,2 г баробар аст.
Ҳангоми аз 900С то 100С хунук кардани ин маҳлул 367,4 г намак таҳшин шуд. Барои дар 900С
тайёр кардани маҳлули сер чӣ қадар намак ва об истифода бурда шудааст?
7-213. Ҳангоми аз 1000С то 250С хунук кардани маҳлули сери K2Cr2O7 170 г намак таҳшин
гардид. Барои азнавкристаллизатсиякунӣ кадом массаи намак ва об истифода гардидааст.
Ҳалшавандагии K2Cr2O7 дар 1000С ба 100,0 г ва дар 250С ба 15 г баробар аст.
7-214. 200 г маҳлули сер дар 600С 36,57 г намаки беоби сулфати мис (II) дорад.
Ҳалшавандагии купороси мис CuSO4 · 5H2O-ро дар ин ҳарорат муайян кунед.
7-215. 316 г макҳлули сер дар 700С 116 г намаки беоби сулфати магний дорад.
Ҳалшавандагии кристаллогидрати MgSO4 · 6H2O-ро дар ин ҳарорат муайян кунед.
7-216. Барои ҳосил шудани маҳлули сер дар 400С 96,8 г кристаллогидрати Na2SO4*10H2Oро дар 200 г об ҳал карданд. Ҳалшавандагии намаки беобро дар ин ҳарорат муайян кунед.
7-217. Ҳалшавандагии купороси мис CuSO4 · 5H2O дар 300С ба 24,4 г/100 г Н2О баробар
аст. Ҳалшавандагии намаки беобро дар ин ҳарорат ҳисоб кунед.
Боби 8. Синфҳои муҳимтарини моддаҳои ғайриорганикӣ
8-1. Оксид чист?
8-2. Формулаи оксидҳои зеринро нависед: оксиди литий, оксиди натрий, оксиди калий,
оксиди магний, оксиди калсий, оксиди алюминий, оксиди бор, оксиди оҳан (II), оксиди оҳан
(III), оксиди хром (II), оксиди хром (III), оксиди хром (VI), оксиди манган (II), оксиди манган
(IV), оксиди манган (VII).
8-3. Ба оксидҳои зерин ном гузоред: Ag2O, H2O, Rb2O, Cs2O, ZnO, BeO, SrO, BaO, CoO,
Co2O3, NiO, Ni2O3, Cu2O, CuO, Cl2O, Cl2O3, Cl2O5, Cl2O7, Br2O, Br2O3, Br2O5, Br2O7, I2O5, I2O7,
P2O3, P2O5, N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5, CO, CO2, SO2, SO3, SiO, SiO2, SeO2, SeO3, TeO2, TeO3,
As2O3, As2O5.
8-4. Оксидҳо чанд хел мешаванд?
8-5. Оксидҳои асосӣ, кислотагӣ, амфотерӣ, бетараф чист? Мисолҳо оред.
8-6. Кадоме аз ин оксидҳо ба оксидҳои асосӣ мансуб аст: ZnO, Na2O, BeO, Al2O3, FeO,
Fe2O3, BaO, K2O, CrO, Cr2O3, Bi2O3.
8-7. Кадоме аз ин оксидҳо ба оксидҳои кислотагӣ мансуб аст: K2O, ZnO, SO2, SO3, Cr2O3,
CrO3, SeO2, SeO3, MnO, MnO2, Mn2O7, TeO2, TeO3, CaO, SiO2, CO, CO2, SrO, P2O3, BaO, P2O5,
N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5.
8-8. Кадоме аз ин оксидҳо ба оксидҳои амфотерӣ мансуб аст: MnO, Al2O3, SiO2, MnO2,
ZnO, CrO, Cr2O3, CrO3, SeO2, SeO3, FeO, Fe2O3, TeO2, TeO3, Mn2O7, NO2, N2O5, Sb2O5, CoO,
Co2O3, NiO, Ni2O3, PbO, PbO2, SnO, SnO2, SrO, V2O5, WO3.
8-9. Чандтои аз ин оксидҳо оксидҳои бетараф мебошанд: СО, СО2, Al2O3, FeO, Fe2O3, BaO,
K2O, CrO, Cr2O3, ZnO, BeO, SrO, N2O, NO, N2O3, NO2 N2O5.
8-10. Асос чист ва онҳо чанд хел мешаванд?
8-11. Формулаи асосҳои зеринро нависед: гидроксиди натрий, гидроксиди калий,
гидроксиди калсий, гидроксиди барий, гидроксиди оҳан (II), гидроксиди оҳан (III), гидроксиди
висмут (III), гидроксиди алюминий, гидроксиди хром (II), гидроксиди хром (III).
8-12. Ба асосҳои зерин ном гузоред: LiOH, RbOH, CsOH, Be(OH)2, Mg(OH)2, Sr(OH)2,
Zn(OH)2, Al(OH)3, Ni(OH)2, Ni(OH)3, Mn(OH)2.
8-13. Кадоме аз ин асосҳоро ишқорҳо низ меноманд: LiOH, NaOH, KOH, Al(OH)3, Ca(OH)2,
Fe(OH)2, Ba(OH)2, Sr(OH)2, Fe(OH)3, Mg(OH)2, RbOH, Co(OH)2, CsOH, FrOH, Zn(OH)2.
8-14. Кислота чист? Кислотаҳо чанд хел мешаванд?
8-15. Формулаи кислотаҳои зеринро нависед: кислотаи хлорид, кислотаи нитрат, кислотаи
хлорат, кислотаи бромат, кислотаи йодат, кислотаи перхлорат, кислотаи пербромат, кислотаи
перйодат, кислотаи перманганат, кислотаи карбонат, кислотаи сулфид, кислотаи сулфит,
кислотаи сулфат, кислотаи метафосфат, кислотаи фосфит, кислотаи ортофосфат, кислотаи
хромат, кислотаи дихромат.
8-16. Ба кислотаҳои зерин ном гузоред: HF, HCl, HBr, HI, H2S, H2Se, H2Te, HCN, HClO,
HClO2, HClO3, HClO4, HBrO, HBrO2, HBrO3, HBrO4, HNO2, HNO3, H2SO3, H2SO4, H2S2O3,
H2S2O7, HPO3, H3PO3, H3PO4, H4P2O7, H2SeO3, H2SeO4, H2TeO3, H2TeO4, HAsO2, H3AsO3,
H3AsO4, HCrO2, H2CrO4, H2Cr2O7, HMnO4, H2MnO4.
8-17. Намак чист? Намакҳо чанд хел мешаванд?
8-18. Формулаи намакҳои зеринро нависед: хлориди натрий, бромиди калий, фториди
калсий, йодиди алюминий, сулфиди оҳан (II), сулфиди оҳан (III), сулфиди алюминий, сулфити
натрий, сулфити барий, сулфати литий, сулфати алюминий, сулфати мис (II), сулфати оҳан
(II), сулфати оҳан (III), нитрати хром (II), нитрати хром (III), нитрати магний, нитрати руҳ,
нитрати оҳан (II), нитрати оҳан (III), ортофосфати натрий, ортофосфати калсий, ортофосфати
барий, ортофосфати алюминий, хромати натрий, хромати барий, дихромати натрий,
дихромати калий, дихромати аммоний, карбонати натрий, карбонати аммоний, карбонати
калсий, селенити натрий, селенати калий, теллурити калий, теллурати натрий, гидрокарбонати
натрий, гидрокарбонати калсий, гидрокарбонати магний, гидросулфити натрий, гидросулфати
калий, гидросулфати барий, гидрофосфати натрий, дигидрофосфати калий, дигидрофосфати
калсий, гидроксохлориди магний, гидроксохлориди алюминий, дигидроксохлориди
алюминий, гидроксосулфати алюминий, гидроксонитрати руҳ.
8-19. Ба намакҳои зерин ном гузоред: KCl, MgCl2, NH4Cl, CaBr2, AlI3, AlBr3, KI, ZnF2, BaF2,
NaNO3, Ca(NO3)2, Cr(NO3)2, Cr(NO3)3, Ni(NO3)2, Ni(NO3)3, Pb(NO3)2, PbCrO4, Na2CrO4,
Na2Cr2O7, BaSO4, CuSO4, FeSO4, Fe2(SO4)3, Cu2S, CuS, Ca3(PO4)2, Mg3(PO4)2, KClO3, NaClO3,
Ba(ClO3)2, NaBrO3, K2CO3, CaCO3, Al2(CO3)3, Na2HPO4, NaH2PO4, KHSO4, CuOHCl, FeOHCl,
FeOHCl2, Fe(OH)2Cl, MgOHNO3, ZnOHNO3, AlOH(NO3)2, (CuOH)2CO3, (NH4)2CO3, NH4HCO3,
NaHCO3.
8-20. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед:
а). Li2O + H2O = ?
з). K2O + HNO3 = ? + ?
б). Na2O + H2O = ?
и). BaO + HCl = ? + ?
в). CaO + H2O = ?
ӣ). CaO + HBrO3 = ? + ?
г). BaO + H2O = ?
й). Bi2O3 + H2SO4 = ? + ?
ғ). Na2O + CO2 = ?
к). CrO + HBr = ? + ?
д). K2O + SO2 = ?
қ). FeO + H2SO4 = ? + ?
е). MgO + SO3 = ?
л). Cs2O + H3PO4 = ? + ?
ё). CaO + N2O5 = ?
м). MnO + HNO3 = ? + ?
ж). SrO + P2O5 = ?
н). NiO + HClO3 = ? + ?
8-21. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро ба анҷом расонед:
а). N2O3 + H2O = ?
ӣ). SO2 + H2O = ?
т). SiO2 + NaOH = ? + ?
б). NO2 + H2O = ?
й). SO3 + H2O = ?
у). SO2 + KOH = ? + ?
в). N2O5 + H2O = ?
к). SeO2 + H2O = ?
ў). SO3 + LiOH = ? + ?
г). Cl2O3 + H2O = ?
қ). CrO3 + H2O = ?
ф). SeO2 + RbOH = ? + ?
ғ). Cl2O5 + H2O = ?
л). I2O5 + H2O = ?
х). SeO3 + Ca(OH)2 = ? + ?
д). Cl2O7 + H2O = ?
м). I2O7 + H2O = ?
ҳ). TeO2 + NaOH = ? + ?
е). Br2O3 + H2O = ?
н). Mn2O7 + H2O = ?
ч). TeO3 + KOH = ? + ?
ё). Br2O5 + H2O = ?
о). Tc2O7 + H2O = ?
ҷ). CO2 + Ba(OH)2 = ? + ?
ж). Br2O7 + H2O = ?
п). Re2O7 + H2O = ?
ш). N2O5 + Sr(OH)2 = ? + ?
з). P2O3 + H2O = ?
р). P2O5 + H2O = ?
ъ). Br2O5 + Ca(OH)2 = ? + ?
и). As2O3 + H2O = ?
с). As2O5 + H2O = ?
э). Cl2O5 + Ba(OH)2 = ? + ?
8-22. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро то ба охир нависед:
а). ZnO + H2SO4 = ? + ?
ё). Al2O3 + H2SO4 = ? + ?
б). ZnO + NaOH = ? + ?
ж). Al2O3 + NaOH = ? + ?
в). PbO + HNO3 = ? + ?
з). Cr2O3 + HNO3 = ? + ?
г). PbO + KOH = ? + ?
и). Cr2O3 + KOH = ? + ?
д). SnO + HBr = ? + ?
ӣ). Fe2O3 + HCl = ? + ?
е). SnO + LiOH = ? + ?
й). Fe2O3 + Ca(OH)2 = ? + ?
8-23. Реаксияи нейтрализатсия чист? Оиди реаксияи нейтрализатсия ду муодилаи реаксия
нависед.
8-24. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро то ба охир нависед ва гўед, ки ин реаксияҳо ба
хосиятҳои химиявии кадом синфҳои муҳимтарини моддаҳои ғайриорганикӣ таалуқ дорад.
а). LiOH + HCl = ? + ?
м). LiOH + CuCl2 = ? + ?
б). KOH + HNO3 = ? + ?
н). NaOH + Fe2(SO4)3 = ? + ?
в). NaOH +H2SO3 = ? + ?
о). KOH + Cr(NO3)2 = ? + ?
г). Ca(OH)2 + H3PO4 = ? + ?
п). Ca(OH)2 + ZnBr2 = ? + ?
д). Ba(OH)2 + HClO3 = ? + ?
р). Sr(OH)2 + Mg(ClO3)2 = ? + ?
е). Al(OH)3 + H2SO4 = ? + ?
с). Ba(OH)2 + K2CO3 = ? + ?
ё). Fe(OH)2 + HBr = ? + ?
т). RbOH + CrCl3 = ? + ?
ж). Fe(OH)3 + HCl = ? + ?
у). NaOH + AlBr3 = ? + ?
з). Cr(OH)3 + HNO3 = ? + ?
ў). CsOH + FeSO4 = ? + ?
t

и). Sr(OH)2 + Be(OH)2 = ?
ф). Mg(OH)2 
?+?
t
 ? + ?
ӣ). KOH + Pb(OH)2 = ?
х). Cu(OH)2 
t

й). Ba(OH)2 + Zn(OH)2 = ?
ҳ). Zn(OH)2 
?+?
t
 ? + ?
к). LiOH + Al(OH)3 = ?
ч). Fe(OH)2 
t

қ). NaOH + Cr(OH)3 = ?
ҷ). Fe(OH)3 
?+?
t
 ? + ?
л). KOH + Fe(OH)3 = ?
ш). Al(OH)3 
8-25. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро ба анҷом расонед ва гўед, ки ин реаксияҳо ба
хосиятҳои химиявии кадом синфҳои муҳимтарини моддаҳои ғайриорганикӣ мансуб аст.
а). Zn + HCl = ? + ?
й). NaCl + H2SO4 = ? + ?
t

б). Mg + H2SO4 = ? + ?
к). NaCl + H2SO4 
?+?
в). Na +H3PO4 = ? + ?
қ). CaBr2 + H3PO4 = ? + ?
г). K2O + H3PO4 = ? + ?
л). Ba(ClO3)2 + H2SO4 = ? + ?
ғ). ZnO + HNO3 = ? + ?
м). Cu(NO3)2 + H2S = ? + ?
д). Al2O3 + H2SO4 = ? + ?
н). Al2(SO4)3 + H3PO4 = ? + ?
е). FeO + HBrO3 = ? + ?
о). CaF2 + H2SO4 = ? + ?
ё). Fe2O3 + HCl = ? + ?
п). Ca3(PO4)2 + H2SO4 = ? + ?
ж). Cu(OH)2 + HClO4 = ? + ?
р). MgSO4 + H3PO4 = ? + ?
з). Fe(OH)3 + HNO3 = ? + ?
с). CaCO3 + HCl = ? + ? + ?
и). Al(OH)3 + HBr = ? + ?
т). MgCO3 + HNO3 = ? + ? + ?
ӣ). NaOH + H3PO4 = ? + ?
у). Na2SO3 + H2SO4 = ? + ? + ?
8-26. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро то ба охир расонед ва гўед, ки ин реаксияҳо ба
хосиятҳои химиявии кадом синфҳои муҳимтарини моддаҳои ғайриорганикӣ вобаста аст.
а). АlCl3 + K = ? + ?
к). NaCl + AgNO3 = ? + ?
б). CuSO4 + Fe = ? + ?
қ). AgNO3 + KBr = ? + ?
в). Hg(NO3)2 + Zn = ? + ?
л). Pb(NO3)2 + KI = ? + ?
г). Al2(SO4)3 + NaOH = ? + ?
м). Na2SiO3 + Ca(NO3)2 = ? + ?
д). Cr(NO3)3 + KOH = ? + ?
н). CuCl2 + Na3PO4 = ? + ?
е). FeCl3 + Ba(OH)2 = ? + ?
о). MnSO4 + K2CO3 = ? + ?
ё). Mg(BrO3)2 + Sr(OH)2 = ? + ?
п). Hg(NO3)2 + (NH4)2S = ? + ?
ж). K2CO3 + Ca(OH)2 = ? + ?
р). NiCl2 + K2SO3 = ? + ?
з). Cu(NO3)2 + K2S = ? + ?
с). SnBr2 + Na2S = ? + ?
и). Ba(ClO3)2 + Na2CO3 = ? + ?
т). Mg(ClO3) + K2S = ? + ?
ӣ). FeCl3 + K3PO4 = ? + ?
у). Ca(BrO3) + Na3PO4 = ? + ?
й). FeSO4 + Na3PO4 = ? + ?
ў). BaCl2 + Li2SO4 = ? + ?
8-27. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро то ба охир нависед:
1). литий + оксиген = ?
2). барий + окиген = ?
3). гидрогенсулфид + оксиген = ? + ?
t

4). карбонати калсий 
?+?
t
 ? + ?
5). карбонати магний 
t

6). гидроксиди мис (II) 
?+?
t
 ? + ?
7). гидроксиди алюминий 
t
 ? + ?
8). гидроксиди сурб (II) 
t

9). гидроксиди кадмий 
?+?
10). гидроген + фтор = ?
11). гидроген + хлор = ?
12). гидроген + бром = ?
13). гидроген + йод = ?
14). гидроген + сулфур = ?
15). натрий + хлор = ?
16). алюминий + бром = ?
17). оҳан + хлор = ?
18). мис + сулфур = ?
19). литий + нитроген = ?
20). калсий + фосфор = ?
21). оксиди калий + об = ?
22). оксиди калсий + об = ?
23). оксиди стронсий + об = ?
24). оксиди нитроген (V) + об = ?
25). оксиди фосфор (V) + об = ?
26). оксиди магний + оксиди нитроген (V) = ?
27). оксиди барий + оксиди фосфор (V) = ?
28). оксиди натрий + кислотаи ортофосфат = ? + ?
29). оксиди оҳан (III) + кислотаи сулфат = ? + ?
30). оксиди алюминий + кислотаи нитрат = ? + ?
31). магний + кислотаи хлорид = ? + ?
32). руҳ + кислотаи сулфат = ? + ?
33). мис + кислотаи нитрат (конс.) = ? + ? + ?
34). гидроксиди калий + кислотаи ортофосфат = ? + ?
35). гидроксиди мис (II) + кислотаи хлорид = ? + ?
36). гидроксиди алюминий + кислотаи сулфат = ? + ?
37). нитрати нуқра + кислотаи бромид = ? + ?
38). карбонати натрий + кислотаи хлорид = ? + ?
39). ортофосфати калсий + кислотаи сулфат = ? + ?
40). сулфати калий + гидроксиди барий = ? + ?
41). нитрати оҳан (III) + гидроксиди калий = ? + ?
8-28. Муодилаҳои реаксияҳои сўзиши моддаҳои дар зер овардашуда, ки ба ҳосилшавии
оксидхо оварда мерасонад, нависед:
а). Mg + O2 = ?
ё). CH4 + O2 = ? + ?
б). Al + O2 = ?
ж). C2H6 + O2 = ? + ?
в). Fe + O2 = ?
з). C3H8 + O2 = ? + ?
г). C + O2 = ?
и). ZnS + O2 = ? + ?
д). S + O2 = ?
ӣ). FeS + O2 = ? + ?
е). P + O2 = ?
й). FeS2 + O2 = ? + ?
8-29. Металлҳои ишқорӣ ва ишқорзаминӣ бо об фаъолона ба реаксия дохил шуда, ишқорҳо
ҳосил шуда, гази гидроген хориҷ мешавад. Муодилаҳои реаксияҳои ин металлҳоро бо об
нависед.
8-30. Оксидҳои асосиеро номбар кунед, ки бо об дар шароити муқаррарӣ фаъолона ба
реаксия дохил мешавад. Муодилаҳои реаксияҳои ин оксидҳоро бо об нависед.
8-31. Се мисоли муодилаҳои реаксияи байни оксидҳои элементҳои даври 2 ва даври 3юмро нависед.
8-32. Чор мисоли муодилаҳои реаксияҳои байни оксидҳои элементҳои даври 2 ва даври 4умро нависед.
8-33. Панҷ мисоли муодилаҳои реаксияҳои байни оксидҳои элементҳои даври 3 ва даври 4умро нависед.
8-34. Мисолҳои реаксияҳои ҳосилшавии оксидҳоро аз: а) ду моддаи содда; б) як моддаи
мураккаб; в) моддаи содда ва мураккаб нависед.
8-35. Мисолҳои реаксияҳои ҳосилшавии асосҳоро аз: а) моддаи содда ва мураккаб; б) ду
моддаи мураккаб нависед.
8-36. Мисолҳои реаксияҳои ҳосилшавии кислотаҳоро аз: а) ду моддаи содда; б) ду моддаи
мураккаб нависед.
8-37. Муодилаҳои реаксияҳои ҳосилшавии намакҳоро аз: а) ду моддаи содда; б) ду моддаи
мураккаб; в) моддаи содда ва мураккаб нависед.
8-38. Муодилаҳои реаксияҳои N2O3, N2O5, NO2-ро бо маҳлули гидроксиди натрий нависед.
Нишон диҳед, ки кадоме аз ин оксидҳо ба ҳосилшавии ду намак оварда мерасонад?
8-39. Оксидҳои BaO, ZnO, P2O5 моддаи сафеди хокаи ба ҳам монанд мебошад. Ин
моддаҳоро бо ёрии реаксияҳои химиявӣ чӣ гуна фарқ кардан мумкин аст?
8-40. Аз моддаҳои содда оксидҳои CO2, SO2, ВаO-ро чӣ гуна ҳосил кардан мумкин аст?
Муодилаҳо реаксияҳои дахлдорро нависед.
8-41. Аз моддаҳои мураккаб оксидҳои CuO, CаO, Fe2O3-ро чӣ гуна ҳосил кардан мумкин
аст? Муодилаҳо реаксияҳои дахлдорро нависед.
8-42. Кадом оксидҳои асосиеро медонед, ки ҳангоми таҷзияи онҳо ду моддаи содда-металл
ва оксиген ҳосил мешавад. Муодилаҳои реаксияҳои таҷзияи ин оксидҳоро нависед.
8-43. Кадом ишқорҳоро медонед, ки ҳангоми тафсонидан ба оксид ва об таҷзия мешаванд.
Муодилаҳои реаксияҳои таҷзияи ин ишқорҳоро нависед.
8-44. Намакҳои турш ҳангоми таъсири мутақобилаи норасоии асосҳо бо миқдори барзиёди
кислотаҳо ҳосил мешаванд. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро, ки ба ҳосилшавии намакҳои
турш оварда мерасонад, нависед:
а). NaOH + H2SO4 = ? + ?
б). KOH + H3PO4 = ? + ?
в). 2KOH + H3PO4 = ? + ?
г). NaOH + H2S = ? + ?
8-45. Намакҳои турш инчунин ҳангоми реаксияҳои байни асосҳо ва миқдори барзиёди
оксидҳои кислотагӣ ҳосил мешаванд. Аз рўи реаксияҳои зерин муодилаҳои реаксияҳои
ҳосилшавии намакҳои туршро нависед:
а). NaOH + SO2 = ?
б). Са(OH)2 + СO2 = ?
в). Ва(OH)2 + СO2 = ?
8-46. Дар натиҷаи таъсири кислотаҳо ё оксидҳои кислотагӣ ба намакҳои миёнаи ҳамон
кислотаҳо намакхои турш хосил мегарданд. Муодилахои реаксияхои зеринро нависед:
а). К2SO4 + H2SO4 = ?
б). Са3(РО4)2 + H3PO4 = ?
в). Na2SO3 + SO2 + Н2О = ?
г). ВаСО3 + СO2 + Н2О = ?
8-47. Намакҳои туршро бо осонӣ ҳангоми таъсири онҳо бо ишқорҳо, ҳангоми таҷзияи
ҳароратии онҳо ба намакхои миёна табдил додан мумкин аст. Муодилаҳои реаксияҳои
зеринро ба анҷом расонед:
а). NаНSО4 + NаОН = ? + ?
б). КНSО3 + КОН = ? + ?
в). Са(НСО3)2 + Са(ОН)2 = ? + ?
г). Ва(НSО4)2 + Ва(ОН)2 = ? + ?
ғ). Са(Н2РО4)2 + Са(ОН)2 = ? + ?
t

д). Mg(HCO3)2 
?+?+?
t
 ? + ? + ?
е). Ba(HCO3)2 
t
 ? + ? + ?
ё). NaHSO3 
t

ж). KHSO3 
?+?+?
8-48. Намакҳои асосӣ маҳлули қисман ивазшавии гидроксогурўҳи молекулаи асос бо
боқимондаи кислотагӣ мебошад. Намакҳои асосӣ бештар ҳангоми таъсири асосҳои дар об
ҳалнашаванда бо миқдори ками (норасоии) кислотаҳо ҳосил мешаванд. Муодилаҳои
рексияҳои зеринро, ки ба ҳосилшавии намакҳои асосӣ оварда мерасонад, нависед:
а). Mg(OH)2 + HCl = ? + ?
ғ). Al(OH)3 + HCl = ? + ?
б). Cu(OH)2 + H2SO4 = ? + ?
д). Al(OH)3 + 2HCl = ? + ?
в). Zn(OH)2 + HNO3 = ? + ?
е). Fe(OH)2 + HBr = ? + ?
г). Fe(OH)3 + H2SO4 = ? + ?
ё). Fe(OH)3 + HNO3 = ? + ?
8-49. Намакҳои асосиро бо осонӣ ҳангоми таъсири онҳо бо кислотаҳо ба намакҳои миёна
табдил додан мумкин аст. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед.
а). Mg(OH)Cl + HCl = ? + ?
ғ). Fe(OH)2NO3 + 2HNO3 = ? + ?
б). Cu(OH)Br + HBr = ? + ?
д). FeOH(NO3)2 + HNO3 = ? + ?
в). Zn(OH)NO3 + HNO3 = ? + ?
е). Cr(OH)NO3 + HNO3 = ? + ?
г). (CuOH)2SO4 + H2SO4 = ? + ?
ё). AlOHSO4 + H2SO4 = ? + ?
8-50. Бо кадом роҳ гидрофосфати калий ва дигидрофосфати калийро ҳосил кардан мумкин
аст? Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
8-51. Ҳиссаи массаи элементҳоро бо фоиз дар: а) оксиди оҳан (III); б) гидроксиди
алюминий; в) кислотаи сулфат; г) сулфати оҳан (III) ҳисоб кунед.
8-52. Ҳиссаи массаи хромро дар оксиди хром (II), оксиди хром (III) ва оксиди хром (VI)
муаяйн кунед.
8-53. Ҳиссаи массаи оҳанро дар гидроксиди оҳан (II) ва гидроксиди оҳан (III) муайян
кунед.
8-54. Ҳиссаи массаи нитрогенро дар кислотаи нитрит ва кислотаи нитрат муайян кунед.
8-55. Ҳиссаи массаи калсийро дар карбонати калсий ва гидрокарбонати калсий муайян
кунед.
8-56. Ҳиссаи массаи мис дар оксиди он ба 80% баробар аст. Формулаи оксиди мисро
муайян кунед.
8-57. Формулаи оксидҳоро муайян кунед, агар ҳиссаи массаи элементҳо дар оксидҳо чунин
бошанд:
а) N - 36,84%, O - 63,16%
б) Mn - 63,22%, O - 36,78%
в) Cl - 47%, O - 53%.
8-58. Формулаҳои гидроксиди манган ва гидроксиди хромро муайян кунед, агар маълум
бошад, ки ҳиссаи массаи элементҳо дар гидроксидҳо чунин аст:
а) Mn - 61,8%, O - 35,95%, Н - 2,25%
б) Cr - 50,49%, O - 46,6%, H - 2,91%.
8-59. Ҳиссаи массаи гидроген, фосфор ва оксигендор дар кислотаи фосфордор ба 3,06%,
37,80% ва 58,54% баробар аст. Формулаи молекулавии кислотаро муайян карда, массаи
молярии онро ҳисоб кунед.
8-60. Ҳиссаи массаи оҳан ва сулфур дар яке аз сулфатҳои он ба 28% ва 24% баробар аст.
Формулаи сулфати оҳанро муайян карда, массаи 2 моли онро ҳисоб кунед.
8-61. Ҳангоми дар миқдори барзиёди кислотаи хлорид ҳал кардани 10,8 г алюминий чӣ
кадар ҳаҷм (ш.м.) гидроген хориҷ мешавад?
8-62. Дар натиҷаи ба реаксия дохил шудани 6,5 г руҳ бо миқдори барзиёди кислотаи
хлорид ҳаҷман (ш.м.) чӣ қадар гидроген хориҷ мешавад?
8-63. Дар миқдори барзиёди маҳлули кислотаи сулфат 6 г магний ва 13 г руҳро ҳал
карданд. Ҳисоб кунед, ки дар ин маврид чӣ қадар хаҷм (ш.м.) гази гидроген хориҷ мегардад?
8-64. 1,5 г омехтаи хокаи мис ва магнийро бо миқдори барзиёди кислотаи хлорид кор карда
баромаданд. Дар натиҷаи реаксия гидрогени ҳаҷмаш 560 мл (ш.м.) хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи
мисро дар омехта муайян кунед.
8-65. 20 г хўлаи руҳ ва нуқраро бо миқдори барзиёди маҳлули сероби кислотаи сулфат кор
карда баромаданд. Дар ин маврид 4,48 л (ш.м.) гидроген хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи руҳ ва
нуқраро бо фоиз дар таркиби хўла муайян кунед.
8-66. 11 г омехтаи оҳан ва алюминийро дар миқдори барзиёди кислотаи хлорид ҳал
карданд. Дар натиҷаи реаксия 8,96 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Таркиби массавии омехтаро муайян
кунед.
8-67. 25 г омехтаи магний ва руҳро дар миқдори барзиёди маҳлули кислотаи сулфат ҳал
карданд. Дар ин маврид 15,68 л (ш.м.) гази гидроген хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи магний ва
руҳро дар омехтаи аввала муайян кунед.
8-68. 4,1 г омехтаи оҳан ва руҳро дар миқдори барзиёди кислотаи хлорид ҳал карданд. Дар
натиҷа 0,07 мол гидроген хориҷ шуд. Таркиби миқдори омехтаро муайян кунед.
8-69. Ҳангоми таъсири 3 г хўлаи литий ва натрий бо об 2,24 л (ш.м.) газ хориҷ шуд.
Миқдори литий ва натрийро (бо масса) дар таркиби хўла муайян кунед.
8-70. 5 г омехтаи хокаи магний ва оксиди магнийро дар миқдори барзиёди кислотаи хлорид
ҳал карданд. Дар натиҷаи реаксия 2,24 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи магний ва
оксиди магнийро бо фоиз дар омехта муайян кунед.
8-71. 10 г омехтаи мис ва оксиди мис (II)-ро бо кислотаи нитрати консентронида кор карда
баромаданд. Дар ин маврид 4,48 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи мисро бо фоиз дар
омехтаи аввала муайян кунед.
8-72. Хокае, ки аз 16,1 г омехтаи оксиди мис (II) ва оксиди руҳ иборат аст, дар миқдори
барзиёди кислотаи сулфат ҳал карданд. Дар ин маврид 32,1 г омехтаи сулфатҳо ҳосил шуд.
Таркиби массавии оксидхоро дар омехта муайян кунед.
8-73. Ҳангоми таъсири мутақобилаи 13,6 г омехтаи гидроксидхои натрий ва калий бо
кислотаи хлорид 19,15 г омехтаи хлоридҳо ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи гидроксидхоро бо фоиз
дар омехта муайян кунед.
8-74. 18,4 г омехтаи карбонатҳои магний ва калсийро бо кислотаи нитрат кор карда
баромаданд. Массаи гази карбонати хориҷшуда ба 8,8 г баробар аст. Ҳиссаи массаи
карбонатҳоро дар омехта ҳисоб кунед.
8-75. Ба 30,2 г омехтаи сулфати мис (II) ва сулфати натрий миқдори барзиёди хлориди
барий илова карданд. Дар натиҷаи реаксия 4,66 г таҳшини сулфати барий ҳосил шуд. Ҳиссаи
массаи сулфатҳоро бо фоиз дар таркиби омехта муайян кунед. Баромади маҳсули реаксияро
100% ҳисоб кунед.
8-76. Омехтаи нитратҳои хром (II) ва хром (III)-ро дар об ҳал карданд. Ба маҳлули
ҳосилшуда миқдори барзиёди маҳлули гарми гидроксиди калий илова карданд. Дар натиҷаи
реаксия 2,58 г таҳшин ҳосил карда шуд. Ҳангоми ба ҳамон миқдор маҳлули нитратҳо илова
кардани миқдори барзиёди маҳлули ортофосфати калий 10,81 г таҳшини фосфатҳо ҳосил
кардан мумкин аст. Массаи нитратҳои хром (II) ва хром (III)-ро дар омехтаи аввала муайян
кунед.
8-77. Ҳангоми таъсири мутақобилаи омехтаи маҳлули сулфати оҳан (II) ва сулфати руҳ бо
миқдори барзиёди маҳлули гидроксиди натрий 9 г таҳшин ҳосил шуд. Дар натиҷаи реаксияи
ҳамон миқдор омехтаи аввала бо миқдори барзиёди маҳули хлориди барий 46,6 грамм таҳшин
ҳосил кардан мумкин аст. Таркиби сулфатҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
8-78. Ба омехтаи маҳлули хлориди магний ва хлориди алюминий миқдори барзиёди
маҳлули гидроксиди калий илова намуданд. Таҳшини ҳосилшударо ҷудо карда, то массаи
доимӣ тафсониданд ва массаи он ба 8 г баробар шуд. Ҳангоми таъсири мутақобилаи ҳамон
миқдор омехтаи аввала бо миқдори барзиёди маҳлули нитрати нуқра 143,5 г таҳшини хлориди
нуқра ҳосил кардан мумкин аст. Таркиби хлоридхо ва ҳиссаи массаи онҳоро бо фоиз дар
омехтаи аввала муайян кунед.
8-79. Массаи оксиди фосфор (V)-ро, ки аз 5 мол фосфор ҳосил шудааст, муайян кунед, агар
баромади маҳсули реаксия 80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад.
8-80. Массаи оксиди оҳан (III)-ро, ки ҳангоми таҷзияи 21,4 г гидроксиди оҳан (III) ҳосил
шудааст, хисоб кунед, агар баромади маҳсули реаксия 90%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ
ташкил диҳад.
8-81. Массаи сулфиди оҳан (II), ки ҳангоми гудохтани 2.8 г оҳан ва 3,2 г сулфур ҳосил
шудааст, чӣ гуна аст, агар баромади маҳсули реаксия 95%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ
ташкил диҳад.
8-82. Дар натиҷаи таъсири 5,4 г алюминий бо 60 г бром чанд грамм бромиди алюминий
ҳосил мешавад, агар баромади маҳсули реаксия 88%-ро нисбат ба ҳисоби назарияви ташкил
диҳад.
8-83. Ҳаҷми оксиди сулфур (IV)-ро, ки ҳангоми сўхтани 24 г сулфур ҳосил шудааст,
муайян кунед, агар баромади маҳсули 85%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад.
8-84. Ба 20 г омехтае, ки аз 60% гидрокарбонати калий ва 40% карбонати калсий иборат
аст, миқдори барзиёди кислотаи хлорид таъсир карданд. Ҳаҷми омехтаи газхои хориҷшударо
(ш.м.) муайян кунед, агар баромади маҳсули реаксия дар ҳар як реаксия 75%-ро нисбат ба
ҳисоби назарияви ташкил диҳад.
8-85. Ҳангоми хал кардани 40 г оксиди мис (II) дар миқдори барзиёди кислотаи сулфат 60 г
сулфати мис (II) ҳосил карда шуд. Баромади махсули реаксияро (бо фоиз) нисбат ба ҳисоби
назариявӣ ҳисоб кунед.
8-86. Ҳангоми дар миқдори барзиёди гидроксиди натрий ҳал кардани 60 г оксиди сулфур
(VI) 85,2 г сулфати натрий ҳосил карданд. Баромади махсули реаксияро (бо фоиз) нисбат ба
ҳисоби назариявӣ ҳисоб кунед.
8-87. Оксиди калсийро аз 200 г карбонати калсийе, ки 10% ғаш дорад, ҳосил карданд ва бо
142 г оксиди фосфор (V) гудохтанд. Дар натиҷаи реаксия 148,8 г намак ҳосил шуд. Баромади
маҳсули реаксияро (бо фоиз) нисбат ба ҳисоби назариявӣ ҳисоб кунед.
8-88. 200 г охаксанги табиӣ, ки 75% СаСО3 дорад, дар миқдори барзиёди кислотаи нитрат
ҳал карданд. Дар ин маврид 28,56 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Баромади маҳсули реаксияро (бо %)
нисбат ба ҳисоби назариявӣ ҳисоб кунед.
8-89. Ба 84 г карбонати магний 200 г маҳлули 24.5%-и кислотаи сулфатро таъсир карданд.
Дар ин маврид гази ҳаҷмаш 8,96 л (ш.м.) хориҷ шуд. Баромади маҳсули реаксияро (бо %)
нисбат ба ҳисоби назариявӣ ҳисоб кунед.
8-90. Муодилахои реаксияхои химиявиро, ки бо ёрии онхо табдилотҳои зеринро ба амал
овардан мумкин аст, нависед:
а). Р→Р2О5→Н3РО4→Са3(РО4)2→Са(Н2РО4)2
б). Сu→CuO→CuSO4→Cu(OH)2→CuO→Cu
в). Na→NaOH→NaHCO3→Na2CO3→Na2SO4→NaCl→Na
8-91. Мувофиқи табдилоти зерин аз 12 г калсий чӣ қадар ортофосфати калсий ба даст
овардан мумкин аст:
Са→СаО→Са(ОН)2→Са(НСО3)2→СаСО3→СаCl2→Са3(РО4)2.
8-92. Аз рўи табдилоти дар зер овардашуда аз 5,4 г алюминий чанд грамм сулфати барий
ҳосил кардан мумкин аст:
Al→AlCl3→Al(OH)3→Al2(SO4)3→BaSO4.
8-93. Аз 60 г карбон мувофиқи табдилоти зерин чӣ қадар карбонати калсий ҳосил кардан
мумкин аст, агар баромади маҳсули реаксия дар ҳар як зина 80%-ро нисбат ба ҳисоби
назариявӣ ташкил диҳад:
С→СО2→КНСО3→К2СО3→СаСО3.
8-94. Аз 24,2 г нитрати охан (III) мувофиқи табдилоти зерин чанд грамм сулфати оҳан (III)
ҳосил кардан мумкин аст, агар дар ҳар як зинаи табдилот баромади маҳсули реаксия 90%-ро
нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад:
Fe(NO3)3→Fe(OH)3→Fe2(SO4)3.
8-95. Ба маҳлуле, ки 3,4 г нитрати нуқра дорад, маҳлуле илова карданд, ки дар он 2,34 г
хлориди натрий мавҷуд аст. Дар ин маврид кадом массаи таҳшин ҳосил мешавад. Ҳисоб
кунед, ки кадом модда дар маҳлул ба миқдори чанд грамм барзиёд гирифта шудааст?
8-96. Ба маҳлуле, ки 25,5 г нитрати нуқра дорад, маҳлуле, ки дар он 7,8 сулфиди натрий
мавҷуд аст, илова карданд. Хисоб кунед, ки дар ин маврид чанд грамм таҳшин ҳосил шуда,
кадом модда ба миқдори чанд грамм дар маҳлул боқӣ монд?
8-97. Ба 333 г маҳлули 5%-и хлориди калсий 200 г маҳлули 10%-и фосфати натрий илова
карданд. Дар ин маврид чанд грамм таҳшини ортофосфати калсий ҳосил мешавад?
8-98. Ҳангоми бо ҳам омехта кардани 200 г маҳлули 5%-и бромиди калсий ва 200 г
маҳлули 8%-и карбонати натрий чанд грамм карбонати калсий ҳосил мешавад?
8-99. Ҳангоми ба 500 мл маҳули 0,1М нитрати барий илова кардани 150 г маҳлули 6%-и
карбонати калий чанд грамм карбонати барий ба таҳшин меафтад?
8-100. Ба 600 мл маҳлули 0,5 н. хлориди барий 200 г маҳлули 7,1%-и сулфати натрий илова
карданд. Дар ин маврид кадом массаи сулфати барий ҳосил мешавад?
8-101. Дар натиҷаи бо ҳам омехта кардани 200 мл маҳлули 0,2М сулфати магний ва 300 мл
маҳлули 0,25М силикати калий кадом массаи силикати магнийро ҳосил кардан мумкин аст?
8-102. Баъд аз ба 250 мл маҳлули 0,5 н. йодиди алюминий илова кардани 250 мл маҳлули
0,1М ортофосфати натрий чанд грамм ортофосфати алюминий таҳшин мешавад?
8-103. 89,5 г маҳлули 5%-и нитрати манган (II) ва 100 г маҳлули 5,5%-и сулфиди калий
омехта карданд. Массаи таҳшини ҳосилшуда ва ҳиссаи массаи моддаҳоро бо фоиз баъд аз
анҷоми реаксия муайян кунед.
8-104. Ба 200 г маҳлули 5,3%-и карбонати натрий 200 г маҳлули 16,1%-и сулфати руҳ
илова карданд. Массаи таҳшини ҳосилшуда ва ҳиссаи массаи моддаҳоро бо фоиз дар маҳлул
баъд аз анҷоми реаксия ҳисоб кунед.
8-105. Ба 250 г маҳлули 12%-и сулфати оҳан (III) 150 г маҳлули 8%-и гидроксиди натрий
илова карданд. Массаи таҳшини ҳосилшуда ва ҳиссаи массаи намакҳоро (бо фоиз) дар маҳлул
баъд аз ҷудо кардани таҳшин муайян кунед.
8-106. Аз 200 г маҳлули 9,4%-и нитрати мис (II) 2,24 л (ш.м.) гидрогенсулфидро
гузарониданд. Массаи таҳшини ҳосилшуда ва ҳиссаи массаи кислотаи нитратро дар маҳлули
ҳосилшуда ҳисоб кунед.
8-107. Аз 300 г маҳлули 11,1%-и нитрати сурб (II) 0,1 мол гидрогенсулфидро гузарониданд.
Массаи таҳшини ҳосилшуда ва ҳиссаи массаи кислотаи нитратро дар маҳлули ҳосилшуда
муайян кунед.
8-108. Аз 400 г маҳлули 20%-и гидроксиди натрий 22,4 л (ш.м.) гази карбонатро
гузарониданд. Муайян кунед, ки кадом намак ва чанд грамм ҳосил мешавад?
8-109. Ҳангоми ба 200 г маҳлули 2,8%-и гидроксиди калий илова кардани 200 г маҳлули
4,9%-и кислоати ортофосфат кадом намак ва чанд грамм ҳосил мешавад?
8-110. Ба 100 г маҳлули 12%-и гидроксиди натрий 300 г маҳлули 9,8%-и кислотаи
ортофосфат илова карданд. Ҳиссаи массаи намакро дар маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
8-111. Ҳиссаи массаи намаки ҳосилшударо бо фоиз баъд аз омехта кардани 200 г маҳлули
8%-и гидроксиди натрий ва 200 г маҳлули 9,8%-и кислотаи ортофосфат муайн кунед.
8-112. Барои нейтрализатсияи 100 г маҳлули 3,7%-и гидроксиди калсий чанд грамм
маҳлули 5%-и кислотаи хлорид лозим аст?
8-113. Барои нейтрализатсияи 300 г маҳлули 5,7%-и гидроксиди барий чанд грамм маҳлули
6%-и кислотаи нитрат сарф мешавад?
8-114. Барои нейтрализатсияи 20 г маҳлули 2%-и гидроксиди натрий 70 г маҳлули
кислотаи сулфат лозим шуд. Ҳиссаи массаи кислотаро бо фоиз дар маҳлул муайян кунед.
8-115. Барои нейтрализатсияи 50 г маҳлули 8,4%-и гидроксиди калий 49 г маҳлули
кислотаи ортофосфат сарф шуд. Ҳиссаи массаи кислотаро (бо %) дар маҳлул ҳисоб кунед.
8-116. Барои пурра таҳшин намудани хлорид-ионҳо аз 150 г маҳлули 11,7%-и хлориди
натрий чанд грамм маҳлули 17%-и нитрати нуқра лозим аст?
8-117. Барои пурра таҳшин намудани сулфат-ионҳо аз 200 г маҳлули 7,1%-и сулфати
натрий чанд грамм маҳлули 8%-и хлориди барий лозим аст?
8-118. Барои пурра таҳшин намудани карбонат-ионҳо аз 50 г маҳлули 10,6%-и карбонати
натрий кадом массаи маҳлули 15%-и хлориди калсий лозим мегардад?
8-119. 200 г маҳлули 20%-и гидроксиди натрийро бо маҳлули 15%-и кислотаи нитрат
нейтрализатсия карданд. Массаи махлули кислотаи нитрат ва ҳиссаи массаи намакро (бо %)
дар маҳлули ҳосилшуда муайн кунед.
8-120. Барои нейтрализатсия ба 50 г маҳлули 28%-и гидроксиди калий маҳлули 25%-и
кислотаи хлорид илова карданд. Массаи маҳлули кислотаи хлориди сарфшуда ва ҳиссаи
массаи намакро (бо %) дар маҳлули ҳосилшуда муайн кунед.
8-121. Барои нейтрализатсияи 200 г маҳлули 20%-и NaOН маҳлули 24,5%-и Н2SO4-ро
истифода бурданд. Ҳиссаи массаи намакро (бо %) дар маҳлули ҳосилшуда муайн кунед.
8-122. 31 г фосфорро дар миқдори барзиёди ҳаво сўзониданд ва моддаи ҳосилшударо дар
об ҳал карданд. Барои ҳосил шудани намаки миёна ба маҳлули ҳосилшуда чанд грамм
маҳлули 20%-и гидроксиди натрий илова кардан лозим аст?
8-123. 24 г сулфиди мис (II)-ро дар ҳаво пурра сўзониданд. Боқимондаи моддаи сахти
ҳосилшударо дар 480 г маҳлули 10%-и кислотаи сулфат ҳал карданд. Ҳиссаи массаи
моддаҳоро бо фоиз дар маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
8-124. 48 г колчедани оҳан FeS2-ро дар миқдори барзиёди ҳаво пухтанд ва моддаи сахти
ҳосилшударо дар 368 г маҳлули 20%-и кислотаи сулфат ҳал карданд. Ҳиссаи массаи
моддаҳоро бо фоиз дар маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
8-125. Газе, ки ҳангоми таъсири 8,4 г гидрокарбонати натрий бо миқдори барзиёди
кислотаи хлорид ҳосил шудааст, аз 200 г маҳлули 3,7%-и гидроксиди калсий гузарониданд.
Массаи намаки ҳосилшударо ҳисоб кунед.
Боби 9. Диссотсиатсияи электролитӣ. Реаксияҳои ионӣ дар маҳлулҳо.
Гидролизи намакҳо.
9-1. Муодилаи пурраи диссотсиатсияи электролитҳои зеринро нависед: NaOH, KOH,
Ca(OH)2, Sr(OH)2, HCl, HNO3, H2SO4, H3PO4.
9-2. Муодилаи пурра ба ионҳо диссотсиатсия шудани электролитҳои зеринро тартиб диҳед:
LiOH, Ba(OH)2, HNO2, H2CrO4, K3PO4, Fe2(SO4)3, Al(NO3)3, AlOHSO4, Ca(HCO3)2, K2HPO4,
NaH2PO4, CuOHCl.
9-3. Муодилаи зина ба зина диссотсиатсия шудани моддаҳои зеринро нависед: а). Ca(OH)2;
б). H2SO4; в). H3PO4.
9-4. Муодилаи диссотсиатсияи: а) сулфати алюминий; б) нитрати оҳан (III); в) ортофосфати натрийро нависед ва миқдори умумии ионҳои ҳосилшударо нишон диҳед.
9-5. Ҳангоми диссотсиатсияи сулфати руҳ чанд ион ҳосил мешавад?
9-6. Муодилаи ба ионҳо диссотсиатсия шудани: а) нитрати барий; б) сулфати хром (III); в)
хлориди мис (II)-ро нависед ва миқдори анионҳои ҳосилшударо нишон диҳед.
9-7. Муодилаи диссотсиатсияи: а) атсетати магний; б) сулфити натрий; в) карбонати
аммонийро нависед ва миқдори катионҳои ҳосилшударо нишон диҳед.
9-8. Заряди катионро дар натиҷаи ба ионҳо диссотсиатсия шудани бромиди оҳан (III)
нишон диҳед.
9-9. Муодилаҳои молекулавӣ ва ионии реаксияҳои байни:
а) хлориди алюминий ва гидроксиди калий
б) сулфати оҳан (III) ва хлориди барий
в) гидроксиди мис (II) ва кислотаи нитрат
г) хлориди калсий ва кислотаи ортофосфатро тартиб диҳед ва шумораи ионҳоро дар
маҳлул баъд аз гузаштани реаксия нишон диҳед.
9-10. Муодилаҳои молекулавӣ, ионии пурра ва ионии мухтасари реаксияҳои байни:
а) карбонати натрий ва нитрати барий
б) нитрати мис (II) ва сулфиди калий
в) хлориди аммоний ва гидроксиди калсий
г) ортофосфати калсий ва кислотаи сулфатро нависед ва миқдори умумии ионҳоро дар
маҳлул баъд аз гузаштани реаксия нишон диҳед.
9-11. Муодилаи молекулавӣ ва ионии пурраи реаксияи байни сулфати оҳан (III) ва
гидроксиди натрийро нависед ва миқдори умумии ионҳои тарафи чапи муодиларо нишон
диҳед.
9-12. Муодилаи молекулавӣ ва ионии пурраи реаксияҳои нейтрализатсияро байни:
а) КОН ва HNO3 б) Ва(ОН)2 ва HCl
в) LiOH ва H2SO4 г) NaOH ва H3PO4-ро нависед
ва шумораи умумии ионҳоро дар маҳлул нишон диҳед.
9-13. Муодилаҳои ионии мухтасари реаксияҳои зеринро нависед:
1) Fe(OH)3 + 3HCl = FeCl3 + 3H2O
2) AlBr3 + 3AgNO3 = 3AgBr↓ + Al(NO3)3
3) CaCO3 + 2HCl = CaCl2 + CO2↑ + H2O
4) Ca(HCO3)2 + K2CO3 = CaCO3 + 2KHCO3
5) Al(NO3)3 + 3KOH = Al(OH)3 ↓+ 3KNO3
6) NH4Cl + NaOH = NaCl + NH3↑ + H2O
9-14. Муодилаи молекулавии реаксияҳоро, ки бо муодилаи ионии мухтасар ифода карда
шудааст, тартиб диҳед:
1) ZnS + 2H+ = H2S↑ + Zn2+
2) Fe2+ + 2OH- = Fe(OH)2↓
3) SO42- + Ba2+ = BaSO4↓
4) Ag+ + Cl- = AgCl↓
5) CO32- + Ca2+ = CaCO3↓
6) SO32- + 2H+ = SO2↑ + H2O
7) Pb2+ + 2I- = PbI2↓
8) Be(OH)2 + OH- = BeO22- + 2H2O
9) Fe(OH)3 + 3H+ = Fe3+ + 3H2O
10) SiO32- + 2H+ = H2SiO3 ↓
11) Cr(OH)3 + OH- = CrO2- + 2H2O
12) 3Li+ + PO43- = Li3PO4 ↓
9-15. Дар натиҷаи таъсири мутақобилаи сулфати алюминий бо миқдори барзиёди
гидроксиди натрий оё таҳшини гидроксиди алюминийро ҳосил кардан мумкин аст?
Муодилаҳои молекулавӣ ва ионии реаксияи ба амал овардаро нависед.
9-16. Агар ба маҳлули хлориди руҳ миқдори барзиёди гидроксиди калий илова карда
шавад, оё таҳшини гидроксиди руҳро ҳосил кардан мумкин аст? Муодилаҳои молекулавӣ, ва
ионии реаксияи ба амал омадаро тартиб диҳед.
9-17. Ба маҳлулҳои нитрати сурб (II) ва сулфати никел (II) миқдори барзиёди маҳлули
гидроксиди калий рехтанд. Барои чӣ таҳшин танҳо дар зарфе, ки сулфати никел (II) мавҷуд
буд, ҳосил шуд? Муодилаҳои молекулавӣ, ионии пурра ва ионии мухтасари реаксияҳои
гузаштаро тартиб диҳед.
9-18. Ба зарфҳое, ки дар он маҳлулҳои сулфати хром (III) ва сулфати кобалт (II) мавҷуд аст,
миқдори барзиёди маҳлули гарми ишқори натрий рехтанд. Кадом модда таҳшин шуд?
Муодилаҳои молекулавӣ ва ионии реаксияҳоро нависед.
9-19. Бо кадоме аз моддаҳои додашуда дар маҳлулҳои обӣ гидроксиди натрий ба реаксия
дохил мешавад: FeO, NaNO3, AlCl3, Cr(OH)3, Mg(NO3)2, ZnSO4, Mg(OH)2. Муодилаҳои
молекулавӣ ва ионии реаксияҳои ба амал ояндаро тартиб диҳед.
9-20. Моддаҳои зерин дода шудааст: сулфати оҳан (III), гидроксиди натрий, кислотаи
сулфат ва хлориди барий. Муодилаҳои молекулавӣ ва ионии реаксияҳоеро, ки дар маҳлули
обӣ байни ҳамдигар ба амал меоянд, нависед.
9-21. Моддаҳои зерин дода шудааст: AgNO3, K2S, Pb(NO3)2, CuSO4. Муодилаҳои
молекулавӣ ва ионии реаксияҳои имконпазире, ки дар маҳлули обӣ байни моддаҳои додашуда
ба амал меоянд, тартиб диҳед.
9-22. Дар 4 найчашиша маҳлулҳои сулфиди аммоний, йодиди калий, хлориди натрий,
бромиди мис (II) мавҷуд аст. Бо ёрии кадом як реактив ин моддаҳоро аз ҳамдигар фарқ кардан
мумкин аст? Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро тартиб диҳед.
9-23. Дар 5 найчашиша маҳлулҳои хлориди аммоний, сулфати оҳан (II), нитрити никел (II),
нитрати руҳ ва бромиди кобалт (II) мавҷуд аст. Бо ёрии як реактив чӣ гуна моддаҳои
додашударо муайян кардан мумкин аст? Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
9-24. Дар 2 найчашиша маҳлулҳои гидроксиди барий ва кислотаи сулфат мавҷуд аст. Бо
ёрии як индикатори коғазӣ ин моддаҳои додашударо шинохтан мумкин аст. Ин кадом
индикатор аст?
9-25. Дар 3 найчашиша маҳлулҳои намакҳои зарди хун K4[Fe(CN)6], роданиди калий
KSCN, хлориди барий ВаСl2 мавҷуд аст. Ин моддаҳоро бо истифодаи як реактив муайян
кунед. Ин кадом реактив аст? Муодилаҳои молекулавӣ ва ионии реаксияҳои дахлдорро
нависед.
9-26. Дар 400 мл маҳлул маҳлул 1,6 г сулфати оҳан (III) мавҷуд аст. Дараҷаи
диссотсиатсияро 100% ҳисобида, консентратсияҳои молярӣ ва массавии (г/л) ионҳои Fe3+ ва
SO42--ро дар ин маҳлул муайян кунед.
9-27. Дар 500 мл маҳлул 3,28 г фосфати натрий мавчуд аст. Дараҷаи диссотсиатсияро 50%
ҳисобида, консентратсияҳои молярӣ ва массавии (г/л) ионҳои Nа3+ ва РO43--ро дар ин маҳлул
муайян кунед.
9-28. Консентратсияҳои молярӣ ва массавии (г/л) ионҳои Аl3+ ва NO3--ро дар 800 мл
маҳлуле, ки 8,52 г нитрати алюминий мавҷуд аст муайян кунед, агар дараҷаи диссотсиатсия
80% бошад.
9-29. Консентратсияҳои ионҳои Nа+ дар маҳлули сулфати натрий 0,644 г/л буда, дараҷаи
диссотсиатсия ба 80% баробар аст. Консентратсияи молярӣ ва массавии (г/л) Nа2SО4-ро ёбед.
9-30. Консентратсияи ионҳои К+ дар маҳлули нитрати калий, ки дарачаи диссотсиатсия
70% аст, ба 0,546 г баробар аст. Консентратсияи молярӣ ва массавии (г/л) КNO3-ро муайян
кунед.
9-31. Дар 0,5 л маҳлули 0,5 н. гидроксиди натрий 0,4 мол ионҳо мавҷуд аст. Дараҷаи
диссотсиатсияи ишқорро муайян кунед.
9-32. Дар 1 л маҳлули 0,25М гидроксиди калий 0,45 мол ионҳо мавҷуд аст. Дараҷаи
диссотсиатсияи ишқор чӣ гуна аст?
9-33. Дар 0,5 л маҳлули 1 н. Ва(NO3)2 1,25 мол ионҳо мавҷуд аст. Дараҷаи диссотсиатсияи
намакро ҳисоб кунед.
9-34. Дар 0,5 л маҳлули хлориди калсий 1,32 мол ионҳо мавчуд аст. Консентратсияи
нормалии хлориди калсийро дар маҳлул муайян кунед, агар дарачаи диссотсиатсияи намак ба
88% баробар бошад.
9-35. Дар 1 л маҳлули сулфати алюминий 0,4 мол ионҳо мавчуд аст. Консентратсияи
молярӣ ва нормалии сулфати алюминий дар маҳлул чӣ гуна аст, агар дараҷаи диссотсиатсияи
намак 80% бошад.
9-36. Адади молҳои ионҳои мусбат ва манфиро дар 200 г маҳлули 8,2%-и ортофосфати
натрий муайян кунед, агар дараҷаи диссотсиатсияи намак ба 90% баробар бошад.
9-37. Массаи ионҳои алюминий ва нитратро дар 1 л маҳлули 0,3 н. нитрати алюминий
муайян кунед, агар дараҷаи диссотсиатсияи намак дар маҳлул 80% бошад.
9-38. Массаи ионҳои оҳан ва сулфатро дар 500 г маҳлули 10%-и сулфати оҳан (III) ҳисоб
кунед, агар дараҷаи диссотсиатсияи намак ба 85% баробар бошад.
9-39. 600 мл маҳлули 0,05М нитрати нуқра ва 400 мл маҳлули 0,1М хлориди натрийро
омехта карданд. Консентратсияи молярии ҳамаи ионҳои дар маҳлул боқимондаро баъд аз
ҷудокунии таҳшин муайян кунед.
9-40. Дар 2 л маҳлули нитрати мис (II) 3,6 мол ионҳо мавҷуд аст. Консентратсияи молярии
нитрати мис (II)-ро дар маҳлул муайян кунед, агар дарачаи диссотсиатсияи намак 75% бошад.
9-41. Дар 1,25 л маҳлули сулфати оҳан (III) 1,2 мол ионҳо мавҷуд аст. Консентратсияи
молярии намакро дар маҳлул муайян кунед, агар дараҷаи диссотсиатсияи он 60% бошад.
9-42. Гидролиз чист?
9-43. Намакҳо чӣ гуна электролитҳоянд?
9-44. Кадоме аз асосҳои додашуда ба электролитҳои қавӣ дохил мешаванд: Mg(OH)2,
LiOH, NaOH, Zn(OH)2, KOH, Fe(OH)2, Fe(OH)3, RbOH, CsOH, Cr(OH)2, Cr(OH)3, Ca(OH)2,
Sr(OH)2, Mn(OH)2, Ba(OH)2, Cu(OH)2.
9-45. Кадоме аз ин асосҳо электролитҳои заифанд: NaOH, Ba(OH)2, Al(OH)3, Be(OH)2,
Ca(OH)2, Cu(OH)2, Co(OH)2, Co(OH)3, Sr(OH)2, Ni(OH)2, Ni(OH)3, KOH, Pb(OH)2, NH4OH.
9-46. Кислотаҳоеро нишон диҳед, ки ба электролитҳои қавӣ мансубанд: HCl, HBr, H2S,
H2SO3, H2SO4, HNO2, HNO3, HClO3, HClO4, HBrO3, HBrO4, HMnO4, H2SiO3, HI, H2CO3.
9-47. Кадоме аз ин кислотаҳо электролитҳои заиф мебошанд: HF, HCl, HBr, HI, H2S, H2Se,
HCN, HNO2, HNO3, H2SO3, H2SO4, H3PO4, H2CO3, CH3COOH, H2SiO3, HClO, HBrO.
9-48. Кадом намакҳо гидролиз намешаванд ва муҳити маҳлули онҳо чӣ гуна аст?
9-49. Кадом намакҳо гидролиз мешаванд?
9-50. Кадоме аз намакҳои додашуда гидролиз мешаванд: NaCl, CuCl2, K2SO4, Ca(NO3)2,
Al(NO3)3, FeSO4, K3PO4, ZnBr2, (NH4)2CO3, BaI2, Ni(NO3)2, Al2S3.
9-51. Кадоме аз намакҳои додашуда гидролиз намешаванд: KBr, K2S, Na2SO3, Li2CO3,
CuSO4, NaNO3, BaCl2, Sr(NO3)2, Fe(NO3)2, Fe(NO3)3, KClO3, NaClO4, KMnO4, ZnI2, CH3COOK.
9-52. Муодилаи ионии мухтасар, ионӣ ва молекулавии гидролизи карбонати натрийро
нависед ва массаи молекулавии нисбии намаки ҳосилшударо дар зинаи 1-уми гидролиз нишон
диҳед. Ҳангоми ба маҳлули ин намак илова кардани индикатори метилоранж ранги он чӣ гуна
тағйир меёбад?
9-53. Муодилаи ионии мухтасар, ионӣ ва молекулавии реаксияи гидролизи нитрати руҳро
тартиб диҳед ва массаи молекулавии нисбии намаки ҳосилшударо дар зинаи 1-уми гидролиз
ҳисоб кунед. Ҳангоми ба маҳлули намак илова кардани индикатори метилоранж ранги он чӣ
гуна мешавад?
9-54. Ҳангоми ба маҳлули сулфиди калий илова кардани индикатори фенолфталеин ранги
он чӣ гуна тағйир меёбад? Муодилаи гидролизи ин намакро тартиб диҳед ва нишон диҳед, ки
дар зинаи 1-уми гидролиз кадом намак ҳосил мешавад?
9-55. Барои чӣ ҳангоми ба маҳлули хлориди оҳан (III) илова кардани индикатори лакмус
ранги он сурх мешавад? Муодилаи реаксияи гидролизи ин намакро аз рўи се зина нависед ва
массаи молярии намаки ҳосилшударо дар зинаи 2-юми гидролиз ҳисоб кунед.
9-56. Муодилаҳои ионӣ ва молекулавии гидролизи намакҳои зеринро тартиб диҳед: а).
Сu(NO3)2; б). Na3PO4; в). Na2S; г). AlCl3 ; д). Fe(NO3)3. Намак ва массаи молекулавии нисбии
намаки ҳосилшударо дар зинаи 1-уми гидролиз нишон диҳед.
9-57. Муодилаҳои ионӣ ва молекулавии гидролизи намакҳои зеринро тартиб дода, намак ва
молекулавии молярии намаки ҳосилшударо дар зинаи 1-уми гидролиз нишон диҳед: а). Al
(NO3)3; б). К3PO4; в). (NН4)2СО3; г). К2SО3.
9-58. Консентратсияи ионҳои гидроген дар маҳлул ба 1·10-2 мол/л баробар аст. рН-и
маҳлулро муайян кунед.
9-59. Консентратсияи ионҳои [Н+] = 10-4 мол/л аст. [ОН-] ва рН-и маҳлулро муайян кунед.
9-60. [Н+] = 6·10-3 мол/л. [ОН-] ва рН-и маҳлулро муайян кунед.
9-61. Консентратсияи ионҳои гидроген ба 8·10-3 мол/л баробар аст. Бузургии [ОН-] ва рН-и
маҳлулро муайян кунед.
9-62. рН-и маҳлулро дар 1 л маҳлули 0,063%-и кислотаи нитрат, ки зичиаш 1 г/мл аст,
муайян кунед.
9-63. Дараҷаи диссотсиатсияи маҳлули 0,2 н. кислотаи бромат ба 50% баробар аст.
Бузургии [Н+], [ОН-] ва рН-и маҳлулро ҳисоб кунед.
9-64. рН-и маҳлули 1%-и кислотаи сиркоро, ки зичиаш ба 1 г/см3 баробар аст, муайян
кунед, агар константаи диссотсиатсияи кислота 2,1· 10 -4 бошад.
9-65. рН-и маҳлулҳои 0,1М НCl ва NaОН-ро муайян кунед.
9-66. рН-и маҳлули 0,04%-и КОН (зичиаш 1 г/мл)-ро ҳисоб кунед.
9-67. Консентратсияи ионҳои Н+-ро дар маҳлулҳои: а). [ОН-]=0,02 мол/л;
б). [ОН ]=2,5·10-8 мол/л ҳисоб кунед.
9-68. рН-и маҳлулҳои зеринро муайян кунед: а). 0,001 мол/л НCl; б). 0,010 мол/л Ва(ОН)2.
9-69. Консентратсияи ионҳои [Н+] вар Н дар маҳлули NaОН, ки консентратсияаш 0,005
мол/л аст, ба чанд баробар аст?
9-70. рН-и маҳлули навтайёркардашуда ба 4 баробар аст. Консентратсияи ионҳои [Н+] ва
[ОН-]-ро муайян кунед.
Боби 10. Реаксияҳои оксиду барқароршавӣ. Электролиз.
Қатори электрохимиявии шиддати металлҳо.
Мисоли 10-6. 500 г маҳлуле, ки 26,4 г омехтаи нитратҳои нуқра ва мис (II) дорад, то пурра
ҷудо шудани металлҳо электролиз карданд, ки массаи металлҳо 14 граммро ташкил дод.
Ҳиссаи массаи нитратҳоро дар маҳлули аввала муайян кунед.
Усули 1. Ҳал: Ҳангоми электролизи маҳлули обии омехтаи нитратҳои нуқра ва мис (II)
дорад, дар катод металлҳо ҳосил мешаванд:
4AgNO3 + 2H2O электролиз

 4Ag + O2↑ + 4HNO3
электролиз
2Cu(NO3)2 + 2H2O 
 2Cu + O2↑ + 4HNO3
Мувофиқи муодилаи электролиз ситемаи дуномаълума тартиб дода, миқдор ва массаи
нитратҳоро дар омехтаи аввала муайян мекунем:
 4AgNO 3  2H 2O электролиз
   4Ag 
 O2   4HNO 3
 680x

х 14 г
, г 
2Cu(NO 3)2  2H 2O электролиз
2Cu 
 O2   4HNO 3






128у
376у


680х  376у  26,4
 432х  128у  14

680х  376у  26,4 432
 432х  128у  14  680

293760х  162432у  11404,8
 - 293760х  87040у  - 9520

75392у = 1884,8
1884,8
у
 , мол Cu(NO 3)2.
75392
680х + 376у = 26,4
680х + 376 · 0,025 = 26,4
680х + 9,4 = 26,4
680х = 17
17
х
 0,025 мол AgNO 3.
680
mAgNO3 = 680x = 680 · 0,025 = 17 г.
mСu(NO3)2 = 376у = 376 · 0,025 = 9,4 г.
Ҳиссаи массаи нитратҳоро дар омехтаи аввала муайян мекунем:
17  100
ω% AgNO 3 
 3,4 %.
500
9,4  100
ω% Cu(NO 3)2 
 1,88 %.
500
Мисоли 10-7. Аз 160 мл маҳлули нитрати нуқра ва мис (II) ҷараёни барқи қуввааш 0,804 А дар
муддати 2 соат гузарониданд. Дар натиҷа дар катод 3,44 г омехтаи металлҳо ҳосил шуд.
Консентратсияи молярии нитратҳои нуқра ва мисро дар маҳлули аввала муайян кунед, агар
маълум бошад, ки маҳлули ҳосилшуда умуман ионҳои нуқра ва мис надоранд.
Усули 1. Ҳал: Ҳангоми аз маҳлули электролит гузаронидани 26,8 А·соат ҷараёни барқ 1 гэкв дилхоҳ модда ҳосил мешавад. Аз рўи шарти масъала аз 160 мл маҳлули нитрати нуқра ва
мис (II) 0,804 · 2 = 1,608 А·соат гузаронида шудааст. Массаи эквивалентии нуқра ва миси дар
катод ҳосилшударо меёбем:
Ҳангоми гузаронидани 26,8 А·соат ________ 1 г-экв. Cu ва Ag ҳосил мешавад,
Ҳангоми гузаронидани 1,608 А·соат _______ х г-экв. Cu ва Ag ҳосил мешавад.
1,608  1
х
 , г - экв. Cu ва Ag.
26,8
Эквиваленти нуқра ва мисро меёбем:
Ar ( Ag )
ЭAg 
   

В(валент )
Ar (Cu )
   
В(валент ) 
Миқдори грамм-эквиваленти нуқраро бо х ва миқдори грамм-эквиваленти мисро бо (0,06 х) ифода карда, муодила тартиб медиҳем:
108х + 32(0,06 - х) = 3,44
108х + 1,92 - 32х = 3,44
76х = 1,52
Х = 0,02
Хулоса, дар катод 0,02 г-экв, ё 0,02·108 = 2,16 г нуқра ва 0,06 - х = 0,06 - 0,02 = 0,04 г-экв, ё ки
0,04·32 = 1,28 г мис ҳосил шудааст. Мувофиқи муодилаи электролиз массаи нитратҳои нуқра
ва мисро меёбем:
Хг
, г
электролиз
4AgNO 3  H O    Ag  O    HNO 
680 г
432 г
______
Аз 680 г AgNO3
432 г Ag ҳосил мешавад,
Аз Х г AgNO3 ________ 2,16 г Ag ҳосил мешавад.
680  2,16
х
 3,4 г AgNO 3.
432
Уг
, г
электролиз
2Сu(NO 3)2  H O    Cu  O    HNO 
376 г
128 г
Э Сu 
Аз 376 г Cu(NO3)2 ______ 128 г Cu ҳосил мешавад,
Аз У г Cu(NO3)2 _________ 1,28 г Cu ҳосил мешавад.
376 ,28
у
 3,76 г Сu(NO 3)2.
128
Ҳамин тавр, 2,16 г нуқра аз 3,4 г нитрати нуқра ва 1,28 г мис аз 3,76 г нитрати мис (II) ҳосил
мешавад. Аз рўи ин маълумот консентратсияи молярии нитратҳоро дар 160 мл маҳлул меёбем:
М(AgNО3) = 170 г/мол; М[Cu(NO3)2]=94 г/мол.
m 1000 3,4 1000
Cм(AgNO 3) 

 , мол/л.
VM
160 170
m 1000 3,76 1000
CмCu(NO 3)2 

 , мол/л.
VM
160 
Усули 2. Аз рўи шарти масъала аз 160 мл маҳлулҳои нитрати нуқра ва мис (II) ҳамагӣ
х
0,804 · 2 = 1,608 А·соат гузаронида шудааст. Агар
г-экв нуқра ҳосил шуда бошад, он гоҳ

,  х
,х
х
г-экв мис ҷудо шудааст. Барои ҳосилшавии
г-экв нуқра:
А·соат ҷараёни



,(,  х )
,  х
барқ сарф мешавад ва барои ҳосилшавии
г-экв мис:
А·соат ҷараёни


барқ харҷ мешавад. Ҳамагӣ бошад 1,608 А·соат ҷараёни барқ сарф шудааст. Муодила тартиб
дода, массаи нуқра ва миси дар катод ҷудошударо меёбем:
,х ,(,  х )

 ,


32 х + 108(3,44 - х) = 0,06·108·32
32 х + 371,52 - 108 х = 207,36
76 х = 164,16
х = 2,16 г нуқра.
3,44 - х = 3,44 - 2,16 = 1,28 г мис.
Яъне дар катод 2,16/108 = 0,02 мол нуқра ва 1,28/64 = 0,02 мол мис ҳосил шудааст. Пас дар
маҳлул 0,02 мол нитрати нуқра ва 0,02 мол нитрати мис (II) мавҷуд будааст. Аз ин ҷо
консентратсияи молярии нитратҳоро дар 160 мл ё 0,16 л маҳлул меёбем:
 0,02
Cм (AgNO 3)  
 , мол/л.
V 0,16
 0,02

 , мол/л.
V 0,16
Усули 3. Массаи нуқраи ҳосилшударо бо х ва миқдори ҷараёни барқи сарфшударо бо у
А·соат; массаи миси ҷудошударо бо (3,44 -х) г ва миқдори ҷараёни барқи сарфшударо бо
(1,608 - у) А·соат ифода мекунем. Вобаста ба он ки барои ҳосил шудани 1 г-экв дилхоҳ металл
26,8 А·соат ҷараёни барқ сарф мешавад, ду таносуб тартиб дода, муодила карда, массаи нуқра
ва миси дар катод ҷудошударо меёбем:
Барои ҳосилшавии 108 г нуқра _______ 26,8 А·соат лозим аст,
Барои ҳосилшавии х г нуқра ___________ у А·соат лозим аст.
108 у = 26,8 х
26,8х
у
108
Барои ҳосилшавии 32 г мис _______________ 26,8 А·соат лозим аст,
Барои ҳосилшавии (3,44 - х) г мис _______ (1,608 - у) А·соат лозим аст.
32(1,608 - у) = 26,8(3,44 - х)
26,8х
(, 
)  ,(,  х)
108
32(173,664 - 26,8х) = 2894,4(3,44 - х)
5557,248 – 857,6х = 9956,736 - 2894,4х
2036,8х = 4399,488
х= 2,16 г нуқра ё 0,02 мол нуқра.
3,44 - х = 3,44 - 2,16 = 1,28 г ё 0,02 мол мис.
Аз рўи ин маълумот консентратсияи молярии нитратҳои нуқра ва мис (II)-ро дар 160 мл ё 0,16
л муайян мекунем:
 0,02 мол
Cм(AgNO 3)  
 0,125 мол/л.
V
0,16 л
 0,02 мол
Cм Cu(NO 3)2  
 0,125 мол/л .
V
0,16 л
Усули 4. Ҳангоми электролизи маҳлуле, ки омехтаи нитратҳои нуқра ва мис (II) дорад, дар
катод барқароршавии металлҳо мегузарад:
4AgNO3 + 2H2O электролиз

 4Ag + O2↑ + 4HNO3
электролиз
2Cu(NO3)2 + 2H2O 
 2Cu + O2↑ + 4HNO3
+
0
Ag +1e = Ag
Cu2+ +2e- = Cu0.
Барои ҳосил шудани 1 мол нуқра 1F = 1·96500 Кл ва барои ҳосил шудани 1 мол мис 1·2F =
1·2·96500 = 193000 Кл лозим аст.
Агар дар маҳлул х мол AgNO3 ва у мол Cu(NO3)2 мавҷуд бошад, он гоҳ ҳангоми электролиз х
мол нукра ва у мол мис ҳосил шудааст. Муодилаи 1-умро тартиб медиҳем:
108х + 64у = 3,44 г.
Барои ҳосил шудани чунин миқдор металлҳо 96500х + 193000у Кл сарф мешавад. Аз маҳлул:
Q = It = 0,804 · 7200 сония = 5788,8 Кл гузаронида шудааст.
Муодилаи 2-ро тартиб медиҳем:
96500х + 193000у = 5788,8 Кл ё ки х +2у = 0,06
Муодилаи 1 ва 2-ро система карда, масъаларо ҳал мекунем:
108х  64у  3,44
 х  2у  0,06

108х  64у  3,44
 х  2у  0,06  32

108х  64у  3,44
- 32х  64у  1,92

76x = 1,52
Cм Cu(NO 3)2  
х
1,52
 0,02 мол Ag.
76
х +2у = 0,06
2y = 0,06 - х
0,06  х 0,06  0,02
у

 0,02 мол Cu.
2
2
Аз рўи ин маълумот консентратсияи молярии нитратҳои нуқра ва мис (II)-ро дар 160 мл ё
0,16 л муайян мекунем:
См(AgNO3) = 0,02мол/0,16 л = 0,125 мол/л.
См(Cu(NO3)2) = 0,02мол/0,16 л = 0,125 мол/л.
Мисоли 10-8. Ба 400 мл маҳлули 16%-и CuSO4 (зичиаш 1,25 г/см3) 18,4 г натрийро андохтанд.
Баъд аз ба анҷом расидани реаксия маҳлулро филтр карданд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро (бо %)
дар филтрат муайян кунед.
Ҳал: Массаи маҳлул ва массаи сулфати мис (II)-ро дар 400 мл маҳлули 16% (зичиаш 1,25
г/см3) меёбем:
mмаҳлул = V ·  = 400 · 1,25 = 500 г.
V  ρ  C 400  1,25  16
m CuSO 4 

 80 г.
100
100
Ё ки чунин таносуб тартиб медиҳем:
Дар 100 г маҳлул ________ 16 г CuSO4 мавҷуд аст,
Дар 500 г маҳлул ________ Х г CuSO4 мавҷуд аст.
500 16
х
 80 г.
100
Дар қатори электрохимиявии шиддати металлҳо металли натрий пеш аз мис ҷойгир аст,
бинобар ин бояд аз маҳлули сулфати мис (II) мисро барқарор кунад, аммо металлҳои ишқорӣ
ва ишқорзаминӣ, ки металлҳои фаъолнокиашон зиёд аст, бинобар ин бо маҳлули намакҳо ба
реаксия дохил нашуда, бо оби маҳлули намак фаъолона ба реаксия дохил мешаванд. Бо ин
сабаб мувофиқи шарти масъала маҳлул филтр карда шудааст, зеро ки ҳангоми реаксияи
металли натрий бо об дар маҳлул ишқор ҳосил шуда, бо сулфати мис (II) таъсир карда,
тагшини гидроксиди мис (II)-ро ҳосил мекунад. Аз рўи маълумотҳои зикршуда муодилаи
реаксияҳоро навишта, массаи тагшини ҳосилшуда ва массаи моддаҳои дар филтрат
боқимондаро муайян мекунем:
2Na + 2H2O = 2NaOH + H2↑
CuSO4 + 2NaOH = Cu(OH)2↓ + Na2SO4
уг
18,4 г
хг
2Na  H O  NaOH  H 2 
46 г
80 г
2г
_________
Аз 46 г Na
80 г NaOH ҳосил мешавад,
Аз 18,4 г Na _______ Х г NaOH ҳосил мешавад.
18,4  80
х
 32 г NaOH.
46
Аз 46 г Na _________ 2 г H2 хориҷ мешавад,
Аз 18,4 г Na _______ У г H2 хориҷ мешавад.
18,4  2
у
 0,8 г H 2.
46
уг
 г
 г
хг
CuSO   NaOH  Cu (OH )   Na 2SO4
142 г
160 г
 г
98 г
барзиёд
Миқдори моддаҳои ба ҳам таъсиркунандаро меёбем:
80
32
CuSO 4 
 0,5 мол. NaOH 
 0,4 мол.
160
80
Маълум шуд, ки дар реаксияи мазкур миқдор ва массаи сулфати мис (II) барзиёд буда, дар
маҳлул боқӣ мемонад.
Аз 80 г NaОН _________ 92 г Cu(OH)2 тагшин мешавад,
Аз 32 г NaОН _________ Х г Cu(OH)2 тагшин мешавад.
32  98
х
 39,2 г Cu(OH) 2.
80
Аз 80 г NaОН _________ 142 г Na2SO4 ҳосил мешавад,
Аз 32 г NaОН _________ У г Na2SO4 ҳосил мешавад.
32  142
у
 56,8 г Na 2SO4.
80
Массаи сулфати мис (II)-и ба реаксия дохилшударо меёбем:
xг
 г
CuSO   NaOH  Cu (OH )    Na SO 
160 г
 г
160 г CuSO4 бо _______ 80 г NaOН таъсир мекунад,
Х г CuSO4 бо _________ 32 г NaOН таъсир мекунад.
160  32
x
 64 г CuSO 4.
80
Массаи сулфати мис (II)-и дар маҳлул боқимондаро меёбем:
80 – 64 = 16 г.
Массаи умумии маҳлулро баъд аз ҷудо кардани тагшин меёбем:
m2 = 500 + 18,4 - 39,2 г Cu(OH)2↓ - 0,8 г Н2↑ = 478,4 г.
Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар филтрат (маҳлули боқимонда) муайян мекунем:
16  100
ω% CuSO 4 
 3,34%.
478,4
56,8 100
ω% Na 2SO 4 
 11,87%.
478,4
Мисоли 10-9. Лавҳачаи оҳанини массааш 18 граммро ба маҳлули сулфати мис (II) ғўтониданд.
Вақте ки он бо мис рўйпўш гардид, массаи он ба 20 г баробар шуд. Кадом массаи оҳан ба
маҳлул гузашт ва чӣ қадар мис ба лавҳача тагшин шуд?
Усули 1. Ҳал: Миқдори оҳан ва мисро бо Х мол ифода мекунем. Муодилаи реаксияро
навишта, баланси тағйирёбии массаи моддаҳоро барои лавҳача тартиб медиҳем:
СuSO  
Fe  FeSO   Cu 
56 х
64 x
18 - 56х + 64х = 20
18 + 8х = 20
8х = 2
х = 0,25 мол.
Массаи оҳани ба маҳлул гузашта: 56х = 56 · 0,25 = 14 г аст.
Массаи миси ба лавҳача тагшиншуда: 64х = 64 · 0,25 = 16 г аст.
Усули 2. Ҳал: Массаи лавҳачаи зиёдшударо муайян мекунем:
20 - 18 = 2 г.
Аз рўи муодилаи реаксия муодила тартиб дода, массаи оҳани ба сулфати оҳан (II)
табдилёфта ва массаи миси ба лавҳача тагшиншударо муайян мекунем:
хг
хг
CuSO   Fe  FeSO   Cu 
 г
64 г
64х = 56(х+2)
64х = 56х +112
8х = 112
х = 14 г Fe.
Х +2 = 14 + 2 = 16 г Cu.
Усули 3. Ҳал: Массаи лавҳачаи зиёдшуда: 20 - 18 = 2 г.
Аз рўи муодилаи реаксия тағйирёбии массаи оҳан ва мисро меёбем:
CuSO   Fe  FeSO   Cu 
 г
64 г
64 - 56 = 8 г.
Маълум шуд, ки ҳангоми ба маҳлул гузаштани 56 г оҳан 64 г мис тагшин шуда, массаи
лавҳача 8 г зиёд мешавад.
Таносуб тартиб дода, муайян мекунем, ки ҳангоми 2 г зиёд шудани массаи лавҳача чанд
грамм оҳан ба маҳлул мегузарад ва чанд грамм мис ба лавҳача тагшин мешавад:
Ҳангоми ба маҳлул гузаштани 56 г Fe _______ 8 г массаи лавҳача зиёд мешавад,
Ҳангоми ба маҳлул гузаштани Х г Fe ________ 2 г массаи лавҳача зиёд мешавад.
56  2
Х
 14 г Fe.
8
Ҳангоми тагшин шудани 64 г Cu _______ 8 г массаи лавҳача зиёд мешавад,
Ҳангоми тагшин шудани У г Cu ________ 2 г массаи лавҳача зиёд мешавад.
64  2
У
 16 г Cu.
8
Мисоли 10-10. Лавҳачаи кадмийгиро ба маҳлули нитрати мис (II) якчанд вақт нигоҳ доштанд,
дар натиҷа массаи лавҳача 12 г кам шуд. Массаи кадмийи аз сатҳи лавҳача ҷудошуда ва
массаи миси ба сатҳи лавҳача тагшиншударо муайян кунед.
Ҳал: Массаи лавҳачаро 100 грамм ҳисоб карда, массаи лавҳачаро баъди реаксия меёбем:
100 - 12 = 88 г.
Муодилаи реаксияро навишта, миқдор ва массаи кадмийи ба маҳлул гузашта ва массаи
миси ба лавҳача тагшиншударо муайян мекунем:
Сu ( NO )  
Cd  Cd ( NO )   Cu 
112 х
64 x
100 - 112х + 64х = 88
100 -48х = 88
-48х = -12
х = 0,25 мол.
Массаи кадмийи ба маҳлул гузашта: 112х = 112 · 0,25 = 28 г аст.
Массаи миси тагшиншуда: 64х = 64 · 0,25 = 16 г аст.
Мисоли 10-11. Тўри оҳанинро, ки массааш 40 г аст, ба 250 г маҳлули 20%-и сулфати мис (II)
ғўтониданд. Баъд аз якчанд вақт массаи тўр 4% зиёд шуд. Массаи оҳани ба маҳлул гузашта,
массаи миси ба тўр тагшиншуда ва ҳиссаи массаи сулфатҳоро дар маҳлул (бо %) баъди аз
маҳлул баровардани тўри оҳанӣ муайян кунед.
Усули 1. Ҳал: Массаи сулфати мис (II)-ро дар 250 г маҳлули 20% муайян мекунем:
Дар 100 г маҳлул _________ 20 г CuSO4 мавҷуд аст,
Дар 250 г маҳлул __________ Х г CuSO4 мавҷуд аст.
250  20
Х
 50 г СuSO 4.
100
Муайян мекунем, ки массаи тўр чанд грамм зиёд шудааст:
Аз 100 г тўр ________ 4 г массаи он зиёд мешавад,
Аз 40 г тўр _________ Х г массаи он зиёд мешавад.
40  4
Х
 1,6 г.
100
Массаи лавҳачаи зиёдшударо баъди реаксия меёбем:
40 + 1,6 = 41,6 г.
Муодилаи реаксияро навишта, миқдор ва массаҳои оҳани ба маҳлул гузашта ва миси ба тўр
тагшиншударо муайян мекунем:
СuSO  
Fe  FeSO   Cu 
56 х
64 x
40 - 56х + 64х = 41,6
40 + 8х = 41,6
8х = 1,6
х = 0,2 мол.
Массаи оҳани ба маҳлул гузашта: 56х = 56 · 0,2 = 11,2 г аст.
Массаи миси тагшиншуда: 64х = 64 · 0,2 = 12,8 г аст.
Массаи сулфати мис (II)-и ба сарфшуда ва массаи сулфати оҳан (II) дар маҳлул
ҳосилшударо меёбем:
, г
Хг
Уг
CuSO 4  Fe  FeSO   Cu 
160 г
152 г
64 г
_______
Аз 160 г CuSO4
64 г Cu тагшин мешавад,
Аз Х г CuSO4 _________ 12,8 г Cu тагшин мешавад.
160  1,8
Х
 32 г.
64
Ҳангоми ҳосилшавии 152 г FeSO4 ______ 64 г Cu тагшин мешавад,
Ҳангоми ҳосилшавии У г FeSO4 _________ 12,8 г Cu тагшин мешавад.
152  1,8
У
 30,4 г.
64
mFeSO4 = 30,4 г.
Массаи сулфати мис (II)-и боқимондаро меёбем:
mCuSO4-и боқӣ = 50 - 32 = 18 г.
Массаи умумии маҳлулро баъди реаксия меёбем:
m2 = 250 + 40 - 41,6 = 248,4 г.
Ҳиссаи массаи сулфати мис (II) ва сулфати оҳан (II)-ро дар маҳлули боқимонда меёбем:
18 100
ω% CuSO 4 
 7,2%.
248,4
30,4 100
ω% FeSO 4 
 12,2%.
248,4
Усули 2. Ҳал: Массаи сулфати мис (II)-ро дар 250 г маҳлули 20% муайян мекунем:
mCuSO4 = 250 · 0,2 = 50 г.
Массаи тўри зиёдшударо муайян мекунем:
mтўри зиёдшуда = 40 · 0,04 = 1,6 г.
Массаи лавҳачаи зиёдшударо баъди реаксия меёбем:
mтўри зиёдшуда = 40 + 1,6 = 41,6 г.
Аз рўи муодилаи реаксия массаи оҳани ба сулфати оҳан (II) табдилёфта ва массаи миси ба
тўр тагшиншударо муайян мекунем:
х  , г
хг
CuSO   Fe  FeSO   Cu 
 г
64 г
64х = 56(х+1,6)
64х = 56х +89,6
8х = 89,6
х = 11,2 г Fe.
Х +1,6 = 11,2 + 1,6 = 12,8 г Cu.
Массаи сулфати мис (II)-и ба ба реаксия дохилшуда ва массаи сулфати оҳан (II) дар маҳлул
ҳосилшударо муайян мекунем:
Хг
11,2 г
Уг
CuSO 4  Fe  FeSO   Cu 
160 г
56 г 152 г
160 г CuSO4 бо _______ 56 г Fe ба реаксия дохил мешавад,
Х г CuSO4 бо ________ 11,2 г Fe ба реаксия дохил мешавад.
160  1,2
Х
 32 г.
56
Аз 56 г Fe __________ 152 г FeSO4 ҳосил мешавад,
Аз 11,2 г Fe ________ У г FeSO4 ҳосил мешавад.
11,2  152
У
 30,4 г.
56
mFeSO4 = 30,4 г.
Массаи сулфати мис (II)-и боқимондаро меёбем:
mCuSO4-и боқӣ = 50 - 32 = 18 г.
Массаи умумии маҳлулро баъди реаксия меёбем:
m2 = 250 + 40 - 41,6 = 248,4 г.
Ҳиссаи массаи сулфати мис (II) ва сулфати оҳан (II)ро дар маҳлул баъди реаксия муайян
мекунем:
18 100
ω% CuSO 4 
 7,2%.
248,4
30,4 100
ω% FeSO 4 
 12,2%.
248,4
Мисоли 10-12. Лавҳачаи оҳанини массааш 60 граммро ба маҳлули сулфати металле, ки дар
таркибаш 12 г металл дорад, ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани металл массаи лавҳача
2,5% зиёд шуд. Сулфати металлро муайян кунед.
Ҳал: Массаи лавҳачаи зиёдшударо меёбем:
Аз 100 г лавҳача _________ 2,5 г массаи он зиёд шудааст,
Аз 60 г лавҳача ___________ Х г массаи он зиёд мешавад.
60  2,5
Х
 1,5 г.
100
Маълум шуд, ки 1,5 г массаи лавҳача зиёд шудааст, он гоҳ баъд аз пурра ҷудо шудани 12 г
металл ба маҳлул: 12 - 1,5 г = 10,5 г оҳан ба маҳлул гузаштааст.
Мувофиқи қонуни эквивалентҳо эквиваленти металлро ёфта, формулаи сулфати металлро
муайян мекунем:
mFe = 10,5 г. ЭFe = 28.
mMe = 12 г. ЭMe = ?.
m Fе  Э Fе
m Me Э Me
10,5
28
12  28

Э Ме 
 
12
ЭМ е
10,5
Ar(Me) = Э · В(валент) = 32 · 2 = 64
Ar(Сu) = 64. Маълум гашт, ки сулфати металл CuSO4 будааст.
Мисоли 10-13. Ба маҳлули нитрати металле, ки дар таркибаш 14 г металл дорад, лавҳачаи
кадмийгии массааш 50 граммро ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани металл массаи
лавҳача 21% кам шуд. Металли номаълуми таркиби металлро муайян кунед.
Ҳал: Массаи лавҳачаи камшударо меёбем:
Аз 100 г лавҳача _________ 21 г массаи он кам мешавад,
Аз 50 г лавҳача ___________ Х г массаи он кам мешавад.
50  21
Х
 10,5 г.
100
Массаи лавҳача 10,5 г кам шуда бошад, он гоҳ баъди пурра ҷудо шудани 14 г металл ба
маҳлул: 14 + 10,5 г = 24,5 г кадмий дар намуди нитрат гузаштааст.
Мувофиқи қонуни эквивалентҳо эквиваленти металл ва металли номаълуми таркиби
нитрати металлро муайян мекунем:
mCd = 24,5 г. ЭCd = 56.
mMe = 14 г.
ЭMe = ?.
m Сd  Э Cd
m Me Э Me
24,5
56
14  56

Э Ме 
 
14
ЭМ е
24,5
Ar(Me) = Э · В(валент) = 32 · 2 = 64
Ar(Сu) = 64. Маълум шуд, ки металли таркиби нитрат Cu - мис будааст.
Мисоли 10-14. Ба 200 г маҳлули 25%-и сулфати мис (II) лавҳачаи оҳанинро ғўтониданд. Баъд
аз пурра ҷудо шудани мис массаи лавҳача 5% зиёд шуд. Массаи лавҳачаи ғўтонидашударо
муайян кунед.
Ҳал: Массаи сулфати мис (II)-ро дар 250 г маҳлули 20% меёбем:
Дар 100 г маҳлул _________ 25 г CuSO4 мавҷуд аст,
Дар 250 г маҳлул __________ Х г CuSO4 мавҷуд аст.
250  25
Х
 50 г СuSO 4.
100
Муайян мекунем, ки аз 50 г CuSO4 чанд грамм мис ҷудо мешавад:
50 г
Xг
CuSO 4  Fe  FeSO   Cu 
160 г
64 г
_________
Аз 160 г CuSO4
64 г Cu ҷудо мешавад,
Аз 50 г CuSO4 ___________ Х г Cu ҷудо мешавад.
50  64
Х
 20 г Cu.
160
Муайян мекунем, ки чанд грамм оҳан ба маҳлул гузаштааст:
Уг
20 г
CuSO   Fе  FeSO 4  Cu 
56 г
64 г
Ҳангоми ҷудо шудани 64 г Cu _________ 56 г Fe ба маҳлул мегузарад,
Ҳангоми ҷудо шудани 20 г Cu _________ У г Fe ба маҳлул мегузарад.
20  56
У
 17,5 г Fe.
64
Массаи лавҳачаи зиёдшударо меёбем:
20 г Cu - 17,5 г Fe = 2,5 г зиёд мешавад, ки он 5%-и массаи лавҳачаро ташкил медиҳад.
Массаи лавҳачаи ғўтонидашударо меёбем:
2,5 г лавҳача _________ 5%-и массаи онро ташкил медиҳад,
Х г лавҳача ___________ 100%-и массаи онро ташкил медиҳад.
100  2,5
Х
 50 г.
5
Ё ки маънои 5% зиёд шуд он аст, ки аз 100 г лавҳача 5 г массаи он зиёд мешавад, пас
чунин таносуб тартиб медиҳем:
Аз 100 г лавҳача _________ 5 г массаи он зиёд мешавад,
Аз Х г лавҳача ___________ 2,5 г массаи он зиёд мешавад.
100  2,5
Х
 50 г.
5
Мисоли 10-15. Ба маҳлуле, ки 34,2 г сулфати алюминий дорад, лавҳачаи магнийгиро
ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани алюминий массаи лавҳача 6% кам шуд. Массаи
лавҳачаи ғутонидашударо ёбед.
Ҳал: Аз рўи муодилаи реаксия муайян мекунем, ки аз 34,2 г Al2(SO4)3 чанд грамм
алюминий ҷудо шуда, чанд грамм магний ба маҳлул мегузарад:
34,2 г
Уг
Xг
Al 2(SO4)3  Mg  MgSO   Al 
54 г
342 г
72 г
_________
Аз 342 г Al2(SO4)3
54 г Al ҷудо мешавад,
_________
Аз 34,2 г Al2(SO4)3
Х г Al ҷудо мешавад.
34,2  54
Х
 5,4 г Al.
342
Аз 342 г Al2(SO4)3 _________ 72 г Mg ба маҳлул мегузарад,
Аз 34,2 г Al2(SO4)3 _________ У г Mg ба маҳлул мегузарад.
34,2  72
У
 7,2 г Mg.
342
Аз рўи ин фарқиятҳо муайян мекунем, ки массаи лавҳача чанд грамм кам шудааст:
7,2 г Мg - 5,4 г Al = 1,8 г массаи лавҳача кам шудааст, ки он 6%-ро ташкил медиҳад.
Маънои 6% он аст, ки аз 100 г лавҳача 6 г массаи он кам мешавад.
Таносуб тартиб дода, массаи лавҳачаи ғўтонидашударо меёбем:
Аз 100 г лавҳача _________ 6 г массаи он кам мешавад,
Аз Х г лавҳача ___________ 1,8 г массаи он кам мешавад.
100  1,8
 30 г.
6
Ё ки таносуби дигар тартиб медиҳем:
1,8 г лавҳача _________ 6%-и массаи онро ташкил медиҳад,
У г лавҳача ___________ 100%-и массаи онро ташкил медиҳад.
100  1,8
У
 30 г.
6
Мисоли 10-16. Маҳлули обии нитрати металли дувалентаро ба ду ҳиссаи баробар ҷудо карда,
ба ҳиссаи якуми маҳлул лавҳачаи оҳанин ва ба ҳиссаи дуюми он лавҳачаи кадмийгиро
ғўтониданд. Ҳамаи металл ба сатҳи лавҳача тагшин шуд. Дар ин маврид массаи лавҳачаи
оҳанин ба 2 г зиёд шуд ва массаи лавҳачаи кадмийгин ба 12 г кам шуд. Сухан оиди кадом
металл меравад?
Ҳал: Маҳлул, ки ба ду ҳиссаи баробар тақсим карда шудааст, он гоҳ баромади миқдории
металл дар ҳар ду лавҳача якхела аст, бинобар ин хулоса мебарорем, ки микдори оҳан ва
кадмийи ба реаксия дохилшуда низ баробар аст.
Зиёд ё кам шудани массаи лавҳачаҳоро ба назар гирифта, аз рўи муодилаҳои реаксияҳо
муодилаҳои якномаълума тартиб дода, металли таркиби нитратро муайян мекунем:
г
Me ( NO )  Fe  Fe ( NO )  Me  (зиёд шуд)
(X - 56) г
Х
Me ( NO )  Cd  Cd ( NO ) 
 г
Me  (кам шуд)
(112 - Х) г
2
12

(Х - 56) 112 - Х
12(Х - 56) = 2(112 - Х)
12Х - 672 = 224 - 2Х
12Х + 2Х = 224 + 672
14Х = 896
896
Х
 64 г. М(Сu) = 64 г/мол. Маълум шуд, ки сухан оиди металли миси таркиби нитрат
14
мерафтааст.
Мисоли 10-17. Ду лавҳачаи массаашон якхелаи аз як металл сохташударо (валентнокии
металл ба ду баробар аст) ба маҳлулҳои консентратсияашон якхела ғўтониданд. Яке аз
лавҳачаро ба маҳлули намаки нитрати сурб (II) ва дигаре аз онро ба маҳлули намаки нитрати
мис (II). Баъд аз якчанд вақт массаи лавҳача дар маҳлули намаки сурб (II) ба 17,6% зиёд шуд
ва дар маҳлули дуюми он 11% кам шуд. Ин кадом металл аст?
Усули 1. Ҳал: Массаи лавҳачаҳоро 100 граммӣ ҳисоб карда, зиёд ва кам шудани массаи
лавҳачаҳоро ба назар гирифта, аз рўи муодилаҳои реаксияҳои гузашта муодилаи якномаълума
тартиб дода, металли лавҳачаро муайян мекунем.
а). Дар маҳлули Pb(NO3)2: Аз 100 г массаи лавҳача - 17,6 г массаи он зиёд мешавад.
б). Дар маҳлули Cu(NO3)2: Аз 100 г массаи лавҳача - 11 г массаи он кам мешавад.
, г
Pb ( NO )   Me  Me ( NO )  Pb 
(зиёд шуд)
(207 - X) г
 г
Cu ( NO )  Me  Me ( NO )  Cu  (кам шуд) . Дар ин ҷо Х - Ме аст.
(X - 64) г
17,6
11

(207 - Х) (Х - 64)
17,6(Х - 64) = 11(207 - Х)
17,6Х - 1126,4 = 2277 - 11Х
17,6Х + 11Х = 2277 + 1126,4
28,6Х = 3403,4
3403,4
 119 г. М(Sn) = 119 г/мол. Маълум шуд, ки лавҳача аз металли қалъагӣ Sn сохта
28,6
шудааст.
Усули 2. Ҳал: Муодилаҳои реаксияҳои ба амал омадаро менависем:
а). Pb(NO3)2 + Me = Me(NO3)2 + Pb↓ (массаи лавҳача 17,6 % зиёд шудааст);
б). Cu(NO3)2 + Me = Me(NO3)2 + Cu↓(массаи лавҳача 11% кам шудааст).
Агар дар лавҳача 207 г сурб тагшин мешуд, он гоҳ фарқияти массаҳо ба (207 - Ме) г
баробар мешавад, ки мувофиқи шарти масъала ин фарқият ба 17,6% баробар аст.
Ҳамин тавр барои мис фарқияти массаҳо ба (Ме - 64) г баробар аст, ки он ба 16% мувофиқ
меояд.
Таносуби зеринро тартиб медиҳем:
Ба (207 - Ме) г _________ 17,6% мувофиқ аст,
Ба (Ме -64) г ___________ 11% мувофиқ аст.
17,6(Ме - 64) = 11(207 - Ме)
17,6 Ме - 1126,4 = 2277 - 11 Ме
28,6 Ме = 3403,4
3403,4
Ме 
 119 г. М(Sn) = 119 г/мол. Металли лавҳачаи мо қалъагӣ будааст.
28,6
Усули 3. Ҳал: Массаи молярӣ ва массаи металлро бо Х грамм ва массаи лавҳачаҳоро бо У
грамм ифода карда, системаи муодилаи дуномаълума тартиб медиҳем:
М(Ме) = m(Me) = X г
m(лавҳачаҳо) = У г
Х
Pb ( NO )   Me  Me ( NO )  
Pb 
(17,6% зиёд шуд)
(207 - X) г
Cu ( NO )   Me  Me ( NO )  
Cu  (11% кам шуд)
(X - 64) г
207 - Х  17,6У
 Х - 64  11У

 - х - 17,6у  - 207
 х - 11у  64

- 28,6у = - 143
- 143
у
 5 г.
- 28,6
х - 64 = 11у
х - 64 = 11 · 5
х = 55 + 64
х = 119 г.
М(Ме) = m(Me) = X г буд.
М(Sn) = m(Sn) = 119 г аст.
Мисоли 10-18. Лавҳачаи оҳанин ва рухинро ба маҳлули хлориди мис (II) ғўтониданд. Баъд аз
якчанд вақт массаи умумии лавҳачаҳо 0,6 г зиёд шуд. Муайян кунед, ки дар ҳар як лавҳача
чанд грамм мис рўйпўш гардидааст, агар дар маҳлул 39,9 г хлоридҳои оҳан (II) ва руҳ ҳосил
шуда бошад.
Ҳал: Массаи хлоридҳоро бо n1 + n2 = 39,9 г ва массаи умумии лавҳачаҳоро бо m1 + m2 = 0,6
г ифода карда, массаҳои мисро бошад бо х ва у ишорат менамоем:
 CuCl 2  Fe  FeCl 2  Cu  

n  n   , г 
m 1  m 2  0,6 г
CuCl 2  Zn  ZnCl 2  Cu 
n1 г
хг
127 x
1). CuСl   Fe  FeCl 2  Cu  n 1 
64
 г 64 г
уг
n2 г
136 у
2). CuСl   Zn  ZnCl 2  Cu  n 2 
64
 г 64 г
Массаи лавҳачаи зиёдшударо меёбем:
64 г Cu – 56 г Fe = 8 г массаи лавҳача зиёд мешавад. (1)
64 г Cu – 65 г Zn = -1 г массаи лавҳача зиёд мешавад. (2)
Ҳангоми ҷудошавии 64 г Cu ________ 8 г массаи лавҳача зиёд мешавад,
Ҳангоми ҷудошавии Х г Cu ________ m1 г массаи лавҳача зиёд мешавад.
8x
m1 
64
Ҳангоми ҷудошавии 64 г Cu ________ -1 г массаи лавҳача зиёд мешавад,
Ҳангоми ҷудошавии У г Cu ________ m2 г массаи лавҳача зиёд мешавад.
у
m2  
64
Системаи дуномаълума тартиб медиҳем:
n 1  n 2  39,9
 m1  m2  0,6

127х 136у
 64  64  39,9
 8х
у


 0,6
64
 64
127х 136у
 64  64  39,9
 8х
у


 0,6 
64
 64
 127х 136у
 64  64  39,9
1088х
136у


 81,6
64
 64
х
 ,

1215х = 121,5 · 64
121,5  64
х
 6,4 г Cu.
1215
8х у

 ,
64 64
8  6,4 у

 ,
64
64
51,2 - у
 ,
64
51,2 - у = 0,6 · 64
51,2 - у = 38,4
- у = 38,4 - 51,2
у = 12,8 г Cu.
Маълум шуд, ки ба лавҳачаи оҳанин 6,4 г ва ба лавҳачаи руҳин 12,8 г мис тагшин шудааст.
Мисоли 10-19. Баъд аз ғўтонидани лавҳачаи оҳанини массааш 20 грамм ба 200 мл маҳлули
20% сулфати мис (II) (зичиаш 1,15 г/мл) миқдори сулфати мис (II) ду маротиба кам шуд.
Массаи лавҳачаро баъд аз реаксия ва ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлули боқимонда (бо %)
муайян кунед.
Ҳал: Массаи маҳлул ва массаи сулфати мис (II)-ро дар 200 мл маҳлули 20% (зичиаш 1,15
г/мл) меёбем:
mмаҳлул = V ·  = 200 · 1,15 = 230 г.
V  ρ C
200  1,15  20
 46 г.
100
100
Ё ки барои ёфтани массаи сулфати мис (II) таносуб тартиб медиҳем:
Дар 100 г маҳлул ________ 20 г CuSO4 мавҷуд аст,
Дар 230 г маҳлул ________ Х г CuSO4 мавҷуд аст.
230  20
х
 46 г.
100
Мувофиқи шарти масъала миқдори CuSO4 дар маҳлул ду маротиба кам шудааст, он гоҳ
массаи он низ ду баробар кам мешавад. Массаи CuSO4 -и боқимонда ва массаи ба реаксия
дохилшудаи CuSO4 -ро меёбем:
46
m CuSO 4(боки )   23 г.
2
mСuSО4 -и сарфшуда = 46 - 23 = 23 г.
Аз рўи ин маълумот массаи лавҳачаи зиёдшударо меёбем:
23 г
Уг
Xг
CuSO 4  F е  FeSO   Cu 
160 г 56 г
64 г
______
Аз 160 г CuSO4
64 г Cu ҷудо мешавад,
________
Аз 23 г CuSO4
Х г Cu ҷудо мешавад.
23  64
х
 9,2 г.
160
Аз 160 г CuSO4 ______ 56 г Fe ба маҳлул мегузарад,
Аз 23 г CuSO4 ________ У г Fe ба маҳлул мегузарад.
23  56
у
 8,05 г.
160
mлавҳачаи зиёдшуда = 9,2 г Cu - 8,05 Fe =1,15 г.
Массаи лавҳачаро баъди реаксия меёбем:
20 + 1,15 = 21,15 г.
Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлули боқимонда меёбем:
mСuSО4 -и боқимонда = 23 г.
Массаи сулфати оҳан (II)-и ҳосилшударо дар маҳлул ҳисоб мекунем:
23 г
Хг
CuSO 4  Fe  FeSO   Cu 
160 г
152 г
Аз 160 г CuSO4 ______ 152 г FeSO4 ҳосил мешавад,
Аз 23 г CuSO4 ________ Х г FeSO4 ҳосил мешавад.
23  152
х
 21,85 г.
160
Массаи умумии маҳлулро баъди реаксия меёбем:
m2 = 230 г маҳлул + 20 г лавҳача - 21,15 г массаи лавҳача баъди реаксия = 228,85 г.
m CuSO 4 
ω% CuSO 4 

23 100
 10%.
228,85
21,85  100
ω% FeSO 4 
 9,55%.
228,85
Мисоли 10-20. Лавҳачаи қалъагини массааш 16,9 граммро ба 435,5 г маҳлули 20%-и
бромиди оҳан (III) ғўтониданд. Баъди якчанд вақт нигоҳ доштани лавҳача дар маҳлул онро
гирифтанд, дар ин маврид ҳиссаи массаи бромиди оҳан (III) ба ҳиссаи массаи намаки қалъагӣ
(II) баробар шуд. Массаи лавҳачаро баъди гирифтан аз маҳлул муайян кунед.
Ҳал: Муодилаи реаксияи ба амал омадаро менависем:
Sn + 2FeBr3 = SnBr2 + 2FeBr2
Массаи бромиди оҳан (III)-ро дар маҳлули аввала меёбем:
Дар 100 г маҳлул ______ 20 г FeBr3 мавҷуд аст,
Дар 435,5 г маҳлул ______ Х г FeBr3 мавҷуд аст.
х  435,5  20  87,1 г.
100
Аз рўи муодилаи реаксия фарз мекунем, ки Х мол Sn ба реаксия дохил шудааст, он гоҳ дар
маҳлул Х мол SnBr2 ҳосил шудааст, ки массаи он ба 279 х мол баробар аст:
Х
2X
X
Sn

2FеBr 3

SnBr 2  2FeBr 2
119 х мол
592 х мол
279 х мол
Массаи бромиди оҳан (III) дар маҳлули аввала ба 87,1 г баробар буд, он гоҳ массаи бромиди
оҳан (III)-ро дар маҳлули боқимонда меёбем:
m(FeBr3) = 87,1 – 592 х мол
Мувофиқи шарти масъала ҳиссаи массаи FeBr3 ба ҳиссаи массаи SnBr2 баробар аст, он гоҳ
аз рўи шарти масъала чунин мешавад: 87,1 – 592 х мол = 279 х мол.
87,1 – 592 х мол = 279 х мол
87,1 = 279 х + 592 х
87,1 = 871 х
х  87,1  0,1 мол.
871
Массаи қалъагии ба маҳлул гузашта ва массаи лавҳачаи қалъагийро баъди анҷоми реаксия
муайян мекунем:
m(Sn) = 119 х = 119 · 0,1 мол = 11,9 г.
m(Sn) баъди гирифтан аз маҳлул = 16,9 – 11,9 = 5 г.
10-1. Реаксияҳои оксиду барқароршавӣ чист?
10-2. Кадоме аз реаксияҳои дар зер овардашуда ба реаксияҳои оксиду барқароршавӣ
мансуб аст:
а) Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2↑
б) Fe2O3 + 3H2SO4 = Fe2(SO4)3 + 3H2O
в) 2KClO3 = 2KCl + 3O2↑
г) H2 + Cl2 = 2HCl.
10-3. Дар реаксияҳои оксиду барқароршавии зерин оксидкунанда ва барқароркунандаро
нишон диҳед:
а) Cu + 4HNO3(конс.) = Cu(NO3)2 + 2NO2↑ + 2H2O
б) K2Cr2O7 + 4H2SO4 + 3H2S = K2SO4 + Cr2(SO4)3 + 3S + 7H2O.
10-4. Реаксияи оксиду барқароршавии зеринро аз рўи усули баланси электронӣ баробар
карда, оксидкунанда ва коэффисиенти назди онро нишон диҳед:
Cu + HNO3(сероб) = Cu(NO3)2 + NO↑ + H2O
10-5. Дар реаксияи оксиду барқароршавии зерин барқароркунанда ва коэффисиенти назди
онро нишон диҳед:
KMnO4 + HCl = KCl + MnCl2 + Cl2 ↑ + H2O
10-6. Реаксияи оксиду барқароршавии зеринро аз рўи усули баланси электронӣ баробар
карда, суммаи коэффисиентҳои тарафи чапи муодиларо нишон диҳед:
К2S + KMnO4 + H2SO4 = K2SO4 + MnSO4 + S + H2O
10-7. Реаксияи оксиду барқароршавии зеринро аз рўи усули баланси электронӣ баробар
карда, суммаи коэффисиентҳои тарафи рости муодиларо нишон диҳед:
K2Сr2O7 + HCl = KCl + CrCl3 + Cl2↑ + H2O
10-8. Реаксияҳои оксиду барқароршавии дар зер овардашударо бо усули баланси электронӣ
баробар карда, суммаи коэффисиентҳои муодилаи реаксияро нишон диҳед:
а) KMnO4 + H2O2 + H2SO4 = K2SO4 + MnSO4 + O2↑ + H2O
б) Zn + K2Cr2O7 + H2SO4 = ZnSO4 + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O
10-9. Реаксияи оксиду барқароршавии зеринро бо усули баланси ионӣ-электронӣ
(нимреаксия) баробар карда, суммаи коэффисиентҳои тарафи чапи муодиларо нишон диҳед:
Н2S + KMnO4 + H2SO4 = K2SO4 + MnSO4 + S + H2O
10-10. Реаксияи оксиду барқароршавии зеринро бо усули баланси ионӣ-электронӣ
(нимреаксия) баробар карда, суммаи коэффисиентҳои тарафи рости муодиларо нишон диҳед:
Cr(NO3)3 + NaBiO3 + HNO3 = H2Cr2O7 + Bi(NO3 )3 + NaNO3 + H2O
10-11. Бо усули баланси ионӣ-электронӣ реаксияҳои оксиду барқароршавии зеринро
баробар кунед ва суммаи коэффисиентҳои муодилаи реаксияро нишон диҳед:
а) NaBr + KMnO4 + H2O = Br2 + MnO2 + NaOH + KOH
б) MnO2 + KClO3 + KOH = K2MnO4 + KCl + H2O
10-12. Коэффисиентҳои мувофиқро дар реаксияҳои оксиду барқароршавии дар поён
овардашуда гузоред ва суммаи коэффисиентҳои муодилаи реаксияро нишон диҳед:
а) MnO2 + HCl = MnCl2 + Cl2 + H2O
б) KBr + KMnO4 + H2SO4 = Br2 + K2SO4 + MnSO4 + H2O
в) Na2SO3 + KMnO4 + H2SO4 = Na2SO4 + K2SO4 + MnSO4 + H2O
г) KI + KIO3 + H2SO4 = K2SO4 + I2 + H2O
10-13. Реаксияҳои оксиду барқароршавии зеринро бо усули баланси электронӣ баробар
карда, барои ҳар як реаксия оксидкунанда ва баркароркунандаро нишон диҳед:
а) FeSO4 + KMnO4 + H2SO4 = Fe2(SO4)3 + K2SO4 + MnSO4 + H2O
б) Na2SO3 + KMnO4 + КОН = Na2SO4 + K2MnO4 + H2O
в) NaCrO2 + Br2 + NaOH = Na2CrO4 + NaBr + H2O
г) Ca3(PO4)2 + SiO2 + C = CaSiO3 + P + CO
10-14. Коэффисиентҳои мувофиқро бо усули баланси электронӣ дар реаксияҳои оксиду
барқароршавии дар зер овардашуда гузошта, нишон диҳед, ки кадом модда оксид шуда,
баркароркунанда аст ва кадом модда барқарор шуда, оксидкунанда аст:
а) Na2SO3 + KIO3 + H2SO4 = Na2SO4 + K2SO4 + I2 + H2O
б) NaI + KMnO4 + KOH = NaOH + I2 + K2MnO4
в) SnSO4 + KMnO4 + H2SO4 = Sn(SO4)2 + K2SO4 + MnSO4 + H2O
г) S + KClO3 + H2O = Cl2 + K2SO4 + H2SO4.
10-15. Муодилаҳои реаксияҳои оксиду барқароршавии дар поён овардашударо аз рўи
баланси электронӣ баробар карда, онҳоро дар шакли ионии мухтасар нависед:
а) KMnO4 + HNO3 + H2O2 → KNO3 + Mn(NO3)2 + O2 + H2O
б) H2O2 + CrCl3 + KOH → K2CrO4 + KCl + H2O
в) Fe(NO3)2 + MnO2 + HNO3 → Fe(NO3)3 + Mn(NO3)2 + H2O
г) KI + KMnO4 + H2SO4 = I2 + MnSO4 + K2SO4 + H2O.
10-16. Дар кадоме аз реаксияҳои дар поён овардашуда пайвастагиҳои сулфур оксидкунанда
буда, дар кадоме аз онҳо барқароркунанда аст:
а) Н2S + K2Cr2O7 + H2SO4 = S + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O
б) Cu + H2SO4(конс.) = CuSO4 + SO2↑ + H2O
в) SO2 + HNO3 + H2O = H2SO4 + NO
г) Mg + H2SO4(конс.) = MgSO4 + H2S↑ + H2O
10-17. Дар схемаи реаксияҳои ҳалшавии металлҳо дар кислотаи сулфати консентронида
коэффисиентҳои мувофиқро бо усули баланси электронӣ гузоред:
а) Ag + H2SO4 → Ag2SO4 + SO2 + H2O
б) Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2S + H2O
в) K + H2SO4 → K2SO4 + S + H2O
10-18. Усули баланси электрониро истифода бурда, коэффисиентҳои реаксияҳоро дар
схемаи реаксияҳои ҳалшавии ғайриметаллҳо дар кислотаи сулфати консентронида гузоред:
а) S + H2SO4 → SO2 + H2O
б) C + H2SO4 → CO2 + SO2 + H2O
в) P + H2SO4 → H3PO4 + SO2 + H2O
10-19. Дар кадоме аз реаксияҳои дар зер овардашуда пайвастагиҳои нитроген
оксидкунанда буда, дар кадоме аз онҳо барқароркунанда аст:
а) As2S3 + HNO3 → H3AsO4 + SO2 + NO2 + H2O
б) CuO + NH3 → Cu + N2 + H2O
в) KNO2 + KI + H2SO4 → K2SO4 + NO + I2 + H2O
г) KMnO4 + NO + H2SO4 → K2SO4 + MnSO4 + NO2 + H2O
10-20. Усули баланси электрониро истифода бурда, коэффисиентҳои мувофиқро дар
схемаи реаксияҳои ҳалшавии металлҳо дар кислотаи нитрат гузоред ва коэффисиенти назди
кислотаи нитратро барои ҳар як реаксия нишон диҳед:
а) Ag + HNO3 → AgNO3 + NO2 + H2O
б) Cu + HNO3 → Cu(NO3)2 + NO + H2O
в) Ca + HNO3 → Ca(NO3)2 + N2O + H2O
г) Mg + HNO3 → Mg(NO3)2 + N2 + H2O
д) Zn + HNO3 → Zn(NO3)2 + NH4NO3 + H2O
10-21. Усули баланси электрониро истифода бурда, коэффисиентҳои мувофиқро дар
схемаи реаксияҳои ҳалшавии ғайриметаллҳо дар кислотаи нитрат гузоред ва коэффисиенти
назди кислотаи нитратро барои ҳар як реаксия нишон диҳед:
а) С + HNO3 → СO2 + NO + H2O
б) S + HNO3 → H2SO4 + NO
в) P + HNO3 + H2O → H3PO4 + NO
г) B + HNO3 + H2O → H3BO3 + NO
д) I2 + HNO3 → HIO3 + NO2 + H2O
10-22. Реаксияҳои оксиду барқароршавии дар зер овардашударо бо усули баланси
электронӣ баробар кунед. Муайн кунед, ки дар кадоме аз ин реаксияҳо пайвастагиҳои хром
оксидкунанда буда, дар кадоме аз онҳо баркароркунанда аст:
а) Сr2O3 + Br2 + NaOH → Na2CrO4 + NaBr + H2O
б) K2Cr2O7 + KI + H2SO4 → I2 + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O
в) Cr(OH)2 + H2O + O2 → Cr(OH)3
г) CrCl3 + Cl2 + KOH → K2Cr2O7 + KCl + H2O
д) Na2Cr2O7 + NaNO2 + H2SO4 → NaNO3 + Na2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O
10-23. Реаксияҳои оксиду барқароршавии дар зер овардашударо бо усули баланси
электронӣ баробар карда, муайн кунед, ки дар кадоме аз ин реаксияҳо пайвастагиҳои манган
оксидкунанда буда, дар кадомашон баркароркунанда аст:
а) KMnO4 + H2SO4 + KI → K2SO4 + MnSO4 + I2 + H2O
б) K2MnO4 + Cl2 → KMnO4 + KCl
в) PH3 + KMnO4 + H2SO4 → H3PO4 + K2SO4 + MnSO4 + H2O
г) MnO2 + O2 + KOH → K2MnO4 + H2O
д) KMnO4 + SO2 + H2O → H2SO4 + K2SO4 + MnSO4
10-24. Муодилаҳои реаксияҳои дар зер овардашударо бо усули баланси электронӣ баробар
карда, оксидкунанда ё баркароркунанда будани пайвастагиҳои оҳанро нишон диҳед:
а) Fe(OH)2 + NaBrO + H2O → Fe(OH)3 + NaBr
б) FeSO4 + Br2 + H2SO4 → Fe2(SO4)3 + HBr
в) FeS2 + HNO3(конс.) → Fe(NO3)3 + H2SO4 + NO2 + H2O
г) Fe2O3 + Al → Al2O3 + Fe
д) Fe2(SO4)3 + KI → FeSO4 + K2SO4 + I2
10-25. Реаксияҳои оксиду барқароршавии дар зер овардашударо бо усули баланси
электронӣ баробар карда, суммаи коэффисиентҳоро дар реаксияи оксиду барқароршавии
байнимолекулавӣ нишон диҳед:
а) (NH4)2Cr2O7 → N2 + Cr2O3 + H2O
б) Na2Cr2O7 + NaNO2 + H2SO4 → NaNO3 + Na2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O
в) S + NaOH → Na2S + Na2SO3 + H2O
10-26. Реаксияҳои оксиду барқароршавии дар зер овардашударо аз рўи баланси электронӣ
баробар кунед ва суммаи коэффисиентҳои муодиларо дар реаксияи оксиду барқароршавии
дохилимолекулавӣ нишон диҳед:
а) CrСl3 + NaClO + NaOH → Na2CrO4 + NaCl + H2O
б) HNO2 → HNO3 + NO + H2O
в) K2Cr2O7 → K2CrO4 + Cr2O3 + O2
10-27. Муодилаҳои реаксияҳои оксиду барқароршавии дар зер овардашударо бо усули
баланси электронӣ баробар кунед ва суммаи коэффисиентҳои муодилаи реаксияи
худоксидшавӣ-худбарқароршавиро нишон диҳед:
а) Al + KNO3 + H2SO4 → Al2(SO4)3 + K2SO4 + NH4NO3 + H2O
б) Cl2 + KOH → KCl + KClO3 + H2O
в) Cu(NO3)2 → CuO + NO2 + O2
10-28. Муодилаҳои реаксияҳоро нависед ва моддаи номаълуми Х ва Y-ро муайян кунед:
t

а) P + KClO3 
X+…
t
 Y.
б) X + MgO 
10-29. Муодилаҳои реаксияҳоро навишта, моддаҳои номаълуми А ва Б-ро муайян кунед:
а) KMnO4 + HCl → A + … ;
б) A + Fe → Б.
10-30. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед ва моддаҳои номаълуми А, Б, В-ро муайян
кунед:
а) K2Сr2O7 + HCl → A + Б + В + … ;
б) A + AgNO3 → … ;
в) Б + NaOH (барзиёд) → … ;
г) В + NaOH (гарм) → … .
10-31. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро навишта, моддаҳои номаълуми Х ва Y-ро муайян
кунед:
а) MnO2 + HCl → Х + … ;
б) Х + Н2 → Y.
10-32. Муодилаҳои реаксияҳоро нависед ва моддаҳои номаълуми Х ва Y-ро муайян кунед:
t

а) СuO + H2 
Х+…;
б) Х + SO3 → Y.
10-33. Муодилаҳои реаксияҳои оксиду барқароршавиро то ба охир нависед ва аз рўи
баланси электронӣ баробар кунед:
а) Н2O2 + К2Cr2O7 + H2SO4 →
б) Zn + KMnO4 + H2SO4 →
в) Al + К2Cr2O7 + H2SO4 →
г) KI + KMnO4 + H2SO4 →
10-34. Ҳангоми барқароркунии KMnO4 дар маҳлули обӣ MnO2 ва КОН ҳосил мешавад.
Муодилаҳои реаксияҳои оксиду барқароршавии зеринро тартиб диҳед ва аз рўи баланси
электронӣ баробар кунед:
а) К2SO3 + KMnO4 + H2O →
б) KNO2 + KMnO4 + H2O →
в) Fe(OH)2 + KMnO4 + H2O →
г) NaNO2 + KMnO4 + H2O →
д) NaBr + KMnO4 + H2O →
10-35. Муодилаҳои реаксияҳои оксиду барқароршавии зеринро тартиб диҳед ва онҳоро аз
рўи баланси электронӣ баробар кунед:
а) Al + NaOH + H2O →
б) Zn + KOH + H2O →
в) FeS2 + O2 →
г) HBr + K2Cr2O7 + H2SO4 →
д) NaI + NaIO3 + H2SO4 →
10-36. Реаксияҳои оксиду барқароршавии зеринро, ки бо иштироки моддаҳои органикӣ
мегузаранд, аз рўи балансӣ электронӣ баробар карда, коэффисиенти назди моддаҳои
органикиро нишон диҳед:
а) С2Н4 + КМnO4 + H2O → C2H4(OH)2 + MnO2↓ + KOH
б) СН3-СН=СН-СН3+K2Cr2O7+H2SO4 → СН3-СООН+K2SO4+Cr2(SO4)3+H2O
в) C6H5CH3 + K2Cr2O7 + H2SO4 → C6H5COOH + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O
г) CH3OH + K2Cr2O7 + H2SO4 → HCOOH + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O
д) CH3СН2OH + KMnO4 + H2SO4 → CH3CHO + K2SO4 + MnSO4 + H2O
е) CH3CHO + KMnO4 + H2SO4 → CH3COOH + K2SO4 + MnSO4 + H2O
ё) CН3СH2OH + K2Cr2O7 + H2SO4 → CH3COOH + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O
10-37. Ҳангоми таъсири мутақобилаи сулфати оҳан (II) бо маҳлули перманганати калий
дар иштироки кислотаи сулфат 100 г сулфати оҳан (III) ҳосил шуд. Массаи моддаҳои
барқароркунанда ва оксидкунандаи ба реаксия дохилшударо ҳисоб кунед.
10-38. Ҳангоми таъсири мутақобилаи йодиди калий бо перманганати калий дар муҳити
турши кислотаи сулфат 101,6 г йод ҳосил карда шуд, ки 80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ
ташкил медиҳад. Ҳисоб кунед, ки дар ин реаксия чанд грамм барқароркунанда ва чанд грамм
оксидкунанда сарф шудааст.
10-39. Дар реаксияи оксиду барқароршавии дар зер овардашуда барои оксид кардани 2 мол
барқароркунанда чанд мол оксидкунанда лозим аст:
FeCl2+KMnO4+HCl = FeCl3+Cl2+MnCl2+KCl+H2O
10-40. Муодилаи реаксияҳои оксиду барқароршавии дар зер овардашударо бо усули
баланси электронӣ баробар карда, массаи барқароркунандае, ки барои барқарор кардани 95,55
г оксидкунанда сарф мешавад, ҳисоб кунед:
KSCN+K2Cr2O7+H2SO4 → K2SO4+Cr2(SO4)3+SO2+CO2+NO2+H2O
10-41. Дар натиҷаи барқарор кардани дихромати калий бо кислотаи хлорид 31,7 г хлориди
хром (III) ҳосил шуд. Массаи дихромати калийи ба реаксия дохилшуда ва ҳаҷми гази
хориҷшударо (ш.м.) ҳисоб кунед.
10-42. Газе, ки ҳангоми таъсири 15,8 г перманганати калий бо миқдори барзиёди кислотаи
хлорид ҳосил шудааст, аз маҳлули гарми ишқори калий гузарониданд. Массаи хлорати
калийро дар маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
10-43. Барои реаксия бо 200 г маҳлули 15,8%-и KMnO4 кадом массаи маҳлули 14%-и
Na2SO3 лозим аст? Реаксияи байни перманганати калий ва сулфити натрий дар иштироки
кислотаи сулфат мегузарад.
10-44. Ҳангоми бо ҳам омехта кардани маҳлули сулфити натрий бо маҳлули перманганати
калий дар муҳити ишқорӣ маҳлули рангаш сабзи равшан пайдо мешавад. Барои пурра оксид
кардани 90 г маҳлули 7%-и Na2SO3 чанд граммӣ маҳлулҳои 20%-и KMnO4 ва КОН гирифтан
лозим аст?
10-45. Электролиз чист?
10-46. Муодилаи реаксияи электролизи гудохтаи хлориди натрийро нависед ва моддаҳои
дар сатҳи электродҳо ҳосилшударо нишон диҳед.
10-47. Муодилаи реаксияи электролизи гудохтаи бромиди калийро тартиб диҳед ва массаи
молярии моддаи дар анод ҷудошударо ҳисоб кунед.
10-48. Муодилаҳои реаксияҳои электролизи гудохтаи моддаҳои зеринро тартиб диҳед
(электродҳои ҳалнашаванда): а) СиCl2; б) KI; в) MgBr2; г) Ca(OH)2; д) AgNO3.
10-49. Маҳсулоти электролизи гудохтаи намакҳои зеринро нишон диҳед (электродҳои
инертӣ):
а) ZnCl2 ; б)NaI; в) CuSO4.
10-50. Массаи моддаҳои дар сатҳи электродҳои инертӣ ҷудошударо ҳангоми электролизи
гудохтаи 22 г сулфиди калий муайян кунед.
10-51. Ҳангоми электролизи гудохтаи гудохтаи хлориди барий дар катод 27,4 г барий
ҳосил карданд. Ҳаҷми гази дар анод ҷудошударо (ш.м.) муайян кунед.
10-52. Ҳангоми электролизи гудохтаи хлориди калсий хлори ҳаҷмаш 448 л (ш.м.) ҷудо
шуд. Массаи метали дар катод ҳосилшуда чӣ кадар аст?
10-53. Муодилаи реаксияи электролизи гудохтаи гидроксиди натрийро тартиб дихед ва
суммаи коэффисиентҳои муодиларо нишон диҳед.
10-54. Ҳангоми электролизи гудохтаи 280 г гидроксиди калий чӣ қадар калий ҳосил кардан
мумкин аст?
10-55. Муодилаи реаксияи электролизи маҳлули обии моддаҳои зеринро тартиб диҳед: а)
BaCl2 ; б) KBr; в) CuCl2; г) Na2SO4; д) Sr(NO3)2; е) Bi(NO3)3.
10-56. Ҳангоми электролизи маҳлули обии хлориди калий дар катод 33,6 л (ш.м.) гидроген
ҳосил шуд. Дар анод кадом газ ва ҳаҷман (ш.м.) чӣ қадар ҷудо шудааст? Массаи моддаи дар
маҳлул ҳосилшуда чӣ гуна аст?
10-57. Ҳангоми электролизи 200 г маҳлули 23,4%-и хлориди натрий дар сатҳи электродҳои
инертӣ кадом газҳо ва ҳаҷман (ш.м.) чӣ қадар ҷудо мешаванд? Масса ва ҳиссаи массаи моддаи
дар маҳлул ҳосилшударо (бо %) ҳисоб кунед. Ба назар доред, ки танҳо электролизи пурраи
намак ба амал меояд.
10-58. Дар натиҷаи электролизи 150 г маҳлули обии хлориди калсий 13,44 л (ш.м.) газҳо
ҳосил шуд. Массаи газҳои дар электродҳои инертӣ ҷудошуда, ҳиссаи массаҳои ишқори дар
маҳлул ҳосилшуда ва намаки авваларо (бо фоиз) муайян кунед.
10-59. Массаи моддаҳои дар электродҳои ҳалнашаванда ҷудошударо ҳангоми электролизи
400 г маҳлули 8%-и сулфати мис (II) ҳисоб кунед. Ба назар гиред, ки танҳо сулфати мис (II)
электролиз мешавад. Ҳиссаи массаи моддаи ҳосилшударо дар маҳлул (бо%) баъд аз реаксия
муайян кунед.
10-60. Электролизи 200 г маҳлули 8%-и сулфати мис (II)-ро то ба 5 г кам шудани массаи
маҳлул давом доданд. Массаи моддаҳои дар электродҳои инертӣ ҷудошуда ва ҳиссаи массаи
моддаҳои дар маҳлул боқимондаро (бо %) муайян кунед.
10-61. Электролизи 300 г маҳлули 10%-и нитрати нуқраро то он вақте давом доданд, ки
массаи маҳлул 17,4 г кам шуд. Массаи моддаҳои дар электродҳои ҳалнашаванда ҷудошуда ва
ҳиссаи массаи моддаҳои дар маҳлул боқимондаро (бо %) ҳисоб кунед.
10-62. Электролизи 400 г маҳлули 4,7%-и нитрати мис (II)-ро то ба 4 г кам шудани массаи
маҳлул давом доданд. Массаи моддаҳои дар электродҳои инертӣ ҷудошударо муайян карда,
ҳисоб кунед, ки кадом массаи нитрати мис (II) дар маҳлул боқӣ мондааст?
10-63. Электролизи 200 г маҳлули 16%-и сулфати мис (II)-ро то ба 25 г кам шудани массаи
маҳлул давом доданд. Массаи моддаҳои дар катод ва аноди инертӣ ҷудошударо муайян карда,
ҳиссаи массаи кислотаи ҳосилшударо баъд аз анҷоми реаксия ёбед.
10-64. Электролизи 400 г маҳлули 17%-и нитрати нуқраро то ба 50 г кам шудани массаи
маҳлул давом доданд. Ҳисоб кунед, ки дар электродҳои инертӣ кадом моддаҳо ва ба ҳисоби
чанд грамм ҳосил шудааст. Ҳиссаи массаи кислотаи ҳосилшударо дар маҳлул баъди реаксия
муайян кунед.
10-65. Дар 800 г маҳлул 19,2 г омехтаи нитратҳои нуқра ва мис (II) мавҷуд аст. Ин маҳлули
нитратҳоро то пурра ҷудо шудани металлҳо электролиз карданд, ки массаи металлҳо 8,04
граммро ташкил дод. Массаи нитратҳои металлҳоро дар маҳлули аввала муайян кунед.
10-66. 250 г маҳлуле, ки 43,3 г омехтаи сулфатҳои мис (II) ва висмут (III) дорад, электролиз
карданд. Массаи металлҳои дар сатҳи электодҳои инертӣ ҳосилшуда 24,1 граммро ташкил
медиҳанд. Ҳиссаи массаи сулфатҳоро дар маҳлул (бо фоиз) муайян кунед.
10-67. Ҳангоми электролизи 800 г маҳлуле, ки 226 г омехтаи нитратҳои нуқра ва висмут
(III) дорад, 126,8 г металлҳо ҳосил кардан мумкин аст. Массаи ҳар як металли дар сатҳи
электодҳои инертӣ ҷудошуда ва ҳиссаи массаи нитратҳои металлҳо дар маҳул чӣ гуна аст?
10-68. Дар 366 г об 50 г сулфати мис (II)-ро ҳал карданд. Дар маҳлули ҳосилшуда
электродҳои инертиро ғўтовар намуда, ҷараёни барқи доимӣ гузарониданд ва дар анод
оксигени ҳосилшударо ҷамъ намуданд, ки ҳаҷми он 2,24 литрро дар шароити мўътадил
ташкил медиҳад. Ҳиссаи массаи сулфати мис (II)-ро дар маҳлул баъди электролиз муайян
кунед.
10-69. Дар 180 г об 34,6 г намаки хлориди натрийро ҳал карданд. Сипас ба воситаи
электродхои инертӣ аз маҳлул ҷараёни барқи доимӣ гузарониданд ва дар катод гидрогени
ҳосилшударо ҷамъ намуданд, ки 4,48 л ҳаҷмро дар шароити мўътадил ташкил медиҳад.
Ҳиссаи массаи хлориди натрийро (бо %) баъди элетролиз муайян кунед.
10-70. Ҳангоми электролизи маҳлули обии нитрати нуқра дар анод дар ҳарорати 19,50С ва
фишори 1,013 · 105 Па 3,6 л оксиген ҳосил шуд. Массаи нуқраро, ки дар ин маврид дар катод
ҳосил шудааст, ҳисоб кунед.
10-71. Дар натиҷаи электролизи маҳлули обии сулфати мис (II) дар анод дар ҳарорати 250С
ва фишори 120 кПа 5,16 л оксиген ҷудо шуд. Муайян кунед, ки дар ин маврид дар катод чанд
грамм мис ҳосил шудааст?
10-72. Массаи магнийро, ки ҳангоми аз гудохтаи хлориди магний гузаронидани ҷараёни
барқи доимӣ бо қувваи 10А дар муддати 16 дақикаю 5 сония ҳосил шудааст, ҳисоб кунед.
10-73. Дар реаксияи электролиз аз маҳлули хлориди мис (II) дар муддати 30 дақиқа
ҷараёни барқи қуввааш 15А гузарониданд. Дар ин маврид чанд грамм мис ҳосил шудааст?
10-74. Ҳаҷми гидроген ва хлори дар сатҳи электродҳои инертӣ ҷудошударо (ш.м.), ки
ҳангоми аз маҳлули обии хлориди натрий гузаронидани ҷараёни барқи доимии 536А дар
муддати 2 соат ҳосил шудааст, ҳисоб кунед.
10-75. Қувваи ҷараёни барқ хангоми истеҳсоли саноатии алюминий аз 20000 то 50000А
аст. Дар натиҷаи электролиз аз гудохтаи электролит ҷараёни барқи доимиро бо қувваи 40000А
гузарониданд. Ҳисоб кунед, ки барои истеҳсоли 1,5 кг алюминий чӣ қадар вақт сарф мешавад?
10-76. Барои бо роҳи электролиз дар муддати 6 дақиқа ҳосил кардани 108 г нуқра аз
маҳлули нитрати нуқра кадом ҷараёни барқи доимиро гузаронидан зарур аст?
10-77. Ҳангоми электролизи гудохтаи намаки металли дувалента бо ҷараёни барқи доимии
10А дар муддати 1 соат дар катод 12,15 г металл ҷудо шуд. Ин металлро муайян кунед.
10-78. Ҳангоми дар об ҳал кардани кристаллогидрати сулфати никел NiSO4·7H2O 800
грамм маҳлул ҳосил шуд. Барои пурра ҷудо шудани никел аз 100 грамми маҳлул ҷараёни
барқи қуввааш 1,072 А дар муддати 2 соат гузарониданд. Миқдори кристаллогидрат ва обе, ки
барои тайёр кардани 800 г маҳлул сарф шудааст, муайян кунед.
10-79. Дар натиҷаи дар об ҳалкунии кристаллогидрати купороси мис CuSO4·5H2O 500
грамм маҳлул ҳосил шуд. Барои пурра ҷудо шудани мис аз 200 г маҳлул ҷараёни барқи
қуввааш 0,402 А дар муддати 4 соат гузарониданд. Массаи кристаллогидрат ва обе, ки барои
тайёр кардани 500 г маҳлул сарф шудааст, муайян кунед.
10-80. Дар катод чӣ қадар кадмий ҷудо мешавад, агар аз маҳлули сулфати кадмий ҷараёни
барқи 3,35 А·соат гузаронида шавад?
10-81. Ҳангоми аз маҳлули нитрати нуқра гузаронидани ҷараёни барқи 5,36 А·соат дар
катод чанд грамм нуқра ҷудо мешавад?
10-82. Ҳангоми аз маҳлули нитрати нуқра гузаронидани ҷараёни барқи 0,804 А дар
муддати 2 соат дар катод 6,156 г нуқра ҷудо шуд. Баромади нуқраро нисбат ба ҷараёни барқ
муайян кунед.
10-83. Ҳангоми аз маҳлули сулфати мис гузаронидани ҷараёни барқи 6,7 А дар муддати 4
соат дар катод 30,72 г мис ҷудо шуд. Баромади мисро нисбат ба ҷараёни барқ муайян кунед.
10-84. Ҳангоми аз маҳлули купороси мис гузаронидани ҷараёни барқ дар муддати 2 соат
дар катод 2,24 г мис ҷудо шуд. Қувваи ҷараёни барқ чӣ гуна аст?
10-85. Вақтеро, ки аз маҳлули сулфати кадмий гузаронидани ҷараёни барқи 0,402 А ва дар
катод ҷудо шудани 3,36 г кадмий сарф шудааст, муайян кунед.
10-86. Ҳангоми аз маҳлули нитрати мис (II) гузаронидани қувваи ҷараёни барқи 3,35 А дар
катод 8 г мис ҳосил шуд. Вақти сарфшудаи электролизро муайян кунед.
10-87. Массаи мисро, ки дар катод ҳангоми аз маҳлули купороси мис гузаронидани қувваи
ҷараёни барқи 5,36 А дар муддати 30 дақиқа ҳосил шудааст, муайян кунед.
10-88. Ҳангоми аз маҳлули сулфати натрий гузаронидани қувваи ҷараёни барқи 134 А дар
муддати 20 соат 1064 л (ш.м.) гидроген ҳосил шуд. Баромади гидрогенро бо фоиз муайян
кунед.
10-89. Ҳангоми аз кулонометри мисин ва маҳлули хлориди калий гузаронидани ҷараёни
барқ массаи катоди кулонометр 8 г зиёд шуд. Массаи ишқори калийро, ки дар маҳлули
хлориди калий ҳосил шудааст, муайян кунед.
10-90. Ҳангоми аз кулонометри мисин ва маҳлули хлориди натрий гузаронидани ҷараёни
барқ дар катод 2,56 г мис ҷудо шуд, дар маҳлул бошад 3,12 г ишқори натрий ҳосил шуд.
Баромади ишқори натрийро ба ҷараёни барқ муайян кунед.
10-91. Ҷараёни барқро аз кулонометри мисин ва ду электролизёр гузарониданд. Дар
натиҷаи электролиз массаи катоди кулонометр ба 2,56 г зиёд шуд ва дар анодҳои
электролизёрҳо 0,64 г ва 2,84 г газҳо ҳосил шуд. Муайян кунед, ки кадом газҳо дар анодҳои
электролизёрҳо ҳосил шудааст?
10-92. Ҷараёни барқро аз се кулонометр гузарониданд, ки яке аз онҳо мисин буд. Дар
натиҷаи электролиз катоди кулонометри мисин ба 0,48 г зиёд шуда, массаи катодҳои дуюм ва
сеюми кулонометр ба 0,84 г ва 1,62 г зиёд шуд. Муайян кунед, ки дар кулонометрҳои дуюм ва
сеюм электродҳо аз кадом металлҳо сохта шудаанд?
10-93. Дар 800 мл об 80 г намакеро, ки дар таркибаш сулфати кадмий дорад, ҳал карданд.
Ҳиссаи массаи сулфати кадмийро дар намак муайян кунед, агар барои пурра ҷудо шудани
кадмий аз маҳлул ҷараёни барқи қуввааш 4,288 А дар муддати 4 соат гузаронида шуда бошад.
10-94. Дар 500 мл об 40 г намакеро, ки сулфати мис (II) дорад, ҳал карданд. Сипас барои
пурра ҷудо шудани мис аз маҳлул ҷараёни барқи қуввааш 5,36 А дар муддати 2 соат
гузарониданд. Массаи миси ҷулошуда ва ҳиссаи массаи сулфати мисро дар намак муайян
кунед.
10-95. Аз электролизёрҳое, ки дар фазои катодӣ 20 л маҳлули 4М хлориди калий дошт,
қувваи ҷараёни барқи 40,2 А дар муддати 40 соат гузарониданд. Консентратсияи молии
хлориди калий ва ишқори калийро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед, агар баромади
ишқори калий ба барқ ба 90%-ро ташкил диҳад ва ҳаҷми маҳлул дар просесси электролиз
тағйир наёфта бошад.
10-96. Ҳангоми электролизи гудохтаи хлориди металл 3,12 г металл ва 0,896 л (ш.м.) хлор
ҳосил шуд. Муайян кунед, ки хлориди кадом металл электролиз шудааст?
10-97. Дар натиҷаи электролизи маҳлули обии сулфати металл дар катод 12,8 г металл ва
дар анод 2,24 л газ ҳосил шуд. Кадом намаки металл электролиз шудааст?
10-98. Ҳангоми аз 200 мл маҳлули нитратҳои мис ва нуқра гузаронидани ҷараёни барқи
0,402 А дар муддати 4 соат дар катод 3,44 г омехтаи металлҳо ҳосил шуд. Консентратсияи
молярии нитратҳои мис ва нуқраро дар маҳлул муайян кунед.
10-99. Дар натиҷаи аз 500 мл маҳлули сулфатҳои мис ва кадмий гузаронидани ҷараёни
барқи 1,608 А дар муддати 2 соат дар катод 4,8 г омехтаи металлҳо ҳосил шуд.
Консентратсияи молярии сулфатҳои мис ва кадмийро дар маҳлул муайян кунед.
10-100. Барои пўшонидани сатҳи лавҳачаи металлӣ бо усули электролиз 9,85 г тилло лозим
аст. Муайян кунед, ки барои ин кадом массаи хлориди тилло ва миқдори ҷараёни барқ бо
кулон сарф мешавад?
10-101. Ҳангоми электролизи 100 г маҳлули хлориди натрий 13,44 л (ш.м.) газҳо ҷудо шуд.
Ҳиссаи массаҳои ишқори дар маҳлул ҳосилшуда ва маҳлули аввалаи намак чӣ гуна аст?
10-102. Аз электролизёре, ки 500 мл маҳлули 4,6%-и гидроксиди натрий (зичиаш 1,05 г/мл)
дорад, ҷараёни барқ гузарониданд. Консентратсияи ишқор ба 10% баробар шуд. Ҳаҷми газҳои
дар электродҳо ҷудошударо муайян кунед. Ба маҳлули баъди электролиз боқимонда кислотаи
фосфате, ки ҳангоми оксидшавии фосфор бо кислотаи нитрат ҳосил шудааст, рехтанд. Масса
ва таркиби намаки ҳосилшударо ёбед, агар маълум бошад, ки ҳангоми оксидшавии фосфор
11,2 л оксиди нитроген (II) ҳосил шудааст?
10-103. Ҳаҷми газҳоеро, ки ҳангоми электролизи 2,5 кг маҳлули обии хлориди натрийи
ҳиссаи массааш 23,4% дар катод ҷудо мешавад, муайян кунед, агар баъди электролиз нисбати
молҳои гидроксиди натрий ва хлориди натрий дар маҳлул ба 0,25 баробар бошад (анод
ҳалнашаванда аст).
10-104. Ҳангоми электролизи 5 кг маҳлули 14,9%-и хлориди калий маълум шуд, ки
нисбати молҳои хлориди калий нисбат ба гидроксиди калий ба 1,5 баробар аст. Ҳаҷми газҳои
дар электродҳои ҳалнашаванда ҷудошударо муайян кунед.
10-105. Ҳангоми таъсири 14 г оҳан бо 200 г маҳлули 8%-и сулфати мис (II) чанд грамм мис
тагшин мешавад?
10-106. Ҳангоми таъсири мутақобилаи 8 г мис бо 50 г маҳлули 17%-и нитрати нуқра чанд
грамм нуқра тагшин мешавад?
10-107. Ҳангоми таъсири мутақобилаи 10 г калсий бо 150 г маҳлули 6,3%-и хлориди
манган (II) чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) газ хориҷ шуда, чанд грамм тагшин ҳосил мешавад?
10-108. Ба 300 г маҳлули 7,6%-и сулфати оҳан (II) 19,5 г металли калийро андохтанд.
Таҳшини ҳосилшударо ҷудо карданд. Масса ва ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлул (бо %)
баъд аз ҷудо кардани таҳшин муайян кунед.
10-109. Ба 200 мл маҳлули 16%-и CuSO4 (зичиаш 1,25 г/см3) 23 г натрийро андохтанд. Баъд
аз ба анҷом расидани реаксия маҳлулро филтр карданд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро (бо %) дар
маҳлули филтршуда (филтрат) муайян кунед.
10-110. Лавҳачаи оҳании массааш 100 граммро ба маҳлули купороси мис (II) ғўтониданд.
Баъд аз якчанд вақт лавҳачаро гирифта, шустанд, хушкониданд ва баркашиданд. Дар ин
маврид массаи лавҳача ба 102 г баробар шуд. Муайян кунед, ки чанд грамм оҳан ба маҳлул
гузашта, чанд грамм мис ба сатҳи лавҳача таҳшин шудааст?
10-111. 50 г лавҳачаи мисинро якчанд вақт ба маҳлули нитрати симоб (II) ғўтониданд.
Массаи лавҳача баъд аз шуста, хушконидан ба 77,4 г баробар шуд. Массаҳои миси ба реаксия
дохилшуда ва симоби дар сатҳи лавҳача тагшиншударо ҳисоб кунед.
10-112. Лавҳачаи руҳинро ба маҳлули нитрати нуқра якчанд вақт нигоҳ доштанд, дар
натиҷа массаи лавҳача 30,2 г зиёд шуд. Массаи руҳи аз сатҳи лавҳача ҷудошуда ва массаи
нуқраи ба сатҳи лавҳача таҳшиншударо муайян кунед.
10-113. Лавҳачаи руҳинро якчанд вақт ба маҳлули хлориди мис (II) ғўтониданд. Сипас,
баъд аз шуста, хушконидан ва баркашидан массаи он ба 0,5 г кам шуд. Ҳисоб кунед, ки дар ин
маврид кадом массаи руҳ ба маҳлул гузаштааст ва кадом массаи мис ба сатҳи лавҳача таҳшин
шудааст?
10-114. Тўри оҳанинро, ки массааш 80 г аст, ба 200 г маҳлули 25%-и сулфати мис (II)
ғўтониданд. Баъд аз якчанд вақт массаи тўр 3% зиёд шуд. Массаи миси ба тўр тагшиншуда ва
ҳиссаи массаи сулфатҳоро дар маҳлул (бо %) баъди аз маҳлул баровардани тўри оҳанӣ муайян
кунед.
10-115. Лавҳачаи оҳании массааш 100 граммро ба 250 г маҳлули 20%-и хлориди мис (II)
ғўтониданд. Баъд аз якчанд вақт лавҳачаро аз маҳлул бароварда шустанд, хушкониданд ва
баркашиданд. Дар ин маврид массаи лавҳача 2% зиёд шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар
маҳлул (бо фоиз) баъд аз гирифтани лавҳача муайян кунед.
10-116. 48 г хокаи магнийро ба 520 г маҳлули 16%-и сулфати оҳан (II) андохтанд. Баъд аз
якчанд вақт хокаи металлиро аз маҳлул ҷудо карда, хушкониданд ва баркашиданд, ки массаи
он ба 56 г баробар шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлул (бо %) баъд аз ҷудо кардани
хокаи металлӣ муайян кунед.
10-117. Дар маҳлуле, ки 6,75 г хлориди металл (II) дорад, лавҳачаи оҳании массааш 50
граммро ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани металл аз маҳлул массаи лавҳача 50,4 г шуд.
Хлориди металли номаълумро муайян кунед.
10-118. Ба маҳлуле, ки дар он 37,6 г нитрати металл (II) мавҷуд аст, лавҳачаи оҳании
массааш 40 граммро ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани металл аз маҳлул массаи лавҳача
4% зиёд шуд. Нитрати металли номаълумро муайян карда, массаи миси дар сатҳи лавҳача
таҳшиншударо ҳисоб кунед.
10-119. Ба маҳлуле, ки 8 г металлро дар намуди хлорид дорад, лавҳачаи оҳании массааш 50
граммро ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани металл аз маҳлул массаи лавҳача 2% зиёд
шуд. Эквиваленти металл ва формулаи хлориди металлро муайян кунед.
10-120. Ба маҳлуле, ки 4,8 г металл дар намуди сулфат мавҷуд аст, лавҳачаи оҳании
массааш 80 граммро ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани металл массаи лавҳача 0,75%
зиёд шуд. Формулаи сулфати металлро муайян кунед.
10-121. Лавҳачаи мисини массааш 100 граммро ба маҳлули нитрати металле, ки дар
таркибаш 27 г металл дорад, ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани металл массаи лавҳача
19% зиёд шуд. Нитрати металлро муайян кунед.
10-122. Лавҳачаи руҳини массааш 25 граммро ба маҳлули нитрати металле, ки дар
таркибаш 25,6 г металл дорад, ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани металл массаи лавҳача
1,6% кам шуд. Нитрати металлро муайян кунед.
10-123. Ба маҳлули сулфати металле, ки дар таркибаш 5,6 г металл дорад, лавхачаи
руҳинро ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани металл аз маҳлул массаи лавҳача 2,35 г зиёд
шуд. Металли номаълуми таркиби сулфатро муайян кунед.
10-124. Ба маҳлуле, ки 16 г металлро дар намуди хлорид дорад, лавхачаи магнийгиро
ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани металл аз маҳлул массаи лавҳача 10 г зиёд шуд.
Металли таркиби хлоридро муайян кунед.
10-125. Ба маҳлули хлориди металле, ки дар таркибаш 20,1 г металл дорад, лавҳачаи
сурбинро ғўтониданд. Баъди пурра ҷудошавии металл аз таркиби маҳлули намак массаи
лавҳача 0,6 г кам шуд. Формулаи хлориди металлро муайян кунед.
10-126. Ба маҳлуле, ки 5,44 г сулема дорад, лавхачаи мисинро ғўтониданд. Баъд аз пурра
ҷудо шудани симоб массаи лавҳача 6,85% зиёд шуд. Массаи лавҳачаи ғўтонидашударо ёбед.
10-127. Ба маҳлуле,ки 32 г сулфати мис (II) дорад, лавҳачаи оҳанинро ғўтониданд. Баъд аз
пурра ҷудо шудани мис массаи лавҳача 3,2% зиёд шуд. Массаи лавҳачаи ғўтонидашударо
ёбед.
10-128. Ба маҳлуле, ки 16,55 г нитрати сурб (II) дорад, лавҳачаи руҳинро ғўтониданд. Баъд
аз пурра ҷудо шудани сурб массаи лавҳача 8,875% зиёд шуд. Массаи лавҳачаи
ғўтонидашударо муайян кунед.
10-129. Ба маҳлуле, ки 17,1 г сулфати алюминий дорад, лавҳачаи магнийгиро ғўтониданд.
Баъд аз пурра ҷудо шудани алюминий массаи лавҳача 3,6% кам шуд. Массаи лавҳачаи ба
маҳлул ғўтонидашударо ёбед.
10-130. Ба маҳлуле, ки 4 г сулфати мис (II) дорад, лавҳачаи кадмийгиро ғўтониданд. Баъд
аз пурра ҷудо шудани мис массаи лавҳача 30% кам шуд. Массаи лавҳачаи ба маҳлул
ғўтонидашударо муайян кунед.
10-131. Маҳлули обии хлориди металли дувалентаро ба ду ҳиссаи баробар ҷудо карданд.
Ба ҳиссаи якум лавҳачаи оҳанин ва ба ҳиссаи дуюм лавҳачаи кадмийгиро ғўтониданд. Ҳамаи
металл ба лавҳача тагшин шуд. Дар ин маврид массаи лавҳачаи оҳанин ба 0,1 г зиёд шуд ва
массаи лавҳачаи кадмийгин ба 0,6 г кам шуд. Сухан дар бораи кадом металл меравад?
10-132. Маҳлули обии хлориди металли севалентаро ба ду қисми баробар ҷудо карданд. Ба
қисми якуми маҳлул лавҳачаи руҳин ва ба қисми дигари маҳлул лавҳачаи магнийгиро
ғўтониданд. Баъд аз пурра ҷудо шудани металлҳо массаи лавҳачаи руҳин 8,3 г кам шуда,
массаи лавҳачаи магнийгӣ 4 г зиёд шуд. Нитрати металли севалентаро муайян кунед.
10-133. Ду лавҳачаи массаи якхеладошта, ки аз металли ионҳои дузаряда ҳосилкунанда
сохта шудааст, яке аз онҳоро ба маҳлули сулфати мис (II) ва лавҳачаи дигари онро ба маҳлули
сулфати симоб (II) ғўтониданд. Баъд аз якчанд вақт массаи лавҳачаи ба маҳлули сулфати мис
(II) ғўтонидашуда 3,6% кам шуда, массаи лавҳачаи ба маҳлули сулфати симоб (II)
ғўтонидашуда 6,675% зиёд шуд. Консентратсияи молярии ҳар ду маҳлул якхела аст. Металли
номаълуми лавҳачаро муайян кунед.
10-134. Ду лавҳачаи аз як металл сохташуда (валентнокии металл II) ва массаи якхела
доштаро ба маҳлулҳои консентратсияашон якхела ғўтониданд. Яке аз онро ба маҳлули намаки
сурб (II) ва дигаре аз онро ба маҳлули намаки мис (II). Баъд аз якчанд вақт массаи лавҳача дар
маҳлули намаки сурб (II) ба 19% зиёд шуд ва дар маҳлули дуюми он ба 9,6% кам шуд. Ин
кадом металл аст?
10-135. Ду лавҳачаи аз як металл (валентнокиаш II) ва массаи якхела доштаро ба
маҳлулҳои консентратсияашон якхелаи нитратҳои мис (II) ва симоб (II) ғўтониданд. Баъд аз
якчанд вақт массаи лавҳачаи маҳлули намаки мис (II) 4% ва массаи лавҳачаи намаки симоб (II)
72,5% зиёд шуд. Лавҳача аз кадом металл таркиб ёфтааст?
10-136. Ду лавҳачаи массаашон якхеларо аз як металл тайёр карданд. Дараҷаи оксидшавии
металл дар пайвастагиҳояш ба ду баробар аст. Лавҳачаро ба маҳлулҳои консентратсияи
молиашон якхелаи намакҳои нитратҳои мис (II) ва нуқра ғўтониданд. Баъд аз якчанд вақт
лавҳачаро аз маҳлул гирифтанд, шустанд, хушкониданд ва баркашиданд. Дар натиҷа массаи
лавҳачаи якум 0,8% ва массаи лавҳачаи дуюм 16% зиёд шуд. Аз кадом металл лавҳачаҳо сохта
шудаанд?
10-137. Лавҳачаи оҳанин ва руҳинро ба маҳлули сулфати мис (II) ғўтониданд. Баъд аз
якчанд вақт массаи умумии лавҳачаҳо 0,3 г зиёд шуд. Муайян кунед, ки ба ҳар як лавҳача чанд
грамм мис тагшин шудааст, агар дар маҳлул 23,7 г сулфатҳои оҳан (II) ва руҳ ҳосил шуда
бошад.
10-138. Лавҳачаи магний ва кадмийро ба маҳлули хлориди мис (II) ғўтониданд. Баъд аз
якчанд вақт массаи умумии лавҳачаҳо 8 г зиёд шуд. Дар маҳлул 93,25 г хлоридҳои магний ва
кадмий ҳосил шуд. Массаи миси дар сатҳи лавҳачаҳо тагшиншударо ёбед.
10-139. Лавҳачаи кадмий ва оҳанинро ба маҳлули нитрати мис (II) ғўтониданд. Баъд аз
якчанд вақт массаи умумии лавҳачаҳо 4,6 г кам шуд. Дар маҳлул 93,9 г нитратҳои кадмий ва
оҳан (II) ҳосил шуд. Массаи мисе, ки дар сатҳи лавҳачаҳо ҷудо шудааст, муайян кунед.
10-140. Сими мисини массааш 40 граммро ба маҳлули нитрати симоб (II) ғўтониданд, дар
натиҷа массаи сим то 45,48 г зиёд шуд. Баъд аз он симро бе иштироки ҳаво то массаи доимӣ
тафсониданд. Массаи интиҳоии сим ба чанд грамм баробар аст?
10-141. Баъд аз ғўтонидани лавҳачаи оҳанини массааш 5 грамм ба 50 мл маҳлули 15%
сулфати мис (II) (зичиаш 1,12 г/мл) миқдори сулфати мис (II) дар маҳлул ду маротиба кам
шуд. Массаи лавҳачаро баъд аз реаксия ва массаи сулфати мис (II)-ро дар маҳлули боқимонда
муайян кунед.
10-142. Лавҳачаи оҳанини массааш 40 граммро ба 250 г маҳлули 20% сулфати мис (II)
ғўтониданд. Дар натиҷа миқдори миқдори сулфати мис (II) дар маҳлул 1,25 маротиба кам шуд.
Массаи лавҳачаро баъди реаксия муайян карда, ҳиссаи массаи сулфати мис (II)-ро (бо %) дар
маҳлули боқимонда муайян кунед.
10-143. Лавҳачаи кадмийгии массааш 50 граммро ба 270 г маҳлули 20% хлориди мис (II)
ғўтониданд. Баъд аз якчанд вақт массаи хлориди мис (II) дар маҳлул 3,2 маротиба кам шуд.
Массаи лавҳачаро баъди реаксия муайян карда, ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлули
боқимонда (бо %) муайян кунед.
10-144. Лавҳачаи никелини массааш 25,9 граммро ба 555 г маҳлули 10%-и сулфати оҳан
(III) ғўтониданд. Баъди якчанд вақт нигоҳ доштани лавҳача дар маҳлул онро гирифтанд, дар
ин маврид ҳиссаи массаи сулфати оҳан (III) ба ҳиссаи массаи намаки никел (II) баробар шуд.
Массаи лавҳачаро баъди гирифтан аз маҳлул муайян кунед.
10-145. Лавҳачаи мисини массааш 18,2 граммро ба 230 г маҳлули 10%-и хлорид оҳан (III)
ғўтониданд. Баъди якчанд вақт нигоҳдории лавҳача дар маҳлул онро гирифтанд, дар натиҷа
маълум шуд, ки ҳиссаи массаи хлориди оҳан (III) ба ҳиссаи массаи намаки мис (II) баробар
шудааст. Массаи лавҳачаро баъди гирифтан аз маҳлул муайян кунед.
10-146. Лавҳачаи аз кобалт сохташуда, ки массааш 25,9 г аст, ба 333,5 г маҳлули 20%-и
нитрати оҳан (III) ғўтониданд. Баъди якчанд вақт нигоҳ доштани лавҳача дар маҳлул онро
гирифтанд, дар ин маврид ҳиссаи массаи нитрати оҳан (III) ба ҳиссаи массаи намаки кобалт
(II) баробар шуд. Массаи лавҳачаро баъди он ки аз маҳлул гирифтан муайян кунед.
10-147. Лавҳачаи руҳинро ба маҳлули нитрати нуқра ғўтониданд. Баъди якчанд вақт
лавҳачаро бароварда бо об шустанд, хушкониданд ва баркашиданд. Массаи он ба 1,51 г зиёд
шуд. Массаи нуқраеро, ки аз маҳлул ҷудо шудааст, ёбед.
10-148. Баъди нигоҳ доштани 23,04 г лавҳачаи мисин ба маҳлули нитрати нуқра массаи он
32,16 граммро ташкил дод. Барои пурра ҳал кардани лавҳача баъди нуқрагин шудан кадом
ҳаҷми маҳлули 90%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,482 г/мл) лозим мешавад?
10-149. Лавҳачаи металлини массааш 25 граммро якчанд вақт дар маҳлули кислотаи
хлорид нигоҳ доштанд. Массаи лавҳача дар ин маврид 3,36% кам шуда, 336 мл газ хориҷ шуд.
Муайян кунед, ки лавҳача аз кадом металл сохта шудааст.
10-150. Тангаи мисинро якчанд вақт дар 230 мл маҳлули 10%-и хлориди оҳан (III), зичиаш
1,2 г/мл ғўтониданд. Таҳлили маҳлули ҳосилшуда нишон дод, ки консентратсияи фоизии
хлориди оҳан (III) ва хлориди мис (II) якхела аст. Чӣ қадар дигидрати хлориди мисро баъди
буғронкунии маҳлул ҳосил кардан мумкин аст?
Химияи ғайриорганикӣ
Боби 11. Гидроген. Об.
11-1. Гидроген аввалин маротиба кай ва аз тарафи кӣ кашф шуд?
11-2. Гидроген чанд изотоп дорад? Таркиби ядрои изотопҳои гидроген чӣ гуна аст?
11-3. Гидроген аз: а) ҳаво; б) нитроген; в) оксиген чанд маротиба сабук аст?
11-4. Кадоме аз моддаҳои додашударо барои ҳосил кардани гидроген дар шароити
лабораторӣ истифода бурдан мумкин аст: Н2О, Zn, Mg, CH4, HCl, H2SO4, Al, NaOH.
Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро тартиб диҳед.
11-5. Кадоме аз моддаҳои додашударо барои ҳосил кардани гидроген дар саноат истифода
мебаранд: Na, Н2О, Fe, HCl, CH4, C, HNO3. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро тартиб диҳед.
11-6. Муодилаҳои реаксияҳои табдилотҳои дар зер овардашударо, ки ба хосиятҳои
химиявӣ ва усулҳои ҳосилкунии гидроген вобастагӣ дорад, тартиб диҳед:
H2 O
4
2
a) HCl
5
H2
3
6
1
NH3
7
CaH2
б) Н2 → Н-1 → Н20 → Н+1.
11-7. Ҳиссаи массаи гидроген дар пайвастагиаш бо карбон ба 25% баробар аст. Формулаи
молекулавии ин пайвастаро муайян кунед.
11-8. Ҳиссаи массаи гидроген дар гидриди метали яквалента 12,5%-ро ташкил медиҳад.
Формулаи молекулавии гидриди металлро муайян кунед.
11-9. Ҳиссаи массаи гидроген дар гидриди метали дувалента ба 4,76% баробар аст.
Формулаи молекулавии ин гидридро муайян кунед.
11-10. Элементе гидриди таркибаш ЭН3 ҳосил мекунад, ки ҳиссаи массаи гидроген дар он
ба 10% баробар аст. Ин кадом элемент аст?
11-11. Ҳиссаи массаи гидрогенро бо фоиз дар: а) об; б) пероксиди гидроген муайян кунед.
11-12. Дар натиҷаи таъсири 2,8 г металли ишқорӣ бо об 4,48 л гидроген (ш.м.) хориҷ шуд.
Муайян кунед, ки барои реаксия кадом металл гирифта шудааст?
11-13. Ҳангоми таъсири мутақобилаи 1 г метали ишқорзаминӣ бо об гидрогени ҳаҷмаш 560
мл (ш.м.) хориҷ шуд. Металли ишқорзаминиро муайян кунед.
11-14. Ҳангоми таъсири об ба 0,48 г гидриди металли ишқорӣ 448 мл (ш.м.) гидроген
хориҷ шуд. Формулаи молекулавии гидриди металлро муайян кунед.
11-15. Ҳангоми таъсир намудани об ба 2,1 г гидриди металли дувалента 1120 мл (ш.м.)
хориҷ мешавад. Муайян кунед, ки ин кадом гидриди металл аст?
11-16. Ҳангоми таъсири мутақобилаи 3,25 г руҳ бо 100 мл маҳлули 10%-и кислотаи хлорид
(зичиаш 1,047 г/мл) чӣ қадар ҳаҷм гидроген (дар ш.м.) хориҷ мешавад?
11-17. Дар натиҷаи реаксияи байни 7,2 г магний бо 50 мл маҳлули 24,5%-и кислотаи
сулфат (зичиаш 1,18 г/мл) чанд литр гидроген (дар ш.м.) хориҷ мегардад?
11-18. Дар натиҷаи таъсири 27 г алюминий ба 200 мл маҳлули 30%-и NaOH (зичиаш 1,335
г/мл) кадом ҳаҷми гидроген (ш.м.) хориҷ мешавад?
11-19. Ҳаҷми гидрогенеро (ш.м.), ки дар натиҷаи таъсири мутақобилаи 39 г руҳ бо 200 мл
маҳлули 30%-и КОН (зичиаш 1,288 г/мл) ҳосил шудааст, муайян кунед.
11-20. Дар шароити лабораторӣ гидрогенро ҳангоми реаксияҳои байни алюминий бо
кислотаи хлорид ва маҳлули ишқор ҳосил кардан мумкин аст. Дар натиҷаи ба миқдори
барзиёди ин маҳлулҳо таъсир кардани 13,5 г алюминий дар ҳар як реаксия чанд мол гидроген
ҳосил мешавад?
11-21. Ҳангоми таъсири миқдори барзиёди кислотаи хлорид ба 10 г хўлаи оҳан бо руҳ, ки
65% руҳ дорад, чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) гидроген хориҷ мешавад?
0
11-22. Дар натиҷаи таъсири об ба 35 г хўлаи натрий ва калий, ки 55,2% натрий дорад, чӣ
қадар ҳаҷм (ш.м.) гидроген хориҷ мешавад?
11-23. Ҳангоми таъсири миқдори барзиёди маҳлули сероби кислотаи сулфат ба 20 г хўлае,
ки 5,4% алюминий, 2,6% руҳ ва 92% магний дорад, чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) гидроген хориҷ
мегардад?
11-24. Ҳангоми ба 30 г омехтаи хокаҳои мис ва алюминий таъсир кардани миқдори
барзиёди маҳлули кислотаи хлорид 13,44 л гидроген (ш.м.) хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи
металлҳоро (бо фоиз) дар омехтаи аввала муайян кунед.
11-25. 10 г хўлаи мис ва алюминийро бо маҳлули гидроксиди натрий кор карда
баромаданд. Дар натиҷа гидрогени ҳаҷмаш 10,08 л (ш.м.) хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи мисро (бо
%) дар таркиби хўла муайян кунед.
11-26. Омехтаи хокаи магний ва руҳро бо маҳлули сероби кислотаи сулфат кор карда
баромаданд. Ҳаҷми гидрогени хориҷшуда ба 1,568 л (дар ш.м.) баробар аст. Ҳангоми кор
карда баромадани ҳамон миқдор омехта бо маҳлули ишқори калий 0,448 л газ (дар ш.м.) хориҷ
мешавад. Ҳиссаи массаи магний ва руҳро дар омехтаи аввала муайян кунед.
11-27. Омехтаи хокаҳои алюминий ва магнийро бо маҳлули кислотаи хлорид кор карда
баромаданд. Дар ин маврид гидрогени ҳаҷмаш 11,2 л (ш.м.) хориҷ шуд. Ҳангоми кор карда
баромадани ҳамон миқдор омехта бо маҳлули ишқори натрий 6,72 л гидроген (дар ш.м.) хориҷ
мешавад. Таркиби массавии омехтаи авваларо муайян кунед.
11-28. Ҳангоми кор карда баромадани намунаи омехтаи руҳ ва оҳан бо кислотаи
гидрогенхлорид 0,896 л гидроген ва ҳангоми таъсири маҳлули ишқор ба ҳамон миқдор
намунаи омехта 0,448 л гидроген хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи руҳро дар омехта муайян кунед.
11-29. Дар натиҷаи бо маҳлули ишқор кор карда баромадани 11,9 г омехтаи руҳ ва
алюминий 8,96 л гидроген хориҷ шуд. Таркиби омехтаро (бо масса) муайян кунед.
11-30. 14 г омехтаи иборат аз хокаҳои алюминий, руҳ ва магнийро бо маҳлули кислотаи
хлорид кор карда баромаданд. Дар натиҷа гидрогени ҳаҷмаш 10,08 л (ш.м.) хориҷ шуд.
Ҳангоми кор карда баромадани ҳамон миқдор омехта бо маҳлули NaOH 5,6 л гидроген (ш.м.)
хориҷ шуд. Таркиби омехтаи авваларо муайян кунед.
11-31. 1,76 г омехтаи хокаҳои оҳан, руҳ ва алюминийро бо маҳлули кислотаи
гидрогенхлорид кор карда баромаданд. Ҳаҷми гидрогени хориҷшуда ба 0,896 л баробар аст.
Дар натиҷаи бо маҳлули КОН кор карда баромадани ҳамон миқдор омехта 0,560 л гидроген
хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро (бо %) дар омехта муайян кунед.
11-32. Барои пурра барқарор кардани мис аз 40 г оксиди мис (II) чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.)
гидроген лозим аст?
11-33. Барои пурра барқарор кардани оҳан аз оксиди оҳан (III) 16,8 л гидроген (ш.м.) лозим
шуд. Массаи металли ҳосилшударо ҳисоб кунед.
11-34. Волфрами тозаро бо роҳи барқароркунӣ аз оксиди волфрам (VI) ҳосил мекунанд.
Барои ҳосил кардани 92 г волфрами тоза чӣ қадар ҳаҷм гидроген (дар ш.м.) лозим аст?
11-35. Барои ҳосил кардани 16 г молибден аз оксиди молибден (VI) бо гидроген чанд
грамм руҳи металлӣ ва маҳлули 20%-и кислотаи хлоридро гирифтан лозим аст?
11-36. Барои то металлҳо барқарор кардани 41,6 г омехтаи оксидҳои кадмий ва оҳан (III)
11,2 л (ш.м.) гидроген лозим шуд. Таркиби массавии оксидҳоро дар омехта муайян кунед.
11-37. Барои барқарор кардани магний ва мис аз 36 г омехтаи оксидҳои он 13,44 л гидроген
лозим шуд. Ҳиссаи массаи оксиди мис (II)-ро дар омехта муайян кунед.
11-38. Барои пурра барқарор кардани магний ва мис аз 48 г омехтаи оксидҳои онҳо, ки дар
нисбати молии 1:1 мавҷуд аст, чӣ қадар ҳаҷм гидроген (ш.м.) лозим аст?
11-39. Нисбати массавии оксидҳои магний ва мис (II) дар 72 г омехтаи онҳо ба 5:4 баробар
аст. Барои то металлҳо баркарор кардани онҳо кадом ҳаҷми гидроген (дар ш.м.) лозим
мегардад?
11-40. Газе, ки ҳангоми таъсири 13 г руҳ бо миқдори барзиёди кислотаи хлорид ҳосил
шудааст, аз 18,2 г оксиди мис (II)-и тафсон гузарониданд. Массаи омехтаи сахти ҳосилшударо
муайян кунед.
11-41. Гидрогене, ки ҳангоми таъсири мутақобилаи 12 г магний ва миқдори барзиёди
маҳлули кислотаи сулфат ҳосил шудааст, аз қабати 40 г оксиди кадмийи тафсон гузарониданд.
Таркиби массаи омехтаи сахти ҳосилшуда чӣ гуна аст?
11-42. Газе, ки ҳангоми таъсири мутақобилаи гидриди натрий бо об ҳосил карда шудааст,
аз сатҳи оксиди мис (II)-и тафсон гузарониданд. Массаи моддаи сахт 4 г кам шуд. Массаи
гидриди натрийи истифодашударо муайян кунед.
11-43. Газе, ки дар натиҷаи таҷзияи гидриди калсий бо об ҳосил шудааст, аз сатҳи оксиди
сурб (II)-и тафсон гузаронида шуд. Дар ин маврид массаи моддаи сахт 8 г кам шуд. Массаи
гидриди металли дар об таҷзияшуда ва массаи металли ҳосилшударо муайян кунед.
11-44. Кадом массаи руҳ ва ҳаҷми маҳлули 20%-и кислотаи хлорид (зичиаш 1,095 г/мл)
бояд гирифт, то ки гидрогени дар ин маврид хориҷшуда барои пурра барқарор кардани оҳан аз
16 г оксиди оҳан (III) кифоя бошад.
11-45. Гидрогенро аз сатҳи оксиди мис (II)-и тафсон гузарониданд. Муайян кунед, ки барои
ба даст омадани 16 г мис кадом массаи магний ва ҳаҷми маҳлули 20%-и кислотаи сулфат
(зичиаш 1,339 г/мл) бояд гирифт?
11-46. Ҳангоми кор карда баромадани 9,48 г оксиди сурб (II) бо гидроген 0,54 г об ҳосил
шуд. Массаи оксиди барқароршуда ва массаи боқимондаи сахтро муайян кунед.
Боби 12. Галогенҳо ва пайвастаҳои он.
12-1. Кадоме аз моддаҳои зерин ба галогенҳо мансуб аст: O2, F2, Cl2, N2, Br2, O3, I2, P4, At,
S6 .
12-2. Кадоме аз галогенҳо бо роҳи сунъӣ ҳосил карда шуда, дар табиат вонамехурад?
12-3. Кадом галогенҳо дар шароити мўътадил газ мебошанд?
12-4. Ҳолати агрегатии бром ва йод дар шароити мўътадил чӣ гуна аст?
12-5. Формулаи электронии галогенҳоро дар ҳолати озод нишон диҳед.
12-6. Формулаи электронии хлорро дар ҳолати дараҷаи оксидшавии -1, +1, +3, +5 ва +7
тартиб диҳед.
12-7. Дар қабати берунаи иони Br- чанд электрон мавҷуд аст?
12-8. Иони I- чанд қабати электронӣ дорад?
12-9. Кадом галоген аз ҳама ғайриметалли фаъол ба ҳисоб меравад?
12-10. Фторро ҳангоми электролизи гудохтаи фториди металлҳо ҳосил мекунанд.
Муодилаи реаксияи электролизи фториди калсийро тартиб диҳед.
12-11. Хлорро дар шароити лабораторӣ ҳангоми таъсири оксидкунандаҳо ба кислотаи
хлорид ҳосил мекунанд. Муодилаҳои реаксияҳои байни: а) PbO2; б) MnO2 ; в) KMnO4 ; г)
K2Cr2O7; д) KClO3 ва кислотаи хлоридро тартиб дода, онҳоро аз рўи усули баланси электронӣ
баробар кунед.
12-12. Хлорро дар саноат ҳангоми электролизи гудохта ва маҳлули обии хлориди натрий
ҳосил мекунанд. Муодилаҳои реаксияҳои электролизро тартиб дода, маҳсулотҳои
ҳосилшударо нишон диҳед.
12-13. Бром ва йодро дар шароити лабораторӣ ҳангоми оксид кардани НBr, HI ва ё
намакҳои онҳо ҳосил кардан мумкин аст. Муодилаҳои реаксиҳои дар зер овардашуда, ки ба
ҳосилшавии бром ё йод оварда мерасонад, тартиб дода, онҳоро бо усули баланси электронӣ
баробар кунед:
а) KBr + K2Cr2O7 + H2SO4 =
б) HBr + KMnO4 + H2SO4 =
в) KBr + KBrO3 + HCl =
г) HI + K2Cr2O7 + H2SO4 =
д) KI + KMnO4 + H2SO4 =
е) KI + KIO3 + HCl =
ё) MnO2 + KBr + H2SO4 =
ж) MnO2 + KI + H2SO4 =
12-14. Барои ҳосилкунии бром дар саноат бештар реаксияи ҷойгирӣ истифода бурда
мешавад. Ҳангоми реаксияи ҷойгирии бромиди калий ва хлор кадом моддаҳо ҳосил мешаванд.
Муодилаи реаксияро нависед.
12-15. Ашёи асосии истеҳсоли саноатии йод - обсабзҳо ё карами баҳрӣ мебошад.
Муодилаҳои реаксияҳои ҳосилкунии йод чунин аст:
а) NaI + MnO2 + H2SO4 = I2 + NaHSO4 + MnSO4 + H2O
б) NaI + NaNO2 + H2SO4 = I2 + Na2SO4 + NO + H2O
Ин муодилаҳои реаксияҳоро аз рўи баланси электронӣ баробар карда, суммаи
коэффисиентҳои онҳоро нишон диҳед.
12-16. Муодилаҳои реаксияҳои табдилоти зеринро нависед:
Cl2→KCl→HCl→FeCl2→FeCl3→NaCl→Cl2→FeCl3
12-17. Муодилаҳои реаксияҳои табдилоти зеринро тартиб диҳед:
Cl2
3
1
2
NaCl
4
5
6
HCl
7
8
AgCl
12-18. Муодилаҳои реаксияҳоро аз рўи схемаҳои зерин, ки ба усулҳои ҳосилкунӣ ва
хосиятҳои химиявии галогенҳо тааллуқ дорад, тартиб диҳед:
A
3
2
1
KCl
4
1
NaBr
A
B
1
KI
HI
4
6
5
3
2
HBr
4
6
A
3
2
HCl
5
A
A
6
A
B
5
B
а)
в)
б)
Ба назар гиред, ки ба ҳар як рақам муодилаҳои реаксияҳои гуногун мувофиқат мекунанд.
Моддаҳои номаълумро дар ҳар як табдилот муайян кунед.
12-19. Мувофиқи табдилоти зерин: NaBr→Br2→HBr→CuBr2→AgBr аз 103 г бромиди
натрий, ки 20% ғаш дорад, аз рўи масса чӣ қадар бромиди нуқра ҳосил кардан мумкин аст?
12-20. Барои ҳосил шудани 70,5 г йодиди нуқра аз рўи табдилоти зерин: СаCl2→
Cl2→I2→АlI3→AgI чанд грамм хлориди калсий гирифтан лозим аст?
12-21. Муодилаҳои реаксияҳоеро, ки ба схемаи зерин мувофиқат менамояд, тартиб диҳед
(ба ҳар як тирча як реаксия хос аст):
1
Cl2
Ca(ClO3 )2
2
4
3
KClO3
HClO3
9
5
Ca(ClO)2
12
10
CaCl2
11
8
6
KCl
HCl
7
12-22. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи раванди табдилоти зерин нависед:
MnO2
HCl
t
Ca(OH)2
o
(газ) 0 C
А
Б
HCl
А
KI
В
KOH
t
Г
AgNO3
Д
t
(тагшин)
Моддаҳои А, Б, В, Г, Д-ро муайян кунед.
12-23. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро аз рўи схемаи зерин нависед:
KMnO4
HCl
KOH
o
(газ) 100 C
А
Б
400oC
В
800oC
Г
H2O
(эл - з)
Д+ Е
Ж
Моддаҳои А, Б, В, Г, Д, Е ва Ж-ро муайян кунед.
12-24. Муодилаҳои реаксияҳои табдилоти зеринро тартиб диҳед:
Ba(ClO3)2
↑
NaBr→NaCl→Cl2→KClO3→KCl
↓
Sr(ClO)2
12-25. Хлори табиӣ аз ду изотопҳо иборат аст: 35Cl ва 37Cl. Массаи атомии нисбии миёнаи
атоми хлор ба 35,5 баробар аст. Таркиби изотопҳои хлори табииро бо фоиз ҳисоб кунед.
12-26. Ҳангоми таъсири 3,16 г перманганати калий ба миқдори барзиёди кислотаи хлорид чӣ
қадар ҳаҷм газ хориҷ мешавад?
12-27. Ҳаҷми хлоре, ки ҳангоми таъсири мутақобилаи 5,88 г дихромати калий бо 50 мл
маҳлули 30%-и НCl (зичиаш 1,149 г/см3) ҳосил шудааст, муайян кунед.
12-28. Барои ҳосил шудани 896 мл хлор (ш.м.) кадом массаи оксиди манган (IV) ва ҳаҷми
маҳлули 28%-и НCl (зичиаш 1,139 г/мл) зарур аст?
12-29. Кадом массаи хлорати калий бо миқдори барзиёди кислотаи хлорид ба реаксия дохил
шудааст, агар хлори дар ин маврид хориҷшуда 38,1 г йодро аз маҳлули йодиди калий фишурда
бароварда бошад.
12-30. Кадом ҳаҷми маҳлули 32%-и НCl (зичиаш 1,17 г/мл) бо PbO2 ба реаксия дохил
шудааст, агар маълум бошад, ки гази дар ин маврид хориҷшуда 16 г бромро аз маҳлули
бромиди натрий фишурда баровардааст.
12-31. Барои пурра фишурда баровардани бром аз 200 г маҳлули 15,45%-и бромиди натрий
чӣ қадар ҳаҷм хлор (ш.м.) лозим аст?
12-32. Ҳангоми аз 300 г маҳлули 15%-и йодиди калий гузаронидани 2,24 л (ш.м.) хлор кадом
массаи йод ҷудо мешавад?
12-33. Газе, ки ҳангоми таъсири мутақобилаи 18,96 г перманганати калий бо миқдори
барзиёди кислотаи хлорид ҳосил шудааст, аз 228,7 г маҳлули 20%-и гарми гидроксиди калий
гузарониданд. Ҳиссаи массаи намакҳоро (бо фоиз) дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
12-34. Маҳлуле, ки 66,6 г хлориди калсий дорад, электролиз карданд. Ҳамаи гази дар анод
ҷудошударо аз 404,42 мл маҳлули гарми 12%-и NaOH (зичиаш 1,131 г/мл) гузарониданд.
Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлул (бо %) ҳисоб кунед.
12-35. 1000 кг маҳлули 23,4%-и намаки оширо электролиз карданд. Газҳои дар электродҳои
инертӣ ҷудошударо барои синтези гидрогенхлорид истифода бурданд. Гидрогенхлориди
ҳосилшударо дар 254 л об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи хлоридро дар маҳлули
ҳосилшуда муайян кунед.
12-36. Массаи йоде, ки ҳангоми таъсири мутақобилаи 395 мл маҳлули 15%-и йодиди калий
(зичиаш 1,121 г/мл) бо миқдори барзиёди маҳлули бо кислотаи сулфат турш гардонидашудаи
перманганати калий ҳосил шудааст, ҳисоб кунед.
12-37. Барои пурра ҷудо кардани йод аз 166 г маҳлули 10%-и йодиди калий, ки бо маҳлули
кислотаи сулфат турш гардонида шудааст, чанд грамм нитрити калий лозим аст?
12-38. Кадом массаи MnO2 бо маҳлули KBr дар иштироки маҳлули кислотаи сулфат ба
реаксия дохил шудааст, агар броми дар ин маврид хориҷшуда 25,4 г йодро аз маҳлули йодиди
калий фишурда бароварда бошад.
12-39. Барои ҳосил шудани 24 г бром кадом массаҳои бромиди калий ва дихромати калий
дар иштироки кислотаи сулфати консентронида ба реаксия дохил шуданаш лозим аст?
12-40. 22,6 г омехтаи перманганати калий ва дихромати калийро ба миқдори барзиёди
кислотаи хлорид таъсир карданд. Гази дар ин маврид хориҷшуда 69,85 г йодро аз маҳлули
йодиди калий фишурда баровард. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
12-41. Ҳангоми таъсири кислотаи сулфати консентронида ба 14,9 г хлориди калий чӣ қадар
ҳаҷм гидрогенхлорид (ш.м.) ҳосил мешавад?
12-42. Гидрогенхлориде, ки дар натиҷаи таъсири мутақобилаи миқдори барзиёди кислотаи
сулфат ба 130 г намаки ошӣ, ки 10% ғаш дорад, ҳосил шудааст, дар 177 мл об ҳал карданд.
Ҳиссаи массаи кислотаи хлоридро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
12-43. Гидрогенхлориде, ки ҳангоми таъсири мутақобилаи хлориди натрий ва кислотаи
сулфат ҳосил шудааст, аз маҳлули нитрати нуқра гузарониданд. Дар ин маврид 28,7 г таҳшин
ҳосил шуд. Ҳаҷми маҳлули 80%-и кислотаи сулфат (зичиаш 1,75 г/мл) ва массаи хлориди
натрийи ба реаксия дохилшударо муайян кунед.
12-44. Барои нейтрализатсияи 300 г маҳлуле, ки омехтаи кислотаҳои фторид ва хлорид
дорад, 392 г маҳлули 3%-и КОН лозим шуд. Ба маҳлуле, ки баъд аз реаксияи нейтрализатсия
ҳосил шудааст, миқдори барзиёди нитрати нуқра илова намуданд. Дар ин маврид 8,61 г таҳшин
ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи кислотаҳоро дар маҳлули аввала муайян кунед.
12-45. 400 г маҳлуле, ки омехтаи хлориди натрий ва фториди натрий дорад, ба ду ҳиссаи
баробар ҷудо карда, ба як қисми маҳлул миқдори барзиёди маҳлули нитрати нуқра илова
намуданд, ки дар ин маврид 11,48 г таҳшин ҳосил шуд. Ба қисми дигари маҳлул миқдори
барзиёди маҳлули нитрати калсий илова намуданд, ки дар ин маврид 3,9 г таҳшин ҳосил гардид.
Ҳиссаи массаи намакҳоро дар маҳлули аввала муайян кунед.
12-46. 15,2 г омехтаи бромиди натрий, хлориди натрий ва фториди натрийро дар об ҳал
карданд. Ба маҳлули ҳосилшуда миқдори барзиёди хлориди магний илова намуданд. Таҳшини
ҳосилшуда, ки массаи он ба 3,1 г баробар аст, ҷудо намуда, ба маҳлули боқимонда миқдори
барзиёди нитрати нуқра илова намуданд. Дар ин маврид 23,75 г таҳшин ҳосил шуд. Таркиби
омехтаи авваларо муайян кунед.
12-47. 7,52 г омехтаи фториди натрий ва йодиди калийро дар об ҳал карданд. Ба маҳлули
ҳосилшуда миқдори барзиёди нитрати сурб (II) илова намуданд. Дар ин маврид 16,86 г таҳшин
ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб кунед.
12-48. 9,1 г омехтаи бромиди натрий ва йодиди калийро дар об ҳал карданд. Хангоми ба
маҳлули ҳосилшуда илова намудани миқдори барзиёди нитрати нуқра 14,57 г таҳшин ҳосил
мешавад. Таркиби массавии намакҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
12-49. Гидрогенхлориде, ки аз 18 г хлориди натрийи техникӣ ҳосил шудааст, барои ҳосил
кардани кислотаи хлориди консентронида истифода бурданд. Ҳамаи кислотаи ҳосилшударо ба
миқдори барзиёди перманганати калий таъсир карданд. Дар ин маврид гази ҳаҷмаш 2,1 л (ш.м.)
хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи NaCl-ро дар хлориди натрийи техникӣ муайян кунед.
12-50. Ҳамаи гидрогенхлоридие, ки ҳангоми таъсири мутақобилаи 33 г хлориди калийи
техникӣ бо миқдори барзиёди кислотаи сулфати консентронида ҳосил шудааст, дар 25,4 г об ҳал
карданд. Ба маҳлули кислотаи ҳосилшуда миқдори барзиёди оксиди манган (IV) илова намуда,
маҳлулро гарм намуданд. Ҳаҷми гази дар ин маврид хориҷшудаба 2,24 л (ш.м.) баробар аст.
Ҳиссаи массаи КCl-ро дар хлориди калийи техникӣ ва ҳиссаи массаи НCl-ро ҳангоми дар об ҳал
кардани гидрогенхлорид муайянн кунед.
12-51. 6,83 г омехтаи KNO3, KI ва КCl-ро дар об ҳал карда, бо хлороб кор карда баромаданд.
Дар натиҷа 2,54 г йод ҷудо шуд. Ҳангоми бо маҳлули нитрати нуқра кор карда баромадани
ҳамон миқдор маҳлул 7,57 г таҳшин ҳосил шуд. Таркиби омехтаи авваларо муайян кунед.
12-52. Аз маҳлуле, ки дар он 8,74 г омехтаи NaNO3, NaCl ва NaI мавчуд аст, гази хлорро
гузарониданд. Дар натиҷа 5,08 г йод ҳосил шуд. Чунин маҳлулро бо миқдори барзиёди маҳлули
AgNO3 кор карда баромаданд. Дар ин маврид 10,44 г таҳшин ҳосил шуд. Таркиби омехтаи
авваларо муайян кунед.
12-53. Дар се найчашиша маҳлулҳои нитрати нуқра, хлорати калий ва дихромати калий
мавҷуд аст. Ҳангоми ба ҳар се найчашиша таъсир кардани як реактив дар найчашишаи якум
14,35 г таҳшин ҳосил шуда, дар найчашишаҳои дуюм ва сеюм 6,72 литрӣ гази хлор (ш.м.) хориҷ
шуд. Формулаи реактиви истифода бурдашуда ва массаи намакҳоро дар найчашишаҳо муайян
кунед.
12-54. Дар чор найчашиша маҳлулҳои AgNO3, Na2CO3, KMnO4 ва K2Cr2O7 мавҷуд аст. Дар
натиҷаи ба найчашишаҳо таъсир намудани маҳлули як реактив дар найчашишаи якум 5,74 г
таҳшин ҳосил шуда, дар найчашишаҳои дуюм, сеюм, чорум 2,24 литрӣ газ (ш.м.) хориҷ шуд.
Реактиви истифодашуда ва массаи намакҳои дар найчашишаҳо мавҷудбударо муайян кунед.
12-55. Моддаи газмонанде, ки ҳангоми реаксияи байни NaCl ва H2SO4-и консентронида
ҳосил шудааст, пурра бо дихромати калий ба реаксия дохил шуд. Кадом массаҳои хлориди
натрий ва дихромати калийро бояд гирифт, то ки гази хориҷшуда барои пурра ба 5,6 г оҳан ба
реаксия дохил шудан кифоя бошад?
12-56. Гидрогенхлориде, ки ҳангоми таъсири мутақобилаи хлориди калий ва кислотаи
сулфати консентронида ҳосил шудааст, ба миқдори барзиёди перманганати калий таъсир
карданд. Массаҳои хлориди калий ва перманганати калийи гирифташударо муайян кунед, агар
гази дар ин маврид хориҷшуда бо 5,4 г алюминий ба реаксия дохил шуда бошад.
12-57. Омехтаи ду газ дар зарфи маҳкам ба реаксия дохил шуд. Маҳсулоти ҳосилшударо дар
94 мл об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи ҳосилшударо муайян кунед, агар гази якум
ҳангоми таъсири мутақобилаи 32,5 г руҳ бо 120,45 мл маҳлули 20%-и НCl (зичиаш 1,100 г/мл)
ва гази дуюм ҳангоми таъсири миқдори барзиёди НCl ба 22,95 г KMnO4 ҳосил шуда бошад.
12-58. Ҳамаи гидрогенхлориде, ки ҳангоми таъсири миқдори барзиёди кислотаи сулфат ва
хлориди натрий ҳосил шудааст, дар 135,4 мл об ҳал карда шуд. Ҳиссаи массаи
гидрогенхлоридро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед, агар баромади он дар реаксия 75%-ро
ташкил дихад.
12-59. Ҳангоми таъсири миқдори барзиёди нитрати нуқра ба омехтаи хлорид ва бромиди
натрий 23,75 г таҳшин ҳосил шуда, дар натиҷаи аз чунин миқдор омехта гузаронидани миқдори
барзиёди хлор 4 г бром ҳосил мешавад. Массаи омехтаи авваларо муайян кунед.
12-60. Дар лаборатория калсий, об, оксиди манган (IV), хлориди натрий ва маҳлули 70%-и
кислотаи сулфат (зичиаш 1,6 г/мл) мавҷуд аст. Барои ҳосил кардани 508 г оҳаки хлордор кадом
массаҳои Са, Н2О, MnO2, NaCl ва ҳаҷми маҳлули Н2SO4-ро гирифтан лозим аст.
12-61. Барои ҳосил кардани 127 г оҳаки хлордор чанд граммӣ моддаҳои СаО, Н2О, КMnO4,
КCl ва маҳлули 80%-и Н2SO4 гирифтан лозим аст?
12-62. Ҳамаи хлоре, ки ҳангоми электролизи 468 кг маҳлули 50%-и маҳлули хлориди натрий
ҳосил шудааст, барои ҳосил кардани оҳаки хлордор истифода бурданд. Массаи оҳаки хлордори
ҳосилшударо муайян кунед, агар баромади маҳсули реаксия 75%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ
ташкил диҳад.
12-63. Ҳангоми то 4000С тафсонидани 98 г намаки Бертолле бе иштироки катализатор кадом
массаи хлориди калий ҳосил мешавад?
12-64. Ҳангоми то 8000С тафсонидани намаки перхлорати калий 17,92 л (ш.м.) газ хориҷ
шуд. Массаи намаки таҷзияшударо муайян кунед.
12-65. Ҳангоми бе иштироки катализатор тафсонидани омехтаи KClO3 ва MgCO3 55 г
боқимондаи сахт ҳосил шуд. Боқимондаи сахтро дар об ҳал карда, моддаи ҳалнашударо ҷудо
карда, ба маҳлул миқдори барзиёди маҳлули AgNO3 илова карданд. Дар ин маврид 14,35 г
таҳшин ҳосил шуд. Массаи намакҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
12-66. Ҳангоми дар иштироки MnO2 тафсонидани 70 г омехтаи хлорати калий ва хлориди
калий 16,8 л газ (ш.м.) хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи намакҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
12-67. Ҳангоми дар иштироки катализатор тафсонидани 63,9 г омехтаи намакҳои KClO3 ва
KCl 29,8 г боқимондаи сахт ҳосил шуд. Агар ҳамон миқдор омехтаи намакҳоро дар об ҳал
карда, миқдори барзиёди нитрати нуқра илова кунем, 28,7 г таҳшин ҳосил мешавад. Массаи
намакҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
12-68. Ҳангоми гарм кардани намаки Бертолле қисме аз он бо ҳосилшавии оксиген ва қисме
дигаре аз он бо ҳосилшавии KClO4 ва KCl таҷзия шуд. Таркиб ва массаи боқимондаро муайян
кунед, агар ҳангоми гармкунии 147 г KClO3 13,44 л газ (ш.м.) хориҷ шуда бошад.
12-69. Барои дар иштироки кислотаи сулфат оксид кардани маҳлуле, ки дар он 72,96 г
сулфати оҳан (II) мавчуд аст, чӣ қадар ҳаҷм маҳлули 7%-и KClO3 (зичиаш 1,05 г/см3) лозим аст?
12-70. Аз 600 г маҳлули 30%-и йодиди натрий миқдори барзиёди ҷараёни хлорро
гузарониданд. Дар ин маврид 129,54 г йод ҷудо шуд. Баромади маҳсули реаксияро (бо %)
муайян кунед.
12-71. Газе, ки ҳангоми таъсири мутақобилаи 31 г омехтаи оксиди сурб (IV) ва оксиди
манган (IV) бо кислотаи хлорид ҳосил шудааст, аз маҳлули бромиди калий гузарониданд. Дар
натиҷа 10,19 мл бром (зичиаш 3,14 г/мл) ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи оксидҳоро дар омехта
муайян кунед.
12-72. 26,1 г омехтаи перхлоратҳои натрий ва калийро тафсониданд. Дар ин маврид 11.2 л
газ (ш.м.) хориҷ шуд, ки 80%-и баромади маҳсули реаксияро ташкил медиҳад. Таркиби омехтаи
авваларо муайян кунед.
12-73. 8 л (ш.м.) омехтаи гидроген ва гидрогенхлоридро аз миқдори барзиёди маҳлули
нитрати нуқра гузарониданд. Дар ин маврид 28,7 г таҳшин ҳосил шуд. Ҳиссаи ҳаҷми гидроген
ва гидрогенхлоридро (бо %) дар омехтаи аввала муайян кунед.
12-74. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро аз рўи табдилоти зерин тартиб дода, шароити
гузариши реаксияҳоро нишон диҳед. Моддаҳои А - Е-ро муайян кунед.
А
O3
K
2
Б
CO2
3
HCl
В
4
Г
KI, H 2O
1
F
KOH
5
Д
AgNO3
6
E
12-75. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб дода,
моддаҳои номаълуми А – Д-ро муайян кунед.
А
HCl
Б
H2SO4
В
Cl2
KMnO4
HCl
KOH, t
FeCl3
Д
Г
F
12-76. Ҳамон миқдор ва ҳамон металли якхела бо 0,8 г оксиген ва 8 г галоген ба реаксия
дохил мешавад. Ин кадом галоген аст?
12-77. Миқдори якхелаи металли номаълум бо 0,2 г гидроген ва 7,1 г галоген ба реаксия
дохил мешавад. Галоген ва металли номаълумро муайян кунед, агар маълум бошад, ки 0,1 мол
галоген бо миқдори барзиёди металл таъсир карда, 9,5 г намаки дувалентаро хосил мекунад.
Боби 13. Зергурўҳи оксиген.
13-1. Кадоме аз элементҳои зерин ба зергурўҳи оксиген мансуб аст: О, Са, Н, S, Ba, Se, Te,
U, C, Po, Si.
13-2. Кадоме аз элементи зергурўҳи оксиген элементи радиоактивӣ мебошад.
13-3. Формулаи электронии элементҳои зергурўҳи оксигенро нишон диҳед.
13-4. Формулаи электронии сулфурро дар ҳолати дараҷаи оксидшавии -2, +4, +6 тартиб
диҳед.
13-5. Сохти электронии ионии Se-2 ва Te-2-ро тартиб диҳед.
13-6. Дар пайвастагиҳои оксигенӣ сулфур, селен, теллур дараҷаи оксидшавии +4 ва +6 зоҳир
мекунад. Формулаи оксидҳо ва кислотаҳои ин элементҳоро нависед.
13-7. Ҳиссаи массаи оксиген, сулфур, селен ва теллурро дар пайвастагиҳои гидрогении онҳо
ҳисоб кунед.
13-8. Оксигенро дар шароити лабораторӣ ҳангоми таҷзияи намакҳои: а) KMnO4; б) KClO3; в)
K2Cr2O7; г) NaNO3; д) KNO3 ҳосил кардан мумкин аст. Муодилаҳои реаксияҳои таҷзияи
намакҳоро тартиб диҳед ва шароити гузариши онҳоро нишон диҳед.
13-9. Оксигенро дар лаборатория ҳангоми таҷзияи оксидҳои: а) HgO б) Ag2O в) Pb3O4 ва
пероксидҳои: г) Н2О2; д) ВаО2 ҳосил кардан мумкин аст. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро
тартиб диҳед.
13-10. Оксигенро дар саноат аз кадоме ашёҳои додашуда ҳосил мекунанд: пирит, ҳаво, об,
намакҳои оксигендор, кислотаҳои оксигендор.
13-11. Сулфурро бештар ҳангоми қисман оксидшавии гидрогенсулфид, ҳангоми бо карбон
барқароркунии оксиди сулфур (IV) ва ҳангоми реаксияи реаксияи байни гидрогенсулфид бо
оксиди сулфур (IV) ҳосил мекунанд. Муодилаҳои реаксияҳои ҳосилшавии сулфурро нависед.
13-12. Селен ва теллурро ҳангоми ба оксидҳои селен (IV) ва теллур (IV) дар муҳити обӣ
таъсир кардани оксиди сулфур (IV) барқарор мекунанд. Муодилаи реаксияҳои ҳосилшавии
селен ва теллурро тартиб диҳед.
13-13. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро аз рўи схемаи зерин нависед:
1
S
FeS
2
H2S
3
4
SO2
13-14. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи схемаи зерин нависед:
1
S
2
3
SO2
H2S
4
ZnS
13-15. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед:
S
H2SO4
H2S
SO2
13-16. Мувофиқи табдилоти зерин аз 5 мол оксиди сулфур (IV) чанд грамм сулфати натрий
ҳосил кардан мумкин аст:
SO2→Na2SO3→NaHSO3→Na2SO3→Na2SO4
13-17. Мувофиқи табдилоти зерин аз 160 г сулфур кадом массаи оксиди сулфур (IV) ҳосил
мешавад, агар баромади маҳсули реаксия дар ҳар як зинаҳои ҳосилшавии оксиди сулфур (IV)
80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад:
S→CuS→SO2→Na2SO3→CaSO3→SO2→ SO3→H2SO4→SO2
13-18. Мувофиқи табдилоти зерин: ZnS→SO2→SO3→H2SO4 аз 485 г сулфиди руҳ кадом
ҳаҷми маҳлули 70%-и кислотаи сулфат (зичиаш 1,6 г/мл) ҳосил мешавад, агар баромади
маҳсули реаксия дар ҳар як зина 80%-ро ташкил диҳад?
13-19. Ҳангоми электролизи об 64 г оксиген ҳосил карда шуд. Массаи оби таҷзияшударо
муайян кунед.
13-20. Ҳангоми таҷзияи 200 г маҳлули 17%-и пероксиди гидроген чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.)
оксиген хориҷ мешавад?
13-21. Барои ҳосил шудани 0,5 мол оксиген кадом массаи перманганати калийро гирифтан
лозим аст?
13-22. Ҳангоми таҷзия кардани 49 г намаки Бертолле дар иштироки оксиди манган (IV) чӣ
қадар ҳаҷм (ш.м.) оксиген ҳосил кардан мумкин аст?
13-23. Боқимондаеро, ки ҳангоми таҷзияи ҳароратии хлорати калий дар иштироки MnO2
ҳосил шудааст, дар об ҳал карданд. Ба маҳлули ҳосилшуда миқдори барзиёди маҳлули нитрати
нуқра илова карданд, дар ин маврид 71,75 г таҳшин ҳосил шуд. Муайян кунед, ки чӣ қадар ҳаҷм
оксиген (ш.м.) хориҷ шудааст?
13-24. Ҳангоми таҷзия кардани 29,8 г хлорати калий 3,36 л оксиген (ш.м.) ҳосил шуд.Массаи
намаки таҷзияшуда ва ҳиссаи массаи хлориди калийро баъди реаксия муаяйн кунед.
13-25. Ҳангоми дар иштироки MnО2 тафсонидани 50 г омехтаи хлорати калий ва хлориди
калий 6,72 л оксиген (ш.м.) хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи намакҳоро дар омехтаи аввала муайн
кунед.
13-26. Дар натиҷаи таҷзияи ҳароратии 22,9 г омехтаи хлорати натрий ва хлорати калий дар
иштироки катализатор 6,72 л оксиген (ш.м.) ҳосил карданд. Ҳиссаи массаи намакҳоро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
13-27. Ҳангоми тафсонидани 5,61 г омехтаи перманганати калий ва хлорати калий 896 мл
оксиген (ш.м.) ҳосил шуд. Массаи намакҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-28. Ҳангоми тафсонидани 33 г омехтаи NaClO2, NaClO4, NaCl 5,6 л оксиген (дар ш.м.)
ҳосил шуд. Ҳангоми дар об ҳал кардани ҳамон миқдори омехтаи аввала ва илова намудани
миқдори барзиёди маҳлули нитрати нуқра 28,7 г таҳшин ҳосил мешавад. Ҳиссаи массаи
намакҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-29. Барои бо оксиген пур намудани газометре, ки ғунҷоишаш 56 л аст, кадом миқдори
перманганати калийро таҷзия кардан лозим аст? (Ҳисобро барои шароити мўътадил ба назар
гиред).
13-30. Кадом массаи маҳлули 5%-и пероксиди гидроген ва перманганати калийи кристаллӣ
дар иштироки кислотаи сулфат ба реаксия дохил шудааст, агар дар ин маврид 5,6 л оксиген (дар
ш.м.) хориҷ шуда бошад?
13-31. Ба 200 г маҳлули 7,9%-и перманганати калий, ки бо маҳлули кислотаи сулфат турш
карда шудааст, 20 г пероксиди натрийро андохтанд. Дар ин маврид кадом газ ва чӣ қадар ҳаҷм
(ш.м.) хориҷ мешавад?
13-32. 20 л (ш.м.) омехтаи оксиген ва озонро аз маҳлули йодиди калий гузарониданд. Дар ин
маврид 63,5 г йод ҷудо шуд. Ҳиссаи ҳаҷми оксиген ва озонро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-33. Ҳангоми аз маҳлули йодиди калий гузаронидани 11,2 л омехтаи оксиген ва озон 50,8 г
йод ҷудо шуд. Ҳиссаи ҳаҷми озонро дар омехтаи аввала ва ҳаҷми оксигени аз маҳлул
хориҷшударо баъди реаксия муайян кунед.
13-34. Барои дар муҳити кислотагӣ оксид кардани йодиди натрий, ки дар 500 мл маҳлули 0,3
н. мавҷуд аст, кадом ҳаҷми ҳавое, ки 12% озон дорад (дар ш.м.) лозим аст?
13-35. Ҳангоми таҷзияи 4,9 г намак хлориди калий ва 1,344 л (ш.м.) оксиген хориҷ шуд.
Формулаи оддитарини пайвастаро муайян кунед.
13-36. Ҳангоми таҷзияи 18,1 г намак 0,2 мол оксиген ва хлориди натрий ҳосил шуд.
Формулаи молекулавии намаки таҷзияшударо муайян кунед.
13-37. Ҳангоми таъсири мутақобилаи 7,8 г пероксиди натрий ва 200 г маҳули 4,9%-и
кислотаи сулфат кадом массаи пероксиди гидроген ҳосил мешавад?
13-38. Ба 24,7 г омехтаи пероксиди натрий ва пероксиди барий миқдори барзиёди маҳлули
сероби кислотаи сулфат таъсир карданд. Массаи таҳшини ҳосилшуда ба 23,3 г баробар аст.
Массаи пероксиди гидрогени ҳосилшударо муайян кунед.
13-39. Ба маҳлули сери гидроксиди барий маҳлули 2,5%-и пероксиди гидроген илова
карданд. Дар натиҷа 8,45 г пероксиди барий ҳосил шуд. Массаи маҳлули пероксиди гидрогенро
муайян кунед.
13-40. Маҳлули 30%-и пероксиди гидрогенро пергидрол меноманд. Ҳиссаи массаи
пероксиди гидрогенро дар маҳлуле, ки ҳангоми ба 800 г маҳлули 3%-и Н2О2 илова кардани 400
г пергидрол ҳосил шудааст, муайян кунед.
13-41. Аз 400 г колчедани сулфуре, ки 40% ғаш дорад, чӣ қадар (аз рўи масса) оксиди
сулфур (IV) ҳосил кардан мумкин аст?
13-42. Аз 1 т колчедани оҳане, ки 60% FeS2 дорад, чанд килограмм кислотаи сулфат ҳосил
кардан мумкин аст?
13-43. Аз 800 кг колчедани оҳане, ки 45% FeS2 дорад, кадом массаи маҳлули 70%-и кислотаи
сулфат ҳосил кардан мумкин аст?
13-44. Аз 1 т омехтае, ки 45% FeS2 ва 55% FeS дорад, чӣ қадар (аз рўи масса) маҳлули 62,5%и кислотаи сулфат ҳосил кардан мумкин аст?
13-45. Аз 200 кг пирите, ки 16% ғаш дорад, чӣ қадар ҳаҷм маҳлули 80%-и кислотаи сулфат
(зичиаш 1,75 г/см3) ҳосил кардан мумкин аст?
13-46. Аз 50 кг пирити табиӣ 16,8 м3 (ш.м.) оксиди сулфур (IV) ҳосил карда шуд. Муайян
кунед, ки дар пирити табиӣ чанд фоиз FeS2 мавчуд аст?
13-47. Аз 85 кг пирити 23,8 м3 (ш.м.) оксиди сулфур (IV) ҳосил карда шуд. Ҳиссаи массаи
ғашро (бо %) дар пирит муайян кунед.
13-48. Аз 500 кг пирити табиие, ки 10% ғаш дорад, кадом массаи маҳлули 98%-и кислотаи
сулфат ҳосил кардан мумкин аст, агар баромади маҳсули реаксия дар ҳар як зинаи оксидшавӣ
80%-ро ташкил диҳад?
13-49. Аз 10 т колчедани оҳан 8 т маҳлули 98%-и кислотаи сулфат ҳосил карданд. Ҳиссаи
массаи FeS2-ро дар колчедани оҳан муайян кунед.
13-50. Аз 800 кг пирит 800 л маҳлули 49%-и кислотаи сулфат (зичиаш 1,36 г/мл) ҳосил карда
шуд. Ҳиссаи массаи ғашро дар пирит муайян кунед, агар баромади маҳсули реаксия дар зинаи
1-уми оксидшавӣ 85% ва дар зинаи 2-юми оксидшавӣ 80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ
ташкил диҳад.
13-51. Барои пухтани 5,4 т пирит, ки 70% FeS2 дорад, чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) ҳаво лозим аст?
13-52. 300 г маҳлули 75%-и H2SO4 ва 200 г маҳлули 25%-и H2SO4-ро омехта карданд. Ҳиссаи
масссаи кислотаи сулфатро дар маҳлули ҳосилшуда (бо %) дар маҳлули ҳосилшуда муайян
кунед.
13-53. Ба 200 мл маҳлули 96%-и Н2SО4 (зичиаш 1,84 г/мл) 100 мл маҳлули 41%-и Н2SО4
(зичиаш 1,1,32 г/мл) илова карданд. Ҳиссаи масссаи кислотаи сулфатро дар маҳлули ҳосилшуда
дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
13-54. Ҳиссаи масссаи кислотаи сулфатро дар маҳлуле, ки ҳангоми ба 150 мл маҳлули 60%-и
Н2SО4 (зичиаш 1,5 г/мл) илова кардани 765 мл об ҳосил шудааст, муайян кунед.
13-55. Ба 250 г маҳлули 40%-и кислотаи сулфат чӣ қадар об илова кунем, то ки маҳлули
25%-и он ҳосил гардад?
13-56. Барои ҳосил шудани маҳлули 25 фоиза ба 500 мл маҳлули 55 фоизаи кислотаи сулфат
(зичиаш 1,45 г/мл) чӣ қадар ҳаҷм об илова кардан зарур аст?
13-57. Дар 400 г маҳлули 75%-и кислотаи сулфат 100 г оксиди сулфур (VI)-ро ҳал карданд.
Ҳиссаи массаи кислотаи сулфатро дар маҳлули ҳосилшуда (бо %) муайян кунед.
13-58. Дар 500 мл маҳлули 72%-и Н2SО4 (зичиаш 1,64 г/см3) 742,64 г оксиди сулфур (VI)-ро
ҳал карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи сулфатро дар маҳлули ҳосилшуда (бо %) муайян кунед.
13-59. Дар 300 г маҳлули 95 фоизаи кислотаи сулфат чанд грамм оксиди сулфур (VI)-ро ҳал
кардан зарур аст, то ки маҳлули 97,5%-и Н2SО4 ҳосил гардад?
13-60. Кадом массаи оксиди сулфур (VI)-ро дар 400 г маҳлули 80%-и Н2SО4 ҳал кардан
лозим аст, то ки маҳлули 88,5%-и Н2SО4 ҳосил шавад?
13-61. Кадом массаи SО3-ро дар 300 г маҳлули 88%-и Н2SО4 ҳал кардан зарур аст, то ки
кислотаи сулфати 100%-и беоб ҳосил шавад?
13-62. Барои ҳосил кардани кислотаи 100%-и Н2SО4 дар 180 г маҳлули 96%-и кислотаи
сулфат чанд грамм SО3-ро ҳал кардан лозим аст?
13-63. Барои беоб гардонидани 50 г маҳлуле, ки 95,5% Н2SО4 дорад, кадом массаи SО3 лозим
аст?
13-64. Дар 200 г маҳлули 95,5% Н2SО4 кадом массаи оксиди сулфур (VI)-ро ҳал кардан зарур
аст, то ки маҳлули 20%-и олеум ҳосил гардад?
13-65. Барои ҳосил шудани маҳлули 25%-и олеум дар 4,5 т маҳлули 94%-и кислотаи сулфат
чӣ қадар (аз рўи масса) оксиди сулфур (VI)-ро ҳал кардан зарур аст?
13-66. Аз 1 т маъдане, ки 40% сулфур дорад, чӣ қадар массаи маҳлули 70%-и кислотаи
сулфат ҳосил кардан мумкин аст?
13-67. Аз 5 т пирите, ки 45% сулфур дорад, чӣ қадар аз рўи масса олеуми баландфоиза, ки
60% оксиди сулфур (VI)-и озод дорад, ҳосил кардан мумкин аст?
13-68. Барои ҳосил шудани маҳлули маҳлули 100%-и кислотаи сулфат ба 10 т маҳлули 30%и олеум чанд литр об илова кардан зарур аст? Дар ин маврид чанд тонна кислотаи сулфати беоб
ҳосил мешавад?
13-69. Ба 300 г маҳлули 20%-и олеум чӣ қадар об илова кунем, то ки маҳлули 50%-и
кислотаи сулфат ҳосил шавад?
13-70. Барои ҳосил шудани маҳлули маҳлули 80%-и кислотаи сулфат ба 100 кг маҳлули
40%-и олеум чанд литр об илова кардан зарур аст?
13-71. Ба 320 г маҳлули 25%-и олеум 102,5 мл об илова карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи
сулфатро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
13-72. Ба 300 г маҳлули 20%-и олеум 30 г об илова намуданд. Ҳиссаи массаи кислотаи
сулфатро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
13-73. Ба 200 г маҳлули 60 фоизаи олеум 100 г маҳлули 70%-и кислотаи сулфат илова
карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи сулфатро дар маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
13-74. Ба 400 г маҳлули 45 фоизаи олеум 100 г маҳлули 24,5%-и кислотаи сулфат илова
карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи сулфатро дар маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
13-75. Ба 300 г маҳлули 40 фоизаи олеум чанд грамм маҳлули 33%-и кислотаи сулфат илова
кардан лозим аст, то ки маҳлули 90%-и кислотаи сулфат ҳосил шуд.
13-76. Барои тайёр кардани 200 г маҳлули 20%-и кислотаи сулфат чӣ қадар массаи маҳлули
80%-и кислотаи сулфат ва об лозим аст?
13-77. Барои тайёр кардани 150 г маҳлули 30%-и кислотаи сулфат чӣ қадар ҳаҷм маҳлули
90%-и Н2SО4 (зичиаш 1,818 г/мл) ва об гирифтан лозим аст?
13-78. Барои тайёр кардани 500 мл маҳлули 8 фоизаи кислотаи сулфат (зичиаш 1,055 г/мл)
кадом ҳаҷми маҳлули 96%-и Н2SО4 (зичиаш 1,84 г/мл) ва об гирифтан лозим мегардад?
13-79. Барои тайёр кардани 250 мл маҳлули 0,2 мол/л кислотаи сулфат чанд милилитр
маҳлули 70%-и Н2SО4 (зичиаш 1,6 г/мл) гирифтан лозим аст?
13-80. Барои тайёр кардани 500 мл маҳлули 0,5 н. кислотаи сулфат чӣ қадар ҳаҷм маҳлули
50%-и Н2SО4 (зичиаш 1,4 г/мл) бояд гирифт?
13-81. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин нависед (ба ҳар як
тирча як муодилаи реаксия мувофиқ меояд):
1
S
H2S
2
4
3
Na2 S
Na2 S2O3
12
FeS
9
5
SO2
11
8
Na2SO4
10
6
7
Fe2(SO4)3
13-82. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро аз рўи чунин тағйирёбии дараҷаи оксидшавии
сулфур тартиб диҳед ва шароити гузариши реаксияҳоро нишон диҳед:
S-2→S0→S+4→S+6→S+4→S0→S-2
13-83. Моддаҳои номаълумро муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи
табдилоти зерин тартиб диҳед ва ба назар гиред, ки моддаи «А» инчунин ҳангоми таҷзияи
малахит ҳосил мешавад:
13-84. Ҳангоми сўхтани 22 г сулфиди металли дувалента оксиди металли севалента ва газе
хориҷ шуд, ки ҳангоми оксидонидани ин газ дар фишори баланд ва дар иштироки катализатори
Pt ё V2O5 моддае ҳосил шуд ва он модда бо об фаъолона пайваст шуда, 50 г маҳлули 98%-и
кислотаро ҳосил кард. Сулфиди металли номаълумро муайян кунед.
13-85. Ҳангоми дар иштироки ҳаво тафсонидани 38,8 г сулфиди металли дувалента газе
ҳосил шуд ва он маҳлуле, ки 50,8 г йод дорад, беранг намуд. Сулфиди металли дувалентаро
муайян кунед.
13-86. Ҳангоми сўхтани 96 г сулфиди металли дувалента газе хориҷ шуд ва ҳангоми таъсири
мутақобилаи ин газ бо гидрогенсулфид 96 г моддаи сахт ҳосил шуд. Кадом сулфиди металли
дувалента гирифта шудааст?
13-87. Газе, ки ҳангоми дар иштироки ҳаво гармкунии 63,9 г сулфиди металли дувалента
ҳосил шудааст, метавонад 960 г маҳлули 5%-и бромобро беранг гардонад. Сулфиди металли
дувалентаро муайян кунед.
13-88. Ҳангоми нопурра сўхтани гидрогенсулфиди ҳаҷмаш 5,6 л (дар ш.м.) чанд грамм
сулфур ҳосил мешавад?
13-89. Ҳангоми пурра сўхтани 5 мол гидрогенсулфид чӣ қадар ҳаҷм (дар ш.м.) оксиди
сулфур (IV) ҳосил мешавад?
13-90. Барои то ба оксиди сулфур (IV) сўхтани 34 г гидрогенсулфид чӣ қадар ҳаҷм ҳаво (дар
ш.м.) сарф мешавад?
13-91. Ҳангоми сўхтани гидрогенсулфид 16 г сулфур ва 16,8 л оксиди сулфур (IV) ҳосил
шуд. Ҳисоб кунед, ки дар ин маврид чӣ қадар ҳаҷм (дар ш.м.) гидрогенсулфид ва оксиген ба
реаксия дохил шудааст?
13-92. Ҳангоми таъсири мутақобилаи 35 л (ш.м.) гидрогенсулфид бо миқдори барзиёди
оксиди сулфур (IV) чанд грамм сулфур ҳосил кардан мумкин аст?
13-93. Дар натиҷаи таъсири миқдори барзиёди об ба моддае, ки ҳангоми гарм кардани
алюминий ва сулфур ҳосил шудааст, газ ҳосил шуд. Ҳангоми таъсири мутақобилаи гази
ҳосилшуда бо миқдори барзиёди оксиди сулфур (IV) 46,08 г таҳшин ҳосил шуд. Массаи
алюминий ва сулфури ба реаксия дохилшударо муайян кунед.
13-94. Кадоме аз сулфидҳои металлҳои зерин дар об таҷзия мешаванд: FeS, Fe2S3, CuS, Al2S3,
Cr2S3, K2S, MnS, СаS, HgS, СоS.
13-95. Кадоме аз сулфидҳои металлҳои зерин дар об ҳал мешаванд: FeS, Li2S, MgS, Na2S,
K2S, SrS, MnS, NiS, PbS, СdS.
13-96. Кадоме аз сулфидҳои металлҳои зерин дар об ҳал намешаванд, аммо дар маҳлули
кислотаи хлорид ва маҳлули сероби кислотаи сулфат ҳал мешаванд: MgS, FeS, CuS, ZnS, HgS,
MnS, CaS, PbS, NiS.
13-97. Кадоме аз сулфидҳои металлҳои зерин дар об, дар маҳлули кислотаи хлорид ва
маҳлули сероби кислотаи сулфат ҳал намешаванд: Na2S, K2S, MgS, FeS, NiS, CuS, HgS, PbS,
Al2S3, Cr2S3, SrS, Ag2S.
13-98. Дар натиҷаи таъсири миқдори барзиёди об ба 32,6 г омехтаи сулфиди алюминий ва
сулфиди оҳан (II) 6,72 л газ (дар ш.м.) хориҷ шуд. Таркиби омехтаи авваларо муайян кунед.
13-99. Ба 88 г омехтаи сулфиди хром (III) ва сулфиди мис (II) миқдори барзиёди об илова
карданд. Дар ин маврид 13,44 л газ (ш.м.) хориҷ шуд. Таркиби омехтаи ибтидоиро муайян
кунед.
13-100. Баъд аз таъсир намудани миқдори барзиёди об ба 50 г омехтаи сулфиди алюминий
ва сулфиди хром (III) 20,16 л газ (ш.м.) хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи намакҳоро дар омехтаи
аввала муайян кунед.
13-101. Ба 40 г омехтае, ки аз FeS, CuS ва Al2S3 иборат аст, миқдори барзиёди об илова
намуданд, дар ин маврид 5,376 л газ (ш.м.) хориҷ шуд. Ҳангоми таъсир кардани миқдори
барзиёди кислотаи хлорид ба ҳамон миқдор омехтаи сулфидҳо 7,616 л газ (ш.м.) хориҷ шуд.
Ҳиссаи массаи сулфидҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-102. Ба 26 г омехтаи сулфиди руҳ, сулфиди оҳан (II) ва сулфиди алюминий миқдори
барзиёди об илова намуданд. Дар ин маврид 3,36 л газ (ш.м.) хориҷ шуд. Ҳангоми бо кислотаи
хлорид кор карда баромадани ҳамон миқдор омехтаи аввала 7,84 л газ (ш.м.) хориҷ мешавад.
Таркиби массавии омехтаро муайян кунед.
13-103. Омехтаи сулфидҳои натрий, руҳ, оҳан (II)-ро бо об кор карда баромаданд. Дар ин
маврид қисме аз сулфидҳо ҳал нашуда монд. Баъд аз филтркунӣ ба филтрат миқдори барзиёди
маҳлули нитрати сурб (II) илова карданд, ки 9,6 г таҳшини сиёҳ ҳосил шуд. Боқимондаи
ҳалнашударо бо маҳлули сероби кислотаи сулфат кор карда баромаданд, дар ин маврид 10,08 л
газ хориҷ шуд. Баъд аз он ба маҳлули ҳосилшуда миқдори барзиёди гидроксиди натрий илова
карданд, ки дар ин маврид 22,5 г таҳшин ҳосил шуд. Таркиби массавии омехтаи авваларо
муайян кунед.
13-104. Омехтаи Cr2S3, K2S, MnS ва HgS-ро бо об кор карда баромаданд, ки гази ҳаҷмаш 6,72
л (ш.м.) хориҷ шуда, 52,6 г боқимондаи сахт боқӣ монд. Баъд аз филтронӣ ба филтрат миқдори
барзиёди маҳлули сулфати мис (II) илова карданд, ки дар натиҷа 9,6 г таҳшин ба вуҷуд омад.
Боқимондаи сахтро бо кислотаи хлорид кор карда баромаданд, ки дар ин маврид 2,24 л газ
(ш.м.) хориҷ шуд. Таркиби массавии омехтаи авваларо муайян кунед.
13-105. Кадоме аз металлҳои зерин: Cu, Na, Mg, Ca, Fe, Cr, Al, Pb, Ag, Hg бо маҳлули хунуки
кислотаи сулфати консентронида ба реаксия дохил намешаванд, аммо ҳангоми гармкунӣ ё
маҳлули гарми кислотаи сулфати консентронида ба реаксия дохил мешаванд?
13-106. Кадоме аз ғайриметаллҳои зерин: С, S, Р ҳангоми бо маҳлули кислотаи сулфати
консентронида таъсир намудан ба ҳосилшавии ду газ оварда мерасонад?
13-107. Ба 32 г мис 245 г маҳлули 80%-и кислотаи сулфатро таъсир карданд. Ҳаҷми гази дар
натиҷаи реаксия хориҷшударо (дар ш.м.) ҳисоб кунед. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлул (бо
фоиз) баъди реаксия муайян кунед.
13-108. Ҳангоми таъсири мутақобилаи омехтаи мис ва руҳ бо миқдори барзиёди маҳлули
сероби кислотаи сулфат 4,48 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Дар натиҷаи кор карда баромадани ҳамон
миқдор омехтаи аввала бо миқдори барзиёди маҳлули кислотаи сулфати консентронида 15,68 л
(ш.м.) газ хориҷ шуд. Массаи мис ва руҳро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-109. Ба 20 г омехтаи мис ва оҳан миқдори барзиёди маҳлули хунуки кислотаи сулфати
консентронида таъсир карданд. Дар ин маврид 5,6 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи
металлҳоро дар омехта муайян кунед.
13-110. Ба омехтаи мис ва оҳан миқдори барзиёди маҳлули хунуки кислотаи сулфати
консентронида таъсир карданд. Дар ин маврид 2,24 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳангоми кор карда
баромадани ҳамон миқдор омехтаи аввалаи металлҳо бо маҳлули гарми кислотаи сулфати
консентронида 8 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехта муайян кунед.
13-111. Ба омехтае, ки аз мис, оҳан ва алюминий иборат аст, маҳлули хунуки кислотаи
сулфати консентронида таъсир карданд. Дар ин маврид 4,48 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳангоми бо
маҳлули гарми кислотаи сулфати консентронида кор карда баромадани ҳамон миқдор омехтаи
металлҳо 34,72 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Дар натиҷаи бо маҳлули гидроксиди натрий кор карда
баромадани ҳамон қадар массаи омехтаи аввала 26,88 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи
металлҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-112. Ба 5 г омехтаи мис, нуқра ва хром миқдори барзиёди маҳлули хунуки кислотаи
сулфати консентронида таъсир карданд. Дар ин маврид 756 мл (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳангоми
бо маҳлули сероби кислотаи сулфат кор карда баромадани ҳамон миқдор омехтаи аввала 896 мл
(ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-113. Ба 10 г омехтаи мис, оҳан, хром ва алюминий миқдори барзиёди маҳлули хунуки
кислотаи сулфати консентронида таъсир карданд, ки дар натиҷа 1,12 л (ш.м.) газ хориҷ шуд.
Ҳангоми бо маҳлули гарми кислотаи сулфати консентронида кор карда баромадани ҳамон
миқдор омехтаи металлҳо 7,616 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Дар натиҷаи бо маҳлули гидроксиди
калий кор карда баромадани ҳамон қадар массаи омехтаи аввала 4,48 л (ш.м.) газ хориҷ шуд.
Ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-114. Омехтае, ки аз хокаҳои мис, магний ва алюминий иборат аст, миқдори барзиёди
маҳлули сероби кислотаи сулфат таъсир карданд, ки дар натиҷа 5,6 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Дар
мавриди бо маҳлули хунуки кислотаи сулфати консентронида кор карда баромадани ҳамон
миқдор хокаҳои металлҳо 3,255 л (ш.м.) газ хориҷ шуда, ҳангоми бо маҳлули гарми кислотаи
сулфати консентронида кор карда баромадани ҳамон қадар массаи омехтаи аввала 6,615 л (ш.м.)
газ ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-115. Газе, ки ҳангоми коркарди 8 г омехтаи карбон ва сулфур бо кислотаи сулфати
консентронида ҳосил шудааст, аз миқдори барзиёди маҳлули гидрогенсулфид гузарониданд, дар
натиҷа 105,6 г моддаи сахт ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи карбон ва сулфурро дар омехтаи аввала
ёбед.
13-116. Омехтае, ки аз карбон ва сулфур иборат аст, дар кислотаи сулфати консентронида
ҳал карданд, дар натиҷа 23,52 л омехтаи газҳо ҳосил шуд, ки ҳангоми аз маҳлули
гидрогенсулфид гузаронидан ҳаҷми омехта 16,8 л кам шуд. Ҳиссаи массаи карбон ва сулфурро
дар омехтаи аввала ёбед.
13-117. Ҳангоми аз миқдори барзиёди маҳлули гидрогенсулфид гузаронидани 16,8 л омехтаи
газҳое, ки дар натиҷаи таъсири мутақобилаи 7,5 г омехтаи карбон, сулфур ва фосфор бо
кислотаи сулфати консентронида ҳосил шудааст, 2,24 л газ ҷазб нашуда монд. Ҳиссаи массаи
карбон ва сулфур ва фосфорро дар омехтаи аввала ёбед.
13-118. 200 г маҳлулеро, ки 18,8 г омехтаи сулфидҳои натрий ва калий дорад, бо миқдори
барзиёди маҳлули нитрати сурб (II) кор карданд. Дар ин маврид 47,8 г тагшини сиёҳ ҳосил шуд.
Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлули аввала ҳисоб кунед.
13-119. Ба 250 г маҳлуле, ки аз 17 г омехтаи сулфидҳои литий ва натрий иборат аст, миқдори
барзиёди маҳлули сулфати мис (II) илова карданд. Дар ин маврид 28,8 г тагшин ҳосил шуд.
Ҳиссаи массаи сулфидҳоро дар маҳлули аввала муайян кунед.
13-120. 125 г маҳлулеро, ки аз 15,75 г омехтаи сулфидҳои натрий, барий, аммоний иборат
аст, бо миқдори барзиёди маҳлули нитрати нуқра кор карданд. Дар ин маврид 37,2 грамм
тагшин ҳосил шуд. Дар натиҷаи бо миқдори барзиёди маҳлули ишқори натрий ҳангоми
гармкунӣ кор карда баромадани ҳамон миқдор омехтаи аввала 2,24 л газ (ш.м.) хориҷ шуд.
Ҳиссаи массаи сулфидҳоро дар маҳлули аввала муайян кунед.
13-121. Ба 80 г омехтаи сулфиди руҳ, хлориди натрий ва карбонати калсий миқдори
барзиёди кислотаи хлорид таъсир карданд. Дар ин маврид 13,44 л (ш.м.) омехтаи газҳо ҳосил
шуд. Ҳангоми таъсири ин омехтаи газҳо бо миқдори барзиёди оксиди сулфур (IV) 19,2 г
моддаи сахт ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-122. Ба 20 г омехтаи сулфиди натрий, сулфати натрий ва карбонати натрий миқдори
барзиёди маҳлули кислотаи сулфат таъсир карданд. Дар натиҷа 4,48 л омехтаи газҳо ҳосил шуд.
Ҳангоми таъсири ин омехтаи газҳо бо миқдори барзиёди оксиди сулфур (IV) 4,8 г моддаи сахт
ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-123. Ба 40 г омехтаи сулфиди оҳан (II) ва сулфати калий миқдори барзиёди маҳлули
кислотаи хлорид таъсир карданд ва гази хориҷшударо аз миқдори барзиёди маҳлули нитрати
мис (II) гузарониданд, дар ин маврид 19,2 г тагшин ҳосил шуд. Таркиби омехтаро муайян кунед.
13-124. 41 г омехтаи сулфити натрий ва сулфати натрийро дар об ҳал карда, ба маҳлули
ҳосилшуда миқдори барзиёди маҳлули хлориди стронсий илова намуданд. Дар ин маврид 53,6 г
тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала ёбед.
13-125. 400 г маҳлуле, ки 88 г омехтаи сулфиди калий, сулфиди натрий ва сулфати натрий
дорад, ба ду ҳиссаи баробар тақсим карда, ба яке аз ҳиссаи маҳлул миқдори барзиёди маҳлули
хлориди барий илова намуданд. Массаи тагшини ҳосилшуда 23,3 граммро ташкил дод. Ба
ҳиссаи дигари маҳлул миқдори барзиёди хлориди магний илова намуданд. Дар ин маврид 16,8 г
тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлули аввала ҳисоб кунед.
13-126. 20 г омехтаи сулфиди натрий, сулфати натрий ва хлориди натрий мавҷуд аст.
Омехтаро дар об ҳал карданд. Ба як қисми маҳлули ҳосилшуда миқдори барзиёди маҳлули
сулфати мис (II) илова карданд, дар ин маврид 4,8 г тагшин ҳосил шуд. Ҳангоми ба қисми
дигари маҳлул илова кардани миқдори барзиёди маҳлули хлориди барий 4,66 г тагшин ҳосил
шуд. Ҳиссаи массаи намакҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-127. 60 г омехтаи сулфиди калий, сулфити калий ва сулфати калийро дар об ҳал карданд.
Ба маҳлули ҳосилшуда миқдори барзиёди маҳлули хлориди кобалт (II) илова карданд. Тагшини
ҳосилшударо, ки массаи он 36,9 граммро ташкил дод, ҷудо карда, ба филтрат (маҳлули
боқимонда) миқдори барзиёди маҳлули хлоиди барий илова карданд. Дар ин маврид 23,3 г
тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи намакҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-128. Ба 300 г маҳлуле, ки 41,7 г омехтаи сулфиди натрий, сулфити натрий ва сулфати
натрий дорад, миқдори барзиёди маҳлули нитрати никел (II) илова карданд. Дар ин маврид 23 г
тагшин ҳосил шуд. Баъд аз филтркунӣ ба филтрат миқдори барзиёди маҳлули нитрати сурб (II)
илова карданд, дар ин маврид 45,45 г тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи намакҳоро дар маҳлули
аввала ҳисоб кунед .
13-129. Ба 250 г маҳлуле, ки 39,5 г омехтаи бромиди натрий, йодиди натрий ва сулфати
натрий дорад, миқдори барзиёди маҳлули хлориди барий илова карданд. Дар ин маврид 23,3 г
тагшин ҳосил шуд. Тагшинро ҷудо карда, ба маҳлули боқимонда миқдори барзиёди маҳлули
нитрати нуқра илова карданд. Дар ин маврид 33.15 г тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи
намакҳоро дар маҳлули аввала ҳисоб кунед.
13-130. 40 г омехтае, ки аз сулфати натрий, нитрати аммоний ва карбонати натрий иборат
аст, миқдори барзиёди хлориди барий илова намуданд. Дар натиҷа 33,15 г тагшин ҳосил шуд.
Тагшинро ҷудо карда, ба маҳлули боқимонда миқдори барзиёди ишқори натрий илова намуда,
маҳлулро ҷўшониданд. Дар ин маврид 5,74 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи намакҳоро
дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-131. Оксиди олии элемент RO3 буда, пайвастаи гидрогении он 5,88% гидроген дорад.
Формулаҳои оксиди олӣ ва пайвастаи гидрогении ин элементро ёбед.
13-132. Ҳиссаи массаи элемент дар пайвастаи гидрогении он, ки оксиди олиаш RO3
мебошад, ба 97,53 % баробар аст. Формулаҳои пайвастаи гидрогенӣ ва оксиди олии ин
элементро муайян кунед.
13-133. Ҳиссаи массаи гидроген дар пайвастагии гидрогенӣ ба 1,54% баробар аст.
Формулаҳои пайвастаи гидрогенӣ ва оксиди олии ин элементро ёбед.
13-134. Кислотаи дуасосае, ки дараҷаи оксидшавии яке аз элементи он ба +4 баробар аст,
58,54% оксиген дорад. Формулаи кислотаи дуасосаро ёбед.
13-135. Дар кислотаи дуасосае, ки аз элементи шашвалента ҳосил шудааст, 2,04% гидроген
мавҷуд аст. Формулаи кислотаи номаълумро муайян кунед.
13-136. Дар се кислотаҳои дуасоса элементҳое мавҷуд аст, ки дараҷаи оксидшавии онҳо ба
+6 баробар аст. Ҳиссаи массаи оксиген дар онҳо ба 65,3%, 44,14% ва 32,99% баробар аст.
Формулаҳои кислотаҳои номаълумро ёбед.
13-137. Ҳангоми дар об ҳал шудани 40 г ангидриди кислотаи дуасосае, ки аз элементи
шашвалента ҳосил шудааст, 49 г кислота ҳосил шуд. Формулаи ангидрид ва кислотаро ёбед.
13-138. Ҳангоми таъсири 12 г ангидрид бо об 300 г маҳлули 4,9%-и кислотаи дуасосае, ки
элементе бо дараҷаи оксидшавии +6 дорад, ҳосил шуд. Формулаи ангидрид ва кислотаи
ҳосилшударо муайян кунед.
13-139. Элементҳои А ва В пайвастаҳои A2B2O3 (ҳиссаи массаи оксиген 25,26%) ва A2BO3
(ҳиссаи массаи оксиген 30,38%)-ро ҳосил мекунанд. Элементҳои А ва B-ро муайян кунед.
13-140. Элементҳои A ва В пайвастаҳои A2В2O3 (ҳиссаи массаи оксиген 30,38%) ва A2ВO4
(ҳиссаи массаи оксиген 45,07%)-ро ҳосил мекунанд. Формулаҳои пайвастагиҳои номаълум чӣ
гуна аст?
13-141. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед ва
моддаҳои А – Е-ро муайян кунед.
А
электролиз
H2
Б
В
В+Д
KClO3
Li
Е
H2O
Д
Г
F
13-142. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти нависед ва моддаҳои А –
Ё-ро муайян кунед.
А
HCl
Б
H2
В
В+Д
KMnO4
t
Е
Ё
H2
F K
Д
Г
13-143. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин нависед ва
моддаҳои А – Е-ро муайян кунед.
А
S
HCl
Б
H2S
В
Cr2S3
Г
NaOH
FeCl
H2SO4, KMnO4
2
Е
F
Д
13-144. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро аз рўи табдилоти зерин тартиб дода, моддаҳои
Х1 – Х7-ро муайян кунед.
X1
H2
X2
S
X3
X3 +X6
Fe2(SO4)3
X7
(газ)
O2, Pt
HO
2
X6
X4
X5
13-145. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро аз рўи табдилоти зерин тартиб дода, шароити
гузариши реаксияҳоро нишон диҳед. Моддаҳои Х1 – Х8-ро муайян кунед.
X1
H2SO4
X2
BaCl 2
C, t
X3
X4
H2S
NaHSO3
PbS
HS
2
X6 KOH X7 ZnSO4 X8
X5
13-146. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро аз рўи табдилоти зерин тартиб дода, моддаҳои
номаълумро муайян кунед.
А
C, t
Б
HCl
В
Pb(NO3)2
Г
BaO2 +H2 SO4
SO2
Cu
+B
Д
Е
F
Ё
13-147. Муодилаҳои реаксияҳое, ки ба табдилоти зерин мувофиқ меояд, тартиб диҳед ва
моддаҳои А. Б, В-ро муайян кунед:
реаксияи
пайвастшавӣ
реаксияи
ҷойгирӣ
А
SO3
реаксияи
пайвастшавӣ
Б
реаксияи
нейтрализатсия
В
KCl
13-148. Муодилаҳои реаксияҳое, ки ба табдилоти зерин мувофиқ меояд, нависед ва
моддаҳои А. Б, В-ро муайян кунед:
реаксияи
ҷойгирӣ
реаксияи
пайвастшавӣ
реаксияи
муовиза
реаксияи
нейтрализатсия
Fe2O3
А
Б
В
K2S.
13-149. Ҳангоми таъсири миқдори барзиёди маҳлули кислотаи дуасосае, ки 32,65%
элементи шашвалента дорад, бо 16 г омехтаи магний ва оҳан 8,96 л (ш.м.) газ хориҷ шуд.
Формулаи кислотаи номаълум ва ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
13-150. Барои ҳал кардани боқимондаи ҳалнашудаи омехтаи магний, руҳ ва алюминий, ки
баъд аз кор карда баромадани 20 грамми он бо миқдори барзиёди маҳлули ишқор ҳосил
шудааст, 126 г маҳлули 35%-и кислотаи дуасосае, ки аз элементи шашвалента иборат буда,
65,3% оксиген дорад, сарф шуд. Ҳангоми коркарди омехтаи аввала бо маҳлули ишқор 5,6 л
(ш.м.) газ хориҷ шудааст. Формулаи кислотаи дуасоса ва ҳиссаи массаи металлҳо дар омехтаи
аввала чӣ гуна аст?
Боби 14. Зергурўҳи нитроген.
14-1. Кадоме аз элементҳои зерин ба зергурўҳи нитроген мансуб аст: N, C, P, As, S, Ag, Sb,
Cl, Bi, Co, Si.
14-2. Кадоме аз элементҳои гурўҳчаи нитроген ба ғайриметаллҳо мансуб аст?
14-3. Формулаи электронии элементҳои гурўҳчаи нитрогенро нишон диҳед.
14-4. Формулаи электронӣ ва сохти электронии фосфорро дар ҳолати дараҷаи оксидшавии 3, +3, +5 тартиб диҳед.
14-5. Формулаи оксидҳои нитрогенро нависед ва дараҷаи оксидшавии нитрогенро дар онҳо
нишон диҳед.
14-6. Дараҷаи оксидшавии фосфорро дар оксидҳои фосфор нишон диҳед.
14-7. Формулаҳои структурии ҳамаи оксидҳои нитрогенро тартиб диҳед.
14-8. Формулаҳои структурии оксидҳои фосфор чӣ гуна аст?
14-9. Кадоме аз оксидҳои нитроген ба оксидҳои кислотагӣ дохил мешаванд?
14-10. Чандтои оксидҳои нитроген ба оксидҳои бетараф дохил мешаванд? Формулаи онҳоро
нишон диҳед.
14-11. Кадоме аз оксиди нитроген ҳангоми таъсир кардан бо ишқорҳо ба ҳосилшавии ду
намак оварда мерасонад. Муодилаи реаксияи ин оксидро бо ишқори натрий ва ишқори калий
нависед.
14-12. Барои нитроген ду кислотаи нитрогендор хос аст. Дараҷаи оксидшавии нитрогенро
дар кислотаҳои нитрогендор нишон дода, формулаҳои структурии онҳоро тартиб диҳед.
14-13. Барои фосфор асосан чор кислотаи фосфордор хос аст: кислотаҳои фосфит,
метафосфат, ортофосфат, пирофосфат. Дараҷаи оксидшавии фосфорро дар ин кислотаҳо нишон
дода, формулаи структурии онҳоро тартиб диҳед.
14-14. Гурўҳчаи нитроген пайвастагиҳои гидрогении бухоршавандаи RH3 ҳосил мекунанд.
Формулаи ин пайвастагиҳоро навишта, ҳиссаи массаи нитроген, фосфор, арсен, сурма ва
висмутро (бо фоиз) ҳисоб кунед.
14-15. Нитрогенро дар шароити лабораторӣ ҳангоми таҷзияи дихромати аммоний ва нитрити
аммоний ҳосил мекунанд. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро тартиб диҳед.
14-16. Фосфор се шакли аллотропӣ дорад: фосфорисафед, фосфори сурх, фосфори сиёҳ.
Фосфори сафедро ҳангоми бо карбон барқарор кардани фосфати калсий дар иштироки SiO2
ҳосил мекунанд. Муодилаи реаксияи дахлдорро тартиб диҳед.
14-17. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиеро тартиб диҳед, ки ба воситаи онҳо табдилоти
зеринро ба амал овардан мумкин аст:
NH4Cl→NH3→NH4NO2→N2→NO→NO2→HNO3→AgNO3→NO2
14-18. Мувофиқи табдилоти зерин аз 94 г нитрати мис (II) чӣ қадар ҳаҷм аммиак (дар ш.м.)
ҳосил кардан мумкин аст?
Сu(NO3)2→NO2→НNO3→NН4NO3→NН3
14-19. Мувофиқи табдилоти зерин аз 2 мол нитрити аммоний чӣ қадар ҳаҷм (дар ш.м.)
оксиди нитроген (I) ҳосил кардан мумкин аст, агар баромади маҳсули реаксия дар ҳар як зина
80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад?
NН4NO2→N2→NН3→ NН4NO3→N2O
14-20. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин нависед:
1
N2
3
2
NH3
NH4NO3
4
NO
14-21. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед:
NH3
4
1
NH4OH
2
(NH4)2SO4
3
N2
14-22. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед:
1
NH4NO2
2
N2
3
NH3
NH4Cl
4
14-23. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиеро нависед, ки ба воситаи онҳо табдилоти зеринро
ба амал овардан мумкин аст:
1
HNO3
Cu(NO3)2
5
2
4
6
3
NO2
NO
14-24. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин нависед:
H2
1
2
NH3
6
3
NO
NH4OH
4
NO2
7
HNO3
5
NH4NO3
NH4H2PO4
8
(NH4)2HPO4
14-25. Табдилотро иҷро кунед: нитроген→нитриди натрий→аммиак→хлориди
аммоний→ аммиак→нитроген. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро навишта, шароити
гузариши онҳоро нишон диҳед.
14-26. Табдилоти зеринро ба амал оред: N2→А→NO→Б→HNO3 KOH
 В→O2.
Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро навишта, шароити гузариши онҳоро нишон диҳед.
14-27. Табдилоти зеринро ба амал оред:
N2→А→NH3→Б→N2→В→NH4HSO4→(NH4)2SO4. Муодилаҳои реаксияҳои химия-виро
нависед ва шароити гузариши онҳоро нишон диҳед.
14-28. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи тарҳи табдилоти зерин тартиб диҳед:
N-3→N0→N+2→N+4→N+3
14-29. Табдилоти зеринро ба амал оварда, шароити гузариши реаксияҳои химиявиро
нишон диҳед:
N0→N-3→ N-3→N+2→N+4→N+5→N+4
14-30. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед:
1
N-3
4
2
NO
6
5
N+2
3
N+4
7
N+5
14-31. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед:
(NH4)2Cr2O7
t
Pt, H2
(газ) t
А
Б
Pt, O2
t
В
O2
Г
NaOH
Д
t
E
(сахт)
14-32. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи тарҳи табдилоти зерин тартиб диҳед
(моддаҳои номаълуми бо ҳарфҳо нишон додашуда такрор намеёбанд:
NO2→A→Б→В→Г→Д→ NO2
14-33. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи тарҳи табдилоти зерин нависед (ба ҳар як
тирча як муодилаи реаксия мувофиқ меояд):
1
NO2
NH4 NO2
4
2
3
HNO3
HNO2
9
5
NH3
12
10
N2
11
8
6
NH4NO3
N2 O
7
14-34. Мувофиқи табдилоти зерин аз 5 мол фосфор чӣ қадар маҳлули 70%-и кислотаи
ортофосфат ҳосил кардан мумкин аст:
P→P2O5→H3PO4→Ca3(PO4)2→H3PO4
14-35. Мувофиқи табдилоти зерин аз 31 кг ортофосфати калсий чӣ қадар массаи маҳлули
64%-и кислотаи ортофосфат ҳосил мешавад, агар баромади маҳсули реаксия дар зинаҳои
ҳосилшавии кислотаи ортофосфат 80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад?
Ca3(PO4)2→P→P2O5→H3PO4→Ca(H2PO4)2→CaHPO4→Ca3(PO4)2→ H3PO4
14-36. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин нависед:
1
P
2
P2O5
4
3
Ca3(PO4)2
P
6
5
РН3
Са3Р2
14-37. Табдилотро ба амал оред: фосфор→А→фосфати калсий→Б→фосфиди
натрий→В→кислотаи ортофосфат→ортофосфати калий→ортофосфати нуқра.
14-38. Муодилаҳои реаксияҳоеро нависед, ки бо ёрии онҳо табдилоти зеринро ба амал
овардан мумкин аст:
Ca3P2→PH3→H3PO4→NaH2PO4→Na3PO4→→Ca3(PO4)2→P→P2O5→N2O5→NO2→
→HNO3 →NaNO3→NaNO2
14-39. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи тарҳи табдилоти зерин тартиб диҳед (ба ҳар
як тирча як муодилаи реаксия мувофиқ меояд):
Ca3 (PO4)2
1
4
2
H3PO4
3
PH3
Mg3(PO4 )2
10
9
5
P
12
K3 PO4
P2 O 5
11
8
6
7
Mg3P2
14-40. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед:
H3PO4 →X →P →Y→ H3PO4
Моддаҳои номаълуми X ва Y-ро муайян кунед.
14-41. Муодилаҳои реаксияҳоеро нависед, к ибо ёрии онҳо табдилоти зеринро ба
амал овардан мумкин аст (моддаҳои номаълуме, ки бо ҳарфҳо навишта шудаанд, такрор
намеёбанд): Ca3(PO4)2→A→Б→В→Г→Д→Ca3(PO4)2. Ҳамаи моддаҳо дар таркибашон
фосфор дошта, дар табдилоти мазкур се реаксияи оксиду барқароршавии пай дар пай
мавҷуд аст.
14-42. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед:
Ca3(PO4)2
SiO2 + C
1200oC
А
Ca
t
Б
HCl
В
О2
Г
Са3(РО4)2
Д
14-43. Ҳиссаи массаи нитроген дар яке аз оксидҳои он 30,43%-ро ташкил медиҳад.
Формулаи молекулавии оксидро муайян кунед.
14-44. Ҳиссаи массаи фосфор дар яке аз оксидҳои он ба 43,66% баробар аст.
Формулаи молекулавии оксидро муайян кунед.
14-45. Ҳангоми таҷзияи 63 г дихромати аммоний чӣ қадар ҳаҷм газ (дар ш.м.) хориҷ
мешавад?
14-46. Нитрогени холисро ҳангоми таҷзияи нитрити аммоний ҳосил мекунанд. Аз 32
г нитрити аммоний чӣ кадар ҳаҷм нитроген (дар ш.м.) ҳосил мешавад?
14-47. Ҳангоми таҷзияи пурраи дихромати аммоний 7,6 г моддаи сахт ҳосил шуд.
Массаи намаки таҷзияшударо ёбед.
14-48. Дар натиҷаи пурра таҷзия шудани 31,5 г дихромати аммоний массаи он чӣ
қадар кам мешавад?
14-49. Ҳангоми тафсонидани 84 г омехтаи дихроматҳои калий ва аммоний 5,6 л
(ш.м.) омехтаи газҳо ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи дихроматҳоро дар омехтаи аввала
муайян кунед.
14-50. Барои ҳосил кардани 38 г оксиди хром (III) чӣ қадар дихромати аммонийро
гирифтан лозим аст?
14-51. Барои ҳосил кардани 31 кг фосфор кадом массаи фосфати калсийро гирифтан
лозим аст?
14-52. Аз 120,2 г ортофосфати барий чанд грамм фосфор ҳосил кардан мумкин аст,
агар баромади маҳсули реаксия 75%-ро ташкил диҳад?
14-53. Аз 34,45 кг фосфати калсийи табиӣ, ки 10% ғаш дорад, кадом массаи
фосфорро ҳосил кардан мумкин аст?
14-54. Барои ҳосил кардани 4 кг фосфор кадом массаи фосфати калсийе, ки 20% ғаш
дорад, гирифтан лозим мегардад?
14-55. Барои ҳосил кардани 6 кг фосфор аз рўи масса чӣ қадар фосфати калсийи
табиӣ, ки 25% ғаш дорад, гирифтан лозим аст, агар баромади маҳсули реаксия 75%-ро
ташкил диҳад?
14-56. Ҳангоми таъсири 6,9 г металли ишқорӣ бо нитроген 8,3 г нитриди металл
ҳосил шуд. Формулаи нитриди металлро муайян кунед.
14-57. Ҳангоми таъсири мутақобилаи 12 г металли ишқорзаминӣ бо нитроген 14,8 г
нитриди металл ҳосил шуд. Формулаи нитриди металлро ёбед.
14-58. Дар натиҷаи таъсири мутақобилаи 5,85 г метали яквалента бо фосфор 7,4
грамм фосфиди он ҳосил шуд. Формулаи фосфиди металлро муайян кунед.
14-59. Дар натиҷаи реаксияи байни 6,6 г металли дувалента бо фосфор 8,15 г
фосфиди он ҳосил шуд. Фосфиди метали ҳосилшударо ёбед.
14-60. Ҳангоми таъсири металли номаълуми массааш 13,2 г бо нитроген 14,6 г
нитриди металл ҳосил шуд. Формулаи нитридро муайян кунед.
14-61. Ҳангоми таъсири 20,55 г металл бо фосфор 23,65 г фосфид ҳосил шуд.
Формулаи онро муайян кунед.
14-62. Дар натиҷаи таъсири мутақобилаи 12 г металл бо миқдори барзиёди фосфор
18,2 г фосфид ҳосил шуд. Ҳангоми таъсири ин фосфид бо об чӣ қадар ҳаҷм газ (дар ш.м.)
хориҷ мегардад?
14-63. Дар натиҷаи таъсири мутақобилаи 8,22 г металл бо миқдори барзиёди
нитроген 8,78 г нитрид ҳосил шуд. Ҳангоми таъсири ҳамин миқдор нитриди металл
кадом ҳаҷми газро (дар ш.м.) ҳосил кардан мумкин аст?
14-64. Ҳангоми бо об кор карда баромадани 61 г омехтаи нитридҳои натрий ва
калсий 17,92 л газ (ш.м.) хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи нитридҳоро дар омехтаи аввала
ҳисоб кунед.
14-65. Дар натиҷаи бо кислотаи хлорид кор карда баромадани 2,5 г омехтаи
фосфидҳои магний ва алюминий 896 мл газ (ш.м.) хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи
фосфидҳоро дар омехтаи аввала ёбед.
14-66. Дар 177,2 мл об 29,6 г омехтаи фосфиди калий ва нитриди калсийро ҳал
карданд. Дар натиҷа 6,72 л (ш.м.) омехтаи газҳо хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи омехтаи
аввала ва ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлули ҳосилшуда (бо фоиз) ҳисоб кунед.
14-67. Дар 200 мл маҳлули 20%-и кислотаи хлорид (зичиаш 1,1 г/мл) 14 г омехтаи
нитрид ва фосфиди алюминийро ҳал карданд. Дар натиҷаи реаксия 8 л омехтаи газҳо дар
харорати 160С ва фишори 120 кПа хориҷ шуд. Таркиби омехтаи авваларо ёбед ва ҳиссаи
массаи моддаҳоро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-68. 50 г омехтае, ки аз фосфиди калсий, гидриди калсий, сулфиди калсий ва
сулфиди мис (II) иборат аст, бо 250 мл маҳлули 25%-и НCl (зичиаш 1,12 г/мл) кор карда
баромаданд. Дар натиҷа 12 л омехтаи газҳо дар ҳарорати 270С ва фишори 129,88 · 103 Па
хориҷ шуд. Ҳангоми таъсири ин омехтаи газҳо бо миқдори барзиёди оксиди сулфур (IV)
1,2 г моддаи сахт ҳосил шуд. Таркиби омехтаи аввала ва ҳиссаи массаи моддаҳоро дар
маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-69. Ҳангоми таъсири 5,6 л (ш.м.) омехтаи газҳо, ки дар натиҷаи кор карда
баромадани 20 г омехтаи фосфиди натрий, гидриди калий, сулфиди оҳан (II) ва сулфиди
симоб (II) бо 150 мл маҳлули 20%-и кислотаи сулфат (зичиаш 1,139 г/мл) ҳосил шудааст,
бо миқдори барзиёди оксиди сулфур (IV) 1,12 л ҳаҷми омехтаи газҳо кам шуд. Таркиби
омехта ва ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлуле, ки ҳангоми коркарди омехта бо кислота
ҳосил шудааст, муайян кунед.
14-70. Ҳиссаи массаи хлориди калсийро ҳангоми ҳал кардани 35 г омехтаи фосфиди
калсий ва гидриди калсий дар 200 мл маҳлули 25%-и кислотаи хлорид (зичиаш 1,12 г/мл)
ҳосил шудааст, муайян кунед, агар дар ин маврид 22,4 л омехтаи газҳо (дар ш.м.) хориҷ
шуда бошад.
14-71. Ҳангоми таъсири 20 г омехтаи фосфиди натрий ва гидриди калий бо миқдори
барзиёди маҳлули 20%-и НCl (зичиаш 1,1 г/мл) 7,84 л (ш.м.) омехтаи газҳо хориҷ шуд.
Таркиби омехтаи авваларо ёбед ва муайян кунед, ки барои реаксия чӣ қадар ҳаҷм
кислотаи хлорид сарф шудааст?
14-72. Ҳангоми пурра сўхтани аммиаке, ки аз 14,8 г нитриди калсий ҳосил шудааст,
чӣ қадар ҳаҷм газ (дар ш.м.) хориҷ мешавад?
14-73. Ҳангоми пурра сўхтани фосфине, ки аз 45,5 г фосфиди калсий ҳосил шудааст,
кадом массаи оксиди фосфор (V) ҳосил мешавад?
14-74. Оксиди олии элемент R2O5 буда, пайвастаи гидрогении он 17,65% гидроген
дорад. Формулаҳои оксиди олӣ ва пайвастаи гидрогении ин элементро ёбед.
14-75. Ҳиссаи массаи элемент дар пайвастаи гидрогении он, ки оксиди олиаш R2O5
мебошад, ба 91,2 % баробар аст. Формулаҳои пайвастаи гидрогенӣ ва оксиди олии ин
элементро муайян кунед.
14-76. Ҳиссаи массаи гидроген дар пайвастагии гидрогенӣ ба 2,4% баробар аст.
Формулаҳои пайвастаи гидрогенӣ ва оксиди олии ин элементро ёбед.
14-77. Кислотаи якасосае, ки дараҷаи оксидшавии яке аз элементи он ба +3 баробар
аст, 68,08% оксиген дорад. Формулаи кислотаи якасосаро ёбед.
14-78. Дар кислотаи якасосае, ки дараҷаи оксидшавии элементи асосии он ба +5
баробар аст, 76,19% оксиген мавҷуд аст. Формулаи кислотаи номаълумро муайян кунед.
14-79. Дар кислотаҳои якасоса ва сеасоса, ки аз элементи панҷвалента ҳосил
шудааст, 60% ва 65,3% оксиген мавҷуд аст. Формулаҳои кислотаҳои номаълумро ёбед.
14-80. Кислотаи сеасоса элементе дорад, ки дараҷаи оксидшавиаш ба +3 баробар аст.
Ин кислота 3,6585% гидроген дорад. Формулаи кислота чӣ гуна аст ва чӣ ном дорад?
14-81. Се кислотаи сеасосае, ки элементи панҷвалента доранд, мавҷуд аст. Ҳиссаи
массаи оксиген дар онҳо ба 45,07%, 33,86% ва 23,12% баробар аст. Ин кадом кислотаҳо
мебошанд?
14-82. Ҳангоми дар об ҳал шудани 19 г ангидриди кислотаи якасосае, ки дараҷаи
оксидшавии элементи он ба +3 баробар аст, 23,5 г кислота ҳосил шуд. Формулаи
ангидрид ва кислотаро ёбед.
14-83. Ҳангоми таъсири 71 г ангидрид бо об 200 г маҳлули 49%-и кислотаи сеасосае,
ки элементи панҷвалента дорад, ҳосил шуд. Формулаи ангидрид ва кислотаи
ҳосилшударо муайян кунед.
14-84. Элементҳои Х ва У пайвастаҳои Х4У2O7 (ҳиссаи массаи оксиген 62,92%) ва Х3УO4
(ҳиссаи массаи оксиген 65,3%)-ро ҳосил мекунанд. Элементҳои Х ва У-ро муайян кунед.
14-85. Элементҳои Х ва У пайвастаҳои ХУO3 (ҳиссаи массаи оксиген 38,7%) ва Х3УO4
(ҳиссаи массаи оксиген 45,07%)-ро ҳосил мекунанд. Формулаҳои пайвастагиҳои номаълум чӣ
гуна аст?
14-86. Дар пайвастагиҳои ABO3 ҳиссаи массаи оксиген 28,07% ва A4B2O7 ҳиссаи массаи
оксиген 31,11%-ро ташкил медиҳад. Формулаи онҳоро муайян кунед.
14-87. Дар пайвастаҳои AВO2 аз рўи масса 16,58% оксиген ва A3ВO4 21,12% оксиген
мавҷуд аст. Формулаҳои молекулавии моддаҳоро ёбед.
14-88. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро ба анҷом расонед:
а). N2 + O2 =
й). (NH4)2CO3 =
б). P + O2 =
к). (NH4)2Cr2O7 =
в). N2 + Ca =
қ). NH4Cl + Ca(OH)2 =
г). P + Mg =
л). NH4Br + Ba(OH)2 =
ғ). N2 + H2 =
м). NH4NO3 + NaOH =
д). NH3 + O2 =
н). NH4Cl + KOH =
t
Рt

е). NH3 + O2 
о). NH4Cl 
ё). NH3 + H2SO4 =
п). (NH4)2CO3 + HCl =
ж). NH3 + HNO3 =
р). FeCl3 + NH4OH
з). NH3 + H3PO4 =
с). Al2(SO4)3 + NH4OH =
и). NH3 + H2O + SO2 =
т). AgNO3 + NH4Cl =
t
t


ӣ). NH4NO2 
у). NH4NO3 
14-89. 7 л нитрогенро бо 5 л оксиген омехта карданд ва аз омехта шарораи барқӣ
гузаронданд. Ҳаҷми охираи омехтаи газҳоро муайян кунед.
14-90. Дар натиҷаи аз омехтаи 4 л нитроген ва 6 л оксигенгузарондани шарораи барқӣ
кадом газ ва чӣ қадар ҳаҷм боқӣ мемонад?
14-91. Аммиаки ҳаҷмаш 5 литрро дар 20 л оксиген сўзонданд. Ҳаҷми охираи омехтаи
газҳоро баъд аз конденсатсияи буғҳои об муайян кунед.
14-92. 15 л аммиакро дар 15 л оксиген сўзонданд. Буғҳои оби ҳосилшударо конденсатсия
карданд. Ҳаҷми охираи омехтаи газҳоро муайян кунед.
14-93. Ба 10 л аммиак 15 л оксиген илова карданд ва омехтаро ҳангоми гармкунӣ аз сатҳи
катализатори платина гузаронданд. Ҳаҷми газҳое, ки баъд аз реаксия дар зарф мавҷуд
аст,муайян кунед.
14-94. 5,6 л (ш.м.) аммиакро аз 200 г маҳлули 16,2%-и гидрогенбромид гузаронданд.
Массаи намаки ҳосилшударо муайян кунед.
14-95. Аз 40 г маҳлули 24,5%-и кислотаи фосфат аммиаки ҳаҷмаш 4,48 л (ш.м.) гузаронда
шуд. Кадом намак ва чӣ қадар массаи он ҳосил шуд.
14-96. Аз 200 г маҳлули 8,5%-и аммиак 11,2 л гази карбонатро гузарониданд. Кадом намак
ва аз рўи масса чӣ қадар ҳосил шудааст?
14-97. Аз 300 г маҳлули 13,6%-и аммиак 38,08 л (ш.м.) гази карбонатро гузарониданд.
Муайян кунед, ки дар ин маврид кадом намакҳо ва аз рўи миқдор (бо мол) чӣ қадарӣ ҳосил
шудаанд?
14-98. Аз 180 г маҳлули 49%-и кислотаи ортофосфат 28 л (ш.м.) аммиакро гузаронданд.
Массаи намакҳои ҳосилшударо муайян кунед.
14-99. Аз 400 г маҳлули 24,5%-и кислотаи фосфат 33,6 л (ш.м.) аммиакро гузаронданд.
Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-100. Ҳиссаи массаи хлориди аммонийро ҳангоми аз 0,5 л маҳлули 10%-и аммиак
(зичиаш 0,96 г/мл) гузаронидани 49,28 л (ш.м.) гидрогенхлорид ҳосил шудааст, муайян кунед.
14-101. Ҳиссаи массаи хлориди аммонийро ҳангоми аз 218 мл маҳлули 20%-и HCl
(зичиаш 1,1 г/мл) гузаронидани 13,44 л (ш.м.) аммиак ҳосил шудааст, муайян кунед.
14-102. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлуле, ки ҳангоми аз 200 г маҳлули 12,15%-и
кислотаи бромид гузаронидани 5,6 л (ш.м.) аммиак ҳосил шудааст, ҳисоб кунед.
14-103. Ҳиссаи массаи намакҳоро дар маҳлуле, ки ҳангоми аз 400 г маҳлули 6,8%-и
аммиак гузаронидани 28 л (ш.м.) гази сулфит ҳосил шудааст, муайян кунед.
14-104. Ҳиссаи массаи намакҳоро дар маҳлуле, ки ҳангоми аз 200 г маҳлули 8,5%-и
аммиак гузаронидани 15,68 л гази карбонат ҳосил шудааст, ҳисоб кунед.
14-105. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлуле, ки ҳангоми таъсири 400 г маҳлули 25,5%-и
аммиак бо 600 г маҳлули 68%-и кислотаи нитрат ҳосил шудааст, муайян кунед.
14-106. Массаи кислотаи нитрате, ки аз 112 л (ш.м.) аммиак ҳосил кардан мумкин аст,
муайян кунед.
14-107. Аз 56 л аммиак аз рўи масса чӣ қадар кислотаи нитрат ҳосил кардан мумкин аст,
агар баромади кислота 80%-ро ташкил диҳад?
14-108. Аз 28 м3 аммиак чӣ қадар массаи маҳлули 96%-и кислотаи нитрат ҳосил кардан
мумкин аст?
14-109. Аз 11,2 м3 аммиак чӣ қадар ҳаҷм кислотаи нитрати 90 фоиза (зичиаш 1,483 г/см 3)
ҳосил кардан мумкин аст?
14-110. Аз 224 л аммиак кадом массаи маҳлули 70%-и кислотаи нитрат ҳосил кардан
мумкин аст, агар баромади кислота 90%-ро ташкил диҳад?
14-111. Аз 14 л аммиак чӣ қадар ҳаҷм маҳлули 60%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,4 г/мл)
ҳосил кардан мумкин аст, агар баромади кислота 96%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил
диҳад?
14-112. Омехтае, ки аз 5,6 л нитроген ва 28 л гидроген иборат аст, аз сатҳи катализатори
оҳанӣ дар фишори баланд ва ҳарорати 4000С гузарониданд. Баромади аммиак дар ин маврид
60%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил дод. Аз чунин миқдор аммиак чӣ қадар (аз рўи
масса) маҳлули 63%-и кислотаи нитрат ҳосил кардан мумкин аст?
14-113. Барои ҳосил кардани 1 кг маҳлули 63%-и HNO3 чӣ қадар ҳаҷм аммиак (дар ш.м.)
лозим аст?
14-114. Барои ҳосил кардани 5 кг маҳлули 63%-и HNO3 кадом ҳаҷмҳои аммиак ва ҳаво
(дар ш.м.) лозим мегардад?
14-115. Барои ҳосил кардани 630 г маҳлули 75%-и кислотаи нитрат чӣ қадар ҳаҷм аммиак
ва ҳаво (дар ш.м.) лозим аст?
14-116. Барои ҳосил кардани 882 кг маҳлули 98%-и кислотаи нитрат кадом ҳаҷми аммиак
ва ҳавое, ки 20% оксиген дорад, лозим аст, агар баромади кислота 80%-ро ташкил диҳад?
14-117. Барои ҳосил кардани 700 л маҳлули 90%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,48 г/мл)
кадом массаи аммиак ва чӣ қадар ҳаҷм ҳавое, ки 20% оксиген дорад, лозим аст, агар баромади
кислота 80%-ро ташкил диҳад?
14-118. Аз 67,2 л нитроген ва 224 л гидроген аммиак ҳосил карданд. Ин аммиакро
истифода бурда, 453,6 мл маҳлули 40%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,25 г/мл) ҳосил намуданд.
Баромади маҳсули реаксияро муайян кунед.
14-119. Аз 13,6 т аммиак 63 т маҳлули 60%-и кислотаи нитрат ҳосил карданд. Баромади
маҳсули реаксияро ёбед.
14-120. Барои ҳосил кардани 12,6 т кислотаи нитрат кадом массаи аммиак лозим аст, агар
талаф дар истеҳсолот 5%-ро ташкил диҳад?
14-121. Ҳангоми гузаронидани 100 л (ш.м.) аммиак аз 600 г маҳлули 42%-и кислотаи
нитрат 280 г нитрати аммоний ҳосил шуд. Баромади нитрати аммонийро ҳисоб кунед.
14-122. Дар 250 г маҳлули 32%-и H3РO4 чӣ қадар кислота ва об мавҷуд аст?
14-123. Дар 1,5 л маҳлули 56%-и HNO3 (зичиаш 1,4 г/мл) массаи кислота ва ҳаҷми об чӣ
кадар аст?
14-124. Ба 200 г маҳлули 45%-и кислотаи ортофосфат 100 мл об илова карданд. Ҳиссаи
массаи кислотаро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-125. Ба 300 мл маҳлули 24%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,14 г/мл) 138 мл об илова
карданд. Ҳиссаи массаи кислотаро дар маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
14-126. Ба 150 г маҳлули 68%-и HNO3 350 г маҳлули 28%-и HNO3 илова карданд. Ҳиссаи
массаи кислотаро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-127. Ҳиссаи массаи кислотаи нитратро дар маҳлуле, ки ҳангоми омехта кардани 400 мл
маҳлули 50%-и HNO3 (зичиаш 1,3 г/мл) бо 360 мл маҳлули 30%-и HNO3 (зичиаш 1,18 г/мл)
ҳосил шудааст, муайян кунед.
14-128. Ба 600 г маҳлули 48%-и H3РO4 чӣ қадар об илова кунем, то ки маҳлули 16%-и он
ҳосил шавад?
14-129. Барои ҳосил шудани маҳлули 50 фоиза ба 500 мл маҳлули 80 фоизаи кислотаи
нитрат (зичиаш 1,45 г/мл) чӣ қадар ҳаҷм об илова кардан зарур аст?
14-130. Дар 500 мл маҳлули 0,5М кислотаи фосфат чӣ қадар кислота мавҷуд аст?
14-131. Дар 300 мл маҳлули 0,5 н. кислотаи ортофосфат чанд грамм кислота мавҷуд аст?
14-132. 500 мл маҳлули 0,2М кислотаи нитрат ва 400 мл маҳлули 0,2 н. кислотаи нитратро
бо ҳам омехта карданд. Консентратсияи молярӣ ва нормалии маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
14-133. Ба 500 мл маҳлули 7М HNO3 (зичиаш 1,225 г/мл) 250 мл маҳлули 8,4 н. HNO3
(зичиаш 1,26 г/мл) илова карданд. Ҳиссаи массаи кислотаро дар маҳлули ҳосилшуда (бо фоиз)
ҳисоб кунед.
14-134. Барои тайёр кардани 260 мл маҳлули 25%-и Н3РО4 (зичиаш 1,14 г/мл) чӣ қадар
ҳаҷм маҳлули 65%-и кислотаи ортофосфат (зичиаш 1,5 г/мл) ва об лозим аст?
14-135. Аз мсаҳлули 98%-и HNO3 (зичиаш 1,5 г/мл) 500 мл маҳлули 1,4 н. тайёр кардан
лозим аст. Барои ин чӣ қадар ҳаҷм кислота гирифтан зарур аст?
14-136. Барои тайёр кардани 300 г маҳлули 15%-и кислотаи арсенат аз маҳлули 25% в
10%-и он чӣ қадарӣ гирифтан лозим аст?
14-137. Металлҳоеро номбар кунед, ки бо кислотаи нитрати консентронидаи хунук ба
реаксия дохил нашуда, аммо ҳангоми гармкунӣ онҳо дар кислотаи нитрати консентронида ҳал
мешаванд. Муодилаи реаксияи ин металлҳоро бо кислотаи нитрати консентронида нависед.
14-138. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро ба анҷом расонед:
а). Na + HNO3(конс.) =
е). Сu + HNO3(конс.) =
б). Са + HNO3(конс.) =
ё). Ag + HNO3(конс.) =
в). Mg + HNO3(конс.) =
ж). Hg + HNO3(конс.) =
г). Zn + HNO3(конс.) =
з). Mn + HNO3(конс.) =
д). Pb + HNO3(конс.) =
и). Sn + HNO3(конс.) =
ӣ). С + HNO3(конс.) =
м). Сu + HNO3(сероб) =
й). S + HNO3(конс.) =
н). Ag + HNO3(сероб) =
к). Р + HNO3(конс.) =
о).Hg + HNO3(сероб) =
қ). Р + HNO3(сероб) + Н2О=
п). Pb + HNO3(сероб) =
л). Mg + HNO3(ниҳоят сероб) =
р). Zn + HNO3(ниҳоят сероб) =
14-139. Массаи мисро, ки дар 300 г маҳлули 63%-и кислотаи нитрат ҳал кардан мумкин
аст, муайян кунед.
14-140. Дар 45 мл маҳлули 60%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,4 г/мл) аз рўи масса чӣ қадар
мисро ҳал кардан мумкин аст?
14-141. Массаи сурбро, ки дар 42 мл маҳлули 68%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,5 г/мл) ҳал
кардан мумкин аст, ёбед.
14-142. Барои ҳал кардани 16,2 г нуқра чӣ қадар ҳаҷми маҳлули 75%-и кислотаи нитрат
(зичиаш 1,432 г/мл) сарф мешавад?
14-143. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлуле, ки ҳангоми ҳал кардани 3,2 г мис дар 50
мл маҳлули 30%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,18 г/мл) ҳосил шудааст, муайян кунед.
14-144. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлуле, ки дар натиҷаи ҳал кардани 20,7 г сурб дар
95 мл маҳлули 24%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,14 г/см3) ҳосил шудааст, ҳисоб кунед.
14-145. Массаи магний ва ҳаҷми маҳлули 63%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,379 г/см3)-ро
муайян кунед, агар ҳангоми таъсири мутақобилаи онҳо 4,48 л (ш.м.) гази ҷигарранг ҳосил
шуда бошад.
14-146. Аз 15 т аммиак чӣ қадар массаи маҳлули 55%-и кислотаи нитрат ҳосил кардан
мумкин аст, агар баромади маҳсули оксидшавӣ 98% ва ҳиссаи массаи баромади амалии
кислота 95%-ро ташкил диҳад.
14-147. Дар машғулияти лабораторӣ маҳлули 65%-и кислотаи нитрат истифода бурда
мешавад. Зичии маҳлул ба 1,391 г/мл баробар аст. Консентратсияи молии ин кислота чӣ гуна
аст?
14-148. Металли магнийро дар кислотаи нитрат ҳал карданд, сипас маҳлулро буғрон
карда, то массаи доимӣ тафсониданд, ки он ба 6 г баробар шуд. Муайян кунед, ки чанд грамм
магний барои реаксия гирифта шудааст?
14-149. Металли руҳро дар маҳлули 63%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,379 г/мл) ҳал
карданд. Сипас маҳлули ҳосилшударо буғрон карданд ва то массаи доимӣ тафсониданд, ки он
8,1 граммро ташкил дод. Массаи руҳ ва ҳаҷми маҳлули кислотаи ба реаксия дохилшударо
муайян кунед.
14-150. Оҳани металлиро бо маҳлули гарми кислотаи нитрати консентронида кор карда
баромаданд. Баъд аз он маҳлули ҳосилшударо буғрон карда, то массаи доимӣ тафсониданд.
Массаи боқимондаи моддаи сахт ба 20 г баробар шуд. Муайян кунед, ки барои реаксия аз рўи
масса чӣ қадар оҳан ва маҳлули 70%-и кислота сарф шудааст?
14-151. Намунаи миси техникии массааш 5 граммро бо кислотаи нитрат кор карданд,
сипас маҳлулро буғрон намуданд ва то массаи доимӣ тафсониданд, ки он ба 4 г баробар аст.
Ҳиссаи массаи мисро (бо %) дар намунаи миси техникӣ муайян кунед.
14-152. Омехтаи мис ва оксиди мис (II)-ро бо кислотаи нитрати консентронида кор
карданд. Дар натиҷа 2,24 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Маҳлуле, ки баъд аз пурра ҳал кардани
омехта ҳосил шудааст, то хушк шудан бугрон карданд, сипас тафсонданд. Массаи боқимондаи
ҳосилшуда ба 8 г баробар шуд. Массаи омехтаи аввала ва ҳиссаи массаи омехтаи аввала (бо %)
чӣ гуна аст?
14-153. Омехтаи кадмий ва оксиди кадмийро дар кислотаи нитрати консентронида ҳал
карданд. Гази хориҷшуда 4,48 л (ш.м.) ҳаҷмро ташкил дод. Маҳлули ҳосилшударо буғрон
карда, то массаи доимӣ тафсонданд. Массаи боқимондаи ҳосилшуда ба 29,6 г баробар шуд.
Ҳиссаи массаи омехтаи авваларо (бо фоиз) ҳисоб кунед.
14-154. 10 г омехтаи мис ва оксиди мис (II)-ро бо кислотаи нитрати консентронида кор
карда баромаданд. Дар натиҷа 4,2 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи мисро дар омехтаи
аввала (бо %) муайян кунед.
14-155. 43 г омехтаи сурб ва оксиди сурб (II)-ро бо кислотаи нитрати консентронида кор
карданд. Дар натиҷа 4,48 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Маҳлуле, ки баъд аз ҳал кардани омехта
ҳосил шудааст, буғрон карданд ва то массаи доимӣ тафсониданд. Массаи боқимондаи
ҳосилшударо муайян кунед.
14-156. Ҳангоми таъсири миқдори барзиёди кислотаи нитрати консентронида ба 8 г
омехтаи мис ва оҳан 1,12 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехта
муайян кунед.
14-157. Ба 2 г омехтаи мис ва алюминий миқдори барзиёди кислотаи нитрати
консентронида таъсир карданд. Дар натиҷа 560 мл (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи
металлҳоро дар омехтаи аввала ёбед.
14-158. Хўлаи мис ва тиллоро, ки массааш ба 10 г баробар аст, бо кислотаи нитрати
консентронида кор карда баромаданд. Дар натиҷаи реаксия 4,48 л (ш.м.) газ хориҷ шуд.
Ҳиссаи массаи металлҳоро дар хўла муайян кунед.
14-159. Ба омехтаи мис ва оҳан миқдори барзиёди маҳлули хунуки кислотаи нитрати
консентронида таъсир карданд. Дар ин маврид 3,36 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳангоми бо
миқдори барзиёди маҳлули гарми кислотаи нитрати консентронида кор карда баромадани
ҳамон миқдор омехтаи аввала 7,2 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
14-160. Ба омехтаи мис ва алюминий миқдори барзиёди маҳлули хунуки кислотаи нитрати
консентронида таъсир карданд. Дар ин маврид 8,96 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳангоми таъсири
миқдори барзиёди кислотаи хлорид ба ҳамон миқдор массаи омехтаи аввала 3,36 л (ш.м.) газ
хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
14-161. Ҳангоми бо маҳлули хунуки кислотаи нитрати консентронида кор карда
баромадани 20 г омехтаи мис, оҳан, алюминий 6,3 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Дар натиҷаи
таъсири миқдори барзиёди кислотаи хлорид ба ҳамон миқдор массаи омехтаи аввала 8,96 л
(ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
14-162. Ба 10 г омехтаи мис, хром ва оҳан миқдори барзиёди маҳлули хунуки кислотаи
нитрати консентронида таъсир карданд. Дар натиҷа 1,26 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳангоми
таъсири миқдори барзиёди кислотаи хлорид ба ҳамон қадар массаи омехтаи аввала 3,92 л
(ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
14-163. Ба омехтаи мис, магний ва руҳ миқдори барзиёди маҳлули консентронидаи
кислотаи нитрат таъсир карданд. Дар натиҷа 4,886 л (ш.м.) гази ҷигарранг хориҷ шуд.
Ҳангоми таъсири маҳлули сероби кислотаи сулфат ба ҳамон қадар массаи омехтаи аввала
1,568 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Дар натиҷаи бо маҳлули ишқор кор карда баромадани ҳамон
миқдор массаи омехтаи аввала 448 мл (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
14-164. Омехтаи мис, оҳан, алюминийро бо маҳлули хунуки кислотаи нитрати
консентронида кор карда баромаданд. Дар натиҷа 3,15 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Дар натиҷаи бо
маҳлули сероби кислотаи сулфат кор кардани ҳамон кадар массаи омехтаи аввала 4,48 л (ш.м.)
газ ва ҳангоми бо маҳлули ишкори натрий кор карда баромадани ҳамон миқдор омехтаи
аввала 3,36 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехтаи аввала муайян
кунед.
14-165. Ба 10 г омехтаи мис, нуқра, алюминий ва оҳан миқдори барзиёди маҳлули хунуки
кислотаи нитрати консентронида таъсир карданд, ки дар натиҷа 2,8 л (ш.м.) газ хориҷ шуд.
Ҳангоми бо маҳлули кислотаи хлорид кор карда баромадани ҳамон миқдор омехтаи аввала
3,92 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Дар натиҷаи бо маҳлули гидроксиди калий кор карда баромадани
ҳамон қадар массаи омехтаи аввала 3,36 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар
омехтаи аввала ёбед.
14-166. Металлеро, ки формулаи электронии қабати берунаи он 3s2 аст, бо ғайриметалле,
ки формулаи электронии қабати берунааш 2s2 2p3 мебошад, ҳангоми гармкунӣ таъсир карданд.
Ба пайвастаи ҳосилшуда миқдори барзиёди маҳлули кислотаи хлорид таъсир карда, гази
хориҷшударо аз сатҳи оксиди мис (II)-и тафсон гузарониданд. Боқимондаи сахти ҳосилшударо
бо кислотаи нитрати консентронида кор карда баромаданд. Дар ин маврид 13,44 л (ш.м) газ
хориҷ шуд. Массаи металл ва ғайриметалли ба реаксия дохилшударо муайян кунед.
14-167. Металлеро, ки оксиди он 40% оксиген дорад, бо ғайриметалле, ки пайвастагии
гидрогении он 17,65% гидроген дорад, ба реаксия дохил карданд. Пайвастаи ҳосилшударо бо
миқдори барзиёди об кор кардан два гази хориҷшударо аз сатҳи оксиди кадмийи тафсон
гузарониданд. Ба боқимондаи сахти ҳосилшуда кислотаи нитрати консентронида таъсир
карданд. Дар натиҷа 6,72 л (ш.м) газ хориҷ шуд. Массаи металл ва ғайриметалли ба реаксия
дохилшударо муайян кунед.
14-168. Моддаеро, ки ҳангоми таъсири металл ва ғайриметалл (оксидҳои олии онҳо
47,05% ва 60% оксиген доранд) ҳосил шудааст, бо об кор карда баромаданд. Ҳангоми таъсири
гази ҳосилшуда бо миқдори барзиёди оксиди сулфур (VI) 9,6 г моддаи сахт ҳосил шуд ва онро
ба маҳлули кислотаи нитрати консентронида таъсир карданд. Массаи кислотаи нитрати 63%,
ки барои ҳал кардани моддаи сахт сарф шудааст, чӣ гуна аст? Массаи металл ва ғайриметалли
ба реаксия дохилшударо муайян кунед.
14-169. Омехтаи карбон ва сулфурро бо маҳлули 60%-и кислотаи нитрат кор карданд.
Омехтаи газҳои хориҷшударо аз маҳлули оҳакоб гузарониданд. Дар ин маврид 30 г тагшин
ҳосил шуд. Ҳангоми илова кардани миқдори барзиёди маҳлули хлориди барий ба маҳлуле, ки
дар натиҷаи коркарди омехта ҳосил шудааст, 46,6 г тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи карбон
ва сулфурро дар омехтаи аввала муайян кунед. Ҳисоб кунед, ки барои ҳалкунии омехтаи
аввала кадом массаи маҳлули 60%-и кислотаи нитрат сарф шудааст.
14-170. Омехтаи карбон ва фосфорро бо маҳлули 72%-и кислотаи нитрат кор карданд ва
омехтаи газҳои хориҷшударо аз оҳакоб гузарониданд. Дар ин маврид 57,5 г тагшин ҳосил шуд.
Ба маҳлуле, ки ҳангоми коркарди омехта ҳосил шудааст, миқдори барзиёди маҳлули нитрати
нуқра илова карданд. Дар натиҷа 41,9 г тагшини зард ҳосил шуд. Массаи маҳлули кислотаи
сарфшуда ва ҳиссаи массаи ғайриметаллҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
14-171. Омехтаи иборат аз карбон, сулфур ва фосфорро бо маҳлули 70%-и кислотаи
нитрат кор карда баромаданд. Омехтаи газҳои ҳосилшударо аз маҳлули гидроксиди стронсий
гузарониданд. Дар ин маврид 111 г тагшин ҳосил шуд. Ба маҳлуле, ки ҳангоми коркарди
омехтаи аввала ҳосил шудааст, миқдори барзиёди маҳлули гидроксиди литий илова карданд.
Дар натиҷа 23,2 г тагшин ҳосил шуд. Тагшинро ҷудо карда, ба маҳлули боқимонда, миқдори
барзиёди маҳлули хлориди барий илова карданд. Дар ин маврид 0,15 мол тагшин ҳосил шуд.
Ҳиссаи массаи ғайриметаллҳоро дар омехтаи аввала муайян карда, ҳаҷми сарфшудаи маҳлули
70%-и HNO3 (зичиаш 1,4 г/мл)-ро ҳисоб кунед.
14-172. Кадом ҳаҷми маҳлули 28%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,167 г/мл) барои ҳал
кардани 12 г хўлаи мис ва нуқра сарф мешавад, агар ҳиссаи массаи мис дар хўла 60%-ро
ташкил диҳад.
14-173. Барои ҳал кардани 18 г хўлаи мис ва нуқра чӣ қадар ҳаҷми маҳлули 68%-и
кислотаи нитрат (зичиаш 1,4 г/мл) сарф мешавад, агар ҳиссаи массаи нуқра дар хўла 60%-ро
ташкил диҳад.
14-174. Барои ҳал кардани 5,95 г омехтаи руҳ ва оксиди руҳ чи қадар ҳаҷм маҳлули 20%-и
кислотаи нитрат (зичиаш 1,14 г/мл) сарф шудааст, агар ҳангоми реаксияи руҳ бо кислота
аммиак хориҷ шуда бошад? Маълум аст, ки ҳангоми таъсири омехтаи аввала бо маҳлули
гидроксиди натрий 1,12 л (ш.м.) газ хориҷ мешавад.
14-175. Намунаи миси техники массаш 2 граммро бо маҳлули 20%-и кислотаи нитрат
(зичиаш 1,14 г/мл) кор карданд. Маҳлули ҳосилшударо бо маҳлули ишқор кор карданд. Ҳамаи
таҳшини ҳосилшударо гарм карда, тафсонданд. Дар натиҷа 2,4 г оксиди мис (II) ҳосил шуд.
Чанд миллилитр маҳлули 20%-и HNO3 сарф шудааст? Ҳиссаи массаи мис дар намунаи
техникӣ чӣ гуна аст?
14-176. Аз маҳлули гидроксиди натрий 14 л омехтаи оксиди нитроген (IV) ва нитрогенро
гузарониданд. Баъд аз он маҳлули ҳосилшударо бугрон карданд ва боқимондаи хушкро
тафсониданд. Дар ин маврид 1,4 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи ҳаҷмии газҳоро дар омехтаи
аввала муайян кунед.
14-177. Маҳлулеро, ки ҳангоми аз маҳлули гидроксиди калий гузаронидани 10 л (ш.м.)
омехтаи оксиди нитроген (IV) ва нитроген ҳосил шудааст, буғрон карданд ва сипас
тафсонданд. Дар ин маврид 1,12 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи ҳаҷмии газҳоро дар омехтаи
аввала муайян кунед.
14-178. Ҳангоми гузаронидани 25 л (ш.м.) омехтаи газҳои оксиди нитроген (IV) ва
гидроген аз маҳлули гидроксиди натрий нитрит ва нитрати натрий ҳосил шуд. Барои
оксидкунии нитрити натрий дар муҳити кислотагӣ 15,8 г перманганати калий сарф шуд.
Таркиби омехтаи авваларо (бо %) муайян кунед.
14-179. Ҳангоми таҷзияи 17 г нитрати натрий чӣ қадар ҳаҷм газ (дар ш.м.) хориҷ мешавад?
14-180. Ҳангоми таҷзияи нитрати калий 560 мл ҳаҷм газ (дар ш.м.) хориҷ шуд. Муайян
кунед чанд грамм намак таҷзия шудааст?
14-181. Формулаи оддитарини моддаро муайян кунед, агар ҳиссаи массаи элементҳои
ташкилдиҳандаи он 56,47% оксиген, 16,47% нитроген ва 27,06% натрий дошта бошад. Ҳангми
гармкунии 340 грамми ин модда чӣ қадар ҳаҷм газ (дар ш.м.) хориҷ мешавад?
14-182. Ҳангоми таҷзияи пурраи ҳароратии моддае, ки ҳиссаи массаи элементҳои
ташкилдиҳандаи он 47,52% оксиген, 13,86% нитроген ва 38,61% калий дорад, 11,2 л газ (дар
ш.м.) хориҷ шуд. Муайян кунед, ки кадом модда ва чанд грамми он таҷзия шудааст?
14-183. Ҳангоми таҷзияи 200 г селитраи натрий, ки 15% ғаш дорад, чӣ қадар ҳаҷм газ (дар
ш.м.) хориҷ мешавад?
14-184. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро то ба охир нависед:
t
t
а). NaNO3 →
б). KNO3 →
t
t
в). Ca(NO3)2 →
г). Ba(NO3)2 →
t
t
д). Mg(NO3)2 →
е). Cu(NO3)2 →
t
t
ё). Al(NO3)3 →
ж). Sr(NO3)2 →
t
t
з). LiNO3 →
и). Fe(NO3)2 →
t
t
ӣ). AgNO3 →
й). Fe(NO3)3 →
t
t
к). Au(NO3)3 →
қ). Hg(NO3)2 →
t
t
л). KNO3 + P →
м). KNO3 + C →
н). NO2 + NaOH =
о). NO2 + KOH =
п). NO2 + Ca(OH)2 =
р). NO2 + Ba(OH)2 =
14-185. Ҳангоми тафсонидани 64,3 г омехтаи нитратҳои натрий ва калий 7,84 л (ш.м) газ
хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед, агар таҷзияи намакҳо
пурра ба амал омада бошад.
14-186. Дар натиҷаи пурра таҷзия кардани 37,7 г омехтаи нитрати мис (II) ва нитрати руҳ
массаи он ба 16,1 г баробар шуд. Таркиби омехтаи авваларо (бо фоиз) ёбед.
14-187. 45,5 г омехтаи нитратҳои оҳан (III) ва алюминийро то массаи доимӣ тафсонданд.
Дар натиҷа массаи омехта 32,4 г кам шуд. Таркиби массавии омехтаи аввала чӣ гуна аст?
14-188. 34 г омехтаи нитрати нуқра ва нитрати натрийро то массаи доимӣ тафсониданд.
Баъд аз он боқимондаро бо миқдори барзиёди маҳлули 60%-и кислотаи нитрат кор карданд.
Дар ин маврид 2,24 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи нитратҳоро дар омехтаи аввала
муайян кунед ва массаи маҳлули кислотаи нитрати сарфшударо ҳисоб кунед.
14-189. 200 г маҳлуле, ки 12,8 г омехтаи нитратҳои нуқра ва мис (II) дорад, то пурра ҷудо
шудани металлҳо электролиз карданд. Дар натиҷа 5,36 г массаи металлҳо ҳосил шуд. Ҳиссаи
массаи нитратҳоро дар маҳлули аввала муайян кунед.
14-190. Маҳлуле, ки омехтаи сулфати мис (II) ва нитрати мис (II) дорад, то пурра ҷудо
шудани металл электролиз карданд. Дар маҳлуле, ки ҳангоми электролиз ҳосил шудааст,
миқдори барзиёди маҳлули хлориди барий илова карданд. Дар ин маврид 23,3 г тагшин ҳосил
шуд. Металле, ки дар катод ҷудо шудааст, бо миқдори барзиёди маҳлули 70%-и кислотаи
нитрат кор карданд. Дар ин маврид 5,6 л (ш.м.) хориҷ шуд. Массаи сулфати мис ва нитрати
мис (II)-ро дар маҳлуле, ки барои электролиз истифода бурда шудааст, муайян кунед. Массаи
маҳлули 70%-и кислотаи сарфшударо ҳисоб кунед.
14-191. Омехтаи газҳое, ки ҳангоми таҷзияи 33,1 г нитрати сурб (II) ҳосил шудааст, дар
19,2 мл об ҳал карданд. Муайян кунед, ки кадом кислота ҳосил шудааст ва ҳиссаи массаи он
(бо %) дар маҳлул чӣ гуна аст?
14-192. Омехтаи газҳое, ки ҳангоми таҷзияи 94 г нитрати мис (II) ҳосил шудааст, дар 36 мл
об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи кислотаро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед. Барои
нейтрализатсияи ин кислота чанд грамм маҳлули 35%-и гидроксиди калий лозим аст?
14-193. Омехтаи газҳое, ки ҳангоми таҷзияи 74 г нитрати магний ҳосил шудааст, дар 90 мл
об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи кислотаро дар маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст? Барои
нейтрализатсияи ин кислота чӣ қадар ҳаҷм маҳлули 25%-и гидроксиди натрий (зичиаш 1,28
г/мл) лозим аст?
14-194. Ҳангоми дар 13,8 мл об ҳал кардани омехтаи газҳое, ки ҳангоми таҷзияи 42,5 г
омехтаи нитратҳои мис (II) ва сурб (II) ҳосил шудааст, кадом кислота ҳосил мешавад ва ҳиссаи
массаи он (бо %) чӣ гуна аст, агар нитрати мис (II) дар омехта 22,12%-ро ташкил диҳад. Барои
нейтрализатсияи ин кислота чӣ қадар ҳаҷм маҳлули 0,5М КОН лозим аст?
14-195. Газҳое, ки ҳангоми таҷзияи ҳароратии 27,25 г омехтаи нитратҳои натрий ва мис
(II) ҳосил шудааст, аз 115,2 мл об гузарониданд. Дар ин маврид 1,12 л газ (ш.м.) ҷазб нашуд.
Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала ва ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлуле, ки
баъд аз ҷазб шудани газҳо ҳосил шудааст, муайян кунед.
14-196. Газҳое, ки ҳангоми таҷзияи ҳароратии 19,85 г омехтаи нитратҳои калий ва магний
ҳосил шудааст, аз 49,2 мл об гузарониданд. Дар ин маврид 560 мл газ (ш.м.) фурў нашуда
монд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала ва ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлуле,
ки баъд аз фурў шудани газҳо дар об ҳосил шудааст, муайян кунед.
14-197. Газе, ки ҳангоми таъсири мутақобилаи 8 г мис бо 60 мл маҳлули 68%-и кислотаи
нитрат (зичиаш 1,4 г/мл) ҳосил шудааст, аз 135 мл маҳлули 20%-и КОН (зичиаш 1,186 г/мл)
гузарониданд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-198. Газе, ки ҳангоми таъсири 20,7 г сурб бо 50 мл маҳлули 65%-и кислотаи нитрат
(зичиаш 1,391 г/мл) ҳосил шудааст, аз 100 мл маҳлули 18%-и NaОН (зичиаш 1,2 г/мл)
гузарониданд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-199. Газе, ки ҳангоми таъсири 30 г омехтаи нуқра ва мис бо 100 мл маҳлули 60%-и
кислотаи нитрат (зичиаш 1,367 г/мл) ҳосил шудааст, аз 150 мл маҳлули 20%-и NaОН (зичиаш
1,219 г/мл) гузарониданд. Ҳиссаи массаи мис дар омехта 64%-ро ташкил медиҳад. Ҳиссаи
массаи моддаҳоро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-200. Газе, ки ҳангоми таъсири 30 г омехтаи алюминий ва мис бо 85 мл маҳлули хунуки
68%-и кислотаи нитрат (зичиаш 1,4 г/мл) ҳосил шудааст, аз 150 мл маҳлули 22%-и KОН
(зичиаш 1,2 г/мл) гузарониданд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала ва дар маҳлули
ҳосилшуда муайян кунед. Маълум аст, ки ҳангоми бо миқдори барзиёди маҳлули гарми
кислотаи сулфати консентронида кор карда баромадани ҳамон миқдор омехтаи аввала 20,16 л
газ (ш.м.) хориҷ мешавад.
14-201. Ҳангоми пурра таҷзия шудани 18,5 г нитрати металли дувалента 5 г оксиди металл
ҳосил шуд. Формулаи нитрати металлро муайян кунед.
14-202. Ҳангоми то массаи доимӣ тафсонидани 24,2 г нитрати металле, ки дараҷаи
оксидшавиаш +3 аст, 8 г моддаи сахт боқӣ монд. Формулаи нитратро муайян кунед.
14-203. Омехтаи газҳое, ки ҳангоми тафсонидани 42,6 г нитрати металли севалента ҳосил
шудааст, дар 37,6 мл об ҳал карданд. Дар натиҷа 70 г маҳлули 54%-и кислотаи нитрат ҳосил
шуд. Формулаи нитратро муайян кунед.
14-204. Ҳангоми тафсонидани омехтаи нитрати натрий бо нитрати металли номаълуми
севалентае, ки дараҷаи оксидшавиаш +3 буда, дар қатори электрохимиявии шиддати металлҳо
пеш аз гидроген ҷойгир аст, 13,65 г моддаи сахт ҳосил шуда, 17,36 л (ш.м.) омехтаи газҳо
хориҷ шуд. Баъд аз гузаронидани омехтаи газҳо аз маҳлули гидроксиди натрий ду намак ҳосил
шуд ва ҳаҷми газҳо 13,44 л кам шуд. Формулаи нитрати металли номаълумро муайян кунед.
14-205. Ҳангоми тафсонидани омехтаи нитрати калий бо нитрати металли дувалентае, ки
дар қатори электрохимиявии шиддати металлҳо пеш аз гидроген ҷойгир аст, 21 г моддаи сахт
ҳосил шуд ва 7,84 л (ш.м.) омехтаи газҳо хориҷ шуд. Баъд аз маҳлули гидроксиди калий
гузаронидани омехтаи газҳо ду намак ҳосил шуд ва ҳаҷми газҳо 4,48 л кам шуд. Формулаи
нитрати металли дувалента ва массаи нитратҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
14-206. Ҳангоми тафсонидани омехтаи нитрати калий бо нитрати металли номаълуми
севалентае, ки дараҷаи оксидшавиаш +3 буда, дар қатори электрохимиявии шиддати металлҳо
дар байни магний ва мис ҷойгир аст, 28,9 г моддаи сахт ҳосил шуда, 34,72 л (ш.м.) омехтаи
газҳо хориҷ шуд. Баъд аз гузаронидани омехтаи газҳо аз маҳлули гидроксиди калий ду намак
ҳосил шуд ва ҳаҷми газҳо то 7,84 л кам шуд. Формулаи нитрати металли номаълумро муайян
кунед.
14-207. Ҳангоми тафсонидани омехтаи нитрати натрий бо нитрати металле, ки дараҷаи
оксидшавиаш +2 аст, 29,8 г моддаи сахт ҳосил шуд ва 13,44 л (ш.м.) омехтаи газҳо хориҷ шуд.
Баъд аз маҳлули гидроксиди натрий гузаронидани омехтаи газҳо ду намак ҳосил шуд ва ҳаҷми
омехтаи газҳо то 4,48 л кам шуд. Формулаи нитрати металли номаълум ва массаи нитратҳоро
дар омехтаи аввала муайян кунед.
14-208. Барои ҳосил кардани 15,5 кг фосфор чӣ қадар фосфати калсий, рег ва ангиште, ки
75% карбон дорад, лозим аст?
14-209. Аз 465 г фосфорите, ки 80% ортофосфати калсий дорад, чӣ қадар фосфор ҳосил
кардан мумкин аст?
14-210. Аз 193,75 кг фосфорите, ки 20% ғаш дорад, 24,8 кг фосфор ҳосил карданд. Ҳиссаи
массаи баромади фосфорро (бо %) нисбат ба ҳисоби назариявӣ ҳисоб кунед.
14-211. Ҳангоми таъсири мутақобилаи 77,5 кг ортофосфати калсий бо 120 кг маҳлули
98%-и кислотаи сулфат кадом массаи кислотаи ортофосфатро ҳосил кардан мумкин аст?
14-212. Ҳангоми таъсири мутақобилаи 77,5 кг фосфорите, ки 80% фосфати калсий дорад,
бо 80 кг маҳлули 73,5%-и кислотаи сулфат чӣ қадар массаи маҳлули 70%-и кислотаи фосфат
ҳосил кардан мумкин аст?
14-213. Аз 500 кг фосфорити табиӣ 294 кг кислотаи ортофосфат ҳосил карданд. Ҳиссаи
массаи фосфати калсийро дар фосфорити табиӣ муайян кунед.
14-214. Мавҷудияти моддаи ғизоӣ дар нуриҳои фосфорӣ бо ҳисоб кардани ҳиссаи массаи
оксиди фосфор (V) муайян карда мешавад. Ҳиссаи массаи оксиди фосфор (V)-ро дар
суперфосфати дучанда муайян кунед.
14-215. Формулаи пресипитатро нависед ва ҳиссаи массаи оксиди фосфор (V)-ро дар он
муайян кунед.
14-216. Ҳиссаи массаи оксиди фосфор (V)-ро дар аммофос ҳисоб кунед.
14-217. Дар намунаи суперфосфат ҳиссаи массаи оксиди фосфор (V) 25%-ро ташкил
медиҳад. Ҳиссаи массаи дигидрофосфати калсийро дар нурӣ муайян кунед.
14-218. Ҳиссаи массаи оксиди фосфор (V) дар суперфосфат ба 30,34% баробар аст. Ҳиссаи
массаи Са(Н2РО4)2-ро дар нурӣ ҳисоб кунед.
14-219. Дар суперфосфат ҳиссаи массаи Р2О5 20%-ро ташкил медиҳад. Ҳиссаи массаи
Са(Н2РО4)2-ро дар нурӣ муайян кунед.
14-220. Ҳиссаи массаи Р2О5 дар нурӣ 20,65% аст. Ҳиссаи массаи пресипитат
(СаНРО4·2Н2О)-ро дар нурӣ ҳисоб кунед.
14-221. Ҳиссаи массаи Р2О5 дар минерали фосфорит 28%-ро ташкил медиҳад. Ҳиссаи
массаи ғашро дар фосфорит муайян кунед.
14-222. Ҳангоми таъсири мутақобилаи 155 кг ортофосфати калсий бо 280 кг маҳлули 70%и кислотаи ортофосфат чӣ кадар суперфосфати дучанда ҳосил кардан мумкин аст?
14-223. Аз 10 т фосфорите, ки 77,5% фосфати калсий дорад, чанд тонна суперфосфати
дучандае, ки танҳо Са(Н2РО4)2 дорад, ҳосил кардан мумкин аст?
14-224. Барои ҳосил кардани 877,5 кг суперфосфати дучанда чӣ қадар фосфорите, ки
77,5% Са3(РО4)2 дорад, лозим аст? Ҳисоб кунед, ки барои ин реаксия чи қадар маҳлули 62,5%и кислотаи ортофосфат сарф мешавад?
14-225. Барои ҳосил кардани суперфосфат фосфорити табииро бо кислотаи сулфат
коркард мекунанд. Барои ҳосилкунии 1012 кг суперфосфат чӣ қадар массаи фосфорите, ки
80% Са3(РО4)2 дорад ва чӣ қадар ҳаҷм маҳлули 80%-и кислотаи сулфат (зичиаш 1,725 г/мл)
лозим аст?
14-226. Аз 620 кг фосфорите, ки 70% фосфати калсий дорад, чӣ қадар суперфосфат ҳосил
кардан мумкин аст? Ҳисоб кунед, ки барои ҳосилкунии суперфосфат чӣ қадар ҳаҷм маҳлули
70%-и кислотаи сулфат (зичиаш 1,6 г/мл) сарф мешавад?
14-227. Нурии минералии фосфордори пресипитатро ҳангоми реаксияи байни гидроксиди
калсий ва кислотаи ортофосфат ҳосил мекунанд. Барои ҳосил кардани 860 кг нурӣ кадом
массаҳои гидроксиди калсий ва кислотаи ортофосфат лозим аст?
14-228. Чанд грамм гидроксиди калсий бо кислотаи ортофосфат таъсир кардааст, агар 430
г пресипитат ҳосил шуда бошад?
14-229. Нурии фосфордори аммофосро ҳангоми коркарди аммиак бо маҳлули кислотаи
ортофосфат ҳосил мекунанд. Барои ҳосил кардани 9,88 т аммофос чӣ қадар массаи аммиак ва
маҳлули 70%-и кислотаи ортофосфат лозим аст?
14-230. Барои майдони 1 га замин 70 кг нитрогенро андохтан лозим аст. Муайян кунед, ки
барои майдони 100 га замин чӣ қадар массаи нитрати аммоний лозим мегардад?
14-231. Кадом массаи карбамидро дар майдони 100 га замин рехтан лозим аст, агар массаи
зарурии нитроген барои майдони 1 га замин 70 кг бошад?
14-232. Барои сабзиши гандуми тирамоҳӣ барои масоҳати 0,5 га замин дар аввали моҳи
март 100 кг карбамид ва дар охири моҳи апрел (вақти хўшабандӣ) 75 кг селитраи аммоний
мепошанд. Муайян кунед, ки дар ин масоҳат замин аз чӣ қадар массаи элементи ғизоии
растанӣ, яъне нитроген таъмин мегардад?
14-233. Барои масоҳати 1 га замин барои сабзиши шолӣ дар вақти 40-50 рўзагии он 250 кг
карбамид ва дар вақти 70-80 рўзагии он (вақти хўшабандӣ) 180 кг селитраи аммоний
мепошанд. Ҳисоб кунед, ки дар ин масоҳати замин барои пухта расидани шолӣ (дар муддати
110-120 рўз) ҳамагӣ чӣ қадар массаи нитроген зарур мешудааст?
14-234. Барои бо 210 кг нитроген таъмин намудани масоҳати 1 га замин кадом массаи
сулфати аммонийро гирифтан зарур аст?
14-235. Дар зери дарахт 140 г селитраи аммоний, ки ҳиссаи массаи нитроген 35% аст,
рехтан зарур аст. Дар мавриди набудани селитраи аммоний чӣ қадар сулфати аммонийро
гирифтан лозим аст, то ки ҳамон миқдор нитрогенро дошта бошад?
14-236. Дар масоҳати 8,5 га замин барои зироати картошка ва сирпиёз 2,34 т суперфосфати
дучанда рехтанд. Муайян кунед, ки замин аз чӣ қадар массаи оксиди фосфор (V) таъмин
шудааст?
14-237. Дар замини зери дарахтон 40 кг оксиди фосфор (V)-ро рехтан лозим аст. Барои ин
кадом массаи суперфосфате, ки дар он ҳиссаи массаи Р2О5 20% аст, гирифтан зарур аст?
14-238. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед:
а). Р + Са =
қ). P + HNO3(конс.) =
б). Р + Mg =
л). P + HNO3 + H2O =
в). P + O2(норасоӣ) =
м). P2О5 + KОН =
г). P + O2(барзиёд) =
н). P2О5 + NaОН =
ғ). Р2О3 + О2 =
о). Са3Р2 + НСl =
д). Р2О3 + Н2О =
п). Mg3Р2 + Н2О =
е). Р2О5 + Н2О =
р). АlР + НСl =
ё). Р4 + 6Сl2 =
с). Р2О5 + HNO3 =
ж). P4 + 5Cl2 =
т). Р2О5 + С(барзиёд) =
з). PCl3 + H2O =
у). Са(ОН)2(барзиёд) + Н3РО4 =
и). PCl5 + H2O =
ў). Са(ОН)2 + Н3РО4(барзиёд) =
ӣ) P + KClO3 =
ф). Са(Н2РО4)2 + Са(ОН)2(барзиёд) =
й). P + NaClO3 =
х). Са(Н2РО4)2 + NаОН(барзиёд) =
к). P + H2SO4(конс.) =
ҳ). Са(Н2РО4)2 + KОН(барзиёд) =
14-239. Муодилаҳои реаксияҳои табдилотҳои зеринро тартиб диҳед:
А). Р → Р2О5 → Н3РО4 → Са3(РО4)2 → Н3РО4 → Na3РО4 → Ag3РО4;
ОН )2
ОН )2
2C
2
2
О
Б). Ca 3(PO 4)2 SiO

 A O

Б О

В Н
2
 Г Са
(
 Д Са
(
 Са 3(РО 4)2
Са3(РО4)2 → СаНРО4 → Са(Н2РО4)2
В). Р → Р2О5 → Н3РО4
Са(Н2РО4)2 → СаНРО4 → Са3(РО4)2
14-240. Ҳангоми таъсири 15,5 г фосфори сафед бо миқдори барзиёди хлор кадом миқдори
хлориди фосфор (V) ҳосил мешавад?
14-241. Хлориди фосфор (V), ки ҳангоми таъсири фосфори сафед бо хлор ҳосил шудааст, дар
об ҳал кардан два ба маҳлули ҳосилшуда миқдори барзиёди гидроксиди литий илова карданд.
Дар натиҷа 11,6 г тагшин ҳосил шуд. Массаи фосфор ва хлори ба реаксия дохилшударо
муайян кунед.
14-242. Ҳиссаи массаи кислотаҳоро дар маҳлуле, ки ҳангоми гидролизи 27,5 г хлориди
фосфор (III) дар 72,5 мл об ҳосил шудааст, муайян кунед.
14-243. Дар 158,3 мл об 41,7 г хлориди фосфор (V)-ро ҳал карданд. Ҳиссаи массаи
кислотаҳоро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-244. Ҳангоми пурра сўхтани фосфине, ки аз 18,4 г фосфиди калсий ҳосил шудааст, кадом
массаи оксиди фосфор (V) ҳосил мешавад?
14-245. Оксиди фосфор (V)-ро, ки ҳангоми пурра сўхтани фосфине, ки аз 67 г фосфиди магний
ҳосил шудааст, дар 209 мл об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи фосфатро дар маҳлули
ҳосилшуда муайян кунед.
14-246. Дар 167,6 мл об 28,4 г оксиди фосфор (V)-ро ҳал карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи
ортофосфатро дар маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
14-247. Дар 179 г маҳлули 25%-и кислотаи ортофосфат 71 г оксиди фосфор (V)-ро ҳал
карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи ортофосфат дар маҳлули ҳосилшуда чӣ гуна аст?
14-248. Ҳиссаи массаи кислотаи ортофосфатро дар маҳлуле, ки ҳангоми ҳал кардани 35,5
грамм оксиди фосфор (V) дар 250 мл маҳлули 30%-и Н3РО4 (зичиаш 1,18 г/см3) ҳосил шудааст,
муайян кунед.
14-249. Дар 150 мл маҳлули 50%-и Н3РО4 (зичиаш 1,334 г/мл) 51,4 г оксиди фосфор (V)-ро ҳал
карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи ортофосфатро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-250. Ба 200 г маҳлули 30%-и кислотаи ортофосфат 300 г маҳлули 60%-и кислотаи
ортофосфатро илова карданд. Ҳиссаи массаи кислотаи ортофосфатро дар маҳлули ҳосилшуда
ҳисоб кунед.
14-251. 200 мл маҳули 24%-и Н3РО4 (зичиаш 1,14 г/мл) ва 250 мл маҳлули 16%-и Н3РО4
(зичиаш 1,088 г/мл)-ро омехта карданд. Консентратсияи фоизии кислотаро дар маҳлули
ҳосилшуда муайян кунед.
14-252. Ба 160 г маҳлули 20%-и кислотаи ортофосфат чанд грамм маҳлули 10%-и Н3РО4-ро
илова кардан зарур аст, то ки маҳлули 14% ҳосил шавад.
14-253. Барои ҳосил кардани маҳлули 25% ба 200 г маҳлули 30%-и кислотаи ортофосфат чӣ
қадар массаи маҳлули 20%-и кислотаи ортофосфат илова кардан лозим аст? Ҳисоб кунед, ки
дар ин маврид чанд грамм маҳлули 25% ҳосил мешавад?
14-254. Чанд грамм маҳлули 30%-и кислотаи ортофосфатро ба 160 г маҳлули 15%-и Н3РО4
илова кардан лозим аст, то ки маҳлули 20% ҳосил шавад?
14-255. Барои ҳосилкунии маҳлули 30%-и кислотаи ортофосфат аз маҳлулҳои 70 фоиза ва 10
фоизаи он чӣ қадари гирифтан лозим аст?
14-256. Барои ҳосилкунии 600 г маҳлули 40%-и Н3РО4 аз маҳлулҳои 70% ва 25%-и он чӣ
қадарӣ гирифтан лозим аст?
14-257. Ба 200 г маҳлули 95%-и кислотаи ортофосфат чӣ қадар ҳаҷм об илова кунем, то ки
маҳлули 25%-и он ҳосил шавад?
14-258. Барои ҳосил шудани маҳлули 10% ба 250 мл маҳлули 24%-и Н3РО4 (зичиаш 1,14 г/мл)
чӣ қадар ҳаҷм об илова кардан зарур аст?
14-259. Ба 600 г маҳлули 50%-и кислотаи ортофосфат чӣ қадар массаи оксиди фосфор (V)-ро
ҳал кардан зарур аст, то ки маҳлули 90,5%-и он ҳосил шавад?
14-260. Барои ҳосил шудани маҳлули 95% ба 200 г маҳлули 68%-и кислотаи ортофосфат чанд
грамм оксиди фосфор (V)-ро ҳал кардан зарур аст?
14-261. Муодилаи реаксияи байни: а) 1 мол гидроксиди натрий ва 1 мол кислотаи ортофосфат;
б) 2 мол гидроксиди натрий ва 1 мол кислотаи ортофосфат; в) 3 мол гидроксиди натрий ва 1
мол кислотаи ортофосфатро нависед ва массаи молекулавии нисбии намаки ҳосилшударо
ҳисоб кунед.
14-262. Муодилаи реаксияи байни: а) 1 мол гидроксиди калий ва 1 мол кислотаи ортофосфат;
б) 2 мол гидроксиди калий ва 1 мол кислотаи ортофосфат; в) 3 мол гидроксиди калий ва 1 мол
кислотаи ортофосфатро нависед ва массаи молии нисбии намаки ҳосилшударо ҳисоб кунед.
14-263. Муодилаи реаксияи байни 8 г гидроксиди натрий ва 19,6 г кислотаи ортофосфатро
нависед ва массаи молекулавии нисбии намаки ҳосилшударо ҳисоб кунед.
14-264. Муодилаи реаксияи байни 11,2 г гидроксиди калий ва 9,8 г кислотаи ортофосфатро
нависед ва массаи молярии намаки ҳосилшударо ҳисоб кунед.
14-265. Ба 100 г маҳлули 19,6%-и кислотаи ортофосфат 120 г маҳлули 20%-и гидроксиди
натрий илова карданд. Муайян кунед, ки кадом намак ҳосил мешавад ва массаи он чӣ гуна
аст?
14-266. Ба 280 г маҳлули 7%-и кислотаи ортофосфат 160 г маҳлули 10%-и гидроксиди натрий
илова карданд. Дар ин маврид дар маҳлул кадом намак ва чанд грамм ҳосил мешавад?
14-267. 100 мл маҳлули 24,5%-и кислотаи ортофосфат (зичиаш 1,14 г/мл) ва 120 мл маҳлули
22%-и гидроксиди калий (зичиаш 1,209 г/мл)-ро омехта карданд. Ҳисоб кунед, ки дар ин
маврид кадом намак ва чанд грамм ҳосил шудааст?
14-268. Ба 50 г маҳлули 14,7%-и кислотаи ортофосфат 56 г маҳлули 12%-и гидроксиди калий
илова карданд. Массаи намакҳоро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-269. Ба 80 г маҳлули 19,6%-и кислотаи ортофосфат 100 г маҳлули 16%-и гидроксиди
натрий илова карданд. Массаи намакҳои дар маҳлули ҳосилшударо ҳисоб кунед.
14-270. Ба 50 г маҳлули 14,7%-и кислотаи ортофосфат 40 г маҳлули 12%-и гидроксиди натрий
илова карданд. Ҳиссаи массаи намакҳоро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-271. Ба 83 мл маҳлули 30%-и кислотаи ортофосфат (зичиаш 1,181 г/мл) 266 мл маҳлули
14%-и гидроксиди калий (зичиаш 1,128 г/мл) илова карданд. Ҳиссаи массаи намакҳоро дар
маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-272. Барои ҳосил кардани: а) намаки миёна; б) гидрофосфат; в) дигидрофосфат кадом
массаи маҳлули 20%-гидроксиди натрийро ба 200 г маҳлули 9,8%-и кислотаи ортофосфат
илова кардан зарур аст?
14-273. Ба омехтаи магний ва алюминий миқдори барзиёди маҳлули кислотаи ортофосфат
таъсир намуданд, дар натиҷа 10,08 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳангоми ба ҳамон миқдор омехтаи
аввала таъсир намудани миқдори барзиёди маҳлули гидроксиди натрий 6,72 л (ш.м.) газ хориҷ
шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
14-274. Ба 20 г омехтаи мис, магний ва руҳ миқдори барзиёди кислотаи ортофосфат таъсир
карданд, дар ин маврид 13,44 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳангоми бо миқдори барзиёди маҳлули
гидроксиди калий кор карда баромадани ҳамон миқдор массаи омехтаи аввала 2,24 л (ш.м.) газ
хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи металлҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
14-275. Ҳангоми нопурра сўхтани 18,6 г фосфор 34,6 г омехтаи оксидҳои фосфор ҳосил шуд.
Массаи ҳар як оксиди ҳосилшударо ёбед.
14-276. Ҳангоми нопурра сўхтани 31 г фосфор 56,6 г омехтаи оксидҳо ҳосил шуд. Сипас
оксидҳоро дар 43,4 мл об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи кислотаҳоро дар маҳлули ҳосилшуда
муайян кунед.
14-277. 49 г пайвастагиеро, ки аз 31,84% калий, 28,98% хлор ва 39,18% оксиген таркиб
ёфтааст, бо 14,88 г фосфори сурх таъсир карданд. Маҳсули реаксияро дар 140 мл об ҳал
карданд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар маҳлули ҳосилшуда муайян кунед.
14-278. 61,25 г пайвастагиеро, ки аз 18,77% натрий, 28,98% хлор ва 52,24% оксиген иборат аст,
бо 24,8 г фосфор гарм карданд. Маҳсули реаксияро дар 114 мл об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи
моддаҳоро дар маҳлули ҳосилшуда ҳисоб кунед.
14-279. Кадом массаи фосфори сурх ва намаки Бертолле ба реаксия дохил шудааст, агар дар
164,5 г маҳлули 80%-и кислотаи ортофосфат ҳал кардани оксиди фосфор (V)-и маҳсули
реаксия маҳлули 90,3%-и кислотаи ортофосфат ҳосил шуда бошад?
14-280. Массаи фосфори сурх ва намаки Бертоллеи ба реаксия дохилшударо ҳисоб кунед, агар
ҳангоми ҳал кардани оксиди фосфор (V)-и маҳсули реаксия дар 78,7 г маҳлули 50%-и
кислотаи ортофосфат ҳиссаи массаи охир дар маҳлул 18,75% зиёд шуда бошад.
14-281. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро аз рўи табдилоти зерин тартиб дода, шароити
гузариши реаксияҳоро нишон диҳед. Моддаҳои Х1 – Х5-ро муайян кунед.
X1
H2SO4
X5
X3
NH4NO3
NH4NO2
Ca(NO3)2
Mg
X4
X5
X2
14-282. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро аз рўи табдилоти зерин нависед ва моддаҳои Х1 –
Х5-ро муайян кунед.
X1
Ca, t
X2
H2O
X3
NO
(NH4)2Cr2O7
Al, t
HNO3 (сероб)
NO2
HNO3
X5
X4
14-283. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро аз рўи табдилоти зерин тартиб дода, моддаҳои Х1 –
Х8-ро муайян кунед.
X1
CuO, t
X3
X2
t
X7
NH4Cl
X8
t
AgNO3
Al O , t
H2O
2 3
X5
X6
X4
14-284. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро аз рўи табдилоти зерин тартиб дода, моддаҳои А –
Е-ро муайян кунед.
А
Ca3P2
CO2
Б
HCl
В
В+Д
H2O
Е
Ca(H2PO4)2
H2O
F
Д
Г
14-285. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин нависед ва моддаҳои А
– Ж-ро муайян кунед.
Б
А
Ca3N2
SiO2+C, t
В
H2O
+
Г
O2, Pt
Д
F
H2O
Ё+Б
Ж
Е
14-286. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед ва
моддаҳои А – З-ро муайян кунед.
A
NH4Cl
Б
t
В
Mg
Г
F
NH4NO3
NaNO3
NH , Pt
O2
t
З
3
Д
Ж
Е
Ё
14-287. Ҳангоми тафсонидани 54,8 г омехтаи нитратҳои оҳан (II) ва мис (II) 15,68 л (ш.м.)
омехтаи газҳо ҳосил шуд. Массаи моддаи сахте, ки баъд аз тафсонидан ҳосил шудааст, муайян
кунед.
Боби 15. Зергурўҳи карбон.
15-1. Кадоме аз элементҳои зерин ба зергурўҳи карбон мансуб аст: C, P, As, Si, Ge, Pb, Ca,
Co, Sn.
15-2. Кадоме аз элементҳои зергурўҳи карбон ба ғайриметаллҳо ва кадомашон ба металлҳо
мансуб аст?
15-3. Формулаи электронӣ ва сохти қабати электронии элементҳои зергурўҳи нитроген чӣ
гуна аст?
15-4. Формулаи электронӣ ва сохти электронии карбонро дар ҳолати дараҷаи оксидшавии -4,
+2, +4 тартиб диҳед.
15-5. Дараҷаи оксидшавии элементҳои зергурўҳи карбон дар пайвастагиҳояшон чӣ гуна
шуда метавонанд?
15-6. Валентнокии элементҳои зергурўҳи карбон дар пайвастагиҳояшон чӣ гуна буда
метавонанд?
15-7. Формулаи оксидҳои элементҳои зергурўҳи карбонро нависед.
15-8. Формулаи структурии оксидҳои элементҳои зергурўҳи карбонро тартиб диҳед.
15-9. Кадоме аз оксидҳои элементҳои зергурўҳи карбон ба оксидҳои бетараф
(намакҳосилнакунанда) ва кадомашон ба оксидҳои кислотагӣ мансуб аст?
15-10. Формулаи оксидҳои амфотерии элементҳои зергурўҳи карбонро нишон диҳед.
15-11. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро ба анҷом расонед:
а). С + О2(норасоӣ) =
ӣ). CO2(барзиёд) + Ca(OH)2 =
б). С + О2(барзиёд) =
й). SiO2 + K2O =
в). СО + О2 =
к). SiO2 + NaOH =
г). СО2 + С =
қ). GeO + NaOH =
ғ). Si + O2 =
л). GeO2 + KOH =
д). СО2 + Na2O =
м). SnO + KOH =
е). CO2 + CaO =
н). SnO2 + NaOH =
ё). CO2 + KOH =
о). PbO + Ca(OH)2 =
ж). CO2 + NaOH(барзиёд) =
п). PbO2 + Ba(OH)2 =
з). CO2(барзиёд) + NaOH =
р). PbO + HNO3 =
и). CO2 + Ca(OH)2 =
с). SnO + H2SO4 =
15-12. Карбон ва силитсий дар шароитҳои гуногун бо металлҳо ва ғайриметаллҳо таъсир
мекунад. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро то ба охир нависед:
t,кат.
а). С + Н2 →
е). Si + F2 =
б). С + Ғ2 =
ё). Si + Cl2 =
в). С + Сl2 =
ж). Si + N2 =
г). C + S =
з). Si + C =
ғ). Са + С =
и). Mg + Si =
д). Al + C =
ӣ). Ca + Si =
15-13. Карбон ва оксиди карбон (II) барқароркунандаи хуб буда, аксарияти металлҳоро аз
оксидҳояшон барқарор мекунанд. Мувофиқи хосияти барқароркунандагии онҳо муодилаҳои
реаксияҳои зеринро нависед:
а). СuO + C =
б). Fe2O3 + C =
в). NiO + CO =
г). CuO + CO =
д). Fe2O3 + CO =
15-14. Дар ҳарорати баланд карбон бо оксидҳои металлҳои ишқорзаминӣ, алюминий,
силитсий таъсир карда, карбидҳоро ҳосил мекунанд. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед:
а). СаО + С =
б). ВаО + С =
в). Al2О3 + С =
г). SiO2 + C =
15-15. Фарқият аз силитсий карбон дар кислотаҳои сулфати консентронида ва нитрати
консентронида ҳал мешавад. Муодилаҳои реаксияҳои карбонро бо кислотаҳои номбурда
нависед.
15-16. Силитсий (фарқият аз карбон) дар маҳлули ишқорҳо ҳал мешавад. Муодилаи
реаксияҳои силитсийро бо маҳлули гидроксидҳои натрий ва калий нависед.
15-17. Силитсийро ҳангоми таъсири дуоксиди силитсий бо барқароркунандаҳо-карбон,
магний, алюминий ҳосил мекунанд. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
15-18. Дар атмосфераи дуоксиди карбон (гази карбонат) магнийи сўхтаистода сўхтанашро
давом медиҳад. Муодилаи реаксияи дахлдорро тартиб диҳед.
15-19. Гази карбонатро дар шароити лабораторӣ ҳангоми таъсири карбонатҳо ва
гидрокарбонатҳо бо кислотаҳо ҳосил мекунанд. Вобаста ба ин усул муодилаҳои реаксияҳои
зеринро нависед:
а). Na2СО3 + HNO3 =
ғ). NaHCO3 + H2SO4 =
б). СаСО3 + НCl =
д). Са(НСО3)2 + HCl =
в). K2СО3 + Н3РО4 =
е). Mg(HCO3)2 + HNO3 =
г). MgСО3 + H2SO4 =
ё). KHCO3 + H3PO4 =
15-20. Ҳангоми аз оҳакоб, гидроксидҳои стронсий ва барий гузаронидани оксиди карбон
(IV) таҳшини сафеди дар об ҳалнашавандаи карбонатҳо ҳосил мешаванд. Муодилаҳои
реаксияҳои дахлдорро нависед.
15-21. Ҳангоми гузаронидани миқдори барзиёди оксиди карбон (IV) карбонатҳои дар об
ҳалнашаванда ба гидрокарбонатҳои дар об ҳалшаванда табдил меёбанд. Вобаста ба ин хосият
муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед:
а). СаСО3 + H2О + СО2 =
ғ). ZnCO3 + H2О + СО2 =
б). MgСО3 + H2О + СО2 =
д). PbСО3 + H2О + СО2 =
в). SrСО3 + H2О + СО2 =
е). MnCO3 + H2О + СО2 =
г). BaСО3 + H2О + СО2 =
ё). CuCO3 + H2О + СО2 =
15-22. Гидрокарбонатҳо ҳангоми гармкунӣ ба карбонатҳо, об ва гази карбонат таҷзия
мешаванд. Вобаста ба ин хосият муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед:
t
t
а). NaHСО3 →
ғ). Sr(HCO3)2 →
t
t
б). KHСО3 →
д). Ba(HСО3)2 →
t
t
в). Mg(HСО3)2 →
е). Zn(HСО3)2 →
t
t
г). Ca(HCО3)2 →
ё). Pb(HСО3)2 →
15-23. Гидрокарбонатҳо ҳангоми таъсир кардан ба ишқорҳо ба карбонатҳо табдил меёбанд.
Аз рўи хосияти мазкур муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед:
а). NaНСО3 + NaOH =
г). Ba(HCO3)2+ Ba(OH)2 =
б). KHСО3 + KOH =
ғ). Са(НСО3)2 + NaOH =
в). Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2 =
д). Sr(HCO3)2 + KOH =
15-24. Карбонатҳои металлҳои ишқорӣ ҳангоми гармкунӣ умуман таҷзия намешаванд.
Боқимонда карбонатҳо ҳангоми гармкунӣ ба оксиди металл ва гази карбонат таҷзия мешаванд.
Вобаста ба ин хосият муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед:
t
t
а). MgСО3 →
е). FeСО3 →
t
t
б). CaСО3 →
ё). CoСО3 →
t
t
в). SrСО3 →
ж). NiСО3 →
t
t
г). BaCО3 →
з). MnСО3 →
t
t
ғ). PbCO3 →
и). CuСО3 →
t
t
д). ZnСО3 →
ӣ). Ag2СО3 →
15-25. Ҳангоми аз маҳлули ишқорҳо гузаронидани миқдори барзиёди дуоксиди карбон
намакҳои турши гидрокарбонатҳо ҳосил мешаванд. Дар мавриди миқдори барзиёд будани
ишқорҳо намакҳои миёна ҳосил мешаванд. Аз рўи хосияти мазкур муодилаҳои реаксияҳои
зеринро нависед:
а). NaOH + СО2(барзиёд) =
ғ). NaOH(барзиёд) + СО2 =
б). KOH + СО2(барзиёд) =
д). KOH(барзиёд) + СО2 =
в). Ca(OH)2 + СО2(барзиёд) =
е). Ca(OH)2(барзиёд) + СО2 =
г). Ba(OH)2 + СО2(барзиёд) =
ё). Ba(OH)2(барзиёд) + СО2 =
15-26. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед:
Ca(HCO3)2
CO
7
6
H2O
1
2
O2
8
3
CO2
5
CaCO3
4
Ca(NO3)2
9
10
Na2CO3
NaHCO3
15-27. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед:
1
C
2
CO
3
CO2
4
KHCO3
6
5
7
K2 CO3
15-28. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти дар поён овардашуда
нависед:
C
1
CO2
2
CaCO3
5
Ca
3
?
4
Ca(OH)2
6
15-29. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро мувофиқи табдилоти зерин нависед:
карбон→Al4C3→?→CO2→KHCO3→BaCO3→?→CO
15-30. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб дода,
аломати гузариши реаксияҳоро нишон диҳед:
CH4
1
CO2
2
CaCO3
5
3
Ca(HCO3)2
4
CaCO3
CO2
15-31. Мувофиқи табдилоти дар зер додашуда аз 500 кг оҳаксанге, ки 80% карбонати
калсий дорад, чӣ қадар ҳаҷм атсетилен (дар ш.м.) ҳосил кардан мумкин аст?
СаСО3 → СаО → СаС2 → С2Н2
15-32. Мувофиқи табдилоти дар поён овардашуда аз 600 г коксе, ки 95% карбон дорад,
чӣ қадар ҳаҷм гази метан (дар ш.м.) ҳосил кардан мумкин аст?
С → Al4C3 → СН4
15-33. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро, ки бо ёрии онҳо табдилоти зеринро ба
амал овардан мумкин аст, нависед:
C → CH4 → CO → CO2 → CaCO3 → Ca(HCO3)2 → CaCO3 → CO2 → O2
15-34. Муодилаҳои реаксияҳои химиявиро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед:
CO2 → CO → CO2 → Na2CO3 → NaHCO3 → CO2
15-35. Мувофиқи табдилоти зерин аз 56 л гази табиӣ (ш.м.), ки 80% метан дорад, кадом
массаи оксиди магнийро ҳосил кардан мумкин аст:
CH4→C→CO2→MgCO3→Mg(HCO3)2→MgCO3→MgO
15-36. Табдилотҳои зеринро ба анҷом расонед:
а). Карбон → оксиди карбон (IV) → оксиди карбон (II) → карбонати магний →
гидррокарбонати магний;
б). оксиди карбон (IV) → карбонати калсий → гидрокарбонати калсий → оксиди карбон
(IV) → оксиди карбон (II) → формиати натрий → кислотаи формиат → оксиди карбон (II)
→ оҳан.
15-37. Табдилоти зеринро ба амал оред:
C0→C+4→C+2→C+4→C+4→C+4→C0→C-4
15-38. Зичии омехтаи оксиди карбон (II) ва оксиди карбон (IV) нисбат ба гидроген ба 16
баробар аст. Ҳиссаи ҳаҷми газҳо дар омехта (бо %) чӣ гуна аст?
15-39. Зичии омехтаи оксиди карбон (IV) ва оксиген нисбат ба гелий ба 8,6 баробар аст.
Ҳиссаи ҳаҷми газҳоро дар омехта (бо %) муайян кунед.
15-40. Зичии омехтаи оксиди карбон (II) ва нитроген нисбат ба оксиген ба 0,875 баробар
аст. Ҳиссаи массаи оксиди карбон (II) ва нитрогенро дар омехта ҳисоб кунед.
15-41. Зичии омехтаи оксиди карбон (IV) ва оксиди нитроген (IV) нисбат ба нитроген ба
1,625 баробар аст. Ҳиссаи ҳаҷмӣ ва ҳиссаи массаи оксидҳо (бо %) дар омехта чӣ гуна аст?
15-42. Зичии омехтаеро, ки аз 75% нитроген, 20% оксиген ва 5% дуоксиди карбон иборат
аст, нисбат ба гелий ҳисоб кунед.
15-43. Зичии омехтае, ки аз 45% СО, 25% СО2 ва 30% N2 иборат аст, нисбат ба гидроген
чӣ гуна аст?
15-44. 10 г омехтаи оксиди карбон (II) ва оксиди карбон (IV) 6,72 л (ш.м.) ҳаҷмро ишғол
мекунад. Ҳиссаи массаи газҳоро дар омехта (бо %) муайян кунед.
15-45. 9,4 г ометаи СО ва СО2 ҳаҷми 5,6 литрро (дар ш.м.) ташкил медиҳад. Ҳиссаи
ҳаҷми газҳоро дар омехта (бо %) ёбед.
15-46. 20 г омехтаи оксиди карбон (II), оксиди карбон (IV) ва нитроген 13,44 л (ш.м.)
ҳаҷмро ишғол мекунад. Ҳиссаи массаи газҳоро дар омехта муайян кунед, агар маълум
бошад, ки ҳангоми пурра сўхтани омехта 2,24 л (ш.м.) оксиген сарф мешавад.
15-47. 16 г омехтаи СО, СО2 ва SO2 10,08 л (ш.м.) ҳаҷмро ишғол мекунад. Ҳангоми пурра
сўхтани омехта 16 л ҳаво сарф мешавад. Ҳиссаи массавӣ ва ҳаҷмии газҳоро дар омехтаи
аввала муайян кунед.
15-48. 8,96 л омехтаи СО ва СО2-ро бо оксиген омехтанд ва тарконданд. Ҳаҷми газҳо
3,36 л кам шуд. Ҳиссаи ҳаҷми газҳо дар омехтаи аввала (бо %) чӣ гуна аст?
15-49. 14 л омехтаи СО ва СО2-ро дар миқдори барзиёди оксиген сўзонданд. Ҳаҷми газҳо
ба 4,2 л кам шуд. Ҳиссаи ҳаҷми газҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-50. Ҳангоми сўзондани 40 мл омехтаи оксидҳои карбон дар миқдори барзиёди
оксиген ҳаҷми умумии омехта 8 мл кам шуд. Ҳиссаи массаи оксиди карбон (II) дар омехтаи
аввала чӣ гуна аст?
15-51. Баъд аз таркондани 60 мл омехтаи оксиди карбон ва оксиген 9,6 мл оксиген боқӣ
монд. Ҳиссаи ҳаҷми газҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-52. 100 мл омехтаи оксиди карбон (II) ва оксигенро сўзонданд. Дар натиҷа 16 мл газе,
ки дар он чўбчаи нимсўз дармегирад, боқӣ монд. Ҳиссаи ҳаҷми газҳоро дар омехтаи аввала
ёбед.
15-53. Дар эвдиометр 8 л омехтаи оксиди карбон (II) ва оксигенро тарконданд. Ҳангоми
сўхтани гидроген дар гази боқимонда 2,25 мл об ҳосил шуд. Ҳиссаи ҳаҷми оксиди карбон
(II)-ро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-54. Ба 1,5 л омехтаи СО ва СО2 1,5 л оксиген илова карданд. Баъд аз сўзондани
омехтаи ҳосилшуда ҳаҷми газҳо то 2,7 л кам шуд. Ҳиссаи ҳаҷми оксидҳои карбонро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
15-55. 200 мл омехтаи оксиди карбон (II) ва оксигенро сўзонданд. Омехтаи газҳои
ҳосилшударо аз миқдори барзиёди маҳлули ишқор гузаронданд., дар натиҷа ҳаҷми газҳо 50
мл.-ро ташкил дод. Ҳиссаи ҳаҷми газҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед, агар маълум
бошад, ки гази боқимонда барои сўзиш ёрӣ мерасонад.
15-56. Маҳсули сўзиши омехтаи оксиди карбон (II) ва оксигенро аз миқдори барзиёди
маҳлули гидроксиди калий гузаронданд. Дар натиҷа ҳаҷми газҳо 270 мл кам шуд. Ҳиссаи
ҳаҷми газҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед, агар маълум бошад, ки дар гази боқимонда
гази гидроген месўзад.
15-57. Ба 100 мл оксиди карбон (II) 40 мл оксиген илова карданд ва омехтаро сўзонданд.
Ҳаҷми газҳоро дар омехтаи интиҳоӣ муайян кунед.
15-58. Ба 160 мл оксиди карбон (II) 75 мл оксиген илова карда, омехтаро сўзонданд.
Ҳаҷми газҳоро дар омехтаи интиҳоӣ муайян кунед.
15-59. Ҳангоми пурра сўхтани 6 кг коксе, ки 96 % карбон дорад, чӣ қадар ҳаҷм ҳаво сарф
мешавад. Ҳисоб кунед, ки дар ин маврид кадом миқдори дуоксиди карбон ҳосил мешавад?
15-60. Ҳангоми пурра сўхтани 5 кг коксе, ки 4 % ғаш дорад, чӣ қадар ҳаҷм ҳавое, ки 20%
оксиген дорад, сарф шуда, кадом миқдори гази карбонат ҳосил мешавад?
15-61. Ҳангоми сўхтани 200 л омехтае, ки 65% метан, 15% этан, 15% оксиди карбон (II)
ва 5% гидроген дорад, чӣ қадар ҳаҷм оксиген сарф мешавад?
15-62. Барои сўхтани 160 л омехтае, ки аз 75% метан, 15% этан, 5% гидроген, 3%
дуоксиди карбон ва 2% нитроген нитроген иборат аст, чӣ қадар ҳаҷм ҳавое, ки 20% оксиген
дорад, лозим аст?
15-63. Ҳангоми сўхтани 4 м3 гази табиӣ, ки метан (ҳиссаи массааш 90%), этан (5%),
дуоксиди карбон (3%), нитроген (2%) дорад, чӣ қадар ҳаҷм ҳаво (ҳиссаи массаи оксиген
20%) сарф шуда, кадом ҳаҷми дуоксиди карбон ҳосил мешавад?
15-64. Ҳангоми пурра сўхтани карбогидроген 6,6 г оксиди карбон (IV) ва 4,05 г об ҳосил
шуд. Зичии карбогидроген нисбат ба гидроген ба 15 баробар аст. Формулаи карбогидроген
чӣ гуна аст? Муайян кунед, ки барои сўхтани ин карбогидроген чӣ қадар ҳаҷм ҳаво сарф
шудааст?
15-65. Ҳангоми дар оксиген сўхтани 3,4 г модда 2,8 г нитроген ва 5,4 г об ҳосил шуд.
Формулаи моддаро муайян кунед ва муодилаи реаксияи маҳлули обии онро бо миқдори
барзиёди дуоксиди карбон навишта, массаи молекулавии нисбии намаки ҳосилшударо
ҳисоб кунед.
15-66. Ҳангоми пурра сўхтани 2,66 г модда 1,54 г оксиди карбон (IV) ва 4,48 г оксиди
сулфур (IV) ҳосил шуд. Формулаи оддитарини моддаро ёбед.
15-67. Ҳангоми нопурра сўхтани 15 г карбон 39 г оксидҳои карбон ҳосил шуд. Массаи
ҳар як оксиди ҳосилшударо муайян кунед.
15-68. Ҳангоми нопурра сўхтани 37,5 г коксе, ки дар он ҳиссаи массаи карбон 96% аст,
100 г оксидҳои карбон ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи ҳар як оксиди ҳосилшударо (бо фоиз)
ҳисоб кунед.
15-69. Ҳангоми сўхтани 30 г карбон 78 г оксидҳои карбон ҳосил шуд. Миқдори ҳар як
оксиди ҳосилшударо муайян кунед.
15-70. Ҳангоми нопурра сўхтани 80 г ангиште, ки 75% карбон дорад, 156 г омехтаи
оксидҳои карбон ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи оксидҳои карбони ҳосилшударо (бо %) ҳисоб
кунед.
15-71. Ҳангоми сўхтани 30 г ангиште, ки 80% карбон дорад, чӣ қадар гармӣ хориҷ
мешавад? Муодилаи термохимиявии реаксия чунин аст:
С + О2 = СО2 Н = -393,5 кҶ
15-72. Ҳангоми таҷзияи пурраи 50 г карбонати калсий чӣ қадар ҳаҷм газ (ш.м.) хориҷ
мешавад?
15-73. Аз 200 г карбонати калсий ҳангоми: а) тафсонидан; б) таъсири миқдори барзиёди
кислота чӣ кадар ҳаҷм (ш.м.) оксиди карбон (IV) ҳосил кардан мумкин аст?
15-74. Аз 600 кг оҳаксанге, ки 25% ғаш дорад, чӣ қадар ҳаҷм дуоксиди карбон ҳосил
кардан мумкин аст?
15-75. Аз 1,25 т оҳаксанге, ки ҳиссаи массаи СаСО3 95 фоизро ташкил медиҳад, кадом
ҳаҷми оксиди карбон (IV)-ро (дар ш.м.) ҳосил кардан мумкин аст?
15-76. Барои ҳосил кардани 56 л (ш.м.) оксиди карбон (IV) кадом массаи карбонати
магнийро гирифтан лозим аст?
15-77. Барои ҳосил кардани 78,4 л (ш.м.) дуоксиди карбон кадом массаи оҳаксанге, ки
ҳиссаи массаи карбонати калсий 70%-ро ташкил медиҳад, гирифтан зарур аст?
15-78. Кадом массаи оҳаксанге, ки 20% ғаш дорад, гирифтан зарур аст, то ки 112 л (ш.м.)
оксиди карбон (IV) ҳосил шавад?
15-79. Ҳиссаи массаи СаСО3-ро дар оҳаксанг муайян кунед, агар ҳангоми пурра таҷзия
шудани 2 тоннаи он 425,6 м3 оксиди карбон (IV) ҳосил шуда бошад.
15-80. Ҳангоми пурра таҷзия кардани 920 г доломит чӣ қадар ҳаҷм дуоксиди карбон (дар
ш.м.) ҳосил кардан мумкин аст?
15-81. Аз 1 кг доломите, ки 17,2% ғаш дорад, чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) оксиди карбон (IV)
ҳосил кардан мумкин аст?
15-82. 14,2 г омехтаи карбонатҳои калсий ва магнийро тафсониданд. Дар натиҷа 3,36 л
(ш.м.) газ ҳосил шуд. Таркиби омехтаи авваларо бо грамм муайян кунед.
15-83. Ҳангоми тафсонидани 20 г омехтаи карбонатҳои магний ва оҳан (II) массаи
омехта 8,8 г кам шуд. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-84. Дар натиҷаи пурра таҷзия кардани 35 г омехтаи карбонатҳои калсий ва руҳ 0,3
мол газ ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала ёбед.
15-85. 20,2 г омехтаи SrCO3 ва BaCO3-ро то массаи доимӣ тафсониданд. Дар натиҷа
15,36 г моддаи сахт боқӣ монд. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала (бо %)
ҳисоб кунед.
15-86. 3 г омехтаи карбонати натрий ва карбонати магнийро тафсониданд. Дар натиҷа
224 мл (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-87. Дар натиҷаи тафсонидани 5 г омехтаи карбонатҳои калий ва мис (II) 560 мл (ш.м.)
газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи карбонати калийро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-88. Ҳангоми то массаи доимӣ тафсонидани Li2CO3 ва ZnCO3 массаи омехта 3,3 г кам
шуд. Ҳиссаи массаи карбонати руҳро дар омехтаи аввала ёбед.
15-89. Дар натиҷаи то массаи доимӣ тафсонидани 8 г омехтаи карбонатҳои калсий ва
рубидий 5,36 г моддаи сахт боқи монд. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала
муайян кунед.
15-90. Дар натиҷаи тафсонидани 50 г омехтаи Na2CO3, CaCO3, MgCO3 14,08 г массаи
омехта кам шуд. Массаи боқимондаро бо миқдори барзиёди кислотаи хлорид кор карданд.
Дар ин маврид 4,48 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала
муайян кунед.
15-91. Баъди тафсонидани 50 г омехтаи K2СО3, ZnCO3, CuCO3 массаи моддаи сахт 42,08
граммро ташкил дод. Ба моддаи сахти боқимонда миқдори барзиёди маҳлули кислотаи
сулфат таъсир карданд, ки дар ин маврид 4,48 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи
карбонатҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-92. 40 г омехтаи Na2СО3, K2CO3, СаCO3-ро тафсонданд. Дар натиҷа 0,05 мол массаи
омехта кам шуд. Омехтаи боқимондаро бо миқдори барзиёди маҳлули маҳлули кислотаи
нитрат кор карданд. Дар ин маврид 6,72 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи
карбонатҳоро дар омехтаи аввала ёбед.
15-93. Ҳангоми тафсонидани 4,2 г омехтаи карбонати магний ва гидрокарбонати натрий
784 мл (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-94. Омехтаи газҳое, ки дар натиҷаи тафсонидани 4 г омехтаи карбонати калсий ва
гидрокарбонати калий ҳосил шудааст, аз миқдори барзиёди оҳакоб гузарониданд. Дар
натиҷа 2,5 г тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала ёбед.
15-95. 10 г омехтаи СаСО3, ZnCO3 ва NaHCO3-ро то массаи доимӣ тафсониданд ва гази
ҳосилшударо аз миқдори барзиёди оҳакоб гузарониданд, дар натиҷа 8,25 г тагшин ҳосил
шуд. Ба моддаи сахти боқимондаи омехта миқдори барзиёди маҳлули кислотаи хлорид
таъсир карданд. Дар ин маврид 280 мл (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар
омехтаи аввала (бо %) ҳисоб кунед.
15-96. Газе, ки ҳангоми то то массаи доимӣ тафсонидани 8 г омехтаи карбонати оҳан (II),
гидрокарбонатҳои натрий ва калий ҳосил шудааст, аз миқдори барзиёди гидроксиди барий
гузарониданд. Дар натиҷа 0,05 мол тагшин ҳосил шуд. Моддаҳои баъд аз реаксияҳои таҷзия
ҳосилшударо бо маҳлули кислотаи сулфат кор карданд. Ба маҳлули ҳосилшуда миқдори
барзиёди маҳлули гидроксиди натрий таъсир карданд. Дар ин маврид 1,8 г тагшин ҳосил
шуд. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-97. Ҳангоми тафсонидани 10 г омехтаи карбонатҳои калсий, оҳан (II), сурб (II) 0,065
мол оксиди карбон (IV) ҳосил карда шуд. Омехтаи оксидҳои ҳосилшударо бо маҳлули
кислотаи сулфат кор карда баромаданд, ки дар ин маврид 6,06 г тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи
массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-98. Ҳангми гарм кардани 16 г омехтаи MnCO3, BaCO3, ZnCO3 2,24 л (ш.м.) газ ҳосил
шуд. Омехтаи оксидҳои ҳосилшударо бо маҳлули кислотаи сулфат кор карданд, дар ин
маврид 11,65 г тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала муайян
кунед.
15-99. Омехтаи карбонатҳои барий ва мис (II)-ро то массаи доимӣ тафсониданд. Дар
натиҷа 0,06 мол массаи омехта кам шуд. Омехтаи боқимондаро бо кислотаи сулфат кор
карданд, дар ин маврид 4,66 г тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи
аввала ёбед.
15-100. Омехтаи карбонатҳои руҳ ва сурб (II)-ро то қатъ шудани хориҷшавии газ
тафсониданд. Дар натиҷа 5,6 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Омехтаи оксидҳои дар натиҷаи
реаксияи таҷзия ҳосилшударо бо кислотаи сулфат кор карданд, ки дар ин маврид 30,3 г
намаки сулфат тагшин шуд. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала ёбед.
15-101. Омехтаи карбонатҳои руҳ, барий ва натрийро то қатъ шудани хориҷшавии газ
тафсониданд. Дар натиҷа 2,2 г оксиди карбон (IV) ҳосил карда шуд. Массаи омехтаи
боқимондаро бо кислотаи хлорид кор карданд, ки дар ин маврид 224 мл (ш.м.) газ хориҷ
шуд. Сипас, ба маҳлули ҳосилшуда миқдори барзиёди маҳлули сулфати натрий илова
карданд. Дар ин маврид 0,02 мол тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
15-102. Ҳангоми таҷзияи 25 г карбонати металли дувалента 5,6 л (ш.м.) дуоксиди карбон
хориҷ шуд. Формулаи намакро муайян кунед.
15-103. Ҳангоми тафсонидани 21 г карбонати металли дувалента массаи он 11 г кам шуд.
Формулаи намаки таҷзияшударо ёбед.
15-104. Дар натиҷаи то массаи доимӣ тафсонидани 5,8 г карбонати металли дувалента
3,6 г моддаи сахт боқи монд. Формулаи карбонати металлро муайян кунед.
15-105. Ҳангоми пурра таҷзия кардани 0,1 мол карбонати металли дувалента 8,1 г оксиди
металл ҳосил шуд. Формулаи намаки таҷзияшударо ёбед.
15-106. Дар натиҷаи пурра таҷзия кардани 0,25 мол дилхоҳ карбонати металли дувалента
чанд мол ва ё чӣ қадар ҳаҷм газ (дар ш.м.) ҳосил мешавад?
15-107. Дар натиҷаи тафсонидани 20 г омехтаи карбонати барий ва карбонати металли
ишқорӣ массаи омехта 3,52 г кам шуд. Ҳангоми бо кислотаи хлорид кор карда баромадани
массаи моддаҳои сахти боқимонда 896 мл (ш.м.) хориҷ шуд. Формулаи карбонати металли
ишқориро муайян карда, ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб кунед.
15-108. 37 г омехтаи карбонатҳои металли ишқорӣ ва оҳан (II)-ро то қатъ шудани
хориҷшавии газ тафсониданд. Дар натиҷа массаи омехта 8,8 г кам шуд. Ба массаи
боқимонда, миқдори барзиёди маҳлули кислотаи нитрат таъсир карданд. Дар ин маврид 0,1
мол газ хориҷ шуд. Карбонати металли ишқорӣ ва ҳиссаи массаи онро дар омехтаи аввала
(бо %) муайян кунед.
15-109. 19 г омехтаи гидрокарбонати натрий ва карбонати металли ишқориро то ба
анҷом расидани хориҷшавии газ гарм карданд. Массаи боқимонда ба 15,9 г баробар шуд.
Ҳангоми таъсири кардани миқдори барзиёди кислотаи сулфат ба массаи боқимонда 3,36 л
(ш.м.) газ хориҷ шуд. Карбонати металли ишқорӣ ва ҳиссаи массаи компонентҳои омехтаи
авваларо (бо %) муайян кунед.
15-110. Ҳангоми то тамом шудани хориҷшавии газ гарм кардани 12 г омехтаи
карбонатҳои металлҳои ишқорӣ, калсий ва гидрокарбонати натрий 4,006 г массаи омехта
кам шуд. Ҳангоми бо кислотаи хлорид кор кардани омехтаи боқимондаи ҳосилшуда 336 мл
(ш.м.) газ хориҷ шуд. Карбонати металли ишқорӣ ва ҳиссаи массаи онро дар омехтаи аввала
муайян кунед, агар ҳиссаи массаи карбонати калсий дар омехта 70%-ро ташкил диҳад.
15-111. Дар натиҷаи то массаи доимӣ тасонидани 100 г омехтаи карбонатҳои металли
ишқорӣ, барий ва гидрокарбонати калий 75,7 грамми омехта боқӣ монд. Ҳангоми бо
кислотаи сулфат кор кардани омехтаи боқимонда 0,2 мол тагшин ҳосил шуда, 7,84 л (ш.м.)
газ хориҷ шуд. Формулаи карбонати металли ишқориро муайян карда, ҳиссаи массаи
карбонатҳоро дар омехтаи аввала (бо%) ҳисоб кунед.
15-112. 14,2 г омехтаи карбонатҳои калсий ва магнийро то массаи доимӣ тафсониданд.
Таркиби омехтаро бо грамм муайян кунед, агар маълум бошад, ки массаи гази хориҷшуда аз
массаи оксидҳои металлҳои ҳосилшуда 1 грамм кам аст.
15-113. 20 г омехтаи карбонатҳои калсий ва руҳро то қатъ шудани хориҷшавии газ гарм
карданд. Маълум шуд, ки массаи оксидҳои металлҳои ҳосилшуда нисбат аз массаи гази
хориҷшуда 4,16 г зиёд аст. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-114. 40 г омехтаи карбонатҳои магний ва оҳан (II)-ро тафсониданд. Массаи оксиди
карбон (IV)-и ҳосилшуда 44%-и массаи омехтаи авваларо ташкил дод. Ҳиссаи массаи
карбонатҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
15-115. 20 г омехтаи карбонати калсий ва гидрокарбонати калийро то массаи доимӣ
тафсониданд. Массаи моддаи сахти боқимонда 1,6 маротиба аз массаи омехтаи аввала кам
аст. Ҳиссаи массаи карбонатҳоро дар омехтаи аввала ёбед.
15-116. Омехтаи магний ва карбонати магнийро дар ҳаво тафсониданд. Массаи моддаи
сахт дар ин маврид тағйир наёфт. Ҳиссаи массаи магний ва карбонати магнийро дар
омехтаи аввала (бо %) ҳисоб кунед.
Боби 19. Масъала - муаммоҳои химиявӣ.
19-1. Аз ҳарфҳои лотинии а, о, u ва с ҳафт аломати химиявии элементро тартиб диҳед.
19-2. Дар кадоме аз ин ҷумлаҳо сухан дар бораи элементи химиявӣ меравад:
А). Нитроген ва оксиген қисматҳои асосии газҳои ҳаво мебошад.
Б). Оксиген қариб нисфи массаи қишри заминро ташкил медиҳад.
В). Нитроген ба растаниҳо зарур аст.
Г). Гелийро нахустин бор дар офтоб кашф намудаанд.
19-3. Дар кадоме аз ин ҷумлаҳо сухан дар бораи моддаҳои содда меравад:
А). Оби тоза оксиген дорад.
Б). Дар натиҷаи таҷзияи об оксиген ҳосил мешавад.
В). Моҳиён оксигени дар об ҳалшударо нафас мегирад.
Г). Об аз оксиген ва гидроген иборат аст.
19-4. Кадоме аз моддаҳои зерин содда мебошанд:
А - никел
Б - алмос
В - гидроксиди калсий
Г - калсий
Ғ - фосфор
Д - фосфин.
19-5. Кадоме аз моддаҳои зерин мураккаб мебошанд:
А - метан
Б - спирт
В - хлор
Г – хлориди натрий
Ғ - оксиген
Д - об.
19-6. Дар маълумотнома хосиятҳои натрий номбар шудааст:
А – металли сафеди нуқрагун аст;
Б – ҷараёни барқро хуб мегузаронад;
В – дар ҳарорати 8830С меҷўшад;
Г – дар ҳаво зуд хира мешавад;
Ғ – зимни гарм кардан дар ҳаво дармегирад;
Д – бо хлор таъсир намуда, намак ҳосил мекунад.
Гўед, ки дар кадоме аз ин хосиятҳо сухан оиди хосиятҳои физикавӣ меравад?
19-7. Дар маълумотнома хосиятҳои хлор ба тарзи зайл баён гардидаанд:
А – гази зарди сабзтоб;
Б – ба металлҳо таъсир намуда, намакҳо ҳосил мешавад;
В – аз ҳаво 2,445 маротиба вазнинтар аст;
Г – дар ҳарорати -1010С ба моддаи сахт мубаддал мешавад;
Ғ – дар ҳарорати -340С ба моеъ мубаддал мегардад;
Д – бо гидроген таъсир намуда, моддаи газшакл ба вуҷуд меорад.
Гўед, ки кадоме аз ин хосиятҳо ба хосиятҳои химиявӣ мансуб аст?
19-8. Кадоме аз ин гуфтаҳои яке аз хонандаи синфи 8 дурустанд:
А – молекулаи озон аз се атоми оксиген иборат аст;
Б – молекулаи гази карбонат аз як атоми карбон ва ду атоми оксиген иборат аст;
В – молекулаи кислотаи нитрат аз як атоми гидроген, як атоми нитроген ва ду атоми
оксиген иборат аст.
19-9. Металлҳои зеринро ёбед:
А – аз ҳама сабук;
Б – аз ҳама вазнин;
В – аз ҳама душворгудоз;
Г – аз ҳама паҳншудатарин;
Ғ – аз ҳама фаъол;
Д – ранги сурхи зардтоб дорад;
Е – ранги зард дорад;
Ё – авалин бор бо роҳи сунъӣ ҳосил карда шудааст;
Ж – дар ҳарорати хона моеъ аст;
З –дар даст гудохта мешавад.
19-10. Ғайриметаллҳои зеринро номбар кунед:
А – дар шароити муқаррарӣ газанд;
Б – дар шароити муқаррарӣ моеъ аст;
В – дар шароитӣ муқаррарӣ сахтанд;
Г – гармӣ ва ҷараёни барқро мегузаронанд;
Ғ – аз ҷиҳати химиявӣ инертанд;
Д – аз ҳама фаъол;
Е – дар табиат дар ҳолати озод дучор мешаванд;
Ё – дар табиат танҳо дар намуди пайвастагиҳо дучор мешаванд;
Ж – дар табиат вонамехурад.
19-11. Ин металлҳоро муайян кунед:
А – фаъолияти сусти химиявӣ дошта, дар электротехника васеъ ба кор бурда мешавад.
Б – ниҳоят равшан сўхта, ба чашм зарар дорад ва дар сохтани электродҳои кафшергарӣ
васеъ ба кор бурда мешавад.
В – бо оби хунук таъсир карда, дармегирад ва ионҳои он ранги шўъларо зард мекунад,
кони намакҳои он дар Хатлон буда, маззаи шўр дорад.
Г – дар торикӣ равшанӣ ва бе гармкунӣ гармӣ медиҳад, металли радиоактивӣ буда,
хосиятҳои онро Мария Кюри омўхтааст.
Ғ – метали асосии саноат буда, асоси чўяну пўлод аст.
Д – барқароркунанда барои истеҳсоли металлҳо буда, аз он симҳо, зарфҳо, асбобҳои
химиявӣ тайёр карда мешавад ва хўлаҳои он барои сохтмон, мошинсозӣ, самолётсозӣ ва
ракетасозӣ васеъ истифода бурда мешавад.
19-12. Ин ғайриметаллҳоро муайян кунед:
А – дар нафаскашӣ зарур буда, барои буридан ва кафшер кардани металлҳо, сўзонидани
сўзишвориҳо, ҳосилкунии кислотаҳои нитрат ва сулфат, дар металлургия ва барои ҳаёт
бахшидан дар қаъри об ва киштиҳои кайҳонӣ, дар тиб истеъмол мегардад.
Б – се шакли аллотропӣ дошта, яке аз шаклҳои он ранги зард дорад, дар истеҳсоли
резинаҳо, коғазҳо, гўгирд, борут, кислотаи сулфат ва мазҳо барои касалиҳои пўст истифода
бурда мешавад.
В – компоненти асосии ҳаво буда, гази беранг, бебўй, аз ҳаво сабук аст ва дар об бад ҳал
мешавад, дар ҳолати моеъ он дар системаҳои хунуккунӣ, дар тиб барои муолиҷаи буғумҳо,
сутунмўҳра истифода бурда мешавад. Инчунин барои истеҳсоли аммиак, кислотаи нитрат,
нуриҳои минералӣ васеъ ба кор бурда мешавад.
Г – дар ҳолати озод вонамехурад, пайвастагиҳои он дар таркиби устухонҳо, бофтаҳои асаб,
КДН, КРН, АТФ, сафедаҳо дохил мешавад. Дар истеҳсоли кислотаи оротофосфат, нуриҳои
минералӣ, гўгирд, заҳрхимикатҳо, дар саноати ҳарбӣ барои тайёр кардани бомбаҳои
оташгиранда ва пардаҳи дуди ғафс ҳосилкунанда исифода бурда мешавад.
Ғ – химияи органикӣ пайвастагиҳои онро меомўзад, ду шакли асосии аллотропӣ дошта, яке
аз шаклҳои аллотропии он ҷилои металлӣ дошта нарм аст, гармӣ ва ҷараёни барқро
мегузаронад, барои тайёр кардани электродҳо, қалам ва ҳосил кардани алмосҳои сунъӣ
истифода бурда мешавад.
Д – аз ҷиҳати паҳншавӣ дар қишри замин ҷойи I-ум ва дар табиат ҷойи дуюмро ишғол
мекунад. Дар техникаи нимноқилӣ барои тайёр кардани фотоэлементҳо, батареяҳои офтобӣ ва
дар металлургия барои тайёр кардани хўлаҳои ба кислотаҳо устувор истифода бурда мешавад.
19-13. Шаклҳои аллотропияи элементҳоро муайян кунед:
А – ранги бунафши паст дошта, ҳангоми раъду барқ ҳосил мешавад, дар об хеле хуб ҳал
мешавад, бўйи тоза дорад, аз ҳаво вазнин аст, ҳарорати ҷўшишаш -1120С, дар атмосфера дар
баландии 20-35 км қабати худро ҳосил мекунад.
Б – панҷараи кристаллии атомӣ дорад. Хокаи сурхи торик буда, бўй надорад, заҳрнок нест,
дар об ҳал намешавад, дар истеҳсоли гўгирд васеъ истифода бурда мешавад, дар ҳарорат ва
фишори баланд ба шакли аллотропии дигар мегузарад, ки ба графит монанд буда, нимноқил
аст.
В - моддаи кристаллии шаффоф, беранг, ниҳоят сахт аст, хосияти баланди нургузаронӣ
дорад ва ҷараёни барқро умуман намегузаронад, зичиаш 3.5 г/см3. Барои коркарди
материалҳои ниҳоят сахт: тайёр кардани асбобҳои пармакунӣ, сайқалдиҳӣ, шишабуракҳо ва
ҳамчун ҷавоҳирот истифода бурда мешавад.
Г – моддаи сахт буда, ҷилои металлӣ дорад, гармӣ ва ҷараёни барқро мегузаронад,
нимноқил аст, сохташ ба сохти алмос монанд, ҳарорати ҷўшишаш 14200С мебошад.
Ғ – моддаи рангаш ҷигарӣ, аморфӣ, ноустувор, худ аз худ ба шакли аллотропии дигари он
мегузарад, ки моддаи зард буда, панҷараи кристаллии молекулавӣ ва шакли ромбӣ дошта, аз
молекулаи сиклии 8 атома таркиб ёфтааст.
Д – панҷараи кристаллии молекулавӣ дошта, молекулаи он чоратома аст. Моддаи сафеди
сатҳаш зардча аст, бўйи сир дорад, дар об ҳал намешавад. Дар торикӣ равшанӣ медиҳад,
заҳрнок аст, дар ҳарорати баланд бе иштироки ҳаво ба шакли дигари аллотропӣ мегузарад, ки
он дар торикӣ равшанӣ намедиҳад.
19-14. Моддаи номаълуми А дода шудааст. Агар пораи онро дар косачаи чинӣ гузорем, он
гоҳ баъд аз якчанд вақт ҳатто дар шароити хонагӣ аз он нишонае намемонад. Ин моддаро
муайян кунед ва гўед, ки он чӣ гуна сохт дорад?
19-15. Элементҳои зеринро муайян кунед:
А – ду қабати электронӣ дошта, дар қабати берунааш ҳафт электрон дорад.
Б – се қабати электронӣ дошта, дар қабати берунааш панҷ электрон дорад.
В – сохти иони якзаряда дошта, чун сохти атоми аргон аст.
Г – атомаш нисбат ба иони Li+ ду электрон зиёд дорад.
19-16. Элементи А дар даври сеюм ҷойгир шудааст. Ду изотопи устувор дорад, соли 1774
аз тарафи К. Шееле кашф шудааст. Дар ҳолати озод гази хавфкунандаи бўяш тез, заҳрнок
буда, аз ҳаво қариб 2,5 маротиба вазнинтар аст. Дар саноати намакашро электролиз карда,
ҳосил мекунанд. Барои ҳосил намудани кислотаҳо, намакҳо, коғаз, селлюлоза, безараркунии
об истифода бурда мешавад.
19-17. Элементи А дар даври чорум ҷойгир шудааст. Номаш аз номи қадимаи Франсия
бармеояд. Мавҷудияти ин элементро соли 1870 Д.И. Менделеев пешгўӣ карда буд. Дар ҳолати
озод металли сафеди нуқрагун, зудгудгудоз буда, дар ҳарорати 29,80С гудохта мешавад ва дар
ҳарорати 22300С меҷўшад. Дараҷаи оксидшавии +3 зоҳир карда, оксид ва гидроксидҳояш
амфотерӣ аст.
19-18. Се элементи системаи даври бо ҳарфҳои А, Б, В ишорат карда шудаанд. Хосияти ин
элементҳо бо табдилотҳои зерин нишон дода шудааст:
А + Б2 = АБ2
АБ2 + А = 2АБ
2В + Б2 = 2БВ
2В + АБ2 = 2БВ + А
t

ВАБ3 
ВБ + АБ2
t
 ВБ + А
АБ + В 
Элементҳоро ёбед ва муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-19. Металли ишқории А-ро муайян кунед, агар маълум бошад, ки зимни тафсонидан
гидроксид, карбонат ва нитрати металли А таҷзия мешаванд. Металли Муодилаҳои
реаксияҳои таҷзияро нависед. Намаки дар об ҳалнашавандаи металли А кадом аст?
19-20. Металли А-ро ёбед, агар маълум бошад, ки аз таъсири рўшноӣ ё ҳангоми оҳиста
гармкунӣ (~1000С) галогенидҳо, оксид, карбонат ва нитрати он таҷзия шуда, металли А ҳосил
мешавад.
19-21. Элементҳои А ва Б дар як даври системаи даврӣ ҷойгир буда, байни ҳам пайвастае
ҳосил менамоянд, ки аз рўи масса 64% элементи Б дорад. Зимни гидролизи ин модда газе
ҳосил мегардад, ки хосияти кислотагӣ дошта, аз рўи масса 5,88% гидроген ва 94,12% элементи
Б дорад. Элементҳои А ва Б-ро ёбед ва муодилаи реаксияи гидролизи ин пайвастаро нависед.
19-22. Элементҳои А ва Б дар як даври системаи даврӣ ҷойгир буда, байни ҳам пайвастае
ҳосил менамоянд, ки аз рўи масса 46,27% элементи Б дорад. Ин модда бо об ё кислотаҳо
таъсир карда, газе ҳосил мекунад, ки он дар ҳаво худ аз худ даргирифта, кислота ҳосил
мекунад. Ин газ аз рўи масса 8,82% гидроген ва 91,18% элементи Б дорад. Элементҳои А ва Бро муайян кунед ва муодилаи реаксияи ин моддаро бо об ва кислотаи хлорид нависед.
19-23. Пайвастагии элементҳои А ва Б аз рўи масса 72% элементи А дорад. Ин пайваста бо
об ё кислотаҳо таъсир карда, газе ҳосил мекунад, ки он дар об хеле хуб ҳал мешавад. Ин газ аз
рўи масса 17,65% гидроген дорад. Элементҳои А ва Б-ро муайян кунед ва муодилаи реаксияи
ин пайвастаро бо об ва маҳлули кислотаи сулфат нависед.
19-24. Таҳлили химиявӣ нишон дод, ки таркиби сифатии намаки А чунин аст:
K - 37,5%, 1,92% - H, 29,8% - P, 30,77% - O. Маълум аст, ки моддаи А ҳангоми таъсири
фосфори сафед бо маҳлули гарми ишқори калий ҳосил мешавад. Моддаи А-ро муайян кунед
ва муодилаи реаксияи онро бо фосфори сафед нависед.
19-25. Соли 1987 олимон моддаи нави А-ро синтез карданд, ки он гузаронандаи ниҳоят
дараҷаи
баланд
дар
95
K
аст.
Ба
таркиби
ноқили
А
–
3
2
2
3
-2
Y  13,95%, Ba - 41,23%, Cu ва Cu - 28,6%, O - 16,82% дохил мешавад. Формулаи
моддаи А-ро ёбед.
19-26. Ҳангоми пурра сўхтани 6,4 г моддаи А 12,8 г оксиди таркибаш АО 2 ҳосил мешавад.
Моддаи А-ро ёбед.
19-27. Ҳангоми дар миқдори изофаи оксиген сўхтани 5,4 г металли А 10,2 г оксиди он
ҳосил мешавад. Металли А-ро муайян кунед.
19-28. Ҳангоми гармкунии 58 г оксиди таркибаш А2О гази ҳачмаш 2,8 л (ш.м.) хориҷ шуд.
Формулаи оксидро муайян кунед.
19-29. Ҳангоми таъсири 11,5 г металли А бо об 5,6 л (ш.м.) гази гидроген хориҷ шуд.
Металли А-ро муайян кунед.
19-30. Ҳангоми дар об ҳал кардани 0,4 мол металли ишқории А 22,4 г ишқор ҳосил шуд.
Металли А-ро муайян кунед.
19-31. Ҳангоми дар об ҳал кардани 80 г металли ишқорзаминии А 592 г маҳлули 25%
ҳосил шуд. Массаи молярии карбонати металли А-ро ҳисоб кунед.
19-32. Ҳангоми дар об ҳал кардани 0,25 мол металли ишқорзаминии А 610 г маҳлули 5%
ҳосил шуд. Сухан оиди кадом металли ишқорзаминӣ меравад?
19-33. Микдори муайяни металли А-ро, ки бо сулфур пайватагии А2S3 ҳосил мекунад ва
36% металли А дорад, бо оксиди номаълуми Б2О3 тафсониданд ва 14 г металли номаълуми Бро ҳосил намуданд. Ҳамон миқдори муайяни металли А дар кислотаи хлорид ҳал шуда, 8,4 л
(ш.м.) газро хориҷ мегардонад. Металлҳои А ва Б-ро муайян кунед.
19-34. Массаи атомии элементи А нисбат ба массаи атомии элементи Б 2,4375 маротиба
зиёд аст. Суммаи массаҳои атомии нисбии ҳарду элемент ба 55 баробар аст. Ин маълумотҳоро
истифода бурда, формулаи пайвастагии элементҳои А ва Б-ро тартиб диҳед ва массаи
молекулавии нисбии онро ҳисоб кунед.
19-35. Массаи атомии элементи А нисбат аз массаи атомии элементи Б 0,5 маротиба зиёд
аст. Суммаи массаҳои атомии нисбии ҳарду элемент ба 21 баробар аст. Элементҳои А ва Б-ро
муайян карда гўед, ки онҳо дар кадом шароит аллакай ба ҳам таъсир карда метавонанд.
19-36. Ҳиссаи массаи металли А ва Б дар хўлае, ки зичиаш ба 14,3 г/см 3 баробар аст, ёбед
агар маълум бошад, ки зичии металли холиси А ба 19,3 г/см 3 ва Б ба 8,96 г/см3 баробар аст.
19-37. Моддаи соддаи А бо гидроген бо таркиш ба реаксия дохил шуда, гази Б ҳосил
мекунад, ки маҳлули он кислотаи заиф буда, оксиди силитсий (IV)-ро ҳал менамояд ва ба гази
В табдил меёбад. Моддаҳои А, Б, В-ро муайян кунед. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро
нависед.
19-38. Моддаи соддаи сафеди нуқрагуни А (намакҳои он ранги шўъларо зард мекунанд) бо
об фаъолона ба реаксия дохил шуда, ду модда - яке соддаю дигаре мураккаби Б ҳосил
менамояд. Моддаи Б бо кислотаи В ба реаксия дохил шуда, намаке ҳосил мекунад, ки ҳангоми
таъсир кардан бо хлориди барий тагшини сафед ҳосил мешавад, ки он дар кислотаҳо ва
ишқорҳо ҳал намешавад. Моддаҳои А, Б, В-ро номбар кунед ва муодилаҳои реаксияҳои
дахлдорро нависед.
19-39. Моддаи соддаи газшакли ноустувори А дар шароити муайян ба моддаи соддаи
дигари Б табдил меёбад, ки дар атмосфераи он металли В сўхта, оксиде ҳосил мекунад, ки дар
он металл дараҷаи оксидшавии духела зоҳир менамояд. Моддаҳои А, Б, В-ро номбар кунед.
Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро тартиб диҳед.
19-40. Моддаи дар об ҳалнашавандаи ҷигарранги А мавчуд аст. Ҳангоми тафсонидани он
ду оксид ҳосил мегардад, ки яке аз онҳо оксидест, ки 11,11% гидроген дорад. Оксиди дигар Б
бо карбон, оксиди карбон (II) ё гидроген барқарор шуда, металли В ҳосил менамояд, ки он аз
рўи паҳншавиаш дар табиат ҷойи дуюмро ишғол мекунад. Моддаҳои А, Б, В-ро ёбед ва
муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-41. Моддаи сахти кристаллии А, ки аз металли яквалента ва ғайриметалли яквалента
иборат аст, бо об ва маҳлули кислотаҳо ба реаксия дохил шуда, гидроген хориҷ мегардад. Дар
натиҷаи таъсири 2,4 грамми ин модда бо об 2630 мл гидроген, ки дар ҳарорати 370С ва 98 кПа
чен карда шудааст, хориҷ гардида, маҳлули ҳосилщуда реаксияи ишқориро доро мешавад.
Сохти моддаро муайян карда, муодилаи реаксияи ин моддаро бо об ва кислотаи хлорид тартиб
диҳед.
19-42. Ҳангоми гарм намудани моддаи соддаи сафеди нуқрагуни сабуки А, ки қобилияти
хуби гармӣ ва барқгузаронӣ дорад, бо моддаи Б моддаи сахт ҳосил мешавад. Моддаи сахти
ҳосилшуда дар об ва кислотаҳо ҳал шуда, гази В хориҷ мегардад, ки ҳангоми аз маҳлули
кислотаи сулфит гузаронидани он тагшини сахти Б ҳосил мешавад. Моддаҳои А, Б, В-ро
номбар кунед. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-43. Ду газ А ва Б дода шудаанд, ки молекулаҳои ҳар як газ се атоманд. Агар ҳар яки
онро алоҳида аз маҳлули тетрагидроксоалюминати калий гузаронем, тагшини якхелаи В ҳосил
мегардад. Формулаҳои эҳтимолии моддаҳои А, Б, В-ро гўед.
19-44. Ду модда А ва Б аз ду элементӣ иборат буда, ҳангоми дар ҳаво сўхтани ҳар яке аз
онҳо ду оксидӣ ҳосил мешавад. Яке аз онҳо В оксидест, ки сахт ва ҷигарранг буда, 30%
оксиген дорад ва дигаре аз онҳо Г газшакл аст. Ҳангоми таъсири мутақобилаи моддаи Г бо
гидрогенсулфид моддаи сахти Ғ ҳосил мешавад. Моддаҳои А, Б, В, Г, Ғ-ро ёбед ва муодилаҳои
реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-45. Моддаи беранги дар об ҳалшавандаи А дода шудааст. Зимни дар иштироки
катализатори оксиди манган (IV) дар ҳарорати зиёда аз 1500С тафсонидан моддаи мураккаби Б
ва гази В ҳосил мекунад. Ҳангоми электролизи гудохта ва маҳлули обии моддаи Б гази
хавфкунандаи Г ҳосил мегардад. Агар ин газ аз маҳлули гарми ишқори калий гузаронида
шавад, боз моддаи аввалаи А, инчунин моддаи Б ҳосил мешавад. Моддаҳои А, Б, В, Г-ро
муайян карда, муодилаи реаксияҳои дахдорро тартиб диҳед.
19-46. Моддаҳои А, Б, В-ро муайян кунед, аз рўи тарҳи дар зер овардашуда ба реаксия
дохил шаванд:
А + Н2 → Б
А + Н2 О
Б+В
А + Н2О + SO2 → Б + …;
h
В 
Б + …;
Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-47. Дар натиҷаи аз маҳлули кислотаи қавии А гузаронидани хлор моддаи соддаи Б
ҳосил шуда, маҳлул ҷигарранги сиёҳ мегардад. Агар гузаронидани хлорро идома диҳанд,
моддаи Б ба кислотаи С мубаддал шуда, ранги маҳлул беранг мешавад. Моддаҳои А, Б, В-ро
муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-48. Ҳангоми таъсири мутақобилаи ду моддаи соддаи газшакли А ва Б моддаи газшакли
В ҳосил мегардад. Агар ба маҳлули моддаи В порчаи металли руҳро партоем, моддаи Г ва боз
моддаи А ҳосил мегардад. Моддаи Г-ро инчунин дар вақти таъсири руҳ бо моддаи Б ҳосил
кардан мумкин аст. Моддаҳои А, Б, В, Г-ро муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои
дахлдорро нависед. Ба назар гиред, ки аз ҳамаи моддаҳои газшакл моддаи Б ҳарорати ҷўшиши
баланд дорад.
19-49. Моддаи соддаи газшакли заҳрноки А, ки дар ҷанги якуми ҷаҳон истифода бурда
шудааст ва бо сабаби он аз тарафи Зелинский ниқоби зидди гази универсалӣ ихтироъ
гардидааст, бо металли сафеди нуқрагуни аз об сабуки Б таъсир карда, моддаи В ҳосил
менамояд. Моддаи С шўъларо ранги пуштӣ мебахшад ва ҳангоми таъсири мутақобилаи он бо
кислотаи сулфати консентронида моддаи газшакли Г хориҷ мешавад, ки дар об хеле хуб ҳал
мешавад. Моддаҳои А, Б, В, Г-ро ёбед ва муодилаҳои реаксияҳои заруриро нависед.
19-50. Гази беранги А бўйи тез дорад ва аз он «фаввораи химиявӣ»-ро ба вуҷуд оавардан
мумкин аст. Ҳангоми таъсири металли магний ба маҳлули моддаи А гази Б хориҷ шуд, ки
ҳангоми гузаронидани он аз болои хокаи сиёҳи тафсони моддаи В моддаи рангаш сурхи Г
ҳосил шуд. Моддаҳои А, Б, В, Г-ро муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро
нависед.
19-51. Моддаи соддаи А бо гидроген пайвастаи бухоршавандаи Б ҳосил мекунад, ки зичии
буғҳои он нисбат ба гидроген ба 10 баробар аст. Маҳлули моддаи Б электролити заиф
мебошад, аммо аз байни кислотаҳо ягона кислотае мебошад, ки ба оксиди силдитсий (IV)
таъсир мекунад ва онро дар зарфҳои шишагӣ нигоҳ дошта намешавад. Моддаҳои А ва Б-ро
муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-52. Дар зарф моддаи сафеди кристиллии А, ки ба шўълаи оташ ранги зард мебахшад,
мавҷуд аст. Ҳангоми коркарди он бо маҳлули гарми кислотаи сулфати консентронида гази дар
об ҳалшавандаи Б ҳосил мешавад, ки маҳлули он реаксияи турш дорад ва ҳангоми таъсири
мутақобилаи он бо перманганати калий гази сабзтоби В ҳосил мешавад. Ин газро маҳлули
гарми гидроксиди калий ҷазб намуда, намаки Бертоллеро ҳосил менамояд. Моддаҳои А, Б, Вро муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро тартиб диҳед.
19-53. Моддаҳои А ва Б мавҷуданд. Ҳангоми омехта ва гарм кардани онҳо гази берангу
бебўй ва безарари В ҳосил мешавад, ки ин таҷрибаро дар шароити лабораторӣ мегузаронанд.
Аммо дар алоҳидагӣ ё омехтаи ин моддаҳоро бо кислотаи хлорид кор карда бароем, гази
рангдору бўйнок ва заҳрноки Г ҳосил мешавад. Моддаҳои А, Б, В, Г-ро муайян кунед ва
муодилаҳои реаксияҳои лозимиро нависед.
19-54. Аз лаборатория моддаи А-ро гирифтанд. Онро тафсониданд, дар ин маврид гази Б
ҳосил шуд, ки чўбчаи нимсўз дар он даргирифт. Хокаи боқимондаро дар об ҳал карданд, дар
ин маврид маҳлули рангаш сабз ҳосил шуд ва як қисми хока ҳал нашуда монд. Ин хокаро
хушк карда, бо моддаи сафеди В омехта карданд ва тафсониданд. Гази хориҷшударо ҷамъ
карда, хокаи рангаш зарди моддаи Г-ро гирифта гарм карданд ва ба гази ҷамъкарда дохил
карданд, ки он бо шўълаи кабуди равшан сўхт. Моддаҳои А, Б, В, Г-ро муайян кунед ва
муодилаҳои реаксияҳои дар лаборатория рух додаро нависед.
19-55. Бо назорати муаллими химия хонандаи литсейи тамоюли технологӣ Бекназарова А.
дар шароити лабораторӣ аз маҳлули 30%-и моддаи А маҳлули 3% тайёр кард. Ба ду пробиркаи
химиявӣ маҳлули тайёркардаро 5-6 миллилитрӣ рехт. Ба пробиркаи якум каме хокаи сиёҳи
моддаи Б-ро андохт ва ба пробиркаи дуюм 10 мл маҳлули туршгардонидашудаи моддаи
рангаш бунафши В-ро рехт. Беранг гаштани ранги маҳлули пробиркаи дуюмро мушоҳида
карда, газҳои аз ҳарду пробирка хориҷшударо бо чўбчаи нимсўз санҷид, ки он аланга гирифт
ва бо ҳамин ба мақсади худ расида, муодилаҳои реаксияҳои гузаштаро дар тахтаи синф
навишт. Муайян кунед, ки хонанда кадом моддаҳоро истифода бурда, дар тахтаи синф кадом
реаксияҳои дахлдорро навиштааст.
19-56. Бахшида ба Соли маориф ва фарҳанги техникӣ намоиши илмӣ гузаронида шуд. Дар
ин намоиш хонандагони маҳфили «Химикони ҷавон» низ иштирок варзиданд ва як қатор
таҷрибаҳои гуногуни шавқоварро ҳам пешкаш намуданд. Яке аз аъзоёни маҳфил моддаҳои А
ва Б-и рангашон сафеди кристаллиро нағз майда карда, дар алоҳидагӣ бо шакар омехта карда,
ба даҳонҳои пластмассии оби нўшокӣ рехта, онҳоро дар болои тунукаи оҳанӣ гузошт. Сипас,
ба истакони химиявӣ каме моддаи кристаллии рангаш бунафши В-ро андохт. Баъд аз он бо
чакрарез 1-2 қатра маҳлули консентронидаи моддаи Г-ро ба болои моддаҳои А ва Б ва 5-6
қатра ба болои моддаи В илова кард. Баъд аз 5-10 сония оташҳои зебо ба амал омад. Омехтае,
ки моддаи А дошт бо шўълаи рангаш зард ва омехтаи моддаи Б бо шўълаи рангаш бунафш
сўхт. Баъд аз он пахтапораеро дар спирт намнок карда, ба истакони химиявие, ки моддаи В бо
моддаи Г омехта шуда буд, партофт. Дар ин маврид ҳамон замон оташ ҳосил шуда, пахтапора
1-2 дақиқа сўхт. Муайян кунед, ки хонанда барои гузаронидани таҷриба кадом моддаҳои
номаълуми А, Б, В ва Г-ро истифода бурдааст.
19-57. Дар чор пробирка моддаҳои гуногунранги А, Б, В, Г-ро гирифтанд. Моддаи А –
сафед, моддаи Б – норанҷӣ, моддаи В – бунафш ва моддаи Г – сиёҳ мебошад. Ба ҳар се
пробирка 2 миллилитрӣ кислотаи хлориди консентронида рехтанд ва каме гарм намуданд. Дар
ин маврид аз ҳар чор пробирка гази якхелаи Д хориҷ шуд, ки ҳангоми гузаронидани онҳо аз
маҳлули гарми ишқори калий кристаллҳои моддаи аввалаи А ҳосил шуд. Моддаҳои А, Б, В, Г,
Д-ро муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-58. Барои гузаронидани таҷриба дар зери ҷевони ҳавокаш ба колба ғайриметалли моеъи
А-ро гирифтанд ва ба он 1-2 дона порчаҳои металли Б-ро партофтанд. Баъд аз 1-2 дақиқа
шарораҳои оташини зиёд дар дохили колба пайдо шуд. Маълум аст, ки моддаи Б дараҷаи
оксидшавии +3 зоҳир карда, бо маҳлули кислотаҳо ва ишқорҳо ба реаксия дохил мешавад.
Моддаи А ва Б-ро муайян кунед ва массаи молекулавии нисбии пайвастаи ҳосилшударо ҳисоб
кунед.
19-59. Ҳангоми оксидшавии гази А бо кислотаи сулфати консентронида моддаи соддаи Б,
моддаи мураккаби В ва об ҳосил мешавад. Маҳлули моддаҳои А ва В бо ҳамдигар таъсир
карда, тагшини моддаи Б-ро ҳосил менамоянд. Моддаҳои А, Б ва В-ро номбар карда,
муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро тартиб диҳед.
19-60. Дар натиҷаи реаксияи пайвастшавии ду оксиди моеъи А ва Б моддаи В ҳосил
мегардад. Маҳлули консентронидаи моддаи В сахарозаро ба ангишт табдил медиҳад.
Моддаҳои А, Б ва В-ро муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-61. Гази беранги А, ки бўйи тез дорад, бо оксигени ҳаво дар иштироки катализатор ва
фишор оксид шуда, ба моеъи беранги гигроскопии Б табдил меёбад. Моддаи Б бо оҳаки
ношукуфта ба реаксия дохил шуда, намаки В-ро ҳосил менамояд. Моддаҳои А, Б ва В-ро
муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-62. Гази А, ки хосияти кислотагӣ дорад, аз таъсири кислотаи сулфати консентронида ба
моддаи соддаи Б табдил ёфта, ин модда бо кислотаи сулфид таъсир намуда, моддаи В ва
маҳлули моддаи А-ро ҳосил менамояд. Моддаҳои А, Б ва В-ро муайян карда, муодилаҳои
реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-63. Ҳангоми гармкунии намаки А тагшини Б ҳосил мегардад. Ин тагшин инчунин дар
натиҷаи таъсири ишқор ба маҳлули намаки А низ ҳосил мешавад. Ҳангоми таъсири кислота ба
намаки А гази В хориҷ мегардад, ки ҳангоми гузаронидани он аз маҳлули перманганати калий
маҳлул беранг мегардад. Моддаҳои А, Б ва В-ро муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои
дахлдорро тартиб диҳед.
19-64. Ҳангоми аз маҳлули бромоб гузаронидани гази хавфкунандаи А тагшини моддаи
соддаи Б ҳосил гардид, ки он дар маҳлули гарми консентронидаи сулфити натрий ҳал шуда,
намаки В-ро ҳосил мекунад. Агар маҳлули намаки В-ро ба тагшинҳои галогенидҳои нуқра
таъсир кунем, пайвастагии дар об ҳалшаванда (маҳлулҳои равшани шаффоф) ҳосил мешавад.
Моддаҳои А, Б ва В-ро муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-65. Ба моддаҳои беранги кристаллии А ва Б кислотаи хлорид таъсир кунем, газҳои
бўйноки В ва Г ҳосил мешавад. Ин омехтаи газҳо дар маҳлули обӣ ба ҳамдигар таъсир карда,
моддаи сахти Ғ-ро ҳосил мекунад. Моддаҳои А, Б, В, Г ва Ғ-ро ёбед ва муодилаҳои реаксияҳои
дахлдорро нависед.
19-66. Ҳангоми дар иштироки оксиген сўхтани гази беранги бўяш тези А гази беранги
бебўйи Б ҳосил мешавад. Моддаи Б дар шароити муқаррарӣ бо литий ба реаксия дохил шуда,
ба моддаи сахти В табдил меёбад. Ҳангоми таъсири об ё кислотаҳо ба моддаи В гази А хориҷ
мегардад. Моддаҳои номаълуми А, Б, В-ро муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро
нависед.
19-67. Гази беранги А бўйи махсус дошта, аз ҳаво сабук аст, бо кислотаи қавии Б таъсир
карда, намаки В-ро ҳосил менамояд. Ҳангоми таъсири маҳлули намаки В бо хлориди барий ва
нитрати нуқра тагшин ҳосил намешавад. Дар натиҷаи бо ишқор кор кардани намак бўйи гази
аввала ҳис карда мешавад. Моддаҳои номаълуми А, Б, В-ро муайян карда, муодилаҳои
реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-68. Гази беранги А, ки дар таркиби ҳаво дохил мешавад, дар ҳарорати хона танҳо бо
металли ишқории Б таъсир карда, моддаи В-ро ҳосил менамояд. Ҳангоми дар об ҳал намудани
моддаи В гази Г хориҷ мешавад, ки онро аз рўи бўй ё коғази лакмуси дар оби муқаттар намнок
кардашуда фаҳмидан мумкин аст. Моддаҳои номаълуми А, Б, В, Г-ро муайян карда,
муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-69. Моддаҳои А ва Б ҳангоми раъду барқ ба ҳам таъсир карда, ба моддаи В табдил
меёбад. Ин модда ҳангоми хунук шудан бо осонӣ дар оксигени ҳаво оксид шуда, ба моддаи Г
табдил меёбад. Моддаи Г дар оби хунук ҳал шуда, ду кислота – яке ноустувор дигаре устувор
ҳосил мешавад. Агар моддаи Г дар об дар иштироки оксиген ҳал шавад, он гоҳ танҳо як
кислота ҳосил мешавад. Моддаҳои номаълуми А, Б, В, Г-ро муайян карда, муодилаҳои
реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-70. Аз таъсири рўшноӣ моддаи А қисман ба моддаҳои Б, В, Г таҷзия мешавад. Ҳангоми
таъсири моддаи Б бо ишқорҳо ду намак ҳосил мешавад. Дар моддаи В аммиак, сулфур,
карбон, фосфор, магний, оҳан ва ғ. бо осонӣ оксид мешаванд. Моддаи Г моддаи фаровон аст.
Моддаҳои номаълуми А, Б, В, Г-ро муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро тартиб
диҳед.
19-71. Омехтаи моддаи А ва ҳаворо аз сатҳи катализатори платинагӣ дар ҳарорати 800°C
гузарониданд. Баъд аз оксид шудан моддаи Б ҳосил шуд, ки он ҳангоми хунуккунӣ боз оксид
шуда, моддаи В-ро ҳосил кард. Моддаи В-и ҳосилшударо дар об дар иштироки миқдори
барзиёди оксиген ҳал карданд, ки дар ин маврид моддаи Г ҳосил шуд. Моддаҳои А, Б, В, Г-ро
муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-72. Барои ба амал овардани таҷрибаи «фаввора» хонанда 20 мл маҳлули 25%-и моддаи
А-ро гирифта, ба колба рехт. Сипас, даҳони колбаро бо пуки дорои найчаи газгузардор маҳкам
карда, колбаро дар шўълаи лампачаи спиртӣ гарм кард. Вақте ки маҳлул ҷўшид, ҳамон замон
колбаро чаппа карда, нўги найчаи газгузарро поён намуда онро ба оби дохили
кристаллизаторе, ки 2-3 қатра маҳлули спиртии фенолфталеин илова карда шуда буд, ворид
кард. Дар ин маврид «фаввора» ба амал омада, оби беранг ба дохили колба гулобӣ шуда, пур
шуд. Моддаи А-ро ёбед ва муодилаи реаксияи дахлдорро нависед.
19-73. Моддаи А ва Б-ро омехта карда, онро гарм карданд. Дар ин маврид гази В хориҷ
шуд. Барои муайян кардани газ коғази дар оби муқаттар намнок кардашудаи лакмуси сурх ва
беранги фенолфталеинро истифода бурданд. Дар ин маврид коғази лакмуси сурх кабуд ва
фенофталеин гулобӣ шуд. Агар танҳо моддаи аввалаи А-ро гарм кунем, он гоҳ омехтаи газҳо
хориҷ мешавад, ки коғази лакмуси сурх кабуд ва лакмуси кабуд сурх мешавад. Ҳангоми аз
маҳлули шаффофи моддаи Б гузаронидани гази карбонат маҳлул тира гашта, тагшин ҳосил
мешавад. Моддаҳои номаълуми А, Б, В-ро муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро
нависед.
19-74. Намакҳои А, Б ва В-ро, ки катионҳои якхела доштанд, гирифта онҳоро ба пробирка
андохта, дар алоҳидагӣ тафсониданд. Барои муайян кардани газҳои хориҷшуда онҳоро бо
коғазҳои лакмус ва фенофталеин санҷида, сипас газҳоро аз маҳлули оҳакоб гузарониданд.
Гази аз таркиби моддаи А хориҷшуда бўйи махсус дошта, ранги коғази фенолфталеинро
гулобӣ, коғази лакмуси сурхро кабуд ва лакмуси кабудро сурх карда, ҳангоми аз маҳлули
оҳакоб гузаронидан аввал маҳлул тира гашта, сипас боз шаффоф гардид. Аммо моддаҳои Б ва
В ранги коғазҳои индикаторҳои лакмус ва фенолфталеинро тағйир надоданд ва ҳангоми аз
маҳлули оҳакоб гузаронидан ҳам ягон ҳодисае мушоҳида карда нашуд. Аммо маълум шуд, ки
дар таг ва гирди пробиркаи моддаи Б хокаи рангаш сабзи дар об ҳалнашаванда ҳосил шудааст.
Дар дохили пробиркаи моддаи В бошад ягон чиз боқӣ намонд, фақат маълум буд, ки моеъе
ҷудо шуда буғ мешуд. Барои таҷриба кадом намакҳо истифода бурда шудааст? Муодилаҳои
реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-75. Моддаи беранги сахти А кислотаи дар об ҳалшаванда мебошад. Ҳангоми ба маҳлули
моддаи А илова намудани оксиди Б пайвастаи дар об ҳалнашавандаи В ҳосил мегардад. Дар
натиҷаи дар ҳарорати баланд бо омехтаи ангишт ва рег тафсонидани моддаи В моддаи соддаи
Г ҳосил мешавад, ки он дар таркиби моддаи А мавҷуд буд. Моддаҳои А, Б, В, Г чӣ гуна
моддаҳоянд? Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро тартиб диҳед.
19-76. Моддаи рангаш сурхи А ҳангоми гармкунӣ дуру дароз бо дуди сафед месўзад.
Ҳангоми дар об ҳал кардани маҳсули сўзиши он моддаи Б ҳосил мешавад. Ҳангоми бо
миқдорҳои гуногуни ишқори натрий кор карда баромадани моддаи Б намакҳои гуногуни В, Г,
Ғ ҳосил шуда метавонад. Моддаҳои номаълуми А – Ғ-ро ёбед ва муодилаҳои реаксияҳои
лозимиро тартиб диҳед.
19-77. Моддаи А-и рангаш сафеди дар об ҳалнашаванда, заҳрнок, бо корд буридашаванда,
дар вақти соиш даргиранда ва дар об нигоҳ дошташаванда мавҷуд аст. Ҳангоми нигоҳдорӣ ва
хусусан дар вақти гармкунӣ он ба моддаи рангаш сурхи Б мегузарад, ки дар мавриди буғронӣ
ва конденсатсияи минбаъдаи он боз моддаи А ҳосил мешавад. Ҳангоми то 200°C гарм кардан
ва таҳти фишор моддаи сафед ба моддаи сиёҳи ба графит монанди В табдил меёбад, ки он
нимноқил аст. Зимни гарм кардани моддаи А, Б ва ё В дар ҷараёни оксиген моддаи сафеди
кристаллие ҳосил мешавад, ки дар об ҳал шуда, кислота ҳосил мекунад ва дар ишқор бошад се
хел намак ҳосил менамояд. Моддаҳои А, Б ва В кадом моддаҳоянд? Муодилаҳои реаксияҳои
дахлдорро тартиб диҳед.
19-78. Моддаи сахти рангаш сафеди А мавҷуд аст, ки он обро хуб ҷазб мекунад ва бинобар
ин барои хушконидани газҳо истифода бурда мешавад. Ҳангоми дар оби хунук ҳал кардани он
кислотаи Б ҳосил мешавад, ки заҳрнок аст ва дар натиҷаи серобгардонӣ ё ҷўшонидани маҳлул
ба кислотаи В табдил меёбад, ки заҳрнок нест. Ҳангоми беобгардонии кислотаи В кислотаи Г
ҳосил мешавад. Ба анионҳои кислотаи Б ва В нитрати нуқра реагент аст. Моддаҳои номаълуми
А – Г-ро муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-79. Омехтаи моддаҳои мураккаби А, Б ва соддаи В-ро дар ҳарорати 1200°C
тафсониданд. Дар ин маврид моддаи соддаи Г ба даст омад, ки он дар таркиби моддаи А
мавҷуд аст. Моддаи соддаи Г-ро дар миқдори барзиёди оксиген сўзониданд, дар натиҷа
моддаи Ғ ҳосил шуд. Ҳангоми бо об ҷушонидани моддаи Ғ кислотаи Д ҳосил шуд, ки он
заҳрнок набуда, дар саноати хўрокворӣ барои тайёр кардани сиропҳо истифода бурда
мешавад. Моддаҳои номаълуми А – Д-ро муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро
тартиб диҳед.
19-80. Моддаи А-ро бо кислотаи сулфат кор карданд. Як қисми кислотаи Б-и ҳосилшударо
боз бо моддаи А таҳти коркард қарор доданд. Қисми дигари онро барои нейтрализатсия бо
оҳаки шукуфта истифода бурданд. Дар ҳарду маврид нуриҳои минералии В ва Г ба даст омад.
Муайян кунед, ки кадом нуриҳо ҳосил карда шудаанд? Моддаҳои А – Г-ро муайян карда,
муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-81. Ба косачаи чинӣ каме маҳлули кислотаи хлорид рехтанд. Ба маҳлули кислота 2-3
порчаи хурди моддаи мураккаби А-ро андохтанд. Дар ин мавриди гази Б хориҷ шуд, ки худ аз
худ даргирифта ба оксидҳои В ва Г табдил ёфт. Ин оксидҳо дар навбати худ ба ҳамдигар
таъсир карда, кислотаи Ғ-ро ҳосил карда метавонанд. Моддаҳои А – Ғ-ро ёбед ва муодилаҳои
реаксияҳои дахлдорро нависед.
19-82. Дар зарф моддаи сафеди кристаллии А, ки дар об ҳалшаванда буда, реаксияи
ишқориро нишон медиҳад, мавҷуд аст. Ҳангоми таъсири мутақобилаи моддаи А бо миқдори
барзиёди кислотаи хлорид гази аз ҳаво вазнини Б хориҷ шуда, моддаи В ҳосил мешавад, ки
ранги шўълаи оташро зард мегардонад. Дар вақти ба маҳлули обии моддаи аввалаи А таъсир
кардани миқдори барзиёди оҳакоб тагшини Г ҳосил мешавад. Баъд аз ҷудокунии тагшин дар
маҳлул моддаи Ғ боқӣ мемонад, ки он ранги лакмусро кабуд мегардонад. Моддаи Ғ дар
натиҷаи электролизи маҳлули обии моддаи В низ ҳосил мешавад. Моддаҳои А – Ғ-ро муайян
кунед ва муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
Химияи органикӣ
Боби 20. Карбогидрогенҳои сер (ҳаднок). Алканҳо ва сиклоалканҳо.
20-1. Ҳамаи изомерҳои пентанро нависед ва онҳоро аз рўи номенклатураи систематикӣ ном
гузоред.
20-2. Ҳамаи изомерҳои ҳексанро нависед ва ба онҳо мувофиқи номенклатураи байналхалқӣ
ва ратсионалӣ ном гузоред.
20-3. Ҳамаи изомерҳои карбогидрогенҳои метании таркиби С7Н16-ро нависед ва аз рўи
номенклатураи женевагӣ номгузорӣ кунед.
20-4. Формулаҳои моддаҳои зеринро нависед: а) 2-метилбутан; б) 2,2-диметилбутан; в) 2,3диметилбутан; г) 2,2,3-триметилбутан; ғ) 2,2,3,3-тетраметилбутан; д) 2,2,4,4-тетраметилпентан;
е) 3,3-диэтилҳексан; ё) 2,2,3-триметил-3-этилпентан, ж) 2-хлор-2-метилбутан.
20-5. Ба моддаҳои зерин мувофиқи номенклатураи систематикӣ ном гузоред:
а) CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 CH 3
б)
CH 3
CH
CH 2
CH 3
в)
CH 3
CH 3
CH
CH
CH
CH 3
CH 3
CH 3
C
СН 2
д) CH 3
C
CH 3
CH 3
CH 3
CH 3
CH 3
CH 3
CH 3
ғ)
CH 3
CH 3
CH 3
г)
CH
CH 3
C
CH
CH
CH 3
CH 2
CH 3
CH 3
CH 2
CH 3
CH 3
C
C
CH 2
C
CH
CH 3
CH 2
CH 3
CH 3
CH 3
CH 3
CH 3
20-6. Ба моддаи зерин мувофиқи номенклатураи ИЮПАК ном гузоред:
CH 3
4
А). CH 3
Б).
CH 3
CH
C
CH
CH 2
CH 3
CH 3
CH 2
CH 3
CH 3
CH
CH 2
CH 3
CH 2
CH 3
CH 2
CH 3
C
CH
C
CH 2
CH 3
CH 3
CH 2
CH 3
CH 3
C
CH 3
CH 2
CH 3
20-7. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед: а) сўзиши метан; б) хлоронидани метан аз
рўи чор зина; в) нитронидани метан; г) изомеризатсияи бутан; ғ) крекинги бутан; д)
дегидрогенонии бутан.
20-8. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро тартиб диҳед: а) сўзиши этан; б) хлоронидани пропан
аз рўи ду зина; в) нитронидани бутан; г) изомеризатсияи пентан; ғ) крекинги ҳексан; д)
дегидрогенонии 2-метилбутан; е) ароматизатсияи ҳексан.
20-9. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед: а) таҷзияи метан дар 10000С; б) таҷзияи
метан дар 15000С; в) конверсияи метан бо буғҳои об; г) бромонидани 2-бромбутан аз рўи се
зина; ғ) нитронидани пентан; д) крекинги октан; е) ароматизатсияи ҳептан.
20-10. Муодилаи реаксияҳои оксидшавии метанро бо оксигени ҳаво дар иштироки
катализаторҳои гуногун ва ҳарорати 2000С, ки ба ҳосилшавии спирт, алдегид ва кислота оварда
мерасонад, нависед.
20-11. Муодилаи реаксияҳои нопурра оксидшавии этанро дар иштироки катализаторҳои
гуногун, фишор ва ҳарорат, ки ба ҳосилшавии этанол, этанал ва кислотаи этанат оварда
мерасонад, нависед.
20-12. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед: а) ҳосил кардани метан аз карбиди
алюминий ва атсетати натрий; б) ҳосил кардани этан ва бутан бо реаксияи Вюрс; в) ҳосил
кардани пропан бо синтези магнийорганикӣ; г) ҳосилкунии метан, этан ва пропан аз
галогенҳосилаҳои карбогидрогенҳо ҳангоми барқароркунӣ бо гидроген дар иштироки Zn ва
HCl.
20-13. Муодилаҳои реаксияҳои электролизи маҳлули атсетати натрий ва пропионати калий,
ки ба ҳосилшавии этан ва бутан оварда мерасонад, тартиб диҳед.
20-14. Муодилаҳои реаксияҳои ҳосилшавии этан ва пропанро, ки ҳангоми гудохтани
пропанати натрий ва бутанати калий бо ишқорҳо ҳосил кардан мумкин аст, нависед.
20-15. Этан ва бутанро бо се усул ҳосил кунед. Шароити гузариши реаксияҳоро нишон
диҳед.
20-16. Се усули ҳосил кардани 2,3-диметилбутанро нишон диҳед.
20-17. Муодилаҳои реаксияҳои сўзиши умумии алканҳо, сиклоалканҳо, галогеналканҳо ва
дигалогеналканҳоро тартиб диҳед.
20-18. Муодилаи реаксияи хлорэтанро бо маҳлули спиртӣ ва обии ишқорҳо нависед.
20-19. Муодилаҳои реаксияҳои хлорэтанро бо аммиак, бромиди натрий, сианиди натрий,
гидроген нависед ва шароити гузариши реаксияҳоро нищон диҳед.
20-20. Муодилаи реаксияҳои зеринро нависед: а) гидрогенонии сиклопропан, сиклобутан ва
сиклопентан; б) галогенонии сиклопропан бо хлор, сиклобутан бо бром; в) галогенонии
сиклопентан ва сиклоҳексан; г) гидрогалогенонии сиклопропан ва сиклобутан; ғ)
дегидрогенонии сиклоҳексан ва метилсиклоҳексан. Шароити гузариши реаксияҳоро нишон
диҳед.
20-21. Муайян кунед, ки кадом сиклоалканҳо бо гидроген ва кадомашон бо
гидрогенгалогенидҳо таъсир намекунанд?
20-22. Муодилаҳои реаксияҳои се усули ҳосил кардани сиклоҳексанро нависед ва шароити
гузариши реаксияҳоро нишон диҳед.
20-23. Муодилаҳои реаксияҳои аз дигалогенҳосилаҳои карбогидрогенҳо ҳосил кардани
сиклопропан, сиклобутанро нависед.
20-24. Аз таъсири оксидкунандаҳои қавӣ дар ҳарорати баланд сиклоалканҳо ба кислотаҳои
дуасоса табдил меёбанд. Муодилаҳои реаксияҳои сиклобутан, сиклопентан ва сиклоҳексанро
бо оксидкунандаҳо нависед.
20-25. Табдилотҳои зеринро ба анҷом расонед:
1). CH4 →CH3Cl→C2H6→C2H5Cl→C4H10→CO2
2). CH3COONa→CH4→C2H2→CO2
3). Al4C3 →CH4→CH3OH→CO2
3, t
 бутан AlCl



4). С 2Н 5СООNa  этан  бромэтан
AlCl 3, t
 2Na, t
 Br 2
 
 ?  ?  
 ,,,  тетраметил бутан
20-26. Формулаи молекулавии алканро муайян кунед, агар массаи молярии он ба 86 г/мол
баробар бошад.
20-27. Массаи молекулавии алкан ба 72 баробар аст. Формулаи молекулавии алканро
муайян карда, ҳамаи изомерҳои имконпазири онро нависед ва аз рўи номенклатураи
систематикӣ ва ратсионалӣ ном гузоред.
20-28. Формулаи молекулавии алканро муайян кунед, агар маълум бошад, ки зичии буғҳои
он аз неон 5 маротиба вазнинтар аст.
20-29. Зичии буғҳои карбогидрогени сер нисбат ба ҳаво ба 2 баробар аст. Формулаи
молекулавии онро ёбед.
20-30. Зичии карбогидрогени газмонанд нисбат ба гидроген ба 22 баробар аст. Формулаи
молекулавии моддаро муайян кунед.
20-31. Зичии карбогидрогени газмонанд дар ш.н ба 1,34 г/л. баробар аст. Массаи молярии
карбогидрогенро ҳисоб кунед ва ба он ном гузоред.
20-32. Карбогидрогени газмонанд зичиаш дар ш.н. ба 1,965 г/л. баробар аст. Массаи
молярии карбогидрогенро ҳисоб кунед ва номи онро гўед.
20-33. Массаи 0,5 мол алкан ба 36 г баробар аст. Формулаи молекулавии моддаро муайян
кунед.
20-34. 8,8 грамм карбогидроген 4,48 литрро дар ш.н. ишғол мекунад. Формулаи
молекулавии карбогидрогенро муайян кунед.
20-35. 25 грамм карбогидроген 5,6 литрро дар ш.н. ишғол мекунад. Формулаи молекулавии
карбогидрогенро муайян кунед.
20-36. Карбогидроген таркиби зерин дорад: 75% карбон ва 25% гидроген. Формулаи
карбогидрогенро муайян кунед.
20-37. Формулаи карбогидрогенро ёбед, агар ҳиссаи массаҳои элементҳо дар он чунин
бошад: 82,76% карбон ва 17,24% гидроген.
20-38. Ҳангоми сўхтани 1,6 грамм моддаи номаълум 4,4 г оксиди карбон (IV) ва 3,6 грамм
об ҳосил шуд. Формулаи пайвастаро муайян кунед.
20-39. Ҳангоми сўхтани 2,2 грамм моддаи органикӣ 6,6 г гази карбонат ва 3,6 г об ҳосил
шуд. Зичии буғҳои модда нисбат ба гидроген ба 22 баробар аст. Формулаи молекулавии
моддаро муайян кунед.
20-40. Ҳангоми сўхтани 1,8 грамм гази номаълум 5,28 г гази карбонат ва 3,24 г об ҳосил
шуд. Зичии буғҳои модда нисбат ба гидроген ба 15 баробар аст. Формулаи молекулавии
моддаро ёбед.
20-41. Дар натиҷаи сўхтани карбогидрогени номаълум 5,6 л гази карбонат ва 5,4 г об ҳосил
шуд. Зичии буғҳои модда нисбат ба оксиген ба 2,25 баробар аст. Формулаи молекулавии
моддаро муайян кунед.
20-42. Ҳангоми пурра оксидшавии карбогидрогени сер 15,84 г оксиди карбон (IV) ва 8,1 г об
ҳосил шуд. Зичии буғҳои модда нисбат ба ҳаво ба 2 баробар аст. Формулаи молекулавии
моддаро муайян кунед.
20-43. Ҳангоми сўхтани 5,6 л (ш.м.) сиклоалкан 44 г оксиди карбон (IV) ва 18 г об ҳосил
шуд. Формулаи молекулавии моддаро ёбед.
20-44. Ҳангоми сўхтани алкан 7,7 г оксиди карбон (IV) ва 3,6 г об ҳосил шуд. Формулаи
молекулавии алкан ва массаи онро муайян кунед.
20-45. Ҳангоми сўхтани 43 грамм карбогидрогени сер 67,2 л оксиди карбон (IV) ҳосил шуд.
Зичии буғҳои модда нисбат ба гелий ба 21,5 баробар аст. Формулаи молекулавии
карбогидрогенро муайян кунед.
20-46. Ҳангоми сўхтани 6 грамм алкан 8,96 л оксиди карбон (IV) ҳосил шуд. Зичии буғҳои
модда нисбат ба гидроген ба 15 баробар аст. Формулаи молекулавии моддаро муайян кунед.
20-47. Дар натиҷаи пурра сўхтани 14 л (ш.м.) сиклоалкан 42 л СО2 ва 33,75 мл Н2О ҳосил
шуд. Формулаи сиклоалканро ёбед.
20-48. Дар натиҷаи сўхтани 0,1 мол алкан 8,96 л (ш.м.) гази карбонат ва 9 г об ҳосил шуд.
Формулаи алканро ёбед.
20-49. Ҳангоми пурра сўхтани 20 г карбогидрогени сере, ки 84% карбон дорад, чӣ қадар аз
рўи масса оксиди карбон (IV) ва об ҳосил мешавад? Кадом карбогидроген сўхтааст?
20-50. Барои сўхтани алкан 15 л оксиген лозим шуд ва 9 л гази карбонат ҳосил шуд.
Формулаи молекулавии алканро муайян кунед.
20-51. Формулаи молекулавии алканро ёбед, агар маълум бошад, ки барои сўзонидани он
200 л ҳавое, ки 20% оксиген дорад, сарф шуда, 25 л гази карбонат ҳосил шудааст.
20-52. Барои пурра сўзонидани 28 л карбогидрогени сер 140 л оксиген лозим шуд.
Формулаи карбогидрогени серро ёбед.
20-53. Барои пурра сўзонидани 28 л карбогидрогени сер 126 л оксиген сарф шуд. Формулаи
карбогидрогени серро муайян кунед ва гўед, ки он ба кадом синфи карбогидрогенҳои сер
мансуб аст?
20-54. Дар натиҷаи пурра сўхтани 5,6 л карбогидрогени сер 200 л ҳаво сарф шуд. Формулаи
карбогидрогени серро муайян кунед ва ҳамаи изомерҳои имконпазири онро навишта, аз рўи
номенклатураи систематикӣ ном гузоред.
20-55. Ҳангоми сўхтани 39,25 г моддаи органикӣ 66 г гази карбонат, 27 г об ва 11,2 л (ш.м.)
гидрогенхлорид ҳосил шуд. Зичии нисбии буғҳои ин модда нисбат ба гидроген ба 39,25
баробар аст. Формулаи моддаро муайян кунед.
20-56. Ҳангоми сўхтани моддаи номаълум, ки дар таркибаш карбон, гидроген ва хлор дорад,
8,8 г гази карбонат ва 1,8 г об ҳосил шуд. Аз хлоре, ки дар таркиби модда мавҷуд аст, баъд аз
табдилдиҳии он барои реаксияи хлорид-ион 28,7 г хлориди нуқра ҳосил карда шуд. Зичии
моддаи номаълум дар шароити мўътадил ба 4,42 г/л баробар аст. Формулаи молекулавии
моддаи авваларо муайян кунед.
20-57. Ҳангоми сўхтани 2 мол метан чанд грамм оксиди карбон (IV) ва чанд грамм об ҳосил
мешавад?
20-58. Ҳангоми сўхтани 3 мол этан чанд мол оксиди карбон (IV) ва чанд мол об ҳосил
мешавад?
20-59. Ҳангоми сўхтани 4 мол пропан чанд литр оксиди карбон (IV) (дар ш.н.) ва чанд
грамм об ҳосил мешавад?
20-60. Ҳангоми сўхтани 5 мол бутан чанд мол оксиген сарф мешавад?
20-61. Ҳангоми сўхтани 6 мол пентан чанд литр оксиген (ш.н.) сарф мешавад?
20-62. Ҳангоми сўхтани 7,2 грамм пентан чанд мол оксиген лозим аст?
20-63. Ҳангоми сўхтани 29 г бутан чанд литр оксиген (ш.н.) сарф мешавад?
20-64. Ҳангоми сўхтани 8,8 г пропан чанд мол мол оксиди карбон (IV) ва чанд мол об ҳосил
мешавад?
20-65. Ҳангоми сўхтани 12 г этан чанд литр оксиди карбон (IV) (дар ш.н.) ва чанд грамм об
ҳосил мешавад?
20-66. Ҳангоми сўхтани 11,2 л метан (ш.н) чанд литр оксиди карбон (IV) (дар ш.н.) ва чанд
грамм об ҳосил мешавад?
20-67. Ҳангоми сўхтани 5,6 л пропан (ш.н) чанд литр оксиди карбон (IV) (дар ш.н.) ва чанд
мол об ҳосил мешавад?
20-68. Ҳангоми сўхтани омехтаи 2 мол метан ва 3 мол этан чанд грамм оксиди карбон (IV)
ва чанд грамм об ҳосил мешавад?
20-69. Ҳангоми сўхтани омехтаи 3 мол этан ва 88 г пропан чанд мол оксиди карбон (IV) ва
чанд мол об ҳосил мешавад?
20-70. Ҳангоми сўхтани омехтаи 89,6 л пропан ва 5 мол бутан чанд литр оксиди карбон (IV)
(дар ш.н.) ва чанд грамм об ҳосил мешавад?
20-71. Ҳангоми сўхтани омехтаи 3,6 грамм пентан ва 8,6 грамм ҳексан чанд мол оксиген
лозим аст?
20-72. Ҳангоми сўхтани омехтаи 5,6 л метан ва 11,2 л этан чанд мол оксиген лозим аст?
20-73. Ҳангоми сўхтани омехтаи 2 л метан ва 6 л этан чанд литр оксиген (дар ш.м.) лозим
аст?
20-74. Ҳангоми сўхтани омехтаи 22,4 м3 метан ва 15 кг этан чанд м3 оксиген (дар ш.м.)
лозим аст?
20-75. Ҳангоми сўхтани омехтаи 5,6 м3 пропан ва 5,8 кг бутан чӣ қадар ҳаҷм оксиген (дар
ш.м.) лозим аст?
20-76. Ҳангоми сўхтани 12 л (ш.м.) этан чанд литр ҳавое, ки 21% оксиген дорад, лозим аст?
20-77. Ҳангоми сўхтани 22,8 г октан чанд литр ҳавое, ки 20% оксиген дорад, лозим аст?
20-78. Барои пурра сўхтани омехтаи 5,6 л метан ва 11,2 л этан чӣ қадар ҳаҷм ҳаво лозим
аст?
20-79. Ҳангоми сўхтани омехтаи 112 л метан ва 30 г этан чанд литр ҳаво лозим аст?
20-80. Ҳангоми сўхтани омехтаи 88 кг пропан ва 22,4 м 3 этан чӣ қадар ҳаҷм ҳаво лозим аст?
Ҳиссаи ҳаҷми оксигенро дар ҳаво 20% ҳисобед.
20-81. Ҳангоми сўхтани омехтаи 89,6 л сиклопропан ва 5 мол сиклобутан чанд литр (дар
ш.м.) оксиди карбон (IV) ва чанд грамм об ҳосил мешавад?
20-82. Ҳангоми сўхтани омехтаи 28 г сиклопентан ва 8,4 г сиклоҳексан чанд мол оксиген
лозим аст?
20-83. Ҳангоми сўхтани омехтаи 5,6 л сиклобутан ва 11,2 л сиклопентан чӣ қадар ҳаҷм ҳаво
лозим аст? Ҳаҷми газҳо дар шароити мўътадил оварда шудааст.
20-84. Ҳангоми сўхтани омехтаи 2 л сиклопропан ва 6 л этан чанд литр оксиген (дар ш.м.)
лозим аст?
20-85. Ҳангоми сўхтани 200 грамм омехтае, ки аз 30% этан ва 70% метан иборат аст, чанд
литр ҳавое, ки 20% оксиген дорад, лозим аст?
20-86. Ҳангоми сўхтани 56 литр омехтае, ки аз 25% пропан ва 75% бутан иборат аст, чанд
литр ҳавое, ки 20% оксиген дорад, лозим аст?
20-87. Ҳангоми сўхтани 5 м3 омехтаи газие, ки аз 70% метан ва 20% этан ва 10% пропан
иборат аст, чӣ қадар ҳаҷм ҳавое, ки 20% оксиген дорад, лозим аст?
20-88. Ҳиссаи массаи элементҳоро бо фоиз дар: а) метан; б) этан; в) ҳептан муайян кунед.
20-89. Ҳангоми гидролизи 12 г карбиди алюминий чанд литр (ш.м.) газ хориҷ мешавад?
20-90. Ҳангоми гидролизи 72 г карбиди алюминий чанд грамм гидроксиди алюминий ва
чанд литр метан (дар ш.м.) ҳосил мешавад?
20-91. Ҳангоми гидролизи карбиди алюминий 2,24 л метан (ш.м.) хориҷ шуд. Массаи
гидроксиди алюминийи ҳосилшударо ҳисоб кунед.
20-92. Ҳангоми гудохтани 20,5 г атсетати натрийи беоб бо миқдори барзиёди гидроксиди
натрий чанд литр (ш.м.) метан ҳосил мешавад?
20-93. Ҳангоми гудохтани 41 г атсетати натрийи беоб бо миқдори барзиёди гидроксиди
натрий чанд мол газ хориҷ мешавад?
20-94. Ҳангоми таъсири метан бо хлор 101 г хлорметан ҳосил шуд. Ҳисоб кунед, ки дар ин
маврид чанд литр (ш.м.) хлор сарф шудааст?
20-95. Ҳангоми таъсири метан бо хлор 85 г дихлорметан ҳосил шуд. Ҳисоб кунед, ки дар ин
маврид чанд мол метан ва чанд литр (ш.м.) хлор сарф шудааст?
20-96. Ҳангоми таъсири метан бо хлор 47,8 г трихлорметан (хлороформ) ҳосил шуд. Ҳисоб
кунед, ки дар ин маврид чанд грамм метан бо хлор ба реаксия дохил шудааст?
20-97. Ҳангоми таъсири 19,2 г метан бо хлор 71,7 г хлороформ ҳосил шуд. Баромади
маҳсули реаксияро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ҳисоб кунед?
20-98. Ҳангоми пурра хлоронидани 24 г метан 184,8 г чорхлориди карбон (тетрахлорметан)
ҳосил шуд. Баромади маҳсули реаксияро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ҳисоб кунед?
20-99. Барои ҳосил кардани 122 г нитрометан чанд литр метан (дар ш.м.) лозим аст?
20-100. Барои ҳосил кардани 150 г нитроэтан чанд грамм этан ва чӣ қадар маҳлули 12,5%-и
кислотаи нитрат лозим аст?
20-101. Ҳангоми крекинги ҳароратии 56 м3 (ш.м.) метан чӣ қадар ҳаҷм атсетилен ва
гидроген ҳосил мешавад?
20-102. Ҳангоми крекинги ҳароратии 8 кг метан чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) атсетилен ва гидроген
ҳосил мешавад?
20-103. Ҳангоми крекинги ҳароратии 112 м3 метан 42 м3 атсетилен ҳосил шуд. Баромади
атсетиленро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ҳисоб кунед.
20-104. Ҳангоми сўхтани 62 г омехтае, ки аз метан ва этан иборат аст, 168 л оксиген сарф
шуд. Ҳиссаи массаи метан ва этанро дар омехтаи аввала (бо %) муайян кунед.
20-105. Ҳангоми сўхтани 33,6 литр (ш.м.) омехтаи метан ва этан 84 литр оксиген сарф шуд.
Ҳиссаи ҳаҷми метан ва этанро дар омехтаи аввала муайян кунед.
20-106. Ҳангоми сўхтани 5,6 литр (ш.н.) омехтае, ки аз этан ва пропан иборат аст, 12,32 литр
оксиди карбон (IV) ҳосил шуд. Ҳиссаи ҳаҷми этан ва пропанро дар омехтаи ибтидоӣ муайян
кунед.
20-107. Маҳсули пурраи сўзиши 8,96 литр (ш.н.) омехтае, ки аз пропан ва бутан иборат аст,
аз оҳакоб гузарониданд. Дар натиҷа 140 грамм таҳшин ҳосил шуд. Ҳиссаи ҳаҷми этан ва
пропанро дар омехтаи ибтидоӣ муайян кунед.
20-108. Маҳсули пурраи сўзиши 56 литр (ш.н.) омехтае, ки аз метан ва этан иборат аст, аз
оҳакоб гузарониданд. Дар натиҷа 400 грамм таҳшин ҳосил шуд. Ҳиссаи ҳаҷми метан ва этанро
дар омехтаи аввала муайян кунед.
20-109. Барои сўзонидани 210 л гази табиӣ, ки аз метан ва этан иборат аст, 2150 л ҳаво
лозим шуд. Ҳиссаи ҳаҷми газҳоро (бо фоиз) дар таркиби гази табиӣ муайян кунед.
20-110. Барои пурра фурў бурдани газе, ки ҳангоми сўзиши пурраи 5,6 л омехтаи пропан ва
бутан ҳосил шудааст, 320 г маҳлули 14% гидроксиди калий лозим шуд. Ҳиссаи ҳаҷми
компонентҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
20-111. Газе, ки ҳангоми пурра сўхтани 14 л омехтаи метан ва этан ҳосил шудааст, аз 300
грамм маҳлули 12% гидроксиди натрий гузарониданд. Маҳлули дар ин маврид ҳосилшуда
метавонад боз 0,56 л гази карбонатро ҷазб намояд. Ҳиссаи ҳаҷми карбогидрогенҳоро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
20-112. Газе, ки ҳангоми пурра сўхтани 32 г омехтаи ду карбогидроген (ҳиссаи массаи
карбон дар онҳо ба 75% ва 80% баробар аст) ҳосил шудааст, аз 500 грамм маҳлули 18%
гидроксиди натрий гузарониданд. Маҳлули дар ин маврид ҳосилшуда метавонад боз 0,2 мол
гази карбонатро ҷазб кунад. Ҳиссаи ҳаҷми карбогидрогенҳоро дар омехтаи аввала муайян
кунед.
20-113. Барои пурра ҷазб гардидани маҳсули пурраи сўзиши 56 л омехтае, ки аз 90% метан
ва 10% этан иборат аст, кадом ҳаҷми маҳлули 10%-и гидроксиди калий (зичиаш 1,1 г/мл) кифоя
аст?
20-114. Барои нейтрализатсияи гидрогенхлориде, ки ҳангоми хлоронидани радикалии 560
мл (ш.м.) карбогидрогени сери газмонанд ҳосил шудааст, 50 г маҳлули 8%-и гидроксиди
натрий лозим шуд. Муайян кунед, ки чанд атоми гидроген бо хлор иваз шудааст?
20-115. Барои нейтрализатсияи гидрогенхлориде, ки ҳангоми дар рўшноӣ хлоронидани 11,2
л (ш.м.) карбогидрогени сер ҳосил шудааст, 400 г маҳлули 14%-и гидроксиди калий сарф шуд.
Муайян кунед, ки барои реаксия чанд мол хлор сарф шудааст?
20-116. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи табдилоти зерин тартиб дода, моддаҳои
номаълумро муайян кунед:
СН 4 Br

2 X1 Na,
t X2 Br

2 X3 Na,
t X4
20-117. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи тарҳи зерин нависед:
O
t
2H 4
Al 4C3 H
2
 X1 

X2 C
 X3 HNO

 X4
Моддаҳои номаълумро муайян кунед.
20-118. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи тарҳи зерин тартиб дода, моддаҳои номаълумро
муайян кунед:

C
2
3H 8
СН 3COONa NaOH

 X1 


 X2 O

X3 N
2O
 X4 C
 X5
20-119. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед ва моддаҳои
номаълумро муайян кунед:
чойгир и
С 4Н 10 крекинг
  X 1 
  X 2 реак.
 Вюрс
 X 3 чойгири
  2 - нитробутан
20-120. Муодилаҳои реаксияҳоро аз рўи табдилоти зерин нависед ва моддаҳои номаълумро
муайян кунед:
2
2
2, Mn , Co , t
( барзиёд ), t
С
С4Н 10 О


 X1 NaOH

 X2 1500


 X3
20-121. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи табдилотҳои зерин нависед ва моддаҳои
номаълумро муайян кунед:
0
h
2O
2O

 А Сl
,

 Б В H

 СН 4
а). Al 4C3 H
Mg, эфир
Br , рушнои
Mg (эфир)
2О

 А  Б 
 В Н
 C2H 6
б). С2Н 5COONa NaOH
Br

,
h

Na,
t
HCl
в). Al 4C3 HCl

А 
Б В Cl

2 Г Zn

C2H 6
20-122. Табдилотро иҷро кунед:
-500 С
3, 400 C
Br 2, hν
Na, t
2
Октан 400


 Бутан AlCl


 А 
 Б 

 В O

СO 2
Муодилаҳои ҳамаи реаксияҳоро нависед ва моддаҳои А, Б, В-ро нишон диҳед.
20-123. Аз карбиди алюминий ва моддаҳои дилхоҳи ғайриорганикии дигар 2,2,3,3тетраметилбутанро ҳосил кунед. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
20-124. Аз ҳексан ва моддаҳои ғайриорганикӣ истифода бурда, 2,3-диметилбутанро ҳосил
кунед. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро тартиб диҳед.
20-125. Барои пурра сўхтани алкан 11,2 л оксиген лозим шуд, дар ин маврид 6,72 л гази
карбонат хориҷ шуд. Формулаи алканро ёбед. Ҳаҷми газҳо дар шароити мўътадил чен карда
шудааст.
20-126. Ҳангоми бромонидани алкан 162 г дибромҳосилаи он ҳосил шуд ва газе хориҷ шуд,
ки ҳангоми гузаронидани он аз микдори барзиёди маҳлули нитрати нуқра 282 г тагшини зарди
равшан ҳосил шуд. Формулаи алканро муайян кунед.
0
0
20-127. Ҳангоми хлоронидани алкан 8,9 г трихлорҳосилаи он ҳосил шуд ва гази
хориҷшударо аз микдори барзиёди маҳлули нитрати нуқра гузарониданд. Дар ин маврид 28,7 г
тагшини сафед ҳосил шуд. Формулаи молекулавии алканро муайян кунед.
20-128. Барои ҳосил кардани 42 г тетрахлорҳосилаи алкан 22,4 л хлор (ш.м.) лозим шуд.
Формулаи алканро ёбед.
20-129. Барои ҳосил кардани 83 г тетрабромҳосилаи алкан 0,25 мол бром лозим шуд.
Формулаи алканро ёбед ва муодилаи реаксияи ду усули ҳосил кардани онро дар шароити
лабораторӣ нишон диҳед.
20-130. Барои сўхтани алкан 8 маротиба ҳаҷми оксиген нисбат аз ҳаҷми буғҳои
карбогидрогени додашуда зиёдтар лозим аст. Формулаи алканро муайян кунед.
20-131. Барои сўхтани сиклоалкане, ки сохти бешоха дорад, ҳаҷми оксиген 9 маротиба
нисбат аз ҳаҷми буғҳои сиклоалкан зиёдтар сарф мешавад. Ин кадом сиклоалкан аст?
20-132. Дар натиҷаи сўхтани 18 г алкан гази карбонати ҳаҷмаш 28 л (ш.м.) ҳосил мешавад.
Барои ин реаксия чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) оксиген лозим мегардад? Сохтаи алканро муайян кунед,
агар маълум бошад, ки дар он якто карбони чорума мавҷуд аст.
20-133. Маҳсули сўзиши 50 г алкан оксиди карбон (IV) ва 72 г об мебошад. Муайян кунед,
ки ҳангоми просесси сўзиш чӣ қадар ҳаҷм ҳавое, ки 20% оксиген дорад, сарф шудааст? Ҳамаи
формулаҳои структурии ин алканро, ки дар занҷири асосиаш 5 атоми карбон дорад, нависед ва
аз рўи номенклатураи систематикӣ ном гузоред.
20-134. Барои ҷазб кардани ҳамаи оксиди карбон (IV)-е, ки ҳангоми сўхтани 36 г алкане, ки
зичии буғҳояш нисбат ба гидроген ба 36 баробар аст, ҳосил шудааст, кадом ҳаҷми маҳлули
25%-и гидроксиди натрий (зичиаш 1,25 г/мл) лозим мегардад?
20-135. Барои ҷазб кардани маҳсули сўзиши 50 л алкан (дар ҳарорати 21,80С ва фишори 98
кПа чен карда шудааст) чӣ қадар ҳаҷми минималии маҳлули 10%-и гидроксиди калий (зичиаш
1,09 г/см3) лозим аст? Зичии алкан дар шароити мўътадил ба 2,59 г/л баробар аст.
20-136. 51 г карбогидрогени сер дар ҳарорати 270С ва фишори 0,92 атмосфера 31 л ҳаҷмро
ишғол мекунад. Ин кадом карбогидроген аст?
20-137. Ҳангоми гудохтани 62 г намаки натрийи кислотаи якасосаи сери карбон бо миқдори
барзиёди гидроксиди натрий 12,5 л газ (дар ҳарорати 16,50С ва фишори 0,95 атм. чен карда
шудааст) хориҷ шуд. Муайян кунед, ки ин кадом газ аст?
20-138. Ҳангоми гудохтани 56 г намаки калийи кислотаи якасосаи сери карбон бо миқдори
барзиёди гидроксиди калий 8,4 л (ш.м.) газ хориҷ шуд, ки 75%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ
ташкил медиҳад. Гази хориҷшударо муайян кунед.
20-139. Массаи чорхлориди карбонеро, ки ҳангоми хлоронидани 33,6 л метан бо 140 л хлор
ҳосил кардан мумкин аст, ҳисоб кунед. Ҳаҷми газҳо дар шароити мўътадил оварда шудааст.
Баромади маҳсули реаксия 80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил медиҳад.
20-140. Массаи тетрахлорэтане, ки ҳангоми реаксияи байни 14 л (ш.м.) этан ва 56 л (ш.м.)
ҳосил шудааст, чӣ гуна аст? Баромади маҳсули реаксия 64%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ
ташкил медиҳад.
20-141. Дар натиҷаи реаксияи Коновалов ҳангоми нитронидани 22 г пропан ва 300 г
маҳлули 13%-и кислотаи нитрат 40,05 г 2-нитропропан ҳосил карда шуд. Баромади маҳсули
реаксияро бо фоиз ба ҳисоби назариявӣ муайян кунед.
20-142. Ҳангоми гарм кардани 78 г йодэтан бо 12 г натрийи металлӣ 4,48 л (ш.м.) бутан
ҳосил карданд. Баромади маҳсули реаксияро муайян кунед.
20-143. Намунаи карбиди алюминийи массааш 120 граммро бо миқдори барзиёди об кор
карданд. Ҳаҷми гази хориҷшударо (дар ш.м.) муайян кунед, агар баромади маҳсули реаксия
75%-ро ташкил диҳад ва ҳиссаи массаи ғаш дар карбид 20% бошад.
20-144. 80 г карбиди алюминийи техникиро бо миқдори барзиёди кислотаи хлорид кор
карданд. Дар натиҷа 25,2 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Баромади маҳсули реаксия 75%-ро нисбат ба
ҳисоби назариявӣ ташкил медиҳад. Ҳиссаи массаи ғашро дар карбид муайян кунед.
20-145. Ҳиссаи массаи карбон дар карбогидрогени сер ба 85,71% баробар аст. Дар шароити
мўътадил 10 л ин газ 25 г масса дорад. Формулаи структурии изомерҳои ин карбогидрогенро
нависед ва аз рўи номенклатураи байналхалқӣ ном гузоред.
20-146. Ҳиссаи массаи компонентҳои гази табиӣ дар яке аз конҳои он чунин аст: 92% метан,
5% этан, 2% пропан, 0,7% оксиди карбон (IV) ва 0,3% нитроген. Ҳангоми сўхтани 2 м3 гази
табии чунин таркибдошта дар шароити мўътадил чӣ қадар ҳаҷм ҳавое, ки 20% оксиген дорад,
лозим мешавад?
20-147. Дар яке аз конҳои гази табиӣ метан (ҳиссаи ҳачмӣ 92%), этан (3%), пропан (1,6%),
бутан (0,4%), нитроген (2%), оксиди карбон (IV) ва дигар газҳои насўзанда (1%) мавҷуд аст.
Барои пурра сўхтани 15 м3-и ин газ чӣ қадар ҳаҷм ҳавое, ки ҳиссаи ҳаҷми оксиген дар он 21%ро ташкил медиҳад, лозим аст? Ҳаҷми ҳаворо дар шароити мўътадил ҳисоб кунед.
20-148. Барои ҳосил кардани гидрогене, ки ба воситаи он 38,57 кг оксиди молибден (VI)-ро
барқарор кардан мумкин аст, кадом ҳаҷми гази табиӣ, ки 96% (аз рўи ҳаҷм) метан, 4%
нитроген, газҳои асил, оксидҳои карбон ва омехтаҳои дигар дорад, лозим мегардад? гидрогенро
ҳангоми конверсияи гази табиӣ бо буғҳои об ҳосил мекунанд.
20-149. Чӣ қадар ҳаҷм гази табиӣ, ки метан (ҳиссаи ҳаҷмаш 80%), нитроген, газҳои инертӣ,
оксидҳои карбон ва миқдори ками омехтаҳои дигар дорад, барои ҳосил кардани гидрогене, ки
бо ёрии он 4,6 кг волфрамро аз оксиди волфрам (VI) ба даст овардан мумкин аст, лозим аст?
Баромади гидроген 80%-ро ташкил медиҳад.
20-150. Газеро, ки ҳангоми крекинги метан дар 1500°C ҳосил шудааст, аз оксиди оҳан (III)-и
тафсон гузарониданд. Дар натиҷа массаи моддаи сахт 60 кг кам шуд. Ҳаҷми метани барои
крекинг истифода бурдашударо муайян кунед.
20-151. 300 л (ш.м.) гази табииро барои ҳосил кардани атсетилен истифода бурданд. Ҳиссаи
ҳаҷми метан дар гази табиӣ 90%-ро тащкил медиҳад. Ҳаҷми астсетилени ҳосилшударо муайян
кунед, агар баромади он 80%-ро ташкил диҳад.
20-152. Гази табии ҳаҷмаш 500 л (ш.м.) барои ҳосилкунии атсетилен истифода бурда шуд.
Ҳиссаи ҳаҷми метанро дар гази табиӣ муайян кунед, агар 170 л атсетилен ҳосил шуда бошад.
Баромади атсетилен 80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил медиҳад.
20-153. Аз 200 л (ш.м.) гази табиӣ 303 г хлорметан ҳосил карданд. Ҳиссаи ҳаҷми метанро
дар гази табиӣ муайян кунед, агар баромади хлорметан 80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ
ташкил диҳад.
20-154. Аз 98 л гази табиӣ, ки 80% метан дорад, чӣ қадар ҳаҷм хлороформ (зичиаш 1,5 г/мл)
ҳосил кардан мумкин аст, агар баромади хлороформ 85%-ро ташкил диҳад.
20-155. Газе, ки ҳангоми пурра сўхтани 0,25 мол карбогидрогени сер ҳосил шудааст, аз
миқдори барзиёди оҳакоб гузарониданд, дар ин маврид 150 г тагшин ҳосил шуд. Формулаи
молекулавӣ ва сохти карбогидрогени серо муайян кунед, агар маълум бошад, ки он якто
карбони чорума дорад.
20-156. Ҳангоми тафсонидани 40 г омехтаи атсетати калий ва миқдори барзиёди гидроксиди
калий газе хориҷ шуд, ки дар рўшноӣ бо буғҳои бром ба реаксия дохил шуда, 30,36 г
трибромметан ҳосил шуд. Баромади трибромметан 60%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил
медиҳад. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала ёбед.
20-157. Дар натиҷаи гудохтани 32 г омехтаи атсетати натрий ва миқдори барзиёди
гидроксиди натрий газе ҳосил шуд, ки дар рўшноӣ бо хлор таъсир карда, 15,4 г чорхлориди
карбонро ҳосил кард, ки 50%-и баромади реаксияро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил
медиҳад. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала ёбед.
20-158. Ҳангоми аз миқдори барзиёди маҳлули гидроксиди калий гузаронидани 28 л (ш.м.)
омехтаи метан, гидроген ва оксиди карбон (IV) ҳаҷми омехта 11,2 л кам шуд. Барои пурра
сўхтани омехтаи боқимонда 21 л (ш.м.) оксиген лозим шуд. Ҳиссаи ҳаҷми моддаҳоро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
20-159. Ҳангоми аз миқдори барзиёди маҳлули гидроксиди натрий гузаронидани 56 л (ш.м.)
омехтаи метан, оксиди карбон (II) ва оксиди карбон (IV) ҳаҷми умумии омехтаи аввала 22,4 л
кам шуд. Барои пурра сўхтани омехтаи боқимонда 160 л ҳавое, ки 21% оксиген дорад, лозим
шуд. Таркиби омехтаи авваларо (бо % аз рўи ҳаҷм) муайян кунед.
20-160. Ба 110 мл (ш.м.) омехтаи метан, гидроген ва нитроген 180 мл (ш.м.) оксиген илова
карданд ва сўзонданд. Баъди реаксия ҳаҷми газҳо 104 мл.-ро ташкил дод. Ҳангоми аз маҳлули
ишқор гузаронидани маҳсули реаксия ҳаҷми газҳо то 32 мл кам шуд. Ҳиссаи ҳаҷми омехтаи
авваларо (бо %) муайян кунед.
20-161. Ба 100 мл (ш.м.) омехтаи этан, гидроген ва нитроген 250 мл (ш.м.) оксиген илова
карданд ва сўзонданд. Баъди реаксия ҳаҷми газҳо ба 155 мл баробар шуд. Ҳангоми аз маҳлули
ишқор гузаронидани маҳсули реаксия ҳаҷми газҳо то 35 мл кам шуд. Ҳиссаи ҳаҷми этанро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
20-162. Омехтаи 10 мл алкани газмонанд ва 40 мл оксигенро дар эвдиометр тарконданд.
Баъди реаксия ҳаҷми омехтаи газҳо 25 мл шуд ва ҳангоми аз маҳлули ишқор гузаронидани он
ҳаҷми газҳо то 5 мл кам шуд. Гази боқимонда ба сўзиш ёрирасон аст. Формулаи алканро
муайян кунед.
20-163. Омехтаи 10 мл кабогидрогени сери газмонанд ва 28 мл оксигенро дар эвдиометр
гузоштанд ва тарконданд. Баъд аз реаксия ҳаҷми омехтаи газҳо 18 мл.-ро ташкил дод ва
ҳангоми аз маҳлули ишқор гузаронидани он ҳаҷми газҳо то 3 мл кам шуд. Дар гази боқимонда
чўбчаи нимсўз аланга гирифт. Формулаи карбогидрогенро муайян кунед.
20-164. Газе, ки ҳангоми пурра сўхтани 896 мл (ш.м.) ду намояндаи аввали сиклопарафинҳо
ҳосил шудаааст, 200 г маҳлули 2,6%-и гидроксиди натрий ҷазб карда метавонад. Ҳангоми ба
маҳлули намаки ҳосилшуда илова кардани хлориди барий тагшин ҳосил намешавад. Таркиби
омехтаи авваларо бо фоиз аз рўи ҳаҷм муайян кунед.
20-165. Газе, ки ҳангоми пурра сўхтани 672 мл (ш.м.) омехтаи метан ва пропан ҳосил
шудаааст, 49,02 мл маҳлули 5,6%-и гидроксиди калий (зичиаш 1,02 г/мл) ҷазб карда метавонад.
Таркиби омехтаи авваларо бо фоиз аз рўи ҳаҷм муайян кунед, агар маълум бошад, ки маҳсули
баъд аз маҳлули ишқор гузаронидани маҳсули сўзиши реаксия ҳангоми илова кардани маҳлули
хлориди калсий тагшин намедиҳад.
20-166. Ҳангоми таъсири 10 г омехтаи сиклопропан ва бутан бо гидроген дар иштироки
катализатор 2,24 л (ш.м.) гидроген лозим шуд. Ҳиссаи массаи сиклопропанро дар омехтаи
аввала ёбед.
20-167. 14 г омехтаи сиклопропан ва сиклобутан бо 21,3 г хлор дар тетрахлорметан ҳангоми
гармкунӣ ба реаксия дохил шуда метавонад. Таркиби омехтаи авваларо бо фоиз аз рўи масса ва
ҳаҷм (ш.м.) муайян кунед.
20-168. 28 л (ш.м.) омехтаи сиклопропан ва сиклобутан бо маҳлули бром дар
тетрахлорметан таъсир карда, 259,5 г маҳсули реаксия ҳосил шуд. Таркиби омехтаи авваларо бо
фоиз аз рўи масса ва ҳаҷм (ш.м.) муайян кунед. Ҳиссаи ҳаҷмӣ ва ҳиссаи массаи
карбогидрогенҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
20-169. Барои гидрогалогенонии 35 г омехтаи сиклопропан, сиклобутан ва сиклопентан 21,9
г гидрогенхлорид сарф шуд. Маълум аст, ки ҳангоми гидрогенонии ҳамон миқдори массаи
омехтаи аввала 1,4 г гидроген сарф мешавад. Ҳиссаи массаи сиклоалканҳоро дар омехтаи
аввала (бо %) муайян кунед.
20-170. Ҳангоми бо миқдори барзиёди руҳ гарм кардани 24 г омехтаи дигалогенҳосилаҳои
алканҳо 4,48 л (ш.м.) омехтаи сиклопропан ва сиклобутан ҳосил шуд. Дихлоралканҳоро муайян
карда, ҳиссаи массаи онҳоро (бо %) дар омехтаи аввала ҳисоб кунед.
20-171. Барои сўхтани як миқдор ҳаҷми сиклопарафин ҳаҷми шашкаратаи оксиген лозим
аст. Ин сиклопарафин чанд изомер дорад?
20-172. Ҳангоми аз миқдори барзиёди маҳлули гидроксиди натрий гузаронидани 11,2 л
(ш.м.) омехтаи метан, оксиди карбон (II), оксиди карбон (IV) ҳаҷми омехтаи аввала 4,48 л
(ш.м.) кам шуд. Барои пурра сўхтани омехтаи боқимонда 10,08 л (ш.м.) оксиген лозим шуд.
Таркиби омехтаи авваларо (бо % аз рўи ҳаҷм) муайян кунед.
20-173. Карбогидрогени А, ки зичиаш дар шароити мўътадил ба 2,5 г/л баробар аст, бромоб
ва маҳлули перманганати калийро беранг намекунад, аммо бо гидроген дар иштироки
катализатори платина таъсир карда, омехтаи ду моддаро ҳосил мекунад. Формулаи структурии
моддаи А-ро муайян кунед.
20-174. Ҳангоми оксидшавии карбогидрогени А пайвастаи Б ҳосил мешавад, ки аз рўи
миқдор нисбат ба карбогидрогени А ду баробар зиёдтар аст. Ҳангоми таъсири мутақобилаи
моддаи Б бо магний моддаи В ва гидроген ҳосил мешавад. Формулаҳои имконпазири моддаҳои
А, Б, В-ро муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
20-175. Муодилаи реаксияи электролизи атсетати натрийро нависед ва муайян кунед, ки
барои ҳосил шудани 5,6 л (ш.м.) этан чӣ қадар массаи маҳлули 25%-и атсетати натрий барои
электролиз сарф мешавад?
20-176. Дар натиҷаи электролизи 490 г маҳлули 15%-и намаки калийи кислотаи якасосаи
карбон дар анод 8,4 л (ш.м.) алкан ҳосил шуд. Муайян кунед, ки кадом намак электролиз
шудааст ва кадом алкан дар анод ҳосил шудааст?
20-177. Ҳангоми электролизи маҳлули обии намаки калийи кислотаи якасосаи карбон дар
анод газ ва моеъе ҳосил шуд, ки он аз рўи масса 83,72% карбон дорад. Муодилаи реаксияи
электролизро нависед ва намаки номаълуми электролизшударо гўед.
20-178. Ҳангоми электролизи маҳлули обии намаки натрийи кислотаи якасосаи карбони
сохташ бешоха дар анод газ ва моеъе ҳосил шуд, ки он 84,21% карбон дорад. Намаки
номаълумро муайян кунед ва муодилаи реаксияи электролизро нависед.
20-179. Дар 500 г маҳлул 15 г омехтаи бутанат ва пентанати натрий мавҷуд аст. Ин маҳлули
намакҳоро то пурра ҷудо шудани алканҳо электролиз карданд, ки массаи онҳо 6,29 граммро
ташкил дод. Массаи ҳар як намакро дар маҳлули аввала муайян кунед.
20-180. Ҳангоми электролизи 400 г маҳлуле, ки 42 г омехтаи атсетат ва пропионати калий
дорад, ҳаҷман 4,48 л (ш.м.) омехтаи алканҳоро ҳосил кардан мумкин аст. Ҳиссаи массаи
намакҳоро дар маҳлули аввала (бо %) муайян кунед.
20-181. Электролизи 200 г маҳлули 8,2%-и атсетати натрийро то 5,7 г кам шудани массаи
маҳлул давом доданд. Массаи моддаҳои дар электродҳои инертӣ ҷудошуда ва ҳиссаи массаи
моддаҳои дар маҳлул боқимондаро муайян кунед.
20-182. Электролизи 250 г маҳлули 11,2%-и пропионати калийро то 27,5 г кам шудани
массаи маҳлул давом доданд. Массаи моддаҳои дар электродҳои инертӣ ҷудошуда ва ҳиссаи
массаи моддаи дар маҳлул боқимондаро муайян кунед.
20-183. Муодилаи реаксияҳоро мувофиқи табдилотҳои зерин нависед ва моддаҳои
номаълумро муайян кунед.

 Х → Y → Z → метан
1) Октан крекинг
,t
2
2
2) С2H 5COONa NaOH

 A Br


 Б  С4Н 10  С4Н 10 Br


В Na

 Г
Боби 21. Карбогидрогенҳои этиленӣ ва диенӣ.
Алкенҳо ва алкадиенҳо.
21-1. Ҳамаи изомерҳои карбогидрогенҳои этилении таркиби С5Н10-ро нависед ва аз рўи
номенклатураи систематикӣ ва ратсионалӣ ном гузоред.
21-2. Ҳамаи изомерҳои ҳексиленро нависед ва ба онҳо мувофиқи номенклатураи
байналхалқӣ ном гузоред.
21-3. Формулаҳои моддаҳои зеринро нависед: а) 2-метилбутен-1; б) 2,3-диметилбутен-2; в)
2,3,3-триметилпентен-1; г) 2,2,4-триметилҳексен-3; ғ) 2,2,3,3,6,6-ҳексаметилоктен-4; д) 2,4,4,5тетраметилпҳептен-2; е) 3,3-диэтилҳексен-1; ё) 2,2,3-триметил-3,5,6-триэтилнонен-4.
21-4. Ҳамаи изомерҳои карбогидрогенҳои диении таркиби С5Н8-ро нависед ва мувофиқи
номенклатураи систематикӣ ном гузоред.
21-5. Формулаҳои структурии мухтасари моддаҳои зеринро тартиб диҳед: а) бутадиен-1,3;
б) 2-метилбутадиен-1,3; в) 2,3-диметилпентадиен-1,4; г) 2,3,4,5-тетраметилҳесадиен-1,3; ғ) 4бром-1,3-дихлор-2-метилбутадиен-1,3.
21-6. Ба моддаҳои зерин мувофиқи номенклатураи систематикӣ ном гузоред:
а) CH 3
CH
C
CH
CH 3
CH 3 CH 3
б) CH 3
CH 2
C
C
CH 2
CH 3
CH 3 CH 3
CH 3
CH 3
в) CH
3
C
CH
CH
CH 3
CH 3 CH 3
CH 3
C
CH 3
CH 3
CH 3
г)
C
C
CH
C
CH 3
CH 3 CH 2 CH 3 CH 3
CH 3
ғ)
CH 2 C
CH CH 2 C
CH 2 CH 3
д)
CH 2 C
CH 3
CH 3
CH 3
CH 2 CH 3 CH 3
C
CH 2 C CH 3
CH 3 CH 2 CH 3 CH 3
е) CH
2
C
CH
CH 3
ё)
CH
C
CH 3
CH 3
CH CH
CH
CH 2
Cl
Cl
21-7. Ба моддаҳои зерин мувофиқи номенклатураи женевагӣ ном гузоред:
А). CH C
2
CH 2 CH 3 CH 3
C
CH 2 C CH 2 CH 3
CH 3 CH 2 CH 3 CH 2
CH 2 CH 3
CH 3
CH 3
Б).
CH 3 CH
C
C
CH 2 CH 2
CH 2 C CH 2 CH 3
CH 3 CH 2 CH 3 CH 2
CH 3
21-8. Муодилаи реаксияҳои зеринро нависед: а) сўзиши этилен; б) гидрогенонии пропилен;
в) хлоронидани бутен-1; г) гидрохлоронидани пентен-1; ғ) гидрататсияи пропен; д)
полимеризатсияи этилен ва пропилен.
21-9. Муодилаҳои реаксияҳои cўзиш, гидрогенонӣ, галогенонӣ (Cl2, Br2) гидрогалогенонӣ
((НCl, НBr) ва гидрататсияи а) бутен-2; б) 2-метилпропенро нависед. Шароити гузариши
реаксияҳоро нишон диҳед.
21-10. Муодилаҳои реаксияҳои оксидшавии: а) этилен; б) бутен-2; в) 2-метилбутен-2; г)
пентен-1; ғ) 3-хлопропен; д) 2-метил-3-этилпентен-2-ро бо маҳлули обии перманганати калий
нависед.
21-11. Муодилаҳои реаксияҳои оксидшавии этиленро бо маҳлули перманганати калий дар
муҳити кислотагӣ нависед.
21-12. Муодилаҳои реаксияҳои оксидшавии бутен-2 ва 2-метилпропенро бо перманганати
калий ва дихромати калий дар муҳити кислотагӣ нависед.
21-13. Муодилаҳои реаксияҳои оксидшавии этилен, пропилен ва бутен-1-ро бо оксиген дар
иштироки катализатори нуқрагин нависед.
21-14. Муодилаи реаксияи озонолизи пропилен, бутен-2 ва 2-метилбутен-2-ро, ки ба
ҳосилшавии пайвастагиҳои карбонилӣ оварда мерасонад, нависед.
21-15. Муодилаҳои реаксияҳои умумии: а) сўзиш; б) бо маҳлули обии перманганати калий;
в) гидрогенонӣ; г) галогенонӣ; ғ) гидрогалогенонӣ; д) гидрататсияи алкенҳоро нависед.
21-16. Муодилаҳои реаксияҳои ҳосилкунии алкенҳоро ҳангоми дегидрогенонии: а) этан; б)
пропан; в) 2-метилбутан нависед.
21-17. Муодилаҳои реаксияҳои ҳосил кардани алкенҳоро ҳангоми дегидрататсияи спиртҳои
зерин нависед: а) пропанол-2; б) бутанол-1; в) бутанол-2; г)ҳексанол-3; ғ) 2,3-диметилпентанол2.
21-18. Алкенҳоро аз дигалогеналканҳо ҳангоми реаксияи дегалогенонӣ бо таъсири магний ё
руҳи металлӣ ҳангоми гармкунӣ ҳосил кардан мумкин аст. Муайян кунед, ки ҳангоми
дегалогенонии моддаҳои зерин кадом алкенҳо ҳосил мешаванд: а) 1,2-дихлорбутан; б) 2,3дибромпентан; в) 3,4-дихлорҳексан; г) 2,3-дибром-2-метилбутан; ғ) 1,1-дихлорпропан.
Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
21-19. Дегидрогалогенонии галогенҳосилаҳои алканҳо бо ёрии маҳлули спиртии ишқорҳо
ба ҳосилшавии алкенҳо оварда мерасонад. Ҳангоми дегидрогалогенонии моддаҳои зерин: а) 1-
хлорпропан; б) 2-бромбутан; в) 2-бром-3-метилбутан; г) 2-хлор-4,4-диметилпентан кадом
алкенҳо ҳосил мешаванд? Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
21-20. Муодилаҳои реаксияҳои ҳосилкунии алкенҳоро аз моддаҳои зерин нависед: а) бутан;
б) 2,4-диметилпентанол-2; в) 2,3-дихлор-3-метилпентан; г) 2-бром-3,4-диметилпентан.
21-21. Муодилаҳои реаксияҳои умумии ҳосилшавии алкенҳоро ҳангоми: а) дегидрогенонии
алканҳо; б) дегалогенонии дигалогеналканҳо бо магний; в) дегидрогалогенонии
галогенҳосилаҳои алканҳо бо маҳлули спиртии гидроксиди калий; г) дегидрататсияи спиртҳо
нависед.
21-22. Муодилаҳои реаксияҳои гидрогенонӣ, галогенонӣ (Cl2, Br2), гидрогалогенонӣ (HCl,
HBr) ва гидрататсияи бутадиен-1,3-ро аз рўи зинаҳои якум ва дуюм нависед.
21-23. Муодилаҳои реаксияҳои ҳосил кардани дивинил ва изопренро аз бутан ва 2метилбутан нависед.
21-24. Муодилаҳои реаксияҳои ҳосил кардани: а) бутен-2-ро аз бутан, 2-хлорбутан, бутанол2, 2,3-дибромбутан; б) 2-метилбутадиен-1,3-ро аз 2-метилбутан, 1,4-дибром-2-метилбутан, 2метилбутандиол-1,4.
21-25. Аз кадом карбогидрогенҳо ва спиртҳо: а) 2,3-диметилбутен-2; б) 3-метилпентадиен1,3-ро ҳосил кардан мумкин аст. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
21-26. Бо усули С.В. Лебедев муодилаи реаксияи ҳосил кардани бутадиен-1,3-ро нависед.
21-27. Муодилаи реаксияи полимеризатсияи бутадиен-1,3 ва изопренро нависед.
Моддаҳои номаълумро муайян карда, шароити гузаштани реаксияҳоро дар табдилоти 2)
нишон диҳед.
21-28. Табдилотҳои зеринро ба анҷом расонед:
1). CH4 →CH3Cl→C2H6→C2H4→C2H4Cl2
2). CH3COONa→CH4→C2H2→C2H4→С2Н5Cl→ C2H4→C2H4(OH)2
3). Al4C3 →CH4→C2H2→C2H4→C2H5OH→CO2
4). C2H5COONa→этан→хлорэтан→этилен→оксиди карбон (IV).
5). С2Н6→С2Н4→С2Н6О→С4Н6→С4Н8Br2
21-29. Табдилотҳои зеринро ба анҷом расонед ва шароити гузаштани реаксияҳоро нишон
диҳед:
1). Метан → хлорметан → этан → этен → этанол → бутадиен-1,3 → каучук
2). 2-хлор-3-метилбутан → 2-метилбутен-2 → 2-метилбутан → 2-метилбутадиен-1,3 →
→ каучуки изопренӣ.
21-30. Табдилотҳои зеринро ба амал оред ва моддаҳои номаълумро муайян кунед:
NaOH , спирт
NaOH, t
Cl 2, h 
C 2H 5COONa 

 A 
 Б 
 B 
o
H 2O, Н 3РО 4
Al2O3, ZnO, 425 C
1 мол HBr
1).

 Г 
 F 
 Д 
KMnO 4 (сероб), Н 2О
 Е
2). Карбон → А → Б → В → этилен → Г → Ғ → каучук
21-31. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи тарҳи зерин тартиб дода, моддаҳои номаълумро
муайян кунед:
(этанол), t
,t
2
С3Н 7COONa NaOH,
t  X1 Br
2
 X2 NaOH

 X3 Br


X4 Zn
 X5
21-32. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи табдилоти зерин тартиб диҳед ва моддаҳои
номаълумро муайян кунед:
2О)
O3, ZnO, t
, 40 C
Pt
Этанол Al
2

 X1 Br
2

 X2 2NaOH
(Н
 X3 Н
2,
 X4
21-33. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи табдилоти зерин нависед ва моддаҳои А – Д-ро
муайян кунед:
o
3РО 4
, t 150 C
Этилен Н
2О,
Н
 A H
2SO
4

 Б HBr
 B Na


o
), t
, h
Na

 Г Сl
2
 F KOH(этанол


 Д  Г  дивинил
21-34. Муодилаҳои реаксияҳоеро нависед, ки ба тарҳҳои зарин мувофиқат намояд:
1) А → Б → пропен → В → А
2) А → Б → бутен-2 → В → Г → Ғ → СН4
21-35. Формулаи молекулавии алкенро муайян кунед, агар массаи молярии он ба 70 г/мол
баробар бошад.
21-36. Массаи молекулавии алкен ба 98 баробар аст. Формулаи молекулавии алкенро
муайян карда, ҳамаи изомерҳои имконпазири онро, ки дар занҷири асосиаш 5 атоми карбон
дошта бошад, нависед ва аз рўи номенклатураи систематикӣ ном гузоред.
21-37. Формулаи молекулавии алкенро муайян кунед, агар маълум бошад, ки зичии буғҳои
он аз нитроген 2 маротиба вазнинтар бошад.
21-38. Зичии буғҳои карбогидрогени этиленӣ нисбат ба нитроген ба 1 баробар аст.
Формулаи молекулавии онро ёбед.
21-39. Зичии карбогидрогени этилении газмонанд нисбат ба гидроген ба 21 баробар аст.
Формулаи молекулавии алкенро муайян кунед.
21-40. Зичии карбогидрогени газмонанд дар шароити мўътадил ба 2,5 г/л. баробар аст. Ин
кадом карбогидроген аст, агар барои он -сис, -транс изомерия хос бошад.
21-41. Карбогидрогени этилении газмонанд зичиаш дар шароити мўътадил ба 1,25 г/л
баробар аст. Массаи молярии карбогидрогенро ҳисоб кунед ва номи онро гўед.
21-42. Массаи 0,5 мол алкен ба 35 г баробар аст. Формулаи молекулавии алкенро муайян
кунед.
21-43. 2,1 грамм карбогидрогени этиленӣ 1,12 литрро (дар ш.м.) ишғол мекунад. Сухан оиди
кадом карбогидроген меравад?
21-44. Карбогидрогени этиленӣ таркиби элементии зерин дорад: 85,7% карбон ва 14,3%
гидроген. Массаи моляриаш ба 84 г/мол баробар аст. Ин карбогидрогенро муайян кунед, агар
дар он якто карбони чорума мавҷуд бошад.
21-45. Ҳангоми сўхтани 2,8 г моддаи номаълум 8,8 г оксиди карбон (IV) ва 3,6 грамм об
ҳосил шуд. Массаи молярии модда ба 28 г/мол баробар аст. Ин кадом модда аст?
21-46. Ҳангоми сўхтани 8,4 г моддаи органикӣ 26,4 г гази карбонат ва 10,8 г об ҳосил шуд.
Зичии буғҳои модда нисбат ба гидроген ба 21 баробар аст. Формулаи молекулавии моддаро
муайян кунед.
21-47. Ҳангоми сўхтани 2,8 г моддаи номаълум 4,48 л гази карбонат ва 3,6 г об ҳосил шуд.
Зичии буғҳои модда нисбат ба гидроген ба 28 баробар аст. Формулаи молекулавии моддаро
ёбед.
21-48. Ҳангоми сўхтани 0,02 мол алкен 2,24 л оксиди карбон (IV) ва 1,8 мл об ҳосил шуд.
Формулаи молекулавии алкенро муайян кунед.
21-49. Ҳангоми сўхтани 5 мол этилен чанд литр оксиген (ш.м.) сарф мешавад?
21-50. Ҳангоми сўхтани 4,2 грамм пропен чанд мол оксиген лозим аст?
21-51. Ҳангоми сўхтани 28 г бутен-2 чанд литр оксиген (ш.м.) сарф мешавад?
21-52. Ҳангоми сўхтани 7 г пентен-1 чанд мол оксиди карбон (IV) ва чанд мол об ҳосил
мешавад?
21-53. Ҳангоми сўхтани 35 г 2,3-диметилбутен-2 чанд литр (ш.м.) оксиди карбон (IV) ва
чанд грамм об ҳосил мешавад?
21-54. Ҳангоми сўхтани 14 л этен (ш.м.) чанд литр (ш.м.) оксиди карбон (IV) ва чанд грамм
об ҳосил мешавад?
21-55. Ҳангоми сўхтани 5,6 л пропен (ш.м) чанд литр оксиди карбон (IV) ва чанд мол об
ҳосил мешавад?
21-56. Ҳангоми сўхтани омехтаи 5 мол этилен ва 2,5 мол пропилен чанд грамм оксиди
карбон (IV) ва чанд грамм об ҳосил мешавад?
21-57. Ҳангоми сўхтани омехтаи 14 г 2-метилбутен-1 ва 9,8 г 2,3,3-триметилбутен-1 чанд
мол оксиди карбон (IV) ва чанд мол об ҳосил мешавад?
21-58. Ҳангоми сўхтани омехтаи 56 л пропилен ва 2,5 мол 2-метил-3-этилпентен-2 чанд
литр (ш.м.) оксиди карбон (IV) ва чанд грамм об ҳосил мешавад?
21-59. Ҳангоми сўхтани омехтаи 5,4 грамм пентан ва 8,4 грамм ҳексен-3 чанд мол оксиген
лозим аст?
21-60. Ҳангоми сўхтани омехтаи 5,6 л метан ва 33,6 л этилен чанд мол оксиген лозим аст?
21-61. Ҳангоми сўхтани омехтаи 2,24 м3 пропан ва 7 кг бутен-2 чанд м3 оксиген (дар ш.м.)
лозим аст?
21-62. Ҳангоми сўхтани омехтаи 8,4 л метан ва 5,6 л этилен чӣ қадар ҳаҷм ҳавое, ки 21%
оксиген дорад, лозим аст?
21-63. Ҳангоми сўхтани омехтаи 19,2 л этан ва 28 г пентен-2 чанд литр ҳаво лозим аст?
21-64. Ҳангоми сўхтани омехтаи 4,2 кг пропан ва 4,48 м 3 пропен чӣ қадар ҳаҷм ҳаво лозим
аст?
21-65. Ҳангоми сўхтани 56 литр омехтае, ки аз 60% метан, 20% этан ва 20% этилен иборат
аст, чанд литр ҳавое, ки 20% оксиген дорад, лозим аст?
21-66. Ҳангоми сўхтани 5 м3 омехтаи газие, ки аз 50% метан, 20% этан, 15% этилен, 10%
пропилен ва 5% бутен-2 иборат аст, чӣ қадар ҳаҷм ҳавое, ки 20% оксиген дорад, лозим аст? Дар
ин маврид чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) оксиди карбон (IV) ҳосил мешавад?
21-67. Дар натиҷаи пурра сўхтани 7 л алкени симметрӣ 28 л оксиди карбон (IV) ҳосил
мешавад. Сухан оиди кадом алкен меравад?
21-68. Ҳангоми сўхтани 11,2 л алкен (ш.н.) 27 г об ҳосил шуд. Ин алкенро номгузорӣ кунед.
21-69. Карбогидрогени этилении массааш 10,5 грамм 5,6 л хлорро (ш.м.) пайваст мекунад.
Формула ва сохти ин карбогидрогенро муайян кунед.
21-70. 2,8 г карбогидрогени этиленӣ 896 мл гидрогенбромидро (ш.н.) пайваст мекунад.
Формулаи карбогидрогенро муайян кунед.
21-71. Алкенеро, ки дар занҷири асосиаш чор атоми карбон дошта, банди дучанда дар атоми
карбони дуюм ҷойгир аст, муайян кунед, агар маълум бошад, ки 1,4 грамми он 80 г маҳлули
4%-и бромобро беранг мегардонад.
21-72. Формулаи молекулавии алкенро муайян кунед, агар маълум бошад, ки 2,8 грамми он
160 г маҳлули 5%-и бромобро беранг мегардонад.
21-73. 0,84 намунаи алкени сохти бешоха, ки банди дучанда дар атоми карбони якум дорад,
1,6 грамм бромро пайваст мекунад. Формулаи алкенро муайян карда, номи онро гўед.
21-74. Карбогидрогени этилении массааш 84 г дар иштироки катализатор метавонад 3 г
гидрогенро пайваст кунад. Сохти ин карбогидрогенро муайян кунед, агар маълум бошад, ки он
дар намуди сис-, транс- изомерҳо мавҷуд аст.
21-75. Карбогидрогени этилении массааш 56 г дар иштироки катализатор 36 г обро пайваст
мекунад. Сохти ин карбогидрогенро муайян кунед.
21-76. Дар натиҷаи гидрататсияи 56 г алкен дар иштироки катализатори кислотаи сулфат 74
г спирт ҳосил шуд. Ин карбогидрогенро муайян кунед, агар маълум бошад, ки барои он
изомерияи геометрӣ хос нест.
21-77. Формулаи монохлоралкане, ки 55% хлор дорад, муайян кунед.
21-78. Фрмулаи дибромалкане, ки 79,2% бром дорад, муайян кунед.
21-79. Ҳангоми реаксияи байни 5,6 грамм бутен-2 бо миқдори барзиёди гидроген кадом
мода ва чанд грамм ҳосил мешавад?
21-80. Ҳангоми гидрогенонии 0,3 мол 2,3-диметилпентен-2 бо 5,6 л гидроген кадом мода ва
чанд грамм ҳосил мешавад?
21-81. Ҳангоми реаксияи байни 11,2 г бутен-2 бо 21,3 г хлор кадом модда ва чанд грамм
ҳосил мешавад?
21-82. Ҳангоми реаксияи байни 7 г 3-метилбутен-1 бо 400 г маҳлули 4%-и бром чанд грамм
моддаи органикӣ ҳосил мешавад?
21-83. 14 г этилен бо 0,25 мол гидрогенхлорид ба реаксия дохил шуд. Ҳисоб кунед, ки дар
ин маврид чанд грамм хлорэтан ҳосил мешавад, агар маҳсули реаксия 80 фоизро ташкил диҳад.
21-84. 2,24 л (ш.м.) пропиленро аз 320 г маҳлули 5%-и бромоб гузарониданд. Ҳисоб кунед,
ки дар ин маврид кадом модда ва чанд грамм ҳосил мешавад, агар баромади маҳсули реаксия
75 фоизро ташкил диҳад.
21-85. Дар натиҷаи реаксияи гидрататсияи 56 л этилен чанд грамм спирти этил ҳосил
мешавад?
21-86. Дар натиҷаи реаксияи гидрататсияи 84 г пропилен кадом модда ва чанд грамм ҳосил
мешавад? Баромади маҳсули реаксия 85%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил медиҳад.
21-87. 17,5 г пентен-2 бо об дар иштироки кислотаи ортофосфат ба реаксия дохил шуд.
Ҳисоб кунед, ки кадом модда ва чанд грамм ҳосил шудааст, агар баромади маҳсули реаксия 80
фоизро ташкил диҳад.
21-88. Ҳангоми сўхтани 10 грамм омехтае, ки аз этилен ва пропан иборат аст, 15,68 литр
оксиди карбон (IV) ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи этилен ва пропиленро дар омехтаи аввала муайян
кунед.
21-89. Ҳангоми сўхтани 56 литр (ш.н.) омехтаи метан ва этилен 145,6 литр оксиген сарф
шуд. Ҳиссаи ҳаҷми метан ва этиленро дар омехтаи аввала муайян кунед.
21-90. Ҳангоми сўхтани 11,2 л (ш.н.) омехтае, ки аз пропан ва пропен иборат аст, 30,6 г об
ҳосил шуд. Ҳиссаи ҳаҷми пропан ва пропенро дар омехтаи аввала муайян кунед.
21-91. Маҳсули пурраи сўзиши 10 г омехтае, ки аз бутен-2 ва пентан иборат аст, аз оҳакоб
гузарониданд. Дар натиҷа 70 г тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи карбогидрогенҳоро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
21-92. Дар натиҷаи аз оҳакоб гузаронидани маҳсули пурраи сўзиши 20 г омехтаи бутен-1 ва
2-метилбутан 140 г тагшин ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи бутен-1-ро дар омехтаи аввала муайян
кунед.
21-93. Дар натиҷаи гидрогенизатсияи 14 г омехтаи этилен ва пропилен 8,96 л (ш.м.) гидроген
сарф гардид. Таркиби омехтаи авваларо бо фоиз (аз рўи масса) муайян кунед.
21-94. 7 г омехтаи этилен ва пропилен 400 г маҳлули 8%-и бромро беранг гардонид. Ҳисссаи
масса ва ҳиссаи ҳаҷми алкенҳо дар омехтаи аввала (бо фоиз) чӣ гунна аст?
21-95. Дар натиҷаи кор карда баромадани 14 г омехтаи пропен ва бутен-1 бо гидрогенбромид
38,3 грамм маҳсули пайвастагӣ ҳосил шуд. Ҳисссаи масса ва ҳиссаи ҳаҷми алкенҳоро дар
омехтаи аввала (бо %) муайян кунед.
21-96. Дар натиҷаи гидрататсияи 70 л (ш.м.) омехтаи этилен ва пропилен 170 г омехтаи
спиртҳо ҳосил шуд. Ҳиссаи ҳаҷми омехтаи авваларо муайян кунед.
21-97. 5,6 литр омехтаи этан, пропан ва пропилен 100 мл маҳлули 5%-и бром (зичиаш 1,6
г/мл)-ро беранг мекунад. Дар натиҷаи аз оҳакоб гузаронидани ҳамон миқдор маҳсули пурраи
сўзиши омехтаи аввала 65 г тагшин ҳосил мешавад. Ҳиссаи ҳаҷми карбогидрогенҳоро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
21-98. Омехтаи этан ва этилен 160 г маҳлули 5%-и бромро беранг менамояд. Ҳангоми пурра
сўхтани ҳамон миқдор омехтаи аввала 4,48 л (ш.м.) гази карбонат хориҷ мешавад. Ҳиссаи ҳаҷми
этан ва этилен дар омехтаи аввала чӣ гуна аст?
21-99. 17 грамм омехтаи пропан, сиклопропан ва пропилен 800 г маҳлули 4%-и бромро беранг
мегардонад. Ҳангоми сўзиши пурраи ҳамон қадар массаи омехтаи аввала 1,2 мол гази карбонат
хориҷ мешавад. Ҳиссаи масса ва ҳиссаи ҳаҷми карбогидрогенҳоро дар омехтаи аввала (бо %)
муайян кунед.
21-100. 896 мл (ш.м.) омехтаи пропан, бутан ва бутен-1 80 г маҳлули 2%-и бромро беранг
мегардонад. Ҳангоми сўзиши пурраи ҳамон қадар ҳаҷм ва миқдори омехтаи аввала 6,6 гази
карбонат ҳосил мешавад. Ҳиссаи ҳаҷми компонентҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
21-101. 1344 мл (ш.м.) омехтаи этилен, этан ва пропан 158 г маҳлули 2%-и перманганати
калийро беранг намуд. Ҳиссаи ҳаҷми карбогидрогенҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед, агар
нисбати молии этан ва пропан дар омехтаи аввала 1:1 бошад.
Боби 22. Карбогидрогенҳои атсетиленӣ. Алкинҳо.
22-1. Ба карбогидрогени атсетилении таркиби С4Н6 чанд изомер мувофиқ аст.
22-2. Ҳамаи изомерҳои имконпазири алкини таркибаш С6Н10-ро нависед ва ба онҳо аз рўи
номенклатураи систематикӣ ва ратсионалӣ ном гузоред.
22-3. Ҳамаи изомерҳои имконпазири таркиби С5Н8-ро нависед ва мувофиқи номенклатураи
систематикӣ ном гузоред. Муайян кунед, ки чанд изомер мувофиқ меояд?
22-4. Ҳамаи формулаҳои структурии карбогидрогении атсетилении таркиби С7Н12-ро нависед,
ки дар занҷири асосиаш 5 атоми карбон дошта бошад ва мувофиқи номенклатураи систематикӣ
ном гузоред.
22-5. Формулаҳои структурии моддаҳои зеринро нависед: а) 3-метилбутин-1; б) 3,3диметилбутин-1; в) 3,3,4-триметилпентин-1; г) 2,2,5-триметилҳексин-3; ғ) 2,2,3,3тетраметилоктин-4; д) 4,4,5,6-тетраметилпҳептин-2; е) 3,3-диэтилҳексин-1; ё) 2,2,3-триметил3,6,6-триэтилнонин-4.
22-6. Ба моддаҳои зерин мувофиқи номенклатураи систематикӣ ном гузоред:
СН2 СН3
СН3
СН3
С
С
СН3
СН3
С
СН3
А) НС
Б) СН3
С
СН3
С
С
СН СН2
СН СН3
СН3
СН3
22-7. Муодилаҳои реаксияҳои: а) сўзиш; б) гидрогенонӣ (ду зина); в) галогенонӣ (ду зина бо
Cl2, Br2); г) гидрогалогенонӣ (ду зина бо НCl, НBr); ғ) гидрататсия; д) полимеризатсияи
атсетиленро нависед.
22-8. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед: а) димеризатсия, тримеризатсия ва
тетрамеризатсияи атсетилен; б) гидрогенонӣ, гидрохлоронидан, гидрататсия ва тримеризатсияи
пропин; в) сўзиш, гидробромонидан ва гидрататсияи бутин-2; г) бромонидан, гидробромонидан
ва гидрататсияи бутин-1.
22-9. Муодилаҳои реаксияҳои зеринро нависед: а) гидрогенонии бутин-2; б) бромонидани
пентин-2; в) гидрохлоронидани пентин-1; г) таъсири мутақобилаи атсетилен бо маҳлули
аммиакии оксиди нуқра, маҳлули аммиакии хлориди мис (I) ва амиди натрий; ғ) таъсири бутин1 бо маҳлулҳои аммиакии оксиди нуқра ва хлориди мис (I) ва амиди натрий; д) таъсири
мутақобилаи атсетилениди нуқра, пропинидаи нукра ва бутиниди нуқра бо маҳлулҳои
кислотаҳои хлорид, сулфат ва нитрат.
22-10. Муодилаҳои реаксияҳои: а) пайвастшавии кислотаи сианидро ба атсетилен ва
пропин; б) пайвастшавии метанол ва этанолро ба пропин ва бутин-1; в) пайвастшавии кислотаи
атсетат ва пропионатро ба атсетилен ва пропин нависед.
22-11. Муодилаҳои реаксияҳои атсетилен, пропин, бутин-1 ва бутин-2-ро бо маҳлули обии
перманганати калий нависед.
22-12. Муодилаҳои реаксияҳои атсетилен, пропин, пентин-1 ва пентин-2-ро бо маҳлулҳои
перманганати калий ва дихромати калий дар муҳити кислотагӣ, ки ба ҳосилшавии кислотаҳои
карбон оварда мерасонад, нависед.
22-13. Дар се пробирка моддаҳои зерин мавҷуд аст: пентан, пентен-1 ва пентин-1. Ин
моддаҳоро чӣ гуна шинохтан мумкин аст? Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
22-14. Дар чор пробирка газҳои зерин мавҷуд аст: гази карбонат, пропан, пропен, пропин.
Бо ёрии кадом реаксияҳо фаҳмидан мумкин аст, ки дар кадом пробирка кадом газ мавҷуд аст?
Муодилаҳои реаксияҳои таҳлилро пай дар пай нависед.
22-15. Дар зарф омехтаи гаҳои карбонат, бутан, бутен-2, бутин-1 мавҷуд аст. Ин газҳоро аз
ҳамдигар чӣ гуна ҷудо карда, дар алоҳидагӣ боз ба ҳолати аввала овардан мумкин аст?
Муодилаҳои реаксияҳои пай дар пай гузарониданро нишон диҳед.
22-16. Дар чор зарф пентин-1, 2-метилбутан, пентен-2 ва 2-хлорбутан мавҷуд аст. Нақшаи
муайян кардани ин моддаҳоро нишон диҳед ва муодилаҳои реаксияҳои мувофиқро нависед.
22-17. Муодилаҳои реаксияҳои умумии: а) сўзиш; б) гидрогенонӣ; в) галогенонӣ; г)
гидрогалогенонӣ; ғ) гидрататсия; д) реаксияи сифатӣ бо маҳлули аммиакии оксиди нуқраи
алкинҳоро тартиб диҳед.
22-18. Муодилаҳои реаксияҳои ҳосилкунии атсетиленро аз: а) карбиди калсий; б) метан; в)
1,1-дибромэтан; г) 1,2-дибромэтан.
22-19. Муодилаҳои реаксияҳои ҳосилкунии алкинҳоро аз моддаҳои зерин нависед: а) 2,2дихлорпропан; б) 2,3-дибромбутан; в) пентандиол-2,3.
22-20. Атсетиленро ҳосил кунед:
а) аз карбиди алюминий
б) аз атсетати натрий
в) аз оксиди калсий
г) аз хлориди калсий
22-21. Ҳангоми: а) дегидрогенонии пропан ва бутан; б) дегидрогалогенонии 3,3дихлорҳексан ва 2,3-дибром-4-метилҳексан бо маҳлули спиртии ишқори калий; в)
дегидрататсияи бутандиол-2,3 ва ҳександиол-3,4 дар иштироки кислотаи ортофосфат ё сулфати
консентронида кадом алкинҳоро ҳосил кардан мумкин аст?
22-22. Муодилаҳои реаксияҳои табдилотҳои зеринро нависед:
1) Оҳаксанг → карбиди калсий → атсетилен → карбон → метан → хлорметан → этан→ →
этин → бензол.
2) 1,2-дихлорпропан → пропен → 1,2-дибромпропан → пропин → пропиниди нуқра →
→ пропин → пропиниди натрий → пентин-2.
22-23. Муодилаҳои реаксияҳои табдилотҳои зеринро нависед ва шароити гузариши
реаксияҳоро нишон диҳед:
А) Al→Al4C3→CH4→C2H2→CH3-COH
Б) СH3-CHBr-CH2Br→CH3-C≡CH → X → CH3-C≡C-CH2-CH3 → CH3-CH2-CO-CH2-CH3
В) CaCO3 → CaO → CaC2 → C2H2 → C2H4 → C2H5Br → C4H10 → CH3COOH →
→ CH3COONa → C2H6
22-24. Муодилаҳои реаксияҳоро табдилотҳои зерин нависед:
1) C2H5COONa → C2H6 → C2H5Br → C4H10 → C4H9Br → C4H8 → C4H8Br2 →
→ C4H6 → C4H6Br4
2) C2H5COONa → C4H10 → C2H4 → C2H4Cl2 → C2H2 → Ag2C2
22-25. Табдилотҳои зеринро ба амал оред ва моддаҳои номаълумро муайян кунед:
о
C
,600 С
1) Al 4C3 HCl

 A 1500


 Б С

 В
o
Mg
C
,t
,t
Са
HCl


 A С

 Б О
2
 B 
 Г 
 F 
 Д
2) CH 4 1500
22-26. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи тарҳҳои зерин нависед ва моддаҳои номаълумро
муайян кунед:
спирт
., t
Сl2, CCl 4
1) Пропилен 

 A KOH
, 
 Б Сфаъ

В
o
KOH
2) 2-бромбутан спирт
A
KMnO4
H2O
Б
H2SO4
t
В
KMnO4
Г
H2SO4
Н2,
Ni
C4H10
  Г HCl
O
2
3Cl
O
3) CaC 2 H
2
 A NaNH

 Б CH

 B 

 F H
2
Д
22-27. Муодилаҳои реаксияҳоеро, ки ба тарҳҳои зерин мувофиқ меоянд, нависед ва
моддаҳои номаълумро муайян кунед:
Ag ( NH 3) 2 OH
Ag(NH ) OH
,t
1) Пропанол - 2 H
3РО
4
 X 1 Br

2 X 2 KOH
(спирт)
 Х 3  Х 4
3 2
,t
(cпирт)
2SО
4
 X1 Cl

2 X 2 
 Х 3 Br

2  X 4 2KOH


 Х 5
2) Этанол H
полимериза тсия
CuCl , NH 4Cl
HCl
1 мол HCl
3) CaC 2 
 X1 
 X 2 
 Х3 
 Х 4
22-28. Муодилаҳои реаксияҳоеро, ки ба тарҳи зерин мувофиқ меоянд, тартиб диҳед ва
моддаҳои номаълумро муайян кунед:
и
C3Н 6 пайвастшав


 X1 чудошави

 X 2 тримеризат
сия
 Х3
22-29. Муодилаҳои реаксияҳои: а) аз бутин-1 ҳосил кардани бутин-2; б) аз атсетилен ҳосил
кардани пропинро нависед.
22-30. Аз карбиди алюминий ва дигар моддаҳои ғайриорганикӣ каучуки хлоропрениро
ҳосил кунед. Муодилаҳои реаксияҳои дахдорро нависед.
Mg
22-31. Ҳангоми сўхтани омехтаи 2 мол этан, 2,5 мол этилен ва 3 мол атсетилен чанд грамм
оксиди карбон (IV) ва чанд грамм об ҳосил мешавад?
22-32. Ҳангоми сўхтани омехтаи 80 г метан, 3,5 мол этилен, 44,8 литр (ш.м.) пропин ва 67,2
литр (ш.м.) бутадиен-1,3 чанд мол оксиди карбон (IV) ва чанд мол об ҳосил мешавад?
22-33. Ҳангоми сўхтани омехтаи 7,2 л пропан, 0,5 мол пропадиен ва 7,6 грамм 3-метил-3этилпентин-1 чанд литр (дар ш.м.) оксиди карбон (IV) ҳосил мешавад?
22-34. Ҳангоми сўхтани омехтаи 22,4 л этан, 56 л этен, 112 л дивинил ва 54 г бутин-2 чанд
мол оксиген лозим аст? Ҳаҷми газҳо дар шароити мўътадил оварда шудааст.
22-35. Ҳангоми сўхтани омехтаи 5,6 м3 пропан ва 50 кг пропин чанд м3 оксиген (дар ш.м.)
лозим аст?
22-36. Ҳангоми сўхтани омехтаи 5,6 л метан, 56 г этилен ва 1 мол атсетилен чӣ қадар ҳаҷм
ҳавое, ки 21% оксиген дорад, лозим аст?
22-37. Дар натиҷаи сўхтани омехтаи 56 л этан, 112 литр бутен-2 ва 54 г бутин-1 чӣ қадар
ҳаҷм ҳаво сарф мешавад? Ҳиссаи ҳаҷми оксигенро дар ҳаво 21% ҳисобед.
22-38. Барои пурра сўхтани омехтаи 4,4 кг пропан, 11,2 м3 пропен ва 33,6 м3 пропин чӣ
қадар ҳаҷм ҳаво лозим аст? Ҳиссаи ҳаҷми оксигенро дар ҳаво 20% ҳисобед.
22-39. Барои пурра сўхтани 224 литр омехтае, ки аз 60% метан, 10% сиклобутен ва 30%
атсетилен иборат аст, чӣ қадар ҳаҷм ҳаво лозим мегардад?
22-40. Барои сўхтани 10 м3 (ш.м.) омехтаи газие, ки аз 56% метан, 20% пропан, 15% пропен,
6% пропин ва 3% пропадиен иборат аст, чӣ қадар ҳаҷм ҳавое, ки 20% оксиген дорад, лозим
аст? Дар ин маврид чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) оксиди карбон (IV) ҳосил мешавад?
22-41. Ҳиссаи массаи элементҳоро бо фоиз дар: а) пропин, б) 2-метилбутадиен-1,3 (изопрен)
муайян кунед.
22-42. Ҳангоми сўхтани 11,2 л алкин (ш.н.) 9 г об ҳосил шуд. Ин алкинро муайян карда,
реаксияи онро бо маҳлули аммиаки оксиди нуқра нависед.
22-43. Ҳангоми сўхтани 5,6 л алкин (ш.н.) 22,4 л оксиген сарф шуд. Ин алкинро муайян
карда, реаксияи онро бо маҳлули бромоб нависед.
22-44. Карбогидрогени атсетилении массааш 5,2 грамм 8,96 л хлорро (ш.н.) пайваст
мекунад. Формула ва сохти ин карбогидрогенро муайян кунед.
22-45. 4 грамм карбогидрогени атсетиленӣ 4,48 л гидрогенбромидро (ш.н.) пайваст мекунад.
Ин карбогидрогенро муайян кунед.
22-46. Формулаи молекулавии алкинро муайян кунед, агар маълум бошад, ки 2,6 грамми он
800 г маҳлули 4%-и бромобро беранг мегардонад.
22-47. Формулаи молекулавии алкинро муайян кунед, агар маълум бошад, ки 10,8 грамми
он 640 г маҳлули 10%-и бромобро беранг мегардонад.
22-48. 0,54 намунаи алкини сохти бешоха, ки бо маҳлули аммиаки оксиди нуқра ба реаксия
дохил мешавад, 1,42 грамм хлорро пайваст мекунад. Формулаи алкинро муайян карда, номи
онро гўед.
22-49. Карбогидрогени атсетилении массааш 6,8 грамм дар иштироки катализатор
метавонад 0,4 г гидрогенро пайваст карда, ба алкан табдил меёбад. Сохти ин карбогидрогенро
муайян кунед, агар маълум бошад, ки он бо маҳлули аммиаки оксиди нуқра ба реаксия дохил
шуда наметавонад.
22-50. 5,2 грамм карбогидрогени атсетиленӣ дар иштироки катализатори нмамакҳои симоб
3,6 грамм обро пайваст мекунад. Ин карбогидрогенро муайян кунед.
22-51. Алкини массааш 20 грамм дар иштироки катализатори намакҳои симоб бо об таъсир
карда, 29 грамм кетон ҳосил шуд. Сухан оиди кадом алкан меравад?
22-52. 5,4 грамм алкин дар иштироки катализатор бо об таъсир карда, 5,4 грамм кетон
ҳосил шуд, ки 75%-и баромади маҳсули реаксияро ташкил медиҳад. Сохти ин карбогидрогенро
муайян кунед, агар он бо маҳлули аммиаки оксиди нуқра ба реаксия дохил шавад.
22-53. Ҳангоми реаксияи байни 52 грамм этин бо миқдори барзиёди гидроген чанд грамм
этан ҳосил мешавад?
22-54. Ҳангоми реаксияи байни 17 грамм 3-метилбутин-1 бо миқдори барзиёди гидроген
чанд грамм 3-метилбутан ҳосил мешавад?
22-55. Ҳангоми реаксияи байни 0,5 мол бутин-2 бо миқдори барзиёди гидроген чанд грамм
маҳсули реаксия ҳосил мешавад?
22-56. Ҳангоми реаксияи байни 67,2 л пропин бо миқдори барзиёди гидроген чанд грамм
пропан ҳосил мешавад?
22-57. Ҳангоми реаксияи байни 89,6 л атсетилен бо миқдори барзиёди гидроген чанд мол
этан ҳосил мешавад?
22-58. Ҳангоми таъсири 3,3,5-триметилҳексин-1 бо гидроген 32 г 3,3,5-триметилҳексан
ҳосил шуд. Ҳисоб кунед, ки дар ин маврид чанд мол 3,3,5-триметилҳексин-1 ва чанд литр
гидроген (ш.н.) сарф шудааст?
22-59. Ҳангоми таъсири 3,3-диметилбутин-1 бо гидроген 21,5 г 3,3-диметилбутан ҳосил шуд.
Ҳисоб кунед, ки дар ин маврид чанд грамм 3,3-диметилбутин-1 ва чанд мол гидроген ба реаксия
дохил шудааст?
22-60. Ҳангоми реаксияи байни 7,8 грамм этин бо миқдори барзиёди хлор чанд грамм
1,1,2,2-тетрахлорэтан ҳосил мешавад?
22-61. Ҳангоми реаксияи байни 0,5 мол 3-метилбутин-1 бо миқдори барзиёди хлор чанд
грамм маҳсули реаксия ҳосил мешавад?
22-62. Ҳангоми реаксияи байни 5,6 л пропин бо миқдори барзиёди бром чанд грамм
маҳсули реаксия ҳосил мешавад?
22-63. Ҳангоми реаксияи байни 6,8 г 3-метилбутин-1 бо 400 г маҳлули 4%-и бром кадом ва
чанд грамм моддаи органикӣ ҳосил мешавад?
22-64. Ҳангоми реаксияи байни 8,2 г 3-метилпентин-1 бо 800 г маҳлули 4%-и бром кадом ва
чанд грамм моддаи органикӣ ҳосил мешавад?
22-65. 6,5 г атсетилен бо 9,125 г гидрогенхлорид ба реаксия дохил шуд. Ҳисоб кунед, ки
дар ин маврид чанд грамм винилхлорид ҳосил мешавад, агар маҳсули реаксия 80 фоизро
ташкил диҳад.
22-66. 32,5 г атсетилен бо миқдори барзиёди гидрогенхлорид ба реаксия дохил шуд. Ҳисоб
кунед, ки дар ин маврид чанд грамм маҳсули реаксия ҳосил мешавад, агар маҳсули реаксия 80
фоизро ташкил диҳад.
22-67. 3,4 г 3-метилбутин-1-ро аз 320 г маҳлули 5%-и бромоб гузарониданд. Ҳисоб кунед,
ки дар ин маврид чанд грамм 1,1,2,2-тетрабром-3-метилбутан ҳосил мешавад, агар маҳсули
реаксия 75 фоизро ташкил диҳад.
22-68. Дар натиҷаи реаксияи гидрататсияи атсетилен 70,4 г алдегиди атсетат ҳосил шуд.
Баромади маҳсули реаксия 80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил медиҳад. Ҳисоб кунед,
ки чанд мол атсетилен гидрататсия шудааст?
22-69. Дар натиҷаи реаксияи гидрататсияи 80 г пропин кадом модда ва чанд грамм ҳосил
мешавад, агар баромади маҳсули реаксия 75%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад.
22-70. Бутин-1 бо об дар иштироки катализатори HgSO4 ба реаксия дохил шуда, 27 г
моддаи органикӣ ҳосил шуд. Ҳисоб кунед, ки чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) бутин-1 гидрататсия
шудааст, агар баромади маҳсули реаксия 75%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад.
22-71. Ҳангоми гидрататсияи пентин-2 дар иштироки катализатори HgCl2 17,2 г кетон ҳосил
шуд. Ҳисоб кунед, ки барои реаксия чанд грамм пентин-2 гирифта шудааст. Баромади маҳсули
реаксия 80 фоизро ташкил медиҳад.
22-72. Ҳангоми пурра сўхтани 11,4 г омехтае, ки аз этан этилен ва атсетилен иборат аст, 28
л оксиген сарф шуд. Ҳангоми аз маҳлули аммиакии оксиди нуқра гузаронидани ҳамон миқдор
омехтаи ибтидоӣ 24 грамм тагшин ҳосил шуд. Массаи карбогидрогенҳоро дар омехтаи аввала
муайян кунед.
22-73. Ҳангоми пурра сўхтани 56 литр (ш.н.) омехтаи метан, этен ва этин 100,8 литр оксиди
карбон (IV) ҳосил шуд. Ҳангоми аз маҳлули аммиакии оксиди нуқра гузаронидани ҳамон
миқдор омехтаи аввала ҳаҷми маҳлул 22,4 литр кам шуд. Ҳиссаи ҳаҷми газҳоро дар омехтаи
аввала муайян кунед.
22-74. Карбогидрогени атсетиление, дар занҷири асосиаш 5 атоми карбон дорад, 40 г бромро
пайваст намуда, 52 г маҳсули реаксияро ҳосил менамояд. Сохти карбогидрогени атсетилениро
муайян кунед, агар он бо маҳлули аммиаки оксиди нуқра ба реаксия дохил нашавад.
22-75. Ҳангоми аз зарфи бромоб гузаронидани омехтаи метан ва атсетилен массаи зарфи
бромоб 2,6 г зиёд шуд. Ҳангоми пурра сўхтани ҳамон миқдор омехтаи ибтидоӣ 14,84 л (ш.н.)
оксиди карбон (IV) ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи карбогидрогенҳоро дар омехтаи аввала муайян
кунед.
22-76. Ҳангоми аз маҳлули бромоб гузаронидани 16 литр (ш.м.) омехтае, ки аз пропан,
пропен ва пропин иборат аст, массаи зарфи бромоб 20,5 г зиёд шуд. Дар натиҷаи аз маҳлули
аммиакии оксиди нуқра гузаронидани ҳамон миқдор омехтаи аввала 36,75 г тагшин ҳосил шуд.
Ҳиссаи ҳаҷми моддаҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
22-77. Дар натиҷаи аз зарфи бромоб гузаронидани омехтаи этан ва атсетилен массаи зарф
5,2 грамм зиёд шуд. Ҳангоми пурра сўхтани ҳамон миқдор омехтаи аввала 150,4 л (ш.м.) ҳаво
сарф шуд. Ҳиссаи массаи этанро дар омехтаи аввала муайян кунед.
22-78. Дар натиҷаи аз зарфи бромоб гузаронидани 11,2 л (ш.м.) омехтаи этан, этилен ва
атсетилен массаи зарф 8 г зиёд шуд. Ҳамон миқдор омехтаи аввала бо 46,4 г оксиди нуқра ба
реаксия дохил шуда метавонад. Ҳиссаи ҳаҷми карбогидрогенҳоро дар омехтаи аввала муайян
кунед.
22-79. 15 г омехтаи бутин-1 ва бутин-2 бо 11,6 г оксиди нуқра (маҳлули аммиакӣ) ба реаксия
дохил шуда метавонад. Ҳиссаи массаи алкинҳоро дар омехтаи аввала (бо %) муайян кунед.
22-80. Ҳангоми аз зарфи бромоб гузаронидани омехтаи пропан ва этин зарфи бромоб 1,3 г
зиёд шуд. Ҳангоми пурра сўхтани ҳамон миқдор омехтаи карбогидрогенҳо 14 л оксиди карбон
(IV) ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи пропанро дар омехтаи аввала муайян кунед.
22-81. Маълум аст, ки 5,6 л (ш.м.) омехтаи этилен ва атсетилен бо 600 г маҳлули 10%-и
бром ба реаксия дохил шуда метавонад. Ҳангоми сўхтани ҳамон миқдор омехтаи аввала чанд
литр (ш.м.) оксиди карбон (IV) ҳосил мешавад?
22-82. Маълум аст, ки 1,12 л (ш.м.) омехтаи этен ва этин 3,82 мл бромро (зичиаш 3,14 г/мл)
пайваст карда метавонад. Чунин миқдор омехтаи ибтидоӣ бо чанд грамм оксиди нуқра
(маҳлули аммиакӣ) ба реаксия дохил шуда метавонад.
22-83. Ҳангоми аз зарфи бромоб гузаронидани омехтаи этан ва атсетилен массаи зарф 5,2 г
зиёд шуд. Ҳангоми пурра сўхтани ҳамон миқдор омехтаи карбогидрогенҳо 56 л гази карбонат
ҳосил шуд. Ҳиссаи ҳаҷми карбогидрогенҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
22-84. 896 мл (ш.м.) омехтаи пропен ва атсетиленро аз 400 г маҳлули 4%-и бромоб
гузарониданд. Барои пурра беранг шудани бромоб 3,25 г хокаи руҳ лозим гардид. Ҳиссаи ҳаҷми
газҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб кунед.
22-85. Ҳангоми аз маҳлули аммиакии оксиди нуқра гузаронидани 5,6 литр омехтаи этилен
ва атсетилен массаи маҳлул 2,6 г зиёд шуд. Ҳиссаи ҳаҷми газҳоро дар омехтаи аввала муайян
кунед.
22-86. Ҳангоми аз маҳлули аммиакии оксиди нуқра гузаронидани 11,2 литр омехтаи
пропилен ва атсетилен ҳаҷми газҳо 8,4 л кам шуд. Ҳиссаи ҳаҷмии газҳоро дар омехтаи ибтидоӣ
муайян кунед.
22-87. Маълум аст, ки 5,6 л (ш.м.) омехтаи атсетилен ва этилен дар торикӣ бо 19,11 мл бром
(зичиаш 3,14 г/мл) ба реаксия дохил мешавад. Ҳангоми аз маҳлули аммиакии оксиди нуқра
гузаронидани омехтаи аввала ҳаҷми маҳлул чанд маротиба кам мешавад. Ҳиссаи ҳаҷми газҳоро
дар омехтаи аввала муайян кунед.
22-88. 14 л (ш.м.) омехтаи газҳое, ки аз этан, этен ва этин иборат аст, 11,2 л гидрогенро
пайваст карда метавонад. Дар натиҷаи аз маҳлули аммиакии оксиди нуқра гузаронидани ҳамон
миқдор ҳаҷми омехта 48 г тагшин ҳосил мешавад. Ҳиссаи ҳаҷмӣ ва массавии газҳоро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
22-89. 448 мл омехтаи этан, пропен ва атсетилен 40 мл маҳлули 5%-и бромро дар
тетрахлорметан (зичиаш 1,6 г/мл) беранг мегардонад ё бо миқдори барзиёди маҳлули аммиакии
оксиди нуқра таъсир карда, 1,2 г тагшин ҳосил мекунад. Барои фурў бурдани ҳамаи оксиди
карбон (IV)-и маҳсули пурраи сўзиши омехтаи ибтидоӣ 5 мл маҳлули 40%-и гидроксиди калий
(зичиаш 1,4 г/мл) лозим шуд. Таркиби омехтаро бо фоиз аз рўи ҳаҷм ва масса муайян кунед.
22-90. 4 л (ш.м.) омехтаи атсетилен, этилен ва этан бо 8,7 г оксиди нуқра (маҳлули аммиакӣ)
ба реаксия дохил шуда метавонад ё ки 20 г бромро пайваст мекунад. Ҳиссаи ҳаҷмии таркиби
омехтаи ибтидоиро муайян кунед.
22-91. 2,8 л (ш.м.) омехтаи алкан, алкен ва алкин, ки атомҳои карбони якхела доранд,
метавонад бо 11,6 г оксиди нуқра (маҳлули аммиакӣ) таъсир кунад ё ки 24 г бромро пайваст
кунад. Таркиби сифатӣ ва миқдории омехтаи аввалаи омехтаи карбогидрогенҳоро (бо фоиз аз
рўи ҳаҷм) муайян кунед.
22-92. 3,36 л (ш.м.) омехтаи этан, этилен ва атсетиленро аз маҳлули бром дар чорхлориди
карбон (тетрахлометан) гузарониданд. Ҳаҷми маҳлул то 1,12 л кам шуд ва миқдори бром дар
маҳлул ба 0,05 мол баробар шуд. Миқдори бромро дар маҳлули аввала муайян кунед, агар
нисбати молии этилен ва атсетилен дар омехтаи аввала ба 1:1 баробар бошад. Ҳиссаи ҳаҷми
газҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб кунед.
22-93. Барои бо усули дузинагӣ ҳосил кардани 12,5 г винилхлорид кадом массаи карбиди
техникӣ, ки 80% карбиди калсий дорад, лозим аст. Агар баромади маҳсули реаксия дар ҳар як
зина 80%-ро ташкил диҳад.
22-94. Табдилотҳои зеринро ба анҷом расонед:
1) CaC2→C2H2→C2H3Br→C2H4Br2→C2H2→CH3-CH=O
2) карбонати калсий → карбиди калсий → атсетилен → этен → хлорэтан → бутан → 2,2дибромбутан → бутин-2 → бутен-2 → 2,3-дибромбутан.
3) 2-хлор-2-метилбутан→2-метилбутен-2→2-метилбутан→2-метилбутадиен-1,3.
4) метан→хлорметан→этан→этен→этанол→бутадиен-1,3→каучук.
5)
С2Н5СООNa→C2H6→C2H5Cl→C2H4→C2H5OH→бутадиен-1,3→1-бромбутен-2→
1бромбутандиол-2,3.
6) карбон→А→Б→этилен→В→Г→каучук.
22-95. Массаи алдегиди атсетатро, ки ҳангоми таъсири 5,4 г об бо 5,6 л (ш.м.) атсетилен дар
иштироки намакҳои симоб ҳосил шудааст, муайян кунед.
22-96. Аз 61,6 л (ш.м.) атсетилен бо реаксияи Кучеров 72,6 г алдегиди атсетат ҳосил карда
шуд. Баромади маҳсули реаксияро бо фоиз нисбат ба ҳисоби назариявӣ муайян кунед.
22-97. 11,2 л (ш.м.) пропинро аз маҳлули аммиакие, ки 69,6 г оксиди нуқра дорад,
гузарониданд. Массаи тагшини дар ин маврид ҳосилшударо муайян кунед.
22-98. Аз 1 м3 гази табиӣ (ш.м.), ки 89,6% метан дорад, 0,39 кг атсетилен ҳосил карда шуд.
Баромади маҳсули реаксияро бо фоиз муайян кунед.
22-99. Ҳангоми аз миқдори барзиёди маҳлули перманганати калий гузаронидани алкен
массаи таҳшини ҳосилшуда 2,07 маротиба аз массаи алкен вазнинтар шуд. Формулаи алкенро
муайян кунед.
22-100. Дихлоралкане, ки атомҳои хлори он дар карбонҳои ҳамсоя ҷойгир аст, бо миқдори
барзиёди маҳлули спиртии ишқорҳо кор карданд. Массаи гази ҳосилшуда аз массаи
дихлоралкани аввала 2,825 маротиба камтар аст. Сохти пайвастаи аввала ва маҳсули реаксияро
муайян кунед.
22-101. Ҳангоми кор карда баромадани 10 г намунаи карбиди калсий бо об 2,24 л атсетилен
ҳосил карда шуд. Ҳиссаи массаи СаС2 (бо фоиз) дар намуна чӣ гуна аст?
22-102. Аз 200 г карбиде, ки 20% ғаш дорад, чӣ қадар ҳаҷм (ш.м.) атсетилен ҳосил кардан
мумкин аст?
22-103. Атсетилене, ки аз 0,5 кг карбиди 30% ғашдор ҳосил карда шудааст, ба реаксияи
гидрататсия дохил карданд. Дар ин маврид чанд грамм алдегиди атсетат ҳосил мешавад, агар
баромади маҳсули алдегид 80%-ро ташкил диҳад.
22-104. Аз 200 г карбиде, ки 80% СаС2 дорад, чӣ қадар бензол ҳосил кардан мумкин аст,
агар баромади маҳсули реаксия дар зинаи 1-ум 80% ва дар зинаи 2-юм 75%-ро нисбат ба
ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад.
22-105. Ҳангоми сўхтани 1,3 г карбогидроген 4,4 грамм гази карбонат ва 0,9 грамм об ҳосил
шуд. Зичии буғҳои ин модда нисбат ба гидроген ба 13 баробар аст. Формулаи карбогидрогенро
муайян кунед.
22-106. Ҳангоми гарм кардани карбогидрогени «А» ду модда-содда ва мураккаби «Б» ҳосил
мешавад. Ҳангоми аз найчаи карбони фаъолкардашудадошта, ки 650 0С гарм карда шудааст,
гузаронидани моддаи «Б» моддаи «С» ҳосил мешавад, ки бухоршаванда, беранг буда, бўи
махсус дорад ва дар об ҳал намешавад. Формулаҳои «А», «Б» ва «С»-ро муайян карда,
муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
22-107. Моддаи «А» бо об фаъолона ба реаксия дохил шуда, ду моддаи мураккаб ҳосил
мешавад ва яке аз он моддаи «Б» буда газ аст. Ин газ аз ҳаҷми худ ду маротиба зиёдтар хлорро
пайваст мекунад ва дар ин маврид моддаи «С»-ҳалкунандаи аксарияти моддаҳои органикӣ
ҳосил мешавад. Формулаҳои «А», «Б» ва «С»-ро муайян карда, муодилаҳои реаксияҳоро
нависед.
22-108. 27,2 г омехтаи карбиди алюминий ва карбиди калсийро дар миқдори барзиёди
кислотаи хлорид ҳал карданд. Дар натиҷа 11,2 л омехтаи газҳо (ш.м.) хориҷ шуд. Массаи
карбидҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
Боби 23. Карбогидрогенҳои ароматӣ. Аренҳо.
23-1. Ҳамаи изомерҳои карбогидрогенҳои ароматии таркиби С8Н10-ро нависед ва аз рўи
номенклатураи систематикӣ ном гузоред.
23-2. Ҳамаи изомерҳои пропилбензолро нависед ва ба онҳо аз рўи номенклатураи
байналхалқӣ ном гузоред.
23-3. Формулаҳои моддаҳои зеринро нависед: а) метилбензол; б) этилбензол; в)
пропилбензол; г) изопропилбензол; ғ) 1,2-диметилбензол; д) 1,3-диметилбензол; е) 1,4диметилбензол; ё) 1,3,5-триметилбензол; ж) 1-метил-2-этилбензол.
23-4. Формулаҳои структурии моддаҳои зеринро нависед: а) толуол; б) о-ксилол; в) мксилол; г) п-ксилол; ғ) кумол; д) хлорбензол; е) о-нитротолуол; ё) п-нитротолуол; ж) одихлорбензол; з) п-дихлорбензол; и) кислотаи бензоат; ӣ) кислотаи м-нитробензоат; к) стирол
(винилбензол, фенилэтилен); қ) этинилбензол (фенилатсетилен).
23-5. Табдилотҳои зеринро ба анҷом расонед:
1). CH4 → C2H2 → C6H6 → C6H5NО2
2). CH3COONa→CH4→C2H2→C6H6→С6Н5Cl
3). Al4C3 →CH4→C2H2→C6H6→C6H5СН3→CO2
4). СаCO3→СаС2→C2H2→C6H6→C6H5Cl → C6H5С2Н5
5). CH4 →CH3Cl→C2H6→C2H4→C2H4Cl2 →C2H2→C6H6→С6Н6Cl6
6). CH3COONa→CH4→C2H2→C6H6→С6Н5CН3→С6Н5СООН
7). С6Н5СООН→С6Н5CООNа→С6Н6→С6Н5Сl→ С6Н5CН3→С6Н2(NО2)3СН3
8). С6Н14→C6H6→C6H5Вr→C6H5С2Н5→C6H5COOH
9). CaC2→С2Н2→С6Н6→С6Н5СН(СН3)2
23-6. 1). Метан → атсетилен → бензол → хлорбензол → нитрохлорбензол →
нитрохлорсиклоҳексан
2). Аз карбон ва гидроген→кислотаи бензоат ҳосил кунед.
3). Аз карбиди калсий → бромбензол ҳосил кунед.
4). С6Н12→C6H6→C6H5NO2→C6H4BrNO2
5). С7Н16→C6H5-CН3→C6H5COOH→C6H6→C6H6Cl6
6).Сиклоҳексен→бензол→бромбензол→метилбензол→2,4,6-тринитротолуол
7). Этилсиклоҳексан → этилбензол → 1-хлор-1-фенилэтан → стирол → этилбензол →
кислотаи бензоат → 3-нитробензоат.
23-7. 1). С6Н10→C6H6→C6H5Вr→C6H5СН3→C6H5CH2Cl→C6H5CH2OH→C6H5COOH
2). С6Н14 → C6H6 → C6H5С2Н5 → C6H5CHCl2CH3 → C6H5С≡CH → C6H5CBr2-CHBr2
3). Карбиди алюминий → А → Б → В → С8Н10 → Г → Ғ → Д → C6H5С≡CАg
23-8. Формулаи молекулавии карбогидрогени ароматиро муайян кунед, агар массаи
молярии он ба 78 г/мол баробар бошад.
23-9. Массаи молекулавии арен ба 106 баробар аст. Формулаи молекулавии аренро муайян
карда, ҳамаи изомерҳои имконпазири онро нависед ва аз рўи номенклатураи систематикӣ ном
гузоред.
23-10. Формулаи аренро муайян кунед, агар маълум бошад, ки зичии буғҳои он аз оксиген
3,75 маротиба вазнинтар буда, аз пропин ҳосил кардан мумкин аст.
23-11. Зичии буғҳои карбогидрогени ароматӣ нисбат ба гелий ба 23 баробар аст. Ин кадом
карбогидроген аст?
23-12. Зичии буғҳои карбогидроген нисбат ба гидроген ба 51 баробар аст. Ин
карбогидрогенро муайян карда, номи онро гўед.
23-13. Массаи 0,5 мол карбогидроген ба 39 г баробар аст. Формулаи молекулавии моддаро
муайян кунед.
23-14. 9,2 грамм карбогидрогени ароматӣ 0,1 молро ташкил
мекунад. Формулаи
молекулавии карбогидрогенро муайян кунед.
23-15. Карбогидроген таркиби элементии зерин дорад: 92,3% карбон ва 7,7% гидроген.
Массаи молярии модда ба 104 г/мол баробар аст. Формулаи карбогидрогенро муайян карда,
номгузорӣ кунед.
23-16. Моддаи органикие таркиби зерин (аз рўи масса) дорад: 91,3% карбон, 8,7% гидроген.
Зичии буғҳои ин модда дар шароити мўътадил ба 4,107 г/л баробар аст. Формулаи структурии
ин моддаро муайян кунед.
23-17. Моддаи органикие таркиби зерин (аз рўи масса) дорад: 68,33% карбон, 6,41%
гидроген ва 25,27% хлор. Маълум аст, ки 42,15 г буғҳои ин модда дар шароити мўътадил 6,72
литр ҳаҷмро ишғол мекунад. Формулаи структурии ин моддаро муайян кунед, агар маълум
бошад, ки он маҳлули бромро беранг намегардонад ва бо маҳлули спиртии ишқорҳо ба реаксия
дохил шуда метавонад.
23-18. Ҳиссаи массаи элементҳо дар моддаи органикӣ чунин аст: 53,04% карбон, 2,76%
гидроген ва 44,2% бром. Зичии буғҳои ин модда дар шароити мўътадил ба 8,08 г/л баробар аст.
Формулаи структурии ин моддаро муайян кунед, агар маълум бошад, ки он ҳангоми бо
миқдори барзиёди бромоб таъсир кардан тетрабромҳосила ҳосил мекунад ва бо маҳлули
аммиакии оксиди нуқра ба реаксия дохил мешавад, инчунин ҳангоми нитронидан ду
мононитроҳосилаҳо ҳосил мекунад.
23-19. Ҳангоми сўхтани 1,3 грамм моддаи органикӣ 4,4 г гази карбонат ва 0,9 грамм об
ҳосил шуд. Зичии буғҳои модда нисбат ба гидроген ба 52 баробар аст. Формулаи пайвастаро
муайян кунед ва муодилаи реаксияи онро бо маҳлули бромоб нависед.
23-20. Ҳангоми сўхтани 30,75 грамм моддаи органикӣ 33,6 л (ш.м.) гази карбонат ва 11,25 г
об ва 2,8 л (ш.м.) нитроген ҳосил шуд. Формулаи молекулавии моддаро муайян кунед.
23-21. Ҳангоми сўхтани 2,5 мол бензол чанд литр оксиген (ш.н.) сарф мешавад?
23-22. Барои сўхтани 18,4 грамм толуол чанд мол оксиген лозим аст?
23-23. Ҳангоми пурра сўхтани а) 10,6 г о-ксилол чанд мол оксиди карбон (IV) ва чанд мол
об; б) 26,5 г м-ксилол чанд литр( ш.м.) оксиди карбон (IV) ва чанд грамм об ҳосил мешавад?
23-24. Ҳангоми сўхтани 21,2 г этилбензол чанд грамм оксиди карбон (IV) ва чанд мол об
ҳосил мешавад?
23-25. Ҳангоми сўхтани омехтаи 2 мол бензол ва 1,5 мол метилбензол чанд грамм оксиди
карбон (IV) ва чанд грамм об ҳосил мешавад?
23-26. Ҳангоми сўхтани омехтаи 2,6 г бензол ва 9,2 г толуол чанд мол оксиди карбон (IV)
ва чанд мол об ҳосил мешавад?
23-27. Ҳангоми сўхтани омехтаи 18,4 г толуол ва 42,4 г 1,2-диметилбензол чӣ қадар ҳаҷм
ҳавое, ки 21% оксиген дорад, лозим аст?
23-28. Ҳангоми сўхтани омехтаи 78 г бензол ва 24 г 1,3,5-триметилбензол чанд литр ҳаво
лозим аст?
23-29. Ҳангоми сўхтани 100 г омехтае, ки аз 42% сиклоҳексан, 36,8% метилбензол ва 21,2%
этилбензол иборат аст, чӣ қадар ҳаҷм ҳаво лозим аст?
23-30. Карбогидрогени ароматии массаш 7,8 грамм 6,72 л гидрогенро (ш.н.) пайваст
мекунад. Формула ва сохти ин карбогидрогенро муайян кунед.
23-31. Аз 44,8 л (ш.м.) атсетилен чӣ қадар бензол ҳосил кардан мумкин аст, агар баромади
реаксия 75%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад.
23-32. Аз 56 л (ш.м.) пропин чӣ қадар 1,3,5-триметилбензол ҳосил кардан мумкин аст, агар
баромади реаксия 80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад.
23-33. Ҳангоми таъсири 150 г маҳлули 68%-и кислотаи нитрат бо миқдори барзиёди толуол
чӣ қадар (аз рўи масса) тринитротолуол ҳосил кардан мумкин аст, агар баромади маҳсули
реаксия 80%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад.
23-34. Барои нитронидани 18,4 г толуол 50 г маҳлули 94,6%-и кислотаи нитрат гирифта
шуд. Массаи ҳосилшавии тринитротолуолро муайян кунед, агар баромади маҳсули реаксия
75%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад.
23-35. Аз 4,058 л атсетилен дар фишори 90 кПа ва ҳарорати 200С 3,9 мл бензоле, ки зичиаш
ба 0,8 г/мл баробар аст, ҳосил карда шуд. Баромади маҳсули реаксияро нисбат ба ҳисоби
назариявӣ ҳисоб кунед.
23-36. Ҳангоми нитронидани 5,3 г гомологи бензол 7,55 г омехтаи мононитроҳосилаҳо
ҳосил шуд. Формулаи молекулавии гомологи бензолро муайян кунед.
23-37. Ҳангоми нитронидани 10,6 г гомологи бензол 9,06 г омехтаи мононитро-ҳосилаҳо
ҳосил шуд. Формулаи молекулавии гомологи бензолро муайян кунед, агар баромади реаксияи
нитробензол 60%-ро ташкил диҳад.
23-38. Ҳангоми гармкунии як миқдор карбогидроген бо катализатори металлӣ 138 г толуол
ва 9 г гидроген ҳосил шуд. карбогидрогени авваларо муайян кунед.
23-39. Ҳангоми гармкунии як миқдор карбогидроген бо катализатори металлӣ 18,4 г толуол
ва 1,6 г гидроген ҳосил шуд. Формулаи молекулавии карбогидрогени авваларо муайян кунед.
23-40. Ҳангоми гармкунии як миқдор карбогидроген бо катализатори металлӣ 39 г бензол ва 2 г
гидроген ҳосил шуд. Муайян кунед, ки кадом карбогидроген дегидрогенизатсия карда шудааст.
23-41. Ҳангоми гармкунии як миқдор карбогидроген бо катализатори металлӣ 55 л буғҳои
бензол ва 220 л (ш.м.) гидроген ҳосил шуд. Формулаи молекулавии карбогидрогени авваларо
муайян кунед.
23-42. Ҳангоми гармкунии 500 г як миқдор карбогидроген бо катализатори металлӣ 340 г
карбогидрогени ароматие ки 8,7% гидроген дорад ва 29,6 г гидроген ҳосил шуд. Формулаи
молекулавии карбогидрогени авваларо муайян кунед.
23-43. Ҳангоми бромонидани бензол дар иштироки катлизатори FeBr3 газе ҳосил шуд, ки аз
маҳлули нитрати нуқра гузарониданд. Дар ин маврид 4,7 г таҳшин ҳосил шуд. Ҳисоб кунед, ки
кадом массаи бензол бо бром ба реаксия дохил шуда, чанд грамм бромбензол ҳосил шудааст.
23-44. Ҳангоми хлоронидани толуол дар иштироки катлизатори FeCl3 газе ҳосил шуд, ки аз
маҳлули нитрати нуқра гузарониданд. Дар ин маврид 28,7 г таҳшин ҳосил шуд. Ҳисоб кунед, ки
кадом массаи толуол бо хлор ба реаксия дохил шуда, чанд грамм моддаи органикӣ ҳосил
шудааст.
23-45. Ҳангоми реаксияи байни 39 г бензол бо бром дар иштироки катализатори АlCl3 чанд
грамм бромбензол ҳосил мешавад?
23-46. Ҳангоми реаксияи байни 0,2 мол бензол бо хлор дар иштироки катализатори FeCl3
чанд грамм маҳсули реаксия ҳосил мешавад?
23-47. Ҳангоми реаксияи байни 23,4 г бензол бо хлор дар таъсири нури рўшноӣ кадом
модда ва чанд грамм ҳосил мешавад?
23-48. Ҳангоми нитронидани 31,2 г бензол чӣ қадар нитробензол ҳосил мешавад?
23-49. Ҳангоми гидрогенонидани 15,6 г бензол дар иштироки катализатори никел чӣ қадар
сиклоҳексан ҳосил мешавад, агар баромади маҳсули реаксия 75%-ро нисбат баҳисоби
назариявӣ ҳисоб кунед.
23-50. Ҳангоми таъсири метилбензол бо гидроген дар иштироки катализатори платина 73,5
г маҳсули реаксия ҳосил шуд, ки 75%-и баромади реаксияро ташкил медиҳад. Ҳисоб кунед, ки
дар ин маврид чанд грамм метилбензол ва чанд литр гидроген (ш.н.) сарф шудааст?
23-51. Ҳангоми таъсири толуол бо миқдори барзиёди кислотаи нитрат 68,1 г маҳсули
реаксия ҳосил шуд, ки 75%-и баромади реаксияро ташкил медиҳад. Ҳисоб кунед, ки дар ин
маврид чанд грамм толуол ва чанд грамм маҳлули 70%-и кислотаи нитрат сарф шудааст?
23-52. Ҳангоми таъсири бензол бо хлориди метил 18,4 г толуол ҳосил шуд. Ҳисоб кунед, ки
дар ин маврид чанд грамм бензол бо хлориди метил ба реаксия дохил шудааст? (Ҷавоб: 15,6 г
бензол ва 10,1 г хлориди метил).
23-53. Аз 0,5 молӣ моддаҳои зерин: бензоати натрий; ҳексан; сиклоҳексан чанд граммӣ
бензол ба даст овардан мумкин аст?
23-54. Ҳангоми гидрогенизатсияи пурраи каталитикии 26 г фенилэтилен кадом пайваста ва
чанд грамм ҳосил мешавад, агар баромади маҳсули реаксия 80%-ро ташкил диҳад. Ҳисоб
кунед, ки дар ин маврид чанд литр (ш.м.) гидроген сарф мешавад.
23-55. Омехтаи сиклоҳексан ва сиклоҳексен 400 г маҳлули 4%-и бромро дар тетрахлорметан
беранг карда метавонад. Ҳиссаи массаи карбогидрогенҳоро дар омехта муайян кунед, агар
маълум бошад, ки ҳангоми пурраи дегидрогенонии омехтаи аввала 17,92 л (ш.м.) гидроген
хориҷ мешавад.
23-56. Ҳангоми пурра сўхтани 27,4 грамм омехтае, ки аз бензол, толуол ва стирол иборат
аст, 59,36 литр оксиген сарф шуд. Маълум аст, ки ҳамон миқдор омехтаи ибтидоӣ 5,08 мл
бромро (зичиаш 3,15 г/мл) пайваст карда метавонад. Массаи бензол, толуол ва стиролро дар
омехтаи аввала муайян кунед.
23-57. Ҳангоми пурра сўхтани 67 г омехтаи метилбензол, этилбензол ва винилбензол 114,24
литр оксиди карбон (VI) ҳосил шуд. Маълум аст, ки ҳамон миқдор омехтаи ибтидоӣ 500 г
маҳлули 3,2%-и бромро беранг мекунад. Миқдори метилбензол, этилбензол ва винилбензолро
дар омехтаи аввала муайян кунед.
23-58. Омехтае, ки аз толуол, винилбензол ва этинилбензол иборат аст, 800 г маҳлули 5%-и
бромобро беранг карда метавонад ё бо 8,7 г оксиди нуқра (маҳлули аммиакӣ) ба реаксия дохил
шуда метавонад. Ҳангоми пурра сўхтани ҳамон миқдор омехтаи аввала 18,45 мл об ҳосил
мешавад. Ҳиссаи массаи карбогидрогенҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
23-59. Ҳангоми оксидкунии омехтаи бензол ва толуол бо маҳлули турши перманганати
калий ҳангоми гармкунӣ 8,54 г кислотаи якасосаи органикӣ ҳосил карда шуд. Ҳангоми пурра
сўхтани ин омехта 11,52 г об ҳосил мешавад. Массаи моддаҳоро дар омехтаи аввала муайян
кунед.
23-60. Ҳангоми оксидкунии омехтаи бензол ва толуол бо маҳлули турши перманганати
калий ҳангоми гармкунӣ 17,08 г кислотаи якасосаи органикӣ ҳосил карда шуд. Ҳангоми
таъсири ин кислота бо маҳлули обии гидрокарбонати натрий газе ҳосил шуд, ки 13 маротиба аз
газе, ки ҳангоми пурра сўхтани омехтаи аввала ҳосил мешавад, камтар аст. Ҳиссаи массаи
моддаҳоро дар омехтаи аввала муайян кунед.
23-61. Ҳангоми дегидрогенизатсияи каталитикии омехтаи бензол, сиклоҳексан ва
сиклоҳексен 39 г бензол ҳосил шуда, 11,2 л (ш.м.) гидроген хориҷ шуд. Маълум аст, ки омехтаи
аввала 16 г бромро пайваст карда метавонад. Таркиби омехтаи авваларо (бо фоиз аз руи масса)
муайян кунед.
Боби 24. Робитаи генетики синфҳои карбогидрогенҳо. Спиртҳо ва фенолҳо.
24-1. Моддаҳои зерин дода шудааст: бензол, толуол, этан, этен, хлор, кислотаи нитрат.
Муодилаҳои реаксияҳои имконпазири байни ин моддаҳоро нависед. Шароити гузариши
реаксияҳоро нишон диҳед.
24-2. Моддаҳо дода шудаанд: этилбензол, пропан, пропен, бром, маҳлули перманганати калий.
Муодилаҳои реаксияҳои имконпазири ин моддаҳоро нависед ва шароити гузаштани
реаксияҳоро нишон диҳед.
24-3. Муодилаҳои реаксияҳои гидрогенонӣ, бромонидан, гидрогенбромонидан ва гидрататсияи:
а) бутин-2; б) дивинил; в) винилбензолро нависед ва шароити гузаштани реаксияҳоро нишон
диҳед.
24-4. Муодилаҳои реаксияҳои имконпазире, ки барои фенилатсетилен хос аст, нависед ва
шароити гузаштани реаксияҳоро нишон диҳед.
24-5. Дар пробиркаҳои рақамдори бе навиштаҷот стирол, бензол, ҳексан ва ҳексин-1 мавҷуд аст.
Усули ҷудо кардани ин моддаҳоро нишон диҳед. Муодилаҳои реаксияҳои мувофиқро нависед.
24-6. Дар пробиркаҳои рақам гузошташуда бе навиштаҷот бензол, винилбензол, толуол ва
фенилатсетилен мавҷуд аст. Муодилаҳои реаксияҳои ҷудо кардани ин моддаҳоро дар асоси
хосияҳои химиявӣ нависед.
24-7. Аз омехтаи хлорэтан, ҳексен-2, бензол, метилбензол ва этинилбензол бо усули химиявӣ
бензоли тозаро ҷудо кунед. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед ва шароити гузариши
реаксияхоро нишон диҳед.
24-8. Аз карбиди калсий хлорбензолро ҳосил кунед. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро
нависед.
24-9. Аз карбиди алюминий нитробензолро ҳосил кунед. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро
нависед.
24-10. Муодилаҳои реаксияҳои аз атсетати натрий ҳосил кардани 3-нитробензоатро нависед.
24-11. Аз карбон ва гидроген танҳо моддаҳои ғайриорганикиро истифода бурда, кислотаи
бензоатро ҳосил кунед. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро тартиб диҳед.
24-12. Аз карбон, гидроген ва дигар моддаҳои ғайриорганикӣ истифода бурда, 2,4,6триброманилинро ҳосил кунед.
24-13. Табдилотҳоро ба амал оред:
А) CaO→CaC2→C2H2→C6H6→C6H5Br→C6H5CH3→C6H2(NO2)3CH3
Б) Ai4C3→CH4→C2H2→C6H6→C6H5Cl→C6H4NO2Cl→C6H10NO2Cl
24-14. Муодилаҳои реаксияҳои табдилотҳои дар зер овардашударо нависед:
А) С6Н14→С6Н6→С9Н12→С7Н6О2→С8Н8О2→
→С8Н5О2Cl3→C8H5ONaCl3→C7 H5Cl3→C7H4NO2Cl3
Б) С6Н6→С6Н5СН3→С6Н5СCl3→С6Н5COOH→C6H5COONa→
→C6H6→С6Н5Cl→C6H5MgCl→C6H5COOMgCl→C6H5COOH
B) CaCO3→CaO→CaC2→C2H2→C6H6→C7H8→C7H5O2K→C7H5O4N→C6H5NO2→C6H5NH2
24-15. Муодилаҳои реаксияҳои табдилотҳои зеринро нависед ва моддаҳои номаълуми А-Г-ро
муайян кунед.
Cl2 (1мол), h
KOH (оби)
3Cl, AlCl 3
7, H 2SO 4


 A 
 Б B K2Cr
2O

 Г
1) C6Н 6 СН
Br 2 (1мол), h
2Н 5Cl, AlCl 3
2H 5OH
4, H 2O

 A  Б KOH,
C
B KMnO


 Г
2) C6Н 6 С
24-16. Муодилаҳои реаксияҳое, ки мувофиқи табдилотҳои зерин ба амал овардан мумкин аст,
нависед ва моддаҳои номаълуми А-Д-ро муайян кунед:
Н 3РО4
h
4, H 2SO 4
Fe
4
1) C6Н 6 этилен,

 A Br
2,
Б KOH
(оби)
B H
2SO


 Г KMnO

F Br
2,

Д
С
h
2H 5OH
С


 A С,
600

 Б этилен

 B Cl
2,
 Г KOH,
C
 F  Д
2) CН 4 1500
о
о
Ag2O, NH 3
Cu(NH ) Cl
hν
2H 5OH
2Н 5ОН
2H 5Cl
3) C6Н 6 C

 A Br
2,

 Б KOH,
 C

 B Br

2 Г KОН,
 С

 F 
 Д
24-17. Ҳамаи изомерҳои имконпазири спиртии С5Н11ОН-ро нависед ва ба онҳо мувофиқи
номенклатураи систематикӣ ном гузоред.
3 2
24-18. Барои спирти таркибаш С6Н13ОН чандто спирти сеюма хос аст. Формулаи ин спиртҳоро
нависед ва аз рўи номенклатураи байналхалқӣ ном гузоред.
24-19. Ҳамаи изомерҳои имконпазири таркиби С4Н10О-ро нависед ва аз рўи номенклатураи
систематикӣ номбар кунед.
24-20. Барои спирти таркибаш С4Н10О2 чанд изомер хос аст. Изомерҳоро нависед ва ба онҳо
ном гузоред.
24-21. Изомерҳои имконпазири спирти таркибаш С5Н12О3-ро нависед ва мувофиқи
номенклатураи IUPAC номгузорӣ кунед.
24-22. Формулаи умумии спиртҳои якатома, дуатома ва сеатомаи серро нависед.
24-23. Формулаҳои структурии мухтасари моддаҳои зеринро нависед: а) пропанол-1; б)
бутанол-2; в) 2-метилпентанол; г) 2,2,4,4-тетраметилҳексанол-3.
24-24. Формулаҳои структурии мухтасари моддаҳои зеринро нависед: а) этиленгликол; б)
глитсерин; в) пентандиол-2,3; г) бутантриол-1,2,3.
24-25. Муодилаҳои реаксияҳои байни моддаҳои зеринро нависед: а) этанол+натрий; б)
пропанол-1+хлориди фосфор (V); в) пропанол-2+гидрогенбромид; г) бутанол-1+аммиак; ғ) 2метилбутанол-2 +оксиген; д) пропанол-1+оксиди мис (II); е) бутанол-2+оксиди мис (II); ё)
этанол+перманганати калий+кислотаи сулфат; ж) пропанол-2+дихромати калий+кислотаи
сулфат.
24-26. Муодилаҳои реаксияҳои: а) этанол; б) бутанол-2-ро бо О2, K, PCl5, SOCl2, HCl, HBr, NH3,
CuO, KMnO4+H2SO4, K2Cr2O7+H2SO4 нависед.
24-27. Муодилаҳои реаксияҳои сўзиш, гидрогенбромонидан, дегидрогенонӣ ва дегидрататсияи
дохилимолекулавии 3-метилбутанол-2-ро нависед.
24-28. Муодилаҳои реаксияҳои дегидрататсияи байнимолекулавӣ ва дохилимолекулавии: а)
пропанол-2; б) 2-метилпентанол-1; в) этанол ва пропанол-1-ро нависед.
24-29. Муодилаҳои реаксияҳои дар зер овардашударо то ба охир расонед:
а) C3H7OH + O2 →
б) CH3-CH2-OH + K →
в) CH3-CH2-CH2-OH + PCl5 →
г) CH3-CHOH-CH3 + SOCl2 →
ғ) CH3-CH2-CH2-CH2-OH + HCl →
д) CH3-CHOH-CH2-CH3 + HBr →
o
300 C
2O
3,


е) CH3-CH2-OH + NH3 Al
o
300 C
2O
3,


ё) CH3-CH2-NH2 + CH3-CH2-OH Al
o
300 C
2O
3,


ж) CH3-CH2-NH-CH2-CH3 + CH3-CH2-OH Al
, 140 C
2SO
4
 
з) CH3-CH2-CH2-OH H
o
o
, 180 C
2SO
4

и) CH3-CHOH-CH2-CH3 H
, 140 C
2SO
4
 
ӣ) CH3OH + C2H5OH H
H 2SO 4
й) CH3COOH + C2H5OH 

к) C2H5-CH2-OH + KMnO4 + H2SO4 →
қ) C2H5-CHO + KMnO4 + H2SO4 →
л) C2H5-CHOH-CH3 + K2Cr2O7 + H2SO4 →
t

м) C2H5-CH2-OH + CuO 
t

н) C2H5-CHOH-CH3 + CuO 
Cu
о) C2H5-CHOH-C2H5 t,

t, Ni
п) C3H7-CH2-OH 

24-30. Муодилаҳои реаксияҳои дар зер овардашударо, ки ба ҳосилшавии спиртҳои якатома
оварда мерасонад, нависед:
O
а) СН3-CH2-Сl + NaOH H
2

H 2O
б) CH3-CHBr-CH3 + KOH 
,t
в) CH2=CH-CH3 + H2O H
2SO
4

,t
г) CH2=C(CH3)-CH2-CH3 + H2O H
3PO
4

t, Ni
ғ) CH3-CHO + H2 

o
д) CH3-CO-CH3 + H2 Pt,

t 
е) CH3-COOC2H5 + H2O
,t


ё) CO + 2H2 кат.
фермент
ж) C6H12O6 
24-31. Муодилаҳои реаксияҳои этиленгликол ва глитсеринро бо метали натрий нависед.
24-32. Спиртҳои бисёратома нисбат аз спиртҳои якатома хосияти кислотагии зўртар дорад,
бинобар ин барои онҳо баъзе реаксияҳои фарқкунанда вуҷуд дорад. Муодилаҳои реаксияҳои
этиленгликол ва глитсеринро бо гидроксиди мис (II) ва кислотаи нитрат нависед.
24-33. Оксидшавии алкенҳо бо маҳлули обии перманганати калий ба ҳосилшавии спиртҳои
дуатома оварда мерасонад ва он бо номи реаксияи Вагнер машҳур аст. Мувофиқи реаксияи
Вагнер муодилаҳои раексияҳои умумии ҳосилшавии спиртҳои дуатома, ҳосилшавии
этиленгликол ва бутандиол-2,3-ро нависед.
24-34. Муодилаҳои реаксияҳои табдилотҳои дар зер овардашударо ба анҷом расонед:
А) этан→хлорэтан→этен→этанол→этилен→этандиол→динитроэфири этиленгликол.
Б) оксиди карбон (II)→метанол→хлорметан→этан→этен→этанол→этилати натрий→
→этанол→алдегиди атсетат.
В) атсетилен→бензол→толуол→галогенҳосилаи карбогидроген→спирти бензил→
алкоголят→спирти бензил→кислотаи бензоат.
24-35. Табдилоти зеринро ба амал оред:
CnH2nCl2→CnH2n-2→CnH2n+2O2→CnH2n-2→CnH2n+2O4→C2nH4n+2O4
24-36. Формулаи умумии фенолҳои якатома, дуатома ва сеатомаро нависед.
24-37. Формулаҳои структурии мухтасари фенол, о-крезол, м-крезол ва п-крезолро нависед.
24-38. Формулаҳои структурии мухтасари изомерҳои фенолии С8Н10О-ро нависед ва аз рўи
номенклатураи систематикӣ ном гузоред.
24-39. Формулаҳои структурии мухтасари пирокатехин (1,2-дигидроксибензол), резорсин (1,3дигидроксибензол), гидрохинон (1,4-дигидроксибензол), пирагаллол (1,2,3-триоксибензол),
флороглютсин (1,3,5-триоксибензол)-ро нависед.
24-40. Ҳосилаи фенол индикатори маълум фенолфталеин мебошад. Формулаи структурии
мухтасари онро нишон диҳед.
24-41. Формулаҳои структурии 2-винилфенол, 2-аллилфенол (2-пропенилфенол), кислотаи
пикринат (2,4,6-тринитрофенол)-ро нависед.
24-42. Фенол нисбат аз спиртҳо кислотаи қавитар ба ҳисоб меравад. Он на танҳо бо металлҳои
фаъол инчунин бо ишқорҳо низ таъсир мекунад ва маҳлули бромобро беранг мегардонад.
Муодилаҳои реаксияҳои дар зер овардашударо, ки ба ба хосиятҳои химиявии фенол тааллуқ
дорад, нависед:
а) С6Н5ОН + Na →
б) С6H5OH + NaOH →
в) C6H5OH + Н2 Ni,

t 
г) C6H5OH + Cl2 CCl
4 
O
ғ) C6H5OH + Br2 H
2

д) C6H5OH + HNO3(конс) →
е) C6H5OH + HNO3(сероб) →
ё) C6H5OH + H2SO4 (конс) →
ж) C6H5OH + CH2O →
з) C6H5OH + 2CH2O →
и) C6H5OH + 3CH2O →
ӣ) 2C6H5OH + CH2O →
й) C6H5OH + CH3OH →
к) C6H5ONa + CH3I →
қ) C6H5ONa + C2H5COCl →
24-43. Муодилаҳои реаксияҳои дар зер овардашуда, ки ба ҳосилшавии фенол оварда
мерасонад, нависед:
2

а) С6Н6 + Н2О2 Fe
Cu
б) С6H5Cl + NaOH t,

в) C6H5ONa + CO2 + H2O →
г) C6H5OK + H2SO4 →
ғ) C6H5SO3Na + NaOH →
H 2SO 4
д) C6H5CH(CH3)2 + O2 t,

24-44. Муодилаҳои реаксияҳоеро, ки мувофиқи табдилотҳои зерин овардан мумкин аст,
нависед:
1) карбиди алюминий→метан→атсетилен→бензол→фенол
2) оҳаксанг→карбиди калсий→атсетилен→бензол→кумол→фенол→2-метилфенол
3) ҳексан→бензол→изопропилбензол→фенол→2,4,6-трибромфенол.
24-45. Муодилаҳои реаксияҳои табдилотҳои зеринро нависед ва моддаҳои А, Б, В-ро муайян
кунед:
Cl2, 400 C
HClO
1) пропен 
 A 

 Б  B  нитроглитс ерин
KOH (Н 2О)
o
2) карбиди калсий HCl

 A C,

t  Б Н
2О
2  B  кислотаи пикринат
NaOH, t, p
Cl2, FeCl 3
4
3) бензол 
 A 
Б Н
2SO


B  2,4,6 - трибромфен ол
24-46. Фенолро аз галогенбензол ва сулфокислотаи ароматӣ бо чунин реаксияҳо ҳосил
меунанд:
p
1) С6H5Cl + 2NaOH t,
 C6H5ONa + NaCl + H2O
C6H5ONa + HCl → C6H5OH + NaCl
t

2) С6H5SO3H + 3NaOH 
C6H5ONa + Na2SO3 + 2H2O
C6H5ONa + HCl → C6H5OH + NaCl
Ин усулҳоро ба назар гирифта, муодилаҳои раексияҳои табдилотҳои зеринро ба амал оред ва
шароити гузаштани реаксияҳоро нишон диҳед:
SO3H
ONa
OH
OH
CH3
A)
CH3
CH3
COOH
COONa
COOH
SO3H
SO3H
ONa
OH
Б)
Cl
ONa
OH
OH
NO2
B)
24-47. Муодилаҳои реаксияҳои табдилотҳои дар зер овардашударо нависед ва моддаҳои
номаълуми Х ва У-ро муайян кунед:
1) С2Н4→Х→У→С2Н5ОН
2) пропанол-1→Х→У→2,3-диметилбутан
3) спирти пропил→Х→У→фенол
24-48. Табдилоти зеринро мувофиқи тарҳи зерин ба амал оред ва моддаҳои номаълуми А, Б, В,
Г, Ғ-ро муайян кунед:
1
SE
C6 H6
4
A
2
SR
Б
3
SN
C6H5COOH
6
Mg
5
SN
В
Г
F
SE
SE
24-49. Тарҳи табдилоти зерин дода шудааст:
В
A
SE
Б
SR
F
H
SN
Д
СООН
NH2
Zn+NaOH+H2O
SE
СООН
Г
SR
Е
SN
Ё
H
Al+NaOH+H2O
NH2
Формулаҳои структурии моддаҳои А-Ё-ро муайян кунед. Муодилаҳои реаксияҳои
дахлдорро нависед ва шароити гузаштани реаксияҳоро нишон диҳед.
24-50. Муодилаҳои реаксияҳои аз пропен ҳосил кардани нитроглитсеринро нависед.
24-51. Табдилотҳои зеринро ба амал оред ва моддаҳои номаълумро муайян кунед:
500o C
Н 2О
3, H 2SO 4
1) CH 2  CH - CH 3 Cl
2,

 A HClO
  Б KOH,

 B 3HNO

 Г
o
H 2O (-HCl)
2 H 2O (-2HCl)
Cl 2, 400 C
Cl 2
2) CH 2  CH - CH 3   
 A    Б 
 B    
 Г
24-52. Табдилоти химиявӣ мувофиқи тарҳи зерин дода шудааст:
-
500 C
H 2O
O
O
2Н2О
A Cl

2 Б H
2O(OH
)  B -
 Г Cl
2,

 F H
2
 Д Сl

2 E 2H
2
 Ё 

 Ж
Моддаи Ғ - 47,06% С, 6,54% Н ва 46,4% Cl дошта, дар он як атоми хлор мавҷуд аст; а)
формулаҳои структурии А-Ж-ро ёбед ва муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед; б) усули
муайян кардани моддаи Ё-ро нишон диҳед; в) муайян кунед, ки 5 мол моддаи Ё бо кадом
массаи маҳлули 70%-и кислотаи нитрат ба реаксия дохил мешавад.
24-53. Тарҳи табдилоти зерин дода шудааст:
O г + СО2 +2Н2О
а + б AlCl
3 в 
O г
2Cl2 (-2HCl)
AlCl 3 (-HCl)
O
а + ғ  д 
 е H
2
 ё 
o
2
o
C


 ж H
2СН4 1500
2O,
Hg
 з
O г + 2СО2 + Н2О
H 2O, (OH  )
з + ё -

 и 
O г + й
реактиви Толленс
и  ӣ 
й + KMnO4 + H2SO4 →?
Формулаҳои структурии а - й-ро ёбед, агар маълум бошад, ки г ва й кислотаҳо ба ҳисоб
мераванд; ҳангоми коркарди моддаи г бо этанол дар иштироки кислотаи сулфат моддае ҳосил
мешавад, ки массаи молекулавии нисбиаш ба 150 баробар аст; массаи молекулавии нисбии
моддаи й ба 90 баробар буда, 71,12% оксиген дорад. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро
нависед.
24-54. Муодилаҳои реаксияҳое, ки табдилотҳои зеринро ба амал овардан мумкин аст, нависед
ва моддаҳои номаълуми А – Г-ро муайян кунед:
О
2
 A C,

t Б  B Zn
HCl
 Г
1) CаС 2 Н
HNO 3 (1 мол), Н 2SO 4
Cu(NH ) Cl
C(барз), t C
O
2
 Б    
 B HBr
 Г
2) CaO    A H
o
3 2
C
(1 мол)
(барз.)
O
3) CaCO 3 C(барз),
t 
 A H
2
 Б HCl

 B HCl

 Г
24-55. Муодилаҳои реаксияҳои табдилотҳои дар зер овардашударо нависед ва моддаҳои
номаълуми А – Д-ро муайян кунед:
1)
3РО4
h
2H 5OH
Ni
Fe
4  H 2SO 4
C6Н 6 пропен,
Н
 A Br
2,
 Б KOH,
C

 B H
2,

 Г Br
2,

 F KMnO


 Д
o
2  СН 2, Н 3РО 4
h
O
,t
Fe
7  H 2SO 4
2) C 6Н 6 СН

   A Br
2,
 Б KOH,
Н
2
 B H
2SO
4
 Г K
2Cr
2O

 F Br
2,

Д
24-56. Муодилаҳои реаксияҳоро мувофиқи табдилотҳои зерин навишта, моддаҳои номаълуми
А – Г-ро муайян кунед:
2
спирт
CCl 4
Ni
1) CH 3СH  CH 2 Br
2,
 A NaOH,


 Б H
2O,
Hg
 B H
2,

Г
2H 5Cl, AlCl 3
h
2H 5OH
4, H 2O
2) C6H 6 C

 A Cl
2,
 Б KOH,
C
B KMnO


 Г
24-57. Муодилаҳои реаксияҳои табдилотҳои дар зер овардашударо нависед ва моддаҳои А – Гро муайян кунед:

, h
3OH, H
O
1) C 6H 5СH 3 3Cl
 2
 A H
2
 Б CH

  B H
2O,
KOH
 Г
KOH(5%), H 2O
KOH (40%), cпирт
,t
CCl 4
2) CH 3CHClCH 3  A H
2SO
4
 Б Cl
2,
 B 
 Г
пропанол -2, Н 
6H 6, AlCl 3
4, H 2SO 4
 t  A C
  Б KMnO

  B     
 Г
3) пропанол - 2 HCl,
24-58. Ҳангоми оксидшавии 0,1 мол моддаи органикии номаълум
бо маҳлули
туршгардонидашудаи перманганати калий 4,48 л (ш.м.) гази карбонат, 20,88 г K2SO4, 36,24 г
MnSO4 ва об ҳосил шуд. Кадом модда оксид шудааст? Муодилаи реаксияи ин моддаро бо
маҳлули обии перманганати калий нависед ва номи моддаи органикии ҳосилшударо гўед.
24-59. Ҳангоми оксидшавии 0,6 мол моддаи органикӣ бо маҳлули туршгардонидашудаи
дихромати калий 36 г СН3СООН, 13,44 л СО2, 174 г K2SO4, 392 г Cr2(SO4)3 ва об ҳосил шуд.
Муайян кунед, ки кадом модда оксид шудааст? Усули аз ин модда ҳосилкунии пайвастагии
ароматӣ ва аз он ҳосил кардани фенолро нависед.
24-60. Ҳангоми оксидшавии 0,06 мол моддаи органикии номаълум бо маҳлули обии
перманганати калий 9,96 г оксалати калий, 2,24 г KOН, 13,92 г MnO2 ва об ҳосил шуд. Кадом
модда оксид шудааст? Муодилаи реаксияи гомологи наздиктарини ин моддаро бо маҳлули
турши перманганати калий нависед.
24-61. Ҳангоми оксидшавии 0,04 мол моддаи органикӣ бо маҳлули обии перманганати калий
6,4 г бензоати калий, 11,04 г K2СO3, 20,88 г MnO2, 2,24 г KOH ва об ҳосил шуд. Кадом модда
оксид шудааст? Аз ин модда муодилаи реаксияи ҳосилшавии ду моддаи органикиро нависед.
24-62. Ҳангоми оксидшавии 1 мол моддаи органикии номаълум
бо маҳлули обии
перманганати калий 46,0 г K2CO3, 66,7 г KНCO3, 116,0 г MnO2 ва об ҳосил шуд. Кадом модда
оксид шудааст? Муодилаи реаксияи гомологи наздиктарини ин моддаро бо маҳлули турши
перманганати калий нависед. Муодилаи реаксияи таъсири ин моддаро бо СH3MgCl+H2O
нависед ва муодилаҳои реаксияҳои дегидрататсияи дохилимолекулавӣ ва байнимолекулавии
маҳсули реаксияро тартиб диҳед.
24-63. Моеъи А – бўйи махсус дошта, таъсири наркотикӣ зоҳир мекунад, ҳангоми гармкунӣ бо
кислотаи сулфати консентронида гази Б, ки ашёи гаронбаҳо барои истеҳсоли пластмассаҳо ба
ҳисоб меравад ва моеъи В ҳосил мекунад, ки моддаи паҳншудатарин дар табиат мебошад.
Ҳангоми таъсири моддаи А бо натрий гази Г хориҷ мешавад ва моддаи сахти Ғ ҳосил мекунад.
Моддаҳои А, Б, В, Г, Ғ-ро муайян кунед, агар маълум бошад, ки моддаи А изомер надорад.
Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
24-64. Моддаи моеъи А дар об хуб ҳал мешавад. Ҳангоми таъсири моддаи А бо омехтаи
нитронӣ моддаи Б ҳосил мешавад, ки дар истеҳсоли моддаи тарканда ва доруворӣ истифода
бурда мешавад. Ҳангоми таъсири моддаи ғайриорганикии В ба маҳлули моддаи А маҳлули
равшани кабуд ҳосил мешавад. Моддаҳои А, Б, В-ро муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои
дахлдорро нависед.
24-65. Моддаи газмонанди А бо буғҳои об таъсир карда, моддаи мураккаби Б ва моддаи
соддаи В ҳосил мекунад. Ҳангоми гузаронидани омехтаи газҳои Б ва В аз сатҳи катализатори
руҳин ҳангоми гармкунӣ ва фишори баланд моеъи зудҷўшандаи Г ҳосил мешавад, ки ҳангоми
ба организми инсон ворид шудани миқдори ками он нобиношавиро ба вуҷуд меорад. Дар
натиҷаи гузаронидани буғҳои моддаи Г аз оксиди мис (II)-и тафсон гази Ғ ҳосил мешавад.
Формулаҳои моддаҳои номаълумро муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро
нависед.
24-66. Моддаи сахти сафеди А дар табиат вохуранда, дар шароити муайян моеъи Б, ки таъсири
наркотикӣ дорад ва гази В ҳосил мекунад, ки дар таркиби ҳаво дохил мешавад. Ҳангоми
гузаронидани буғҳои моеъи Б аз сатҳи оксиди руҳ дар ҳарорати 425°C гази Г ҳосил мешавад,
ки дар истеҳсоли каучук истифода бурда мешавад. Формулаи ҳамаи моддаҳоро муайян карда,
муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед.
24-67. Ҳангоми таъсири 15 г пропанол-1 бо 9,2 г натрий кадом массаи пропилати натрийро
ҳосил кардан мумкин аст?
24-68. Спирти якатомаи сери массааш 44 г бо миқдори барзиёди калий таъсир карда,
гидрогени ҳаҷмаш 5,6 литрро хориҷ мекунад. Формулаи молекулавии спиртро муайян кунед.
24-69. Кадом массаи натрийи металлӣ бо 300 г маҳлули пропанол-1 дар об таъсир карда
метавонад, агар ҳиссаи массаи об дар маҳлул 15% (аз рўи масса) бошад. Муайян кунед, ки дар
ин маврид кадом ҳаҷми гидроген хориҷ мешавад?
24-70. Дар натиҷаи дегидрататсияи спирти якатомаи сер 8,4 г алкени сохташ симметрӣ ҳосил
карданд. Алкени ҳосилшуда метавонад 24 г бромро пайваст кунад. Формулаи структурии
спирти авваларо муайян карда, номи онро гўед.
24-71. 43,2 г спирти якатома бо 9,2 г натрий таъсир карда метавонад. Формулаи спиртро
муайян кунед, агар маълум бошад, ки он маҳлули бромро беранг карда наметавонад.
24-72. Спирти сери массаш 3,1 г бо миқдори барзиёди калий таъсир карда, 1,12 л (ш.м.)
гидроген хориҷ шуд. Формулаи молекулавии спиртро муайян кунед ва номи онро гўед.
24-73. Ҳангоми таъсири спирти ҳадноки массааш 31,8 г ба миқдори барзиёди натрий 10,08 л
(ш.м.) гидроген хориҷ мегардад. Формулаи молекулавии спиртро муайян кунед ва ҳамаи
изомерҳои имконпазири онро нависед ва аз рўи номенклатураи байналхалқӣ ном гузоред.
24-74. Ҳангоми гармкунии 12 г спирти якатомаи сер бо кислотаи сулфати консентронида 6,3 г
алкен ҳосил шуд. Баромади маҳсули реаксия 75%-ро ташкил медиҳад. Формулаи молекулавии
спирти авваларо муайян кунед.
24-75. Формулаи молекулавии спирти якатомаи серро муайян кунед, агар маълум бошад, ки
ҳангоми дегидрататсияи 37 мл.-и он ва зичиаш 1,4 г/мл 39,2 г алкен ҳосил шуда бошад.
24-76. Ҳангоми таъсири 30 г спирти дуюмаи сер бо миқдори барзиёди калий 5,6 л (ш.м.) газ
хориҷ шуд. Формулаи спиртро муайян кунед.
24-77. Ҳангоми гармкунии спирти якатомаи сер бо кислотаи бромиди консентронида
пайвастагие ҳосил мешавад, ки ҳиссаи массаи бром дар он 73,4%-ро ташкил медиҳад.
Формулаи спирти авваларо муайян кунед.
24-78. Спирти якатомаи сери сохташ номаълум бо натрий оҳиста ба реаксия дохил мешавад,
аммо бо маҳлули перманганати калий оксид намешавад, бо кислотаи хлориди консентронида
зуд таъсир карда, моддае ҳосил мекунад, ки 33,33% хлор дорад. Сохти спиртро муайян кунед.
24-79. Формулаи молекулавии гомологи этаноле, ки 18,18% оксиген дорад, муайян кунед.
24-80. Формулаи молекулавии спирти сеатомаи серро муайян кунед, агар ҳиссаи массаи
окисген дар он 45,28%-ро ташкил диҳад.
24-81. Ҳангоми дегидрататсияи дохилимолекулавии 15 г спирти якатома 3,6 г об ҳосил шуд.
Баромади маҳсули реаксияро 80%-ро ташкил медиҳад. Сохти спирти аввала чӣ гуна аст, агар
маълум бошад, ки дар он ду гурўҳи метиленӣ мавҷуд аст?
24-82. Ҳангоми дегидрататсияи спирти якатомаи сер ва коркарди алкени ҳосилшуда бо
миқдори барзиёди гидрогенбромид 65,4 г бромалкан ҳосил шуд, ки 75%-и баромадро нисбат
ба ҳисоби назариявӣ ташкил медиҳад. Ҳангоми таъсири ҳамон миқдор спирт бо натрий 8,96 л
(ш.м.) газ хориҷ шуд. Формулаи молекулавии спиртро муайян кунед.
24-83. Ҳангоми кор карда баромадани спирти якатомаи якумаи сер бо натрий 6,72 л (ш.м.) газ
хориҷ шуд. Ҳангоми дегидрататсияи ҳамон массаи спирт карбогидрогении этилении массааш
33,6 г ҳосил мешавад. Формулаи молекулавии спиртро ёбед.
24-84. Спирти номаълуме аз алдегид ҳосил карда шудааст, бо миқдори барзиёди кислотаи
гидрогенбромид таъсир карда, 9,84 г маҳсулро (баромад 80% нисбат ба ҳисоби назариявӣ)
ҳосил мекунад, ки зичии буғҳои он нисбат ба гидроген ба 61,5 баробар аст. Сохт ва массаи
спирти авваларо муайян кунед.
24-85. Ҳангоми пурра оксидшавии спирти якатома кислота ҳосил шуд, ки барои
нейтрализатсияи 10 грамми он 27 мл маҳлули 20%-и гидроксиди калий (зичиаш 1,18 г/мл)
лозим шуд. Формулаи молекулавии спиртро ёбед ва муайян кунед, ки барои ин спирт чанд
изомер хос аст.
24-86. Ҳангоми дегидрататсияи спирти дуюмаи ҳаднок карбогидрогени беҳади газмонанд
ҳосил мешавад, ки ҳаҷмаш 4 маротиба аз ҳаҷми оксиди карбон (IV)-е, ки ҳангоми сўхтани
ҳамон миқдор спирт ҳосил мешавад, камтар аст. Сохти спиртро муайян кунед.
24-87. Дар натиҷаи сўхтани спирти якатомаи сер ҳаҷми хориҷшудаи гази карбонат 8 маротиба
нисбат аз ҳаҷми гидрогене, ки ҳангоми таъсири миқдори барзиёди натрий ба ҳамон миқдор
спирт ҳосил мешавад, зиёдтар аст. Формулаи структурии спиртро муайян кунед, агар маълум
бошад, ки он се гурўҳи метил дорад.
24-88. Ҳангоми дегидрататсияи байнимолекулавии 30 г спирти якатомаи сер 3,6 г об ҳосил
шуд, ки 80%-и баромади рексияро ташкил медиҳад. Сохти спирт чӣ гуна аст, агар маълум
бошад, ки дар молекулаи он ду гурўҳи метиленӣ дорад?
24-89. Ҳангоми коркарди миқдори муайяни спирти якатомаи сохташ номаълум бо натрий 2,24
л (ш.м.) газ хориҷ шуд ва ҳангоми таъсири моддаи органикии ҳосилшуда бо миқдори барзиёди
бромиди алкил 20,4 г пайвастагии органикии симметрӣ ҳосил карда шуд. Сохт ва массаи
спирти гирифташуда чӣ гуна аст?
24-90. Ҳангоми дегидрататсияи байнимолекулавии ду спирти якатомаи сохташ номаълуме, ки
ба як синф дохил мешаванд, 36 г омехтаи се пайвастаи органикӣ ва 10,8 г об ҳосил шуд.
Баромади маҳсули реаксияро 100% ҳисобида, сохти спиртҳои авваларо муайян кунед.
24-91. Дар натиҷаи дегидрататсияи байнимолекулавии ду спирти якатомаи сер 4,05 г об ва 19,8
г омехтаи се моддаи органикӣ ҳосил шуд, ки ба як синфи пайвастаи органикӣ мансуб аст.
Баромади маҳсули реаксия 75%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ ташкил медиҳад. Сохти
пайвастаи спиртҳои авваларо муайян кунед, агар маълум бошад, ки дар онҳо гурўҳҳои
метиленӣ мавҷуд аст.
24-92. Дар натиҷаи коркарди 28 г карбогидрогени этиленӣ бо миқдори барзиёди перманганати
калий 45 г спирти дуатомаи сохташ симметрӣ ҳосил карданд. Сохти карбогидрогени аввала ва
спирти дуатомаи ҳосилшударо муайян кунед.
24-93. Ҳангоми аз миқдори барзиёди маҳлули обии перманганати калий гузаронидани алкен
маълум шуд, ки массаи тагшини ҳосилшуда аз массаи алкени аввала 2,07 маротиба зиёдтар
аст. Формулаи алкен ва спирти дуатомаи ҳосилшударо муайян кунед.
24-94. Ҳангоми таъсири магний ба дибромалкан карбогидрогени этиленӣ ҳосил шуд, ки
массаи он пайвастаи аввала 4,81 маротиба камтар аст. Ҳангоми бо маҳлули обии перманганати
калий кор кардани алкени ҳосилшуда кадом спирт ҳосил мешавад?
24-95. Дар натиҷаи дегидрататсияи спирти сер алкен ҳосил карда шуд, ки он пурра бо
гидрогенбромиде, ки аз 51,5 бромиди натрий ҳосил шудааст, таъсир мекунад. Ҳангоми
сўхтани карбогидрогени ҳосилшуда 44,8 л (ш.м.) гази карбонат ҳосил мешавад. Кадом спирт
ва дар кадом миқдор дегидрататсия шудааст?
24-96. Газе, ки ҳангоми гармкунии 28,75 мл спирти якатомаи сер (зичиаш 0,8 г/мл) бо
кислотаи сулфати консентронида ҳосил шудааст, 8,96 л (ш.м.) гидрогенро пайваст карда
метавонад. Сохти спирти авваларо муайян кунед, агар баромади карбогидроген 80%-ро нисбат
ба ҳисоби назариявӣ ташкил диҳад.
24-97. Газе, ки бо баромади 66,7% ҳангоми таъсири кислотаи сулфати консентронида ба 50 г
спирти якатомаи сер ҳосил шудааст, дар 1000 г маҳлули 5%-и перманганати калий пурра фурў
бурда шуд, дар ин маврид 26,1 г тагшин ҳосил шуд. Формулаи молекулавии спиртро муайян
кунед.
24-98. Ҳаноми сўхтани 0,46 г моддаи органикӣ 0,88 г гази карбонат ва 0,54 г об ҳосил шуд.
Зичии буғҳои модда нисбат ба гидроген ба 23 баробар аст. Формулаи молекулавии моддаро
муайян кунед.
24-99. Ҳангоми пурра сўхтани 2,3 г моддаи газмонанд 2,24 л оксиди карбон (IV) ва 2,7 мл об
ҳосил шуд. Кадом модда сўхтааст?
24-100. Ҳаноми сўхтани 3,9 г моддаи органикӣ 6,72 л (ш.м.) гази карбонат ва 2,7 г об ҳосил
шуд. Зичии буғҳои модда нисбат ба ҳаво ба 2,69 баробар аст. Формулаи модда чӣ гуна аст?
Муодилаи реаксияи аз ин модда ҳосил кардани фенолро нависед.
24-101. Ҳангоми сўхтани 1,8 г моддаи органикӣ 2,016 л оксиди карбон (IV) ва 2,16 г буғҳои об
ҳосил шуд. Ҳамаи изомерҳои имконпазири ин моддаро нависед, агар маълум бошад, ки 1
литри он дар шароити мўътадил 2,679 г масса дорад.
24-102. Ҳангоми сўхтани 2,3 г моддаи органикӣ 4,4 г оксиди карбон (IV) ва 2,7 г об ҳосил шуд.
Зичии буғҳои ин модда нисбат ба ҳаво 1,59 баробар аст. Формулаи структурии ин моддаро
муайян кунед, агар маълум бошад, ки он бо натрий таъсир намекунад.
24-103. Ҳангоми пурра оксидшавии 0,9 г гомологи этиленгликол дар ҷараёни оксиген 1,76 г
оксиди карбон (IV) ва 0,9 г буғҳои об ҳосил шуд. Формулаи молекулавии моддаро муайян
кунед.
24-104. Ҳангоми таъсири бутанол-1 ба миқдори барзиёди металли натрий 2,8 л (ш.м.) газ
хориҷ шуд. Кадом миқдори бутанол-1 ба реаксия дохил шудааст?
24-105. Ба этаноли ҳаҷмаш 50 мл ва зичиаш 0,8 г/мл натрийи массааш 20 граммро андохтанд.
Ҳиссаи массаи об дар этанол 8%-ро ташкил медиҳад. Дар ин маврид чӣ қадар ҳаҷм (дар ш.м.)
гидроген хориҷ мешавад?
24-106. Кадом массаи металли натрий бо 90 г маҳлули пропанол-1, ки ҳиссаи массаи об дар он
10%-ро ташкил медиҳад, ба реаксия дохил мешавад? Дар ин маврид чӣ қадар ҳаҷм (дар ш.м.)
гидроген хориҷ мешавад?
24-107. Барои ҳосил кардани 200 г маҳлули этанолие, ки ҳиссаи массаи этилати натрий дар он
ба 10,2% баробар аст, кадом массаи металли натрий ва этаноли абсолютӣ (беоб) гирифтан
лозим аст?
24-108. Ҳиссаи массаи алкоголяти натрийро дар маҳлули спиртии он, ки дар натиҷаи реаксияи
байни 2,3 г натрий ва 50 мл этаноли абсолютӣ (зичиаш 0,79 г/мл) ҳосил шудааст, муайян
кунед.
24-109. Ҳиссаи массаи алкоголяти калиийро, ки дар натиҷаи реаксияи байни 3,9 г калий ва
10,2 г пропанол-1 ҳосил шудааст, муайян кунед.
24-110. 0,5 мол этанолро бо миқдори барзиёди бромиди калий ва кислотаи сулфат гарм карда,
43,6 г бромэтан ҳосил карданд. Баромади бромэтанро муайян кунед.
24-111. 0,5 мол спирти якатомаи серро бо миқдори барзиёди бромиди калий ва кислотаи
сулфат гарм карданд, дар натиҷа 38 г бромалкан ҳосил карданд, ки 80%-и баромади реаксия
ташкил медиҳад. Формулаи молекулавии спиртро муайян кунед.
24-112. Ба 200 г маҳлули 91%-и этанол кадом массаи карбиди калсийро илова кардан зарур
аст, то ки этаноли беоб ҳосил шавад?
24-113. Барои беобгардонии 150 мл маҳлули 96%-и пропанол-2 ва зичиаш 0,8 г/мл чӣ қадар
массаи карбиди калсий гирифтан кифоя аст? Муайян кунед, ки дар ин маврид чанд грамм
спирт ҳосил мешавад?
24-114. Ҳангоми таъсири 60 г карбиди калсийи техникӣ бо об гази ҳаҷмаш 16,8 л (ш.м.) ҳосил
кардан мумкин аст. Барои ҳосил кардани 300 г этаноле, ки ҳиссаи массаи об дар он 6% аст,
кадом массаи карбиди калсийи техникиро гирифтан зарур аст?
24-115. Аз 200 л этанол ва зичиаш 0,8 г/мл чӣ қадар аз рўи масса бутадиен-1,3 ҳосил кардан
мумкин аст, агар баромади маҳсули реаксия 75%-ро ташкил диҳад? Ҳиссаи массаи этанол дар
спирт 92% аст.
24-116. Барои бо усули Лебедев ҳосил кардани 35,84 м3 дивинил чӣ қадар ҳаҷм маҳлули 92%-и
этанол (зичиаш 0,8 кг/л) гирифтан лозим аст, агар баромади маҳсули реаксия 80%-ро ташкил
диҳад?
24-117. Аз 100 г пропанол-2 бо усули дузинагӣ чӣ қадар аз рўи масса 2,3-диметилбутан ҳосил
кардан мумкин аст, агар баромади маҳсули реаксия дар ҳар як зинаи синтез 60%-ро ташкил
диҳад?
24-118. Муодилаи реаксияҳое, ки ба тарҳи (схемаи) зерин мувофиқат менамояд, нависед:
бензоат калий → бензол → кислотаи бензолсулфат → намаки натрийи кислотаи бензолсулфат
→ фенол → 2,4,6-тринитрофенол
24-119. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро мувофиқи табдилоти зерин нависед:
C 2H 5OC 2H 5
C 2H 5ONa
CH 2OH-CH 2OH
C 2H 4
C 2H 5OH
CH2
CH2OH
CH
CH
CHOH
CH2
CHOH
CH2OH
CH 3CHO C 2H 5COOC 2H 5 C 2H 5Cl
24-120. Муодилаи реаксияҳои аз карбидаи алюминий ҳосил кардани кислотаи пикринатро
нависед.
24-121. Муодилаи реаксияҳои аз атсетати натрий ҳосил кардани 2,4,6 - трибромфенолро
нависед.
24-122. Муодилаҳои реаксияҳои аз атсетилен ҳосил кардани спирти изопропилро нависед.
24-123. Муодилаи реаксияҳои табдилотҳои зеринро нависед:
а) метан→атсетилен→атсетилениди натрий→бутин-1→Х1→бутанол-2→метилэтилкетон
б) карбиди калсий→атсетилен→винилатсетилен→бутадиен-1,3→бутен-2→бутанол-2
24-124. Барои ҳосил кардани 1 кг спирти метил чӣ қадар ҳаҷм (ш.н.) оксиди карбон (II) ва
гидроген лозим аст, агар баромади маҳсули реаксия 65%-ро нисбат ба ҳисоби назариявӣ
ташкил диҳад. Метанол кадом ҳаҷмро ишғол мекунад (зичиаш 0,79 г/мл).
24-125.
24-126. 3,74 г омехтаи пропанол-1, пропанол-2 ва 2-метилбутанол-2 дар иштироки мис гарм
карданд. Ба маҳсули дегидрогенонидашуда маҳлули навтайёркардашудаи гидроксиди мис (II)
илова карданд ва гарм карданд, дар натиҷа 2,16 г тагшини сурх ҳосил шуд. Ҳиссаи массаи
спиртҳоро дар омехта муайян кунед, агар пропанол-1 ва пропанол-2 дар миқдори эквимолярӣ
гирифта шуда бошад.
24-124.
Ҷавобҳо:
Боби 1
1-1. H, O, C, P, S, N, Li, Na, K, Mg, Ca, Sr, Rb, Al, Fe, Co, Ni, Cu, Ag, Au, F, Cl, Br, I.
1-2. Рубидий, сезий, франсий, бериллий, барий, фосфор, сулфур, хром, манган, руҳ, симоб,
бор, сурб, қалъагӣ, силитсий, сурма, арсен, селен, теллур, кадмий, волфрам, гелий, неон, аргон,
висмут.
1-3. Гидроген, калий, натрий, литий, рубидий, сезий, нуқра, фтор.
1-4. Барий, оксиген, бериллий, руҳ, магний, калсий, стронсий, кадмий.
1-5. Бор ва алюминий.
1-6. Au-I, III; Fe, Co, Ni – II, III; C, S, Pb, Sn – II, IV; N – I, II, III, IV, V; P, As, Sb, Bi – III, V; Cr,
W – II, III,VI; S, Se, Te – II, IV, VI.
1-7. Хлор, бром ва йод.
1-8. Моддаҳои мураккабе, ки аз ду элементи химиявӣ иборат буда, яке аз он фтор аст,
фторидҳо номида мешавад; моддаҳои мураккабе, ки аз ду элементи химиявӣ иборат буда,
элементи дуюми он хлор аст ва дараҷаи оксидшавиаш ба -1 баробар аст, хлоридҳо номида
мешавад; моддаҳои мураккабе, ки аз ду элементи химиявӣ иборат буда, элементи дуюми он
бром аст ва дараҷаи оксидшавиаш ба -1 баробар аст, бромидҳо номида мешавад; моддаҳои
мураккабе, ки аз ду элементи химиявӣ иборат буда, элементи дуюми он йод аст ва дараҷаи
оксидшавиаш ба -1 баробар аст, йодидҳо номида мешавад; моддаҳои мураккабе, ки аз ду
элементи химиявӣ иборат буда, яке аз он оксиген аст, оксидҳо номида мешавад; моддаҳои
мураккабе, ки аз ду элементи химиявӣ иборат буда, элементи дуюми он сулфур аст ва дараҷаи
оксидшавиаш ба -2 баробар аст, сулфидҳо номида мешавад; моддаҳои мураккабе, ки аз ду
элементи химиявӣ иборат буда, элементи дуюми он нитроген аст ва дараҷаи оксидшавиаш ба 3 баробар аст, нитридҳо номида мешавад; моддаҳои мураккабе, ки аз ду элементи химиявӣ
иборат буда, элементи дуюми он фосфор аст ва дараҷаи оксидшавиаш ба -3 баробар аст,
фосфидҳо
номида
мешавад.
1-9. Дар фторидҳо-фтор, хлоридҳо-хлор, бромидҳо-бром, йодидҳо-йод яквалентаанд; дар
оксидҳо-оксиген, сулфидҳо-сулфур дувалентаанд; дар нитридҳо-нитроген, фосфидҳо-фосфор
севалента мебошанд.
1-10. LiF, CaF2, AlF3, CF4, NaCl, MgCl2, FeCl2, FeCl3, SiCl4, KBr, SrBr2, BBr3, CoBr2, CoBr3,
CBr4, PBr3, PBr5, AgI, BaI2, AlI3.
1-11. L12O, Na2O, CaO, BaO, Al2O3, FeO, Fe2O3, NiO, Ni2O3, N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5, Cl2O,
Cl2O3, Cl2O5, Cl2O7, B2O3, CrO, Cr2O3, CrO3, SO2, SO3, MnO, MnO2, Mn2O7, K2S, Ag2S, MgS, FeS,
Fe2S3, P2S3, P2S5, PbS, SnS, CS2.
1-12. Li3N, Na3N, Ca3N2, Ba3N2, AlN, K3P, Sr3P2, Zn3P2.
1-13. а) 78; б) 95; в) 119; г) 235; д) 102; е) 160; ё) 158; ж) 222; з) 83; и) 148; ӣ) 134; й) 473.
1-14. а) 88 г/мол; б) 127 г/мол; в) 299 г/мол; г) 408 г/мол; д) 46 г/мол; е) 108 г/мол; ё) 88 г/мол;
ж) 208 г/мол; з) 41 г/мол; и) 148 г/мол.
1-15. а) 40; б) 56; в) 36,5; г) 98; д) 342; е) 310.
1-16. а) 86 г/мол; б) 74 г/мол; в) 81 г/мол; г) 98 г/мол; д) 400 г/мол; е) 158 г/мол.
1-17. а) 156 г; б) 400 г; в) 444 г; г) 728 г; д) 684 г; е) 441 г; ё) 490 г; ж) 2000 г; з) 735 г.
1-18. а) 90 г; б) 132 г; в) 112 г; г) 296 г; д) 22 г; е) 42 г; ё) 68 г.
1-19. а) 59,2 г; б) 316 г; в) 850 г; г) 850 г.
1-20. 0,1 мол.
1-21. 0,2 мол.
1-22. 2 мол.
1-23. 3 мол.
1-24. 2 мол.
1-25. 5 мол.
1-26. 3 мол.
1-27. 5 мол.
1-28. 50 мол ва 100 мол.
1-29. 0,6 мол.
1-30. 14,25 мол.
1-31. 0,1 мол.
1-32. 1,5 мол.
1-33. а) 0,3 мол; б) 6 мол; в) 3,5 мол; г) 0,4 мол; д) 1 мол; е) 2,5 мол; ё) 3 мол; ж) 4 мол; з) 0,1
мол; и) 0,1 мол.
1-34. 224 г.
1-35. 24 г.
1-36. 108 г.
1-37. 9,6 г.
1-38. 9,6 г.
1-39. 36 г.
1-40. 6 мол.
1-41. 0,4 мол.
1-42. 0,8 мол.
1-43. 8 мол.
1-44. 10 мол.
1-45. 100 мол.
1-46. 6 мол.
1-47. 10 мол.
1-48. 575 г.
1-49. 12,5 мол.
1-50. 20 мол S; 140 мол Н2О.
1-51. СО2.
1-52. NO.
1-53. Cl2O5.
1-54. Fe2O3.
1-55. P2O5.
1-56. Al2S3.
1-57. Ca3P2.
1-58. Mg3N2.
1-59. а) N2O; б) CO; в) N2O5; г) Mg(NO3)2; д) FeSO4; е) AlPO4; ё) Cr(OH)3; ж) NaNO3; з)
Fe(OH)2; и) K2Cr2O7; ӣ) KClO3.
1-60. а) CO2, 44 г/мол; б) CS2, 76 г/мол; в) Mg3N2,100 г/мол; г) Ca3(PO4)2, 310 г/мол; д) KNO2, 85
г/мол; е) NaOH, 40 г/мол; ё) PbCrO4, 323 г/мол; ж) H3PO4, 98 г/мол; з) H2SO4, 98 г/мол.
1-61. а) FeS; б) Br2O5; в) H2S; г) SO3; д) N2O3; е) Al2S3 ; ё) CaCO3; ж) MgSO3; з) FeSO4; и) CuSO3.
1-62. а) 30; б) 127; в) 104; г) 200; д) 191; е) 136; ё) 276; ж) 78; з) 100.
1-63. а) S-50%, O-50%; б) S-40%, O-60%; в) Fe-70%, O-30%; г) H-2,04%, S-32,65%, O-65,31%;
д) Cu-40%, S-20%, O-40%; е) Na-42,07%, P-18,9%, O-39,02%; ё) N-82,35%, H-17,65%; ж) C75%, H-25%; з) Ca-40%, C-12%, O-48%.
1-64. а) 55,9%; б) 47,12%; в) 45,32%; г) 20,93%.
1-65. а) SO2; б) CuO; в) Al2S3; г) Fe2O3; д) Mn2O7; е) Ca3N2; ё) Mg3P2.
1-66. а) 82; б) 122; в) 160; г) 158; д) 122,5; е) 400.
1-67. CrO3.
1-68. P2S5.
1-69. Fe2(SO4)3 400 г/мол.
1-70. а) 14; б) 35,5; в) 22.
1-71. 2.
1-72. 2.
1-73. 44.
1-74. 64 г/мол.
1-75. 44.
1-76. 28 г/мол.
1-77. 7.
1-78. 29.
1-79. 11,5.
1-80. 3,1 г Р.
1-81. 80 г.
1-82. 2,4 мол.
1-83. 4 мол.
1-84. X-Al.
1-85. X-N.
1-86. Y-P.
1-87. Na; 23.
1-88. Fe(OH)2.
1-89. HNO3.
1-90. H2SO4.
1-91. NaClO3.
1-92. X-N.
1-93. SO2 ва SO3.
1-94. Cr(OH)2 ва Cr(OH)3.
1-95. HPO3 ва H3PO4.
1-96. HClO3 ва HClO4.
1-97. NaNO2 ва NaNO3.
1-98. FeSO4 ва Fe2(SO4)3.
1-99. 75% O2 ва 25%O3.
1-100. 40% CO ва 60% CO2.
1-101. 35% SO2 ва 65% N2O.
1-102. S6.
1-103. Р4.
1-104. 1,1.
1-105. 6.
1-106. 10,5.
1-107. 0,5.
1-108. Ва.
1-109. К.
1-110. Li.
1-111. Mn.
1-112. Al.
1-113. Zn.
1-114. Al.
1-115. Mg.
1-116. HgO.
1-117. 108 г.
1-118. Mg.
1-119. CuO.
1-120. 207.
1-121. 32.
1-122. Mg; MgО.
1-123. 56 г; Fe2O3.
1-124. Cu; CuO.
1-125. 16 ва 8.
1-126. 127 ва 25,4.
1-127. 6 ва 3.
1-128. 10,33 ва 14,2.
1-129. Эоксид = Mr (оксид)/адади элемеинти якум *валенти он.
1-130. а) 20; б) 11; в) 16; г) 40; д) 17.
1-131. а) 25,33 г; б) 15,1 г; в) 15,86 г.
1-132. Эасос = Mr (асос)/валенти металл.
1-133. а) 40; б) 37; в) 45; г) 49,5.
1-134. а) 56 г; б) 26 г; в) 35,67 г; г) 85,5 г.
1-135. Экислота = Mr (кислота)/адади атомҳои гидроген (асоснокӣ).
1-136. а) 36,5; б) 49; в) 32,67.
1-137. а) 81 г; б) 63 г; в) 59 г; г) 109 г.
1-138. Энамак = Mr (намак)/адади атомҳои металл*валенти он.
1-139. а) 63,5; б) 71; в) 40,67; г) 130,5.
1-140. а) 57 г; б) 94 г; в) 122,5 г; г) 131 г; д) 158 г.
1-141. 3 г.
1-142. 2,8 г.
1-143. 39 г.
1-144. 18,64 г.
1-145. 127 г.
1-146. 12 г; 24; Mg.
1-147. 20 г; 40; Ca.
1-148. 32,5 г; 65; Zn.
1-149. 28 г; 56; Fe.
1-150. 85,5.
1-151. 56.
1-152. 40 г; NaOH.
1-153. 20 г.
1-154. 3,3 г CO2 ва 2,7 г H2O.
1-155. 44 г CO2 ва 27 г H2O.
1-156. 44,8 л CO2 ва 54 г H2O.
1-157. 352 г CO2 ва 216 г H2O.
1-158. 0,2 молӣ SO2 ва H2O.
1-159. 142 г.
1-160. 31 г.
1-161. 20,4 г.
1-162. 16,8 л.
1-163. 0,5 мол.
1-164. 3,2 г.
1-165. 5,5 мол О2; 78,4 л СО2.
1-166. 11 г.
1-167. 13,5 г.
1-168. 8,9 г AlBr3; 4,5 г Al.
1-169. 22 г FeS; 14 г Fe.
1-170. 3,55 г.
1-171. 16,25 г.
1-172. 130 г Zn ва 64 г S.
1-173. 6,2 г Р ва 8 г О2.
1-174. 1 мол Fe2О3; 89,6 л SО2.
1-175. 160 г Fe2О3; 67,2 л SО2.
1-176. 1120 л (ё 1,12 м3) О2.
1-177. 109,76 м3; 4900 мол.
1-178. 462 л.
1-179. 2240 л (ё 2,24 м3).
1-180. 500 л.
1-181. 16,8 л.
1-182. 616 м3 ҳаво; 160 кг Fe2О3; 256 кг SО2.
1-183. 5,6 л.
1-184. Н2S.
1-185. С6Н6.
1-186. СS2.
1-187. С6Н12.
1-188. С2Н6.
1-189. С4Н6.
1-190. С2Н2.
1-191. С4Н10.
1-192. С4Н8.
1-193. С2Н6О.
1-194. С3Н6О.
1-195. С2Н4О2.
1-196. С3Н6О2.
1-197. 11,2 мл Н2; 8,8 мл О2.
1-198. 40%.
1-199. 56% Н2; 44% О2.
1-200. 53,33% Н2; 46,67% О2.
1-201. А - K, В - S.
1-202. А - Na, В - S.
1-203. X - K, Y - S.
1-204. NaBO2 ва Na2B4O7.
Боби 2
2-1. а) 11,2 л; б) 22,4 л; в) 33,6 л; г) 44,8 л.
2-2. а) 56 л; б) 67,2 л; в) 89,6 л; г) 112 л.
2-3. а) 0,5 мол; б) 1 мол; в) 1,5 мол; г) 2 мол; д) 3 мол; е) 0,6 мол; ё) 2,5 мол; ж) 10 мол.
2-4. а) 44,8 л; б) 11,2 л; в) 112 л; г) 44,8 л; д) 112 л.
2-5. а) 44,8 л; б) 224 л; в) 134,4 л.
2-6. а) 3 г; б) 15 г; в) 8,8 г.
2-7. а) 70 г; б) 12,8 г; в) 27,6 г; г) 68 г; д) 170 г; е) 710 г.
2-8. а) 3,01·1023; б) 12,04·1023; в) 15,05·1023; г) 18,06·1023; д) 24,08·1023.
2-9. а) 0,5 мол; б) 1 мол; в) 2 мол; г) 5 мол.
2-10. 10 мол.
2-11. 20 мол.
2-12. а) 12,04·1023; б) 30,1·1023; в) 3,01·1023; г) 60,2·1023.
2-13. 3,01·1022.
2-14. 6,02·1022.
2-15. 45,15·1022.
2-16. 30,1·1023.
2-17. 24,08·1022.
2-18. 6,02·1023.
2-19. 15,05·1023.
2-20. 2200 г (ё 2,2 кг).
2-21. 560 г.
2-22. а) 220 г; б) 9,6 г; в) 1,12 г.
2-23. 56 л.
2-24. 89,6 л.
2-25. 672 л.
2-26. 896 л.
2-27. 3,01·1023.
2-28. 36,12·1022.
2-29. 15,05·1023.
2-30. 120,4·1023 ё 12,04·1024.
2-31. 36,12·1023.
2-32. 9,03·1023.
2-33. 42,14·1023.
2-34. 24,08·1023.
2-35. 60,2·1023.
2-36. 224 л.
2-37. 5,31·10-23 г.
2-38. 7,97·10-23 г.
2-39. 4,65·10-23 г.
2-40. 7,31·10-23 г.
2-41. 16,28·10-23 г.
2-42. 28 г/мол.
2-43. 44.
2-44. 32 г/мол.
2-45. 30 г/мол.
2-46. 88 г.
2-47. 138 г.
2-48. 160 г.
2-49. 14 г.
2-50. 17 г/мол; 24,08·1023.
2-51. 48 г; 18,06·1023.
2-52. 116 г; 12,04·1023.
2-53. 30 г/мол; 300 г; 30,1·1023.
2-54. 32 г/мол; 160 г; 36,12·1023.
2-55. P0V0T = PVT0
P V  PV

ё ки
T
T
m
RT
2-56. PV 
M
ё ки PVM = mRT
2-57. 44.
2-58. 16 г/мол.
2-59. 30; 30 г/мол.
2-60. О2.
2-61. 200 г.
2-62. 78 г/мол.
2-63. 0,35 л; 320 г; 24,08·1023.
2-64. 70 г/мол.
2-65. 200 К.
2-66. 300,8 К.
2-67. 45 м3.
2-68. 100 л.
2-69. 4 л.
2-70. 249,3 кПа.
2-71. 21960,6 кПа.
2-72. 486,966 кПа.
2-73. 1,2 кг.
2-74. 75 г.
2-75. 2 г.
2-76. 32,5 г; 65; Zn.
2-77. 56; Fe.
2-78. Fe.
2-79. 40% O2; 60% O3.
2-80. 39,47% NO; 60,53% NO2.
2-81. 56% CO; 44% CO2 (аз рўи масса);
66,66% СО; 33,33% СО2 (аз рўи ҳаҷм).
2-82. 50% CO; 50% CO2.
Боби 3
3-1. 12 10n.
3-2. а) 12 10n; б) 20 10n; в) 28 10n; г) 45 10n; д) 50 10n; е) 74 10n.
3-3. а) 35 11р, 44 10n, 35е-; б) 35 11р, 46 10n, 35е-; в) 8 11р, 8 10n, 8е-;
г) 8 11р, 9 10n, 8е-; д) 8 11р, 10 10n, 8е-; е) 1 11р, 1 10n, 1е-; ё) 74 11р, 110 10n, 74е-.
3-4. 135Ва: 56 11р, 79 10n; 136Ва: 56 11р, 80 10n; 137Ва: 56 11р, 81 10n; 138Ва: 56 11р, 82 10n.
3-5. 35,48.
3-6. 28.
3-7. 63,546.
3-8. 99,6% 14N, 0,4% 15N.
3-9. 31% 203Tl ва 69% 205Tl.
3-10. а) 12С: 6 11р, 6 10n; 13С: 6 11р, 7 10n;
б) 14N: 7 11р, 7 10n; 15N: 7 11р, 8 10n;
в) 28Si: 14 11р, 14 10n; 30Si: 14 11р, 16 10n.
3-11. 25Mn - 1s22s22p63s23p64s23d5;
2 2
6 2
6 2
10 6 2
10 6 2 14
5
75Re - 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d .
2 2
6 2
6 2
7
3-12. 27Co - 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d ; +27Co: 2e ,8e ,15e-,2e-.
2 2
6 2
6 2
10 6 2
10 6 2
56Ba - 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s ; +56Ba: 2e ,8e ,18e ,18e ,8e ,2e .
2 2
6 2
6 2
10
6 2
10
6 2 14
10
3
83Bi - 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p ; +83Bi: 2e ,8e ,18e ,32e ,8e ,5e .
3-13. P: 3 электрон; Br: 1 электрон.
3-14. +16S: 2e-,8e-,6e-; +20Ca: 2e-,8e-,8e-,2e-; +26Fe: 2e-,8e-,14e-,2e-;
+35Br: 2e ,8e ,18e ,7e ; +30Zn: 2e ,8e ,18e ,2e ; +92U: 2e ,8e ,18e ,32e ,21e ,9e ,2e .
3-15. 13Al - даври 3, зергурўҳи асосии гурўҳи III;
19К - даври 4, зергурўҳи асосии гурўҳи I;
24Cr - даври 4, зергурўҳи иловагии гурўҳи VI;
25Mn - даври 4, зергурўҳи иловагии гурўҳи VII;
38Sr - даври 5, зергурўҳи асосии гурўҳи II;
40Zr - даври 5, зергурўҳи иловагии гурўҳи IV;
44Ru - даври 5, зергурўҳи иловагии гурўҳи VIII;
47Ag - даври 5, зергурўҳи иловагии гурўҳи I.
3-16. 2 электрон.
3-17. 7 электрон.
3-18. 18 электрон.
3-19. 5 ва 18 электрон.
3-20. +20Ca2+: 2e-,8e-,8e-; +26Fe3+: 2e-,8e-,11e-,2e-;
3+
2+13Al : 2e ,8e ; +16S : 2e ,8e ,8e .
3-21. 3 қабати электронӣ.
3-22. 4 қабати электронӣ.
3-23. 4 қабати электронӣ.
3-24. 8 электрон.
3-25. 6 электрон.
3-26. 21 электрон.
3-27. а) 14Si - даври 3, зергурўҳи асосии гурўҳи IV;
б) 33As - даври 4, зергурўҳи асосии гурўҳи V;
в) 52Te - даври 5, зергурўҳи асосии гурўҳи VI;
г) 9F - даври 2, зергурўҳи асосии гурўҳи VII;
д) 55Cs - даври 6, зергурўҳи асосии гурўҳи I;
е) 26Fe - даври 4, зергурўҳи иловагии гурўҳи VIII.
3-28. а) 25Mn: 25 11р, 30 10n;
б) 30Zn: 30 11р, 35 10n;
в) 40Zr: 40 11р, 51 10n;
г) 47Ag: 47 11р, 61 10n.
3-29. 199F + 11H → 2010Ne.
3-30. 21084Po → 42α + 20682Pb.
3-31. a) 146C → 147N + 0-1β; б) 22688Ra → 22286Rn + 42He
3-32. 21083Bi → 0-1β + 21084Po;
210
4
206
84Po → 2α +
82Pb.
90
3-33. 40Zr.
3-34. 23892U + 21D → 23992U + 11p;
239
0
239
92U → -1β +
93Np.
212
3-35. 83Bi.
3-36. a) 105B + 42He → 10n+ 137N;
б) 2511Na → β-+ 2512Mg;
в) 126C + 21H → 137N + 10n;
г) 6128Ni + 11H → 6129Cu + 10n;
д) 20983Bi + 42He → 2(10n) + 21185At;
е) 5324Cr + 21D → 5425Mn + 10n.
16
3-37. 8O → 0+1β + 167N.
3-38. a) 19578Pt + 21D → 19579Au + 2(10n);
б) 19578Pt + 11H → 19579Au + 10n;
в) 19277Ir + 42He → 19579Au + 10n.
3-39. 189F ва 8336Kr.
3-40. 86Rn - 1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d105p66s24f145d106p6.
3-41. 21185At: 85 11р, 126 10n.
3-42. 94Pt + 21D → 105В + 10n
3-43. Мавҷе, ки ҳангоми ба вуҷуд омадани ҳаракати заррачаҳо ҳосил мешавад, мавҷи де Бройл
ном гирифтааст. Дарозии мавҷе,ки ҳангоми ҳаракати заррачаҳо ҳосил мешавад, аз массаи
ороми он ва суръати он вобастагӣ дорад ва бо муодилаи зерин муайян карда мешавад:
λ=h/m
h-доимии Планк = 6,626 · 10-34Ҷ.с;
λ-дарозии мавҷи де Бройл;
m-массаи заррача (mэлектрон = 9,1·10-31 кг);
-суръати заррача.
3-44. Ar(Mg) = 24.
3-45. 9; 27.
3-46. SiO2; SiH4.
3-47. N2O5; NH3.
3-48. W; H2WO4.
3-49. НРО3.
3-50. 4,48 л; Н2SO4.
3-51. 60 г.
3-52. 8,1 г ЭH3; N2O5 ва NH3.
Боби 4
4-1. Миқдори электронҳои додашуда ё гирифташудаи атомро дараҷаи оксидшавии элемент
меноманд.
4-2. Ба 0 (сифр) баробар аст.
4-3. Дар гидридҳо -1 ва дар пайвастагиҳои дигар +1 аст.
4-4. Ба -2 баробар аст.
4-5. Ба -1 ва +2 баробар аст.
4-6. Фтор
4-7. Металлҳо
4-8. Ба 0 (сифр) баробар аст.
4-9. а) +1,-2; б) +2,-2; в) +3,-2; г) +4,-2; д) +5,-2; е) +6,-2; ё) +7,-2.
4-10. а) +1,-2,+1; б) +2,-2,+1; в) +2,-2,+1; г) +3,-2,+1.
4-11. а) +1,-1; б) +1,+4,-2; в) +1,+4,-2; г) +1,+6,-2; д) +1,+5,-2; е) +1,+6,-2; ё) +1,+5,-2.
4-12. а) +1,+4,-2; б) +1,+5,-2; в) +3,+6,-2; г) +2,+5,-2; д) +1,+7,-2; е) +1,+6,-2.
4-13. N20, O20, O30, P40, Cu0, Fe0, I20, N2+1O-2, N+2O-2, N2+3O3-2, N+4O2-2, N2+5O5-2, N-3H3+1, Mn+2O-2,
Mn+4O2 -2, Mn2+7O7-2, Cr+2O-2, Cr2+3O3-2, Cr+6O3-2, Li+1O-2H+1, Ca+2(O-2H+1)2,
Al+3(O-2H+1)3, Ni+2(O-2H+1)2, Ni+3(O-2H+1)3, Zn+2(O-2H+1)2, H+1N+3O2-2, H+1N+5O3-2,
H+1Cl+1O-2, H+1Cl+3O2 -2, H+1Cl+5O3-2, H+1Cl+7O4-2, H2+1Se+4O3-2, H2+1Se+6O4-2, H+1P+5O3-2, H3+1P+3O32
, H3+1P+5O4-2, H4+1P2+5O7-2, H+1Mn+7O4-2, H2+1Mn+6O4-2, H3+1As+5O4-2,
H3+1Sb+5O4-2, Na2+1Cr2+6O7-2, K+1Cl+5O3-2, K+1Cl+7O4-2, Na3+1P+5O4-2, Fe+2(N+5O3-2)2, Fe+3(N+5O3-2)3,
K2+1S+6O4-2, Ba3+2(P+5O4-2)2, Na2+1S-1S+5O3-2, Na+1H+1C+4O3-2,
Cu2+2(O-2H+1)2C+4O3-2, Na3+1Al+3 F6-1, K3+1[Fe+3(C+2N-3)6], K4+1[Fe+2(C+2N-3)6], Mg3+2P2-3, Ca3+2N2-3,
P-3H3+1, N-3H4+1N+5O3-2, (N-3H4+1)2Cr2+6O7-2, [Ag+1(N-3H3+1)2]O-2H+1,
K+1 Al+3(S+6O4-2)2, Sr+2H2-1.
4-14. +4 ва +6.
4-15. +3 ва +5.
4-16. +5.
4-17. +7 ва +6.
4-18. +6.
4-19. Na-O-Na, Mg=O, O=Al-O-Al=O, C=O, O=C=O, O=P-O-P=O,
Mn=O, O=Mn=O,
.
, O=S=O,
,
4-20. Na-O-H, H-O-Ba-O-H, H-O-Fe-O-H,
4-21. H-Cl, H-S-H,
,
4-22.
,
,
4-24.
,
,
.
,
.
,
,
4-23.
химиявӣ.
,
,
Cl-Mg-Cl,
, H-O-Cr-O-H,
,
,
,
,
,
.
10 банд,
6 банд,
8 банд,
18 банди
, 15-то банди ковалентӣ.
4-25.
, 6 банди ионӣ.
4-26. IV-дар Na2CO3, IV-дар Na2SO3 ва VI-дар FeSO4, III-дар Ca(NO2)2 ва V-дар Ca(NO3)2, Vдар Ca3(РO4)2.
Боби 5
5-1. 2-то.
5-2. 2-то.
5-3. 712 кҶ.
5-4. 1203,3 кҶ.
5-5. 627,8 кҶ; 62780 кҶ.
5-6. 356 кҶ; 115,7 кҶ.
5-7. 4FeS2 + 11O2 = 2Fe2O3 + 8SO2 +3328 кҶ.
5-8. 2С2Н2(г) + 5O2(г) → 4СO2(г)+ 2Н2O(г) +2511,2 кҶ.
5-9. С(с) + О2(г) = СО2(г) +393,5 кҶ.
5-10. S (с) + О2(г) = SО2(г) +279 кҶ.
5-11. Fe2О3(с)+ 3СO(г) → 2Fe(с) + 3СO2(г) +26,8 кҶ.
5-12. СН3СООН + 2О2 → 2СО2 + 2Н2О +768,4 кҶ; 30 г СН3СООН; 22,4 л СО2.
5-13. Fe2О3 + 2Al = Al2O3 + 2Fe +853,8 кҶ; 40 г Fe2О3; 13,5 г Al.
5-14. СаСО3(с) → СаО(с) + СО2(г) -178 кҶ; 280 г СаО.
5-15. 2КСlО3(с) → 2KCl(с) + 3О2(г) -89,2 кҶ; 336 л О2.
5-16. WО3(с)+ 3Н2 → W + 3Н2O(г) -117,3 кҶ.
5-17. (NH4)2Cr2O7(с) → N2(г) + Cr2O3(с) + 4H2O(г) +300,2 кҶ.
5-18. 65094 кҶ.
5-19. 438,8 кҶ.
5-20. 37,5% СН3СООН; 62,5% О2.
5-21. 23% С2Н5ОН; 77% О2.
5-22. 10% СН3СООС2Н5; 12,5% СН3СОН; 77,5% О2.
Боби 6
6-1. 3-то: в), ғ), д).
6-2. 3-то: б), г), ғ).
6-3. 3-то гомогенӣ: б), г), д); 3-то гетерогенӣ: а), в), ғ).
6-4. а) 4 маротиба меафзояд; б) 27 маротиба меафзояд; в) 20 маротиба меафзояд.
6-5. а) 16 маротиба зиёд мешавад; б) 256 маротиба зиёд мешавад.
6-6. 27 маротиба.
6-7. 81 маротиба.
6-8. 32 маротиба меафзояд; 108 маротиба меафзояд; 32 маротиба суст мешавад; 243 маротиба
меафзояд.
6-9. 9 маротиба.
6-10. 243 маротиба.
6-11. 8 маротиба.
6-12. 81 маротиба.
6-13. 256 маротиба.
6-14. 6,25 маротиба.
6-15. 150 маротиба суст мешавад.
6-16. 16 маротиба.
6-17. 729 маротиба.
6-18. 32 маротиба.
6-19. 1 дақиқа.
6-20. 15 сония.
6-21. 13,5 дақиқа.
6-22. 10 дақиқа.
6-23. γ=3.
6-24. γ=2.
6-25. 7,5 сония.
6-26. 3 сония.
6-27. 0,2 сония.
6-28. 500С бардоштан лозим аст.
6-29. 400С.
6-30. γ=2.
6-31. γ=3.
6-32. 0,4 мол/л·дақ.
6-33. 1,8 мол/л·дақ.
6-34. 0,16 мол/л·дақ.
6-35. 0,81 мол/л·дақ.
6-36. 0,075 мол/л·дақ.
6-37. 0,125 мол/л·дақ.
6-38. 0,05 мол/л·дақ.
6-39. Дар зарфи дуюм 2 маротиба зиёдтар.
6-40. Дар зарфи якум 3 маротиба зиёдтар.
6-41. 0,01 мол/л·дақ.
6-42. 0,02 мол/л·дақ.
6-43. [Н2]=0,5 мол/л; [I2]=0,28 мол/л.
6-44. К=4; 0,42 мол/л N2; 3,2 мол/л Н2.
6-45. К=12,5; 0,3 мол/л СО; 0,8 мол/л Н2.
6-46. К=2,16.
6-47. 1 мол/л SO2; 0,9 мол/л О2.
6-48. [СО]=0,55 мол/л; [Сl2]=0,05 мол/л.
6-49. [N2]=0,01 мол/л; [Н2]=2,0 мол/л.
6-50. 12 маротиба.
6-51. 8 маротиба зиёд мешавад.
6-52. Ба тарафи рост.
6-53. Ба тарафи чап.
6-54. Бетағйир мемонад.
6-55. Ба тарафи рост.
6-56. Ба тарафи рост.
6-57. Ба тарафи рост.
Ҷавобҳои Б о б и 7
7-1. 6%.
7-2. 15%.
7-3. 30%.
7-4. 25%.
7-5. 28%.
7-6. 7,8%.
7-7. 10%.
7-8. 42%.
7-9. 53%.
7-10. 34%.
7-11. 90 г намак ва 410 г об.
7-12. 48 г намак ва 102 г об.
7-13. 10 г КОН ва 390 г об.
7-14. 60 г намак ва 240 г об.
7-15. 100 г ишқор ва 900 г об.
7-16. 12,5%.
7-17. 15%.
7-18. 2,5%.
7-19. 7,5%.
7-20. 6%.
7-21. 177 г.
7-22. 193,2 г.
7-23. 218 г ишқор, 1962 г об.
7-24. 219,6 г.
7-25. 79,2 г КОН, 580,8 г об.
7-26. 22,2 г NаОН, 199,8 г об.
7-27. 34%.
7-28. 5,5%.
7-29. 12,2%.
7-30. 14%.
7-31. 592,94 л аммиак дар 1,35 л об.
7-32. 331,52 л формалдегид дар 666 мл об.
7-33. 17%.
7-34. 18,25%.
7-35. 13,75%.
7-36. 17%.
7-37. 16%.
7-38. 25%.
7-39. 22,07%.
7-40. 13,5%.
7-41. 16,2%.
7-42. 1200 г об.
7-43. 11,25 кг об.
7-44. 1170 мл ё 1,17 л об.
7-45. 420 г об.
7-46. 1,6 л об, 2 кг маҳлули 19%.
7-47. 2,5 кг маҳлули 80%, 5,5 кг об.
7-48. 1,5 кг маҳлули 48%, 10,5 кг об.
7-49. 216 г маҳлули 60%, 1404 г об.
7-50. 87,6 мл маҳлули 25%; 412,8 г об.
7-51. 743,7 мл маҳлули 68%, 1318,82 г об.
7-52. 566,7 мл маҳлули 24%, 936,25 мл об.
7-53. 12 мл маҳлули 30%, 24 мл об.
7-54. 5 ҳиссаи массаи 30% ва 15 ҳиссаи массаи 10%.
7-55. 300 г маҳлули 50% ва 500 г маҳлули 10%.
7-56. 100 г маҳлули 60% ва 300 г маҳлули 20%.
7-57. 450 г маҳлули 15%.
7-58. 455 г маҳлули 4%, 735 г маҳлули 12%.
7-59. 250 г маҳлули 22%, 500 г маҳлули 36%.
7-60. 17,5 г маҳлули зичиаш 1,53 г/см3 ва 82,5 г маҳлули зичиаш 1,13 г/см3.
7-61. 10:8, 500 г кислота ва 400 г об.
7-62. 2,5 кг маҳлули зичиаш 1,7 г/см3 ва 4,5 кг об.
7-63. 5,25 кг ва 3,75 кг об.
7-64. 62,5 г маҳлули зичиаш 1,6 г/ см3 ва 375 г маҳлули зичиаш 1,25 см3.
7-65. 23,5%.
7-66. 20%.
7-67. 23,2%.
7-68. 23,76%.
7-69. 19,5%.
7-70. 12,5 кг CuSO4 · 5H2O ва 27,5 кг об.
7-71. 6,4%.
7-72. 36%, 45,32%.
7-73. 360 г.
7-74. 4,26 кг.
7-75. 25,2 г.
7-76. 7 мол об (MgSO4 · 7Н2О).
7-77. 6 молекула (СаСl2 · 6Н2О).
7-78. ВаСl2 · 2Н2О.
7-79. Nа2S2O3 · 5Н2О.
7-80. 8%.
7-81. 37,5 г CuSO4 · 5H2O ва 162,5 г об.
7-82. 36,3% FeSO4.
7-83. 9% CuSO4.
7-84. 1,09 г/мл.
7-85. 1,08 г/мл.
7-86. 0,9 г/мл.
7-87. 62,5 г.
7-88. 30 г.
7-89. 100 г.
7-90. 2М.
7-91. 0,5М.
7-92. 0,2М.
7-93. 0,25М.
7-94. 2 г.
7-95. 7,4 г.
7-96. 25 г.
7-97. 200 мл.
7-98. 125 мл.
7-99. 250 мл.
7-100. 2,8М.
7-101. 6,125М.
7-102. 8М.
7-103. 6,35М.
7-104. 15,75 г.
7-105. 1н.
7-106. 1н.
7-107. 2,5н.
7-108. 2,22 г.
7-109. 1,575 г.
7-110. 4,9 г.
7-111. 40 г.
7-112. 5,7 г.
7-113. 1 л.
7-114. 100 мл.
7-115. 1 л.
7-116. 1,2н.
7-117. 0,5н.
7-118. 8,4н.
7-119. 648 г, 5,4М, 5,4н.
7-120. 0,1М, 0,1н.
7-121. 14%.
7-122. 20%.
7-123. 8%.
7-124. 24%.
7-125. 35,55%.
7-126. 23,7%.
7-127. 4%.
7-128. 24,16%.
7-129. 19,63 л об, 26,17 кг маҳлули 4%.
7-130. 12 мол.
7-131. 0,8М.
7-132. 0,64М.
7-133. 0,4н.
7-134. 1,5н.
7-135. 0,45 мол/л; 0,9 г-экв/л.
7-136. 1 мол/л; 2 г-экв/л.
7-137. 80,7 мл.
7-138. 132,3 мл.
7-139. 32 мл.
7-140. 46,1 мл.
7-141. 11,1 мл.
7-142. 79,6%, 18М, 18н.
7-143. 5Мл.
7-144. 19 г CuSO4*5H2O, 381 г об.
7-145. 6,25Мл.
7-146. 2,33М, 4,66н., 2,55Мл.
7-147. 36,5 г.
7-148. 64 г.
7-149. 210 г.
7-150. 22,4 г.
7-151. 14,35 г.
7-152. 9 г.
7-153. 10,7 г.
7-154. 8%.
7-155. 2,04% Na2CO3, 3,16% NaCl.
7-156. 10,23% Na2CO3, 6,88% NaCl.
7-157. 30 мл.
7-158. 25 мл.
7-159. 0,16н.
7-160. 300 мл.
7-161. 10 мл маҳлули 2М.
7-162. 100 мл.
7-163. 80 мл.
7-164. 0,87 г.
7-165. 69,9 г.
7-166. 3,44% K2S, 1,75% KOH.
7-167. 1,32% Na2НРO4, 0,38% Na3РО4.
7-168. 130 г CuSO4 · 5H2O.
7-169. 180,5 мл.
7-170. 885 мл.
7-171. 600 мл.
7-172. 150,9 г ВаСl2 · 2Н2О, 1457,1 г об.
7-173. 86,72 г CuSO4, 135,5 г CuSO4 · 5H2O.
7-174. 297 г Na2SO4 · 10H2O, 1012 мл об.
7-175. 20%.
7-176. 16%.
7-177. 14%.
7-178. 20%.
7-179. 33,4%.
7-180. 41,6%.
7-181. 4%.
7-182. 5%.
7-183. 20%.
7-184. 10%.
7-185. 15%.
7-186. 8,85 г.
7-187. 2,45 г.
7-188. 80 г.
7-189. 22 г.
7-190. 160 г.
7-191. 240 г.
7-192. 99 г.
7-193. 68 г.
7-194. 15 г.
7-195. 22%.
7-196. 20 г.
7-197. 50 г.
7-198. 35 г.
7-199. 50 г.
7-200. 161 г.
7-201. 182 г.
7-202. 35 г.
7-203. 112,5 г.
7-204. 225 г.
7-205. 100 г.
7-206. 240 г.
7-207. 90% ва 10%.
7-208. 50% ва 50%.
7-209. 79,6%, 20,4%.
7-210. 15 г.
7-211. 700 г.
7-212. 409,8 г намак ва 200 г об.
7-213. 200 г намак ва 200 г об.
7-214. 39,99 г.
7-215. 230,54 г.
7-216. 16,8 г.
7-217. 14,35 г.
Боби 8
8-1. Моддаи мураккабе, ки аз ду элементи химиявӣ иборат буда, яке аз он оксиген аст, оксид
номида мешавад.
8-2. Li2O, Na2O, K2O, MgO, CaO, Al2O3, B2O3, FeO, Fe2O3, CrO, Cr2O3, CrO3, MnO, MnO2,
Mn2O7.
8-3. Оксиди нуқра, оксиди гидроген, оксиди рубидий, оксиди сезий, оксиди руҳ, оксиди
бериллий, оксиди стронсий, оксиди барий, оксиди кобалт (II), оксиди кобалт (III), оксиди
никел (II), оксиди никел (III), оксиди мис (I), оксиди мис (II), оксиди хлор (I), оксидихлор (III),
оксиди хлор (V), оксиди хлор (VII), оксиди бром (I), оксиди бром (III), оксиди бром (V),
оксиди бром (VII), оксиди йод (V), оксидийод (VII), оксиди фосфор (III), оксиди фосфор (V),
оксиди нитроген (I), оксиди нитроген (II), оксиди нитроген (III), оксиди нитроген (IV), оксиди
нитроген (V), оксиди карбон (II), оксиди карбон (IV), оксиди сулфур (IV), оксиди сулфур (VI),
оксиди силитсий (II), оксиди силитсий (IV), оксиди селен (IV), оксиди селен (VI), оксиди
теллур (IV), оксиди теллур (VI), оксиди арсен (III), оксиди арсен (V).
8-4. Оксидҳоро ба ду гурўҳ ҷудо мекунанд: намакҳосилкунанда - оксидҳои асосӣ, оксидҳои
кислотагӣ, оксиди амфотерӣ ва намакҳосилнакунанда: оксидҳои бетараф, пероксидҳо,
8-5. Оксидҳое, ки ба онҳо асосҳо мувофиқ меоянд, оксидҳои асосӣ номида мешавад. Мисол,
Na2O-NaOH, K2O-KOH, ВаО-Ва(ОН)2; оксидҳое, ки ба онҳо кислотаҳо мувофиқ меоянд,
оксидҳои кислотагӣ номида мешавад. Мисол, SO3-H2SO4, N2O5-HNO3, P2O5-H3PO4; оксидҳое,
ки ҳам хосияти асосӣ ва ҳам хосияти кислотагӣ зоҳир мекунанд, яъне бо кислотаҳо чун
оксидҳои асосӣ ва бо асосҳо чун оксидҳои кислотагӣ ё кислотаҳо ба реаксия дохил мешаванд,
оксидҳои амфотерӣ номида мешавад. Мисол, ZnO-Zn(OH)2-H2ZnO2, PbO-Pb(OH)2-H2PbO2,
Al2O3-Al(OH)3-H3AlO3 (HAlO2); оксидҳое, ки ба онҳо хосиятҳои асосӣ ва кислотагӣ хос нест,
яъне дар шароити муқарарӣ на бо асосҳо ва на бо кислотаҳо ба реаксия дохил намешаванд ва
намак ҳосил намекунанд, оксидҳои бетараф номида мешавад. Мисол, СО, N2O, NO.
8-6. Na2O, FeO, BaO, K2O, CrO, Bi2O3.
8-7. SO2, SO3, CrO3, SeO2, SeO3, Mn2O7, TeO2, TeO3, SiO2, CO2, P2O3, P2O5, N2O3, NO2, N2O5.
8-8. Al2O3, MnO2, ZnO, Cr2O3, Fe2O3, PbO, PbO2, SnO, SnO2.
8-9. 3-то: СО, N2O, NO.
8-10. Моддаи мураккабе, ки молекулааш аз атоми металл ва як ё якчанд гидроксогурўҳ -ОН
иборат аст, асос номида мешавад. Асосҳо 2 хел мешаванд: асосҳои дар об ҳалшаванда ва дар
об ҳалнашаванда.
8-11. NaOH, KOH, Ca(OH)2, Ba(OH)2, Fe(OH)2, Fe(OH)3, Bi(OH)3, Al(OH)3, Cr(OH)2, Cr(OH)3.
8-12. Гидроксиди литий, гидроксиди рубидий, гидроксиди сезий, гидроксиди бериллий,
гидроксиди магний, гидроксиди стронсий, гидроксиди руҳ, гидроксиди алюминий, гидроксиди
никел (II), гидроксиди никел (III), гидроксиди манган (II).
8-13. LiOH, NaOH, KOH, Ca(OH)2, Ba(OH)2, Sr(OH)2, RbOH, CsOH, FrOH.
8-14. Моддаи мураккабе, молекулааш аз як ё якчанд атомҳои гидроген ва боқимондаи
кислотагӣ иборат аст, кислота номида мешавад. Кислотаҳо дух ел мешаванд: ксислотаҳои
беоксиген ва оксигендор. Аз рўи адади атомҳои гидроген (асоснокӣ) кислотаҳо ба 3 гурўҳ
ҷудо мекунанд: кислотаҳои якасоса (HCl, HNO3), дуасоса (Н2S, H2SO4), сеасоса (Н3РО4,
Н3АsO4).
8-15. HCl, HNO3, HClO3, HBrO3, HIO3, HClO4, HBrO4, HIO4, HMnO4, H2CO3, H2S, H2SO3,
H2SO4, HPO3, H3PO3, H3PO4, H2CrO4, H2Cr2O7.
8-16. Кислотаи фторид, кислотаи хлорид, кислотаи бромид, кислотаи йодид, кислотаи сулфид,
кислотаи селенид, кислотаи теллурид, кислотаи сианид, кислотаи гипохлорит, кислотаи
хлорит, кислотаи хлорат, кислотаи перхлорат, кислотаи гипобромит, кислотаи бромит,
кислотаи бромат, кислотаи пербромат, кислотаи нитрит, кислотаи нитрат, кислотаи сулфит,
кислотаи сулфат, кислотаи тиосулфат, кислотаи дисулфат, кислотаи метафосфат, кислотаи
фосфит, кислотаи ортофосфат, кислотаи пирофосфат, кислотаи селенит, кислотаи селенат,
кислотаи теллурит, кислотаи теллурат, кислотаи метаарсенат, кислотаи арсенит, кислотаи
арсенат, кислотаи метахромат, кислотаи хромат, кислотаи дихромат, кислотаи перманганат,
кислотаи манганат.
8-17. Моддаи мураккабе, ки таркибаш аз атоми металл ва боқимондаи кислотагӣ иборат аст,
намак номида мешавад. Намакҳо 5 хел мешаванд: миёна, турш, асосӣ, дучанда, комплексӣ.
8-18. NaCl, KBr, CaF2, AlI3, FeS, Fe2S3, Al2S3, Na2SO3, BaSO3, Li2SO4, Al2(SO4)3, CuSO4, FeSO4,
Fe2(SO4)3, Cr(NO3)2, Cr(NO3)3, Mg(NO3)2, Zn(NO3)2, Fe(NO3)2, Fe(NO3)3, Na3PO4, Ca3(PO4)2,
Ba3(PO4)2, AlPO4, Na2CrO4, BaCrO4, Na2Cr2O7, K2Cr2O7, (NH4)2Cr2O7, Na2CO3, (NH4)2CO3,
CaCO3, Na2SeO4, K2SeO4, K2TeO3, Na2TeO4, NaHCO3, Ca(HCO3)2, Mg(HCO3)2, NaHSO3, KHSO4,
Ba(HSO4)2, Na2HPO4, KH2PO4, Ca(H2PO4)2, MgOHCl, AlOHCl2, Al(OH)2Cl, AlOHSO4,
ZnOHNO3.
8-19. Хлориди калий, хлориди магний, хлориди аммоний, бромиди калсий, йодиди алюминий,
бромиди алюминий, йодиди калий, фториди руҳ, фториди барий, нитрати натрий, нитрати
калсий, нитрати хром (II), нитрати хром (III), нитрати никел (II), нитрати никел (III), нитрати
сурб (II), хромати сурб (II), хромати натрий, бихромати натрий, сулфати барий, сулфати мис
(II), сулфати оҳан (II), сулфати оҳан (III), сулфиди мис (I), сулфиди мис (II), ортофосфати
калсий, ортофосфати магний, хлорати калий, хлорати натрий, хлорати барий, бромати натрий,
карбонати калий, карбонати калсий, карбонати алюминий, гидрофосфати натрий,
дигидрофосфати натрий, гидросулфати калий, гидроксохлориди мис (II), гидроксохлориди
оҳан (II), гидроксохлориди оҳан (III), гидроксонитрати магний, гидроксонитрати руҳ,
гидроксонитрати алюминий, дигидроксокарбонати мис (II), карбонати аммоний,
гидрокарбонати аммоний, гидрокарбонати натрий.
8-20. а). Li2O + H2O = 2LiOH
з). K2O + 2HNO3 = 2KNO3 + H2O
б). Na2O + H2O = 2NaOH
и). BaO + 2HCl = BaCl2 + H2O
в). CaO + H2O = Ca(OH)2
ӣ). CaO + 2HBrO3 = Ca(BrO3)2 + H2O
г). BaO + H2O = Ba(OH)2
й). Bi2O3 + 3H2SO4 = Bi2(SO4)3 + 3H2O
ғ). Na2O + CO2 = Na2CO3
к). CrO + 2HBr = CrBr2 + H2O
д). K2O + SO2 = K2SO3
қ). FeO + H2SO4 = FeSO4 + H2O
е). MgO + SO3 = MgSO4
л). 3Cs2O + 2H3PO4 = 2Cs3PO4 + 3H2O
ё). CaO + N2O5 = Ca(NO3)2
м). MnO + 2HNO3 = Mn(NO3)2 + H2O
ж). 3SrO + P2O5 = Sr3(PO4)2
н). NiO + 2HClO3 = Ni(ClO3)2 + H2O
8-21. а). N2O3 + H2O = 2HNO2
н). Mn2O7 + H2O = 2HMnO4
б). 2NO2 + H2O = HNO2 + HNO3
о). Tc2O7 + H2O = 2HTcO4
в). N2O5 + H2O = 2HNO3
п). Re2O7 + H2O = 2HReO4
г). Cl2O3 + H2O = 2HClO2
р). P2O5 + 3H2O = 2H3PO4
ғ). Cl2O5 + H2O = 2HClO3
с). As2O5 + 3H2O = 2H3AsO4
д). Cl2O7 + H2O = 2HClO4
т). SiO2 + 2NaOH = Na2SiO3 + H2O
е). Br2O3 + H2O = 2HBrO2
у). SO2 + 2KOH = K2SO3 + H2O
ё). Br2O5 + H2O = 2HBrO3
ў). SO3 + 2LiOH = Li2SO4 + H2O
ж). Br2O7 + H2O = 2HBrO4
ф). SeO2 + 2RbOH = Rb2SeO3 + H2O
з). P2O3 + 3H2O = 2H3PO3
х). SeO3 + Ca(OH)2 = CaSeO4 + H2O
и). As2O3 + 3H2O = 2H3AsO3
ҳ). TeO2 + 2NaOH = Na2TeO3 + H2O
ӣ). SO2 + H2O = H2SO3
ч). TeO3 + 2KOH = K2TeO4 + H2O
й). SO3 + H2O = H2SO4
ҷ). CO2 + Ba(OH)2 = BaCO3 + H2O
к). SeO2 + H2O = H2SeO3
ш). N2O5 + Sr(OH)2 = Sr(NO3)2 + H2O
қ). CrO3 + H2O = H2CrO4
э). Cl2O5 + Ba(OH)2 = Ba(ClO3)2 + H2O
л). I2O5 + H2O = 2HIO3
ъ). Br2O5 + Ca(OH)2 = Ca(BrO3)2 + H2O
м). I2O7 + H2O = 2HIO4
8-22. а). ZnO + H2SO4 = ZnSO4 + H2O
ё). Al2O3 + 3H2SO4 = Al2(SO4)3 + 3H2O
б). ZnO + 2NaOH = Na2ZnO2 + H2O
ж). Al2O3 + 2NaOH = 2NaAlO2 + H2O
в). PbO + 2HNO3 = Pb(NO3)2 + H2O
з). Cr2O3 + 6HNO3 = 2Cr(NO3)3 + 3H2O
г). PbO + 2KOH = K2PbO2 + H2O
и). Cr2O3 + 2KOH = 2KCrO2 + H2O
д). SnO + 2HBr = SnBr2 + H2O
ӣ). Fe2O3 + 6HCl = 2FeCl3 + 3H2O
е). SnO + 2LiOH = Li2SnO2 + H2O
й). Fe2O3 + Ca(OH)2 = Ca(FeO2)2 + H2O
8-23. Реаксияи байни асос ва кислота, ки ба ҳосилшавии намаку об оварда мерасонад, реаксияи
нейтрализатсия номида мешавад. Мисол: NaOH + HCl = NaCl + H2O;
KOH + HNO3 = KNO3 + H2O.
8-24. а). LiOH + HCl = LiCl + H2O
м). 2LiOH + CuCl2 = 2LiCl + Cu(OH)2↓
б). KOH + HNO3 = KNO3 + H2O
н). 6NaOH+Fe2(SO4)3 = 3Na2SO4+2Fe(OH)3↓
в). 2NaOH +H2SO3 = Na2SO3 + 2H2O
о). 2KOH + Cr(NO3)2 = 2KNO3 + Cr(OH)2↓
г). 3Ca(OH)2 + 2H3PO4 = Ca3(PO4)2↓ + 6H2O п). Ca(OH)2 + ZnBr2 = CaBr2 + Zn(OH)2↓
д). Ba(OH)2 + 2HClO3 = Ba(ClO3)2 + 2H2O р). Sr(OH)2+Mg(ClO3)2 = Sr(ClO3)2+Mg(OH)2↓
е). 2Al(OH)3 + 3H2SO4 = Al2(SO4)3 + 6H2O
с). Ba(OH)2 + K2CO3 = BaCO3↓ + 2KOH
ё). Fe(OH)2 + 2HBr = FeBr2 + 2H2O
т). 3RbOH + CrCl3 = 3RbCl + Cr(OH)3↓
ж). Fe(OH)3 + 3HCl = FeCl3 + 3H2O
у). 3NaOH + AlBr3 = 3NaBr + Al(OH)3↓
з). Cr(OH)3 + 3HNO3 = Cr(NO3)3 + 3H2O
ў). 2CsOH + FeSO4 = Cs2SO4 + Fe(OH)2↓
t

и). Sr(OH)2 + Be(OH)2 = Sr[Be(OH)4]
ф). Mg(OH)2 
MgO + H2O
t
 CuO + H2O
ӣ). 2KOH + Pb(OH)2 = K2[Pb(OH)4
х). Cu(OH)2 
t

й). Ba(OH)2 + Zn(OH)2 = Ba[Zn(OH)4]
ҳ). Zn(OH)2 
ZnO + H2O
t
 FeO + H2O
к). LiOH + Al(OH)3 = Li[Al(OH)4]
ч). Fe(OH)2 
t

қ). NaOH + Cr(OH)3 = Na[Cr(OH)4]
ҷ). 2Fe(OH)3 
Fe2O3 + 3H2O
t
 Al2O3 + 3H2O
л). KOH + Fe(OH)3 = K[Fe(OH)4]
ш). 2Al(OH)3 
Реаксияҳои химиявии навишташуда ба хосиятҳои химиявии асосҳо тааллуқ дорад.
8-25. а). Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2↑
й). NaCl + H2SO4 = NaHSO4 + HCl↑
t

б). Mg + H2SO4 = MgSO4 + H2↑
к). 2NaCl + H2SO4 
Na2SO4 + 2HCl↑
в). 6Na +2H3PO4 = 2Na3PO4 + 3H2↑
қ). 3CaBr2 + 2H3PO4 = Ca3(PO4)2 + 6HBr
г). 3K2O + 2H3PO4 = 2K3PO4 + 3H2O
л). Ba(ClO3)2 + H2SO4 = BaSO4↓ + 2HClO3
ғ). ZnO + 2HNO3 = Zn(NO3)2 + H2O
м). Cu(NO3)2 + H2S = CuS↓ + 2HNO3
д). Al2O3 + 3H2SO4 = Al2(SO4)3 + 3H2O
н). Al2(SO4)3 + 2H3PO4 = 2AlPO4↓ + 3H2SO4
е). FeO + 2HBrO3 = Fe(BrO3)2 + H2O
о). CaF2 + H2SO4 = CaSO4↓ + 2HF
ё). Fe2O3 + 6HCl = 2FeCl3 + 3H2O
п). Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 = 3CaSO4↓ + 2H3PO4
ж). Cu(OH)2 + 2HClO4 = Cu(ClO4)2 + 2H2O р). 3MgSO4 + 2H3PO4 = Mg3(PO4)2 + 3H2SO4
з). Fe(OH)3 + 3HNO3 = Fe(NO3)3 + 3H2O
с). CaCO3 + 2HCl = CaCl2 + H2O + CO2↑
и). Al(OH)3 + 3HBr = AlBr3 + 3H2O
т). MgCO3+2HNO3 = Mg(NO3)2+H2O + CO2↑
ӣ). 3NaOH + H3PO4 = Na3PO4 + 3H2O
у). Na2SO3 + H2SO4 = Na2SO4 + H2O + SO2↑
Муодилаҳои реаксияҳои химиявии навишташуда бештар ба хосиятҳои химиявии
кислотаҳо мансуб аст.
8-26. а). АlCl3 + 3K = 3KCl + Al
к). NaCl + AgNO3 = NaNO3 + AgCl↓
б). CuSO4 + Fe = FeSO4 + Cu
қ). AgNO3 + KBr = AgBr↓ + KNO3
в). Hg(NO3)2 + Zn = Zn(NO3)2 + Hg
л). Pb(NO3)2 + 2KI = PbI2↓ + 2KNO3
г). Al2(SO4)3 + 6NaOH = 2Al(OH)3↓ + 3Na2SO4 м). Na2SiO3+Ca(NO3)2 = 2NaNO3+CaSiO3 ↓
д). Cr(NO3)3 + 3KOH = Cr(OH)3↓ + 3KNO3
н). 3CuCl2+2Na3PO4 = Cu3(PO4)2↓+6NaCl
е). 2FeCl3 + 3Ba(OH)2 = 2Fe(OH)3↓ + 3BaCl2
о). MnSO4+K2CO3 = MnCO3↓+K2SO4
ё). Mg(BrO3)2 + Sr(OH)2 = Mg(OH)2↓ + Sr(BrO3)2 п). Hg(NO3)2+(NH4)2S = HgS↓+2NH4NO3
ж). K2CO3 + Ca(OH)2 = 2KOH + CaCO3↓
р). NiCl2 + K2SO3 = NiSO3↓ + 2KCl
з). Cu(NO3)2 + K2S = CuS↓ + 2KNO3
с). SnBr2 + Na2S = SnS↓ + 2NaBr
и). Ba(ClO3)2+Na2CO3 = BaCO3↓+2NaClO3
т). Mg(ClO3) + K2S = MgS↓ + 2KClO3
ӣ). FeCl3 + K3PO4 = FePO4↓ + 3KCl
у). 3Ca(BrO3)2+2Na3PO4 = Ca3(PO4)2↓+6NaBrO3
й). 3FeSO4 + 2Na3PO4 = Fe3(PO4)2↓ +3Na2SO4
ў). BaCl2 + Li2SO4 = BaSO4↓ + 2LiCl
Муодилаҳои реаксияҳои химиявии навишташуда ба хосиятҳои химиявии намакҳо
вобастагӣ дорад.
8-27. 1). 4Li + O2 = 2Li2O
2). 2Ba + O2 = 2BaO
3). 2H2S + 3O2 = 2H2O + 2SO2
t

4). CaCO3 
CaO + CO2
t
 MgO + CO2
5). MgCO3 
t

6). Cu(OH)2 
CuO + H2O
t
 Al2O3 + 3H2O
7). 2Al(OH)3 
t

8). Pb(OH)2 
PbO + H2O
t
 CdO + H2O
9). Cd(OH)2 
10). H2 + F2 = 2HF
11). H2 + Cl2 = 2HCl
12). H2 + Br2 = 2HBr
13). H2 + I2 = 2HI
14). H2 + S = H2S
15). 2Na + Cl2 = 2NaCl
16). 2Al + 3Br2 = 2AlBr3
17). 2Fe + 3Cl2 = 2FeCl3
18). Cu + S = CuS
19). 6Li + N2 = 2Li3N
20). 3Ca + 2P = Ca3P2
21). K2O + H2O = 2KOH
22). CaO + H2O = Ca(OH)2
23). SrO + H2O = Sr(OH)2
24). N2O5 + H2O = 2HNO3
25). P2O5 + 3H2O = 2H3PO4
26). MgO + N2O5 = Mg(NO3)2
27). 3BaO + P2O5 = Ba3(PO4)2
28). 3Na2O + 2H3PO4 = 2Na3PO4 + 3H2O
29). Fe2O3 + 3H2SO4 = Fe2(SO4)3 + 3H2O
30). Al2O3 + 6HNO3 = 2Al(NO3)3 + 3H2O
31). Mg + 2HCl = MgCl2 + H2↑
32). Zn + H2SO4 = ZnSO4 + H2↑
33). Cu + 4HNO3 (конс.) = Cu(NO3)2 + 2NO2↑ + 2H2O
34). 3KOH + H3PO4 = K3PO4 + 3H2O
35). Cu(OH)2 + 2HCl = CuCl2 + 2H2O
36). 2Al(OH)3 + 3H2SO4 = Al2(SO4)3 + 6H2O
37). AgNO3 + HBr = AgBr↓ + HNO3
38). Na2CO3 + 2HCl = 2NaCl + H2O + CO2↑
39). Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 = 3CaSO4↓ + 2H3PO4
40). K2SO4 + Ba(OH)2 = 2KOH + BaSO4↓
41). Fe(NO3)3 + 3KOH = Fe(OH)3↓ + 3KNO3
8-28. а). 2Mg + O2 = 2MgO
ё). CH4 + 2O2 = CO2 + 2H2O
б). 4Al + 3O2 = 2Al2O3
ж). 2C2H6 + 7O2 = 4CO2 + 6H2O
в). 4Fe + 2O2 = Fe3O4 (FeO*Fe2O3)
з). C3H8 + 5O2 = 3CO2 + 4H2O
г). C + O2 = CO2
и). 2ZnS + 3O2 = 2ZnO + 2SO2
д). S + O2 = SO2
ӣ). 4FeS + 7O2 = 2Fe2O3 + 4SO2
е). 4P + 5O2 = 2P2O5
й). 4FeS2 + 11O2 = 2Fe2O3 + 8SO2
8-29. 2Li + 2H2O = 2LiOH + Н2↑
2Na + 2H2O = 2NaOH + Н2↑
2К + 2H2O = 2КOH + Н2↑
2Rb + 2H2O = 2RbOH + H2↑
2Cs + 2H2O = 2CsOH + H2↑
Ca + 2H2O = Ca(OH)2 + H2↑
Sr + 2H2O = Sr(OH)2 + H2↑
Ba + 2H2O = Ba(OH)2 + H2↑
8-30. Li2O + H2O = 2LiOH
Na2O + H2O = 2NaOH
К2O + H2O = 2КOH
Rb2O + H2O = 2RbOH
Cs2O + H2O = 2CsOH
CaO + H2O = Ca(OH)2
SrO + H2O = Sr(OH)2
BaO + H2O = Ba(OH)2
8-31. 3Li2O + P2O5 = 2Li3PO4
Na2O + CO2 = Na2CO3
MgO + N2O5 = Mg(NO3)2
8-32. N2O3 + K2O = 2KNO2
Li2O + SeO3 = Li2SeO4
CaO + CO2 = CaCO3
CuO + N2O5 = Cu(NO3)2
8-33. Na2O + CrO3 = Na2CrO4
MgO + Br2O5 = Mg(BrO3)2
3ZnO + P2O5 = Zn3(PO4)2
CaO + SiO2 = CaSiO3
CuO + SO3 = CuSO4
8-34. 2Mg + O2 = 2MgO
CaCO3 = CaO + CO2
2CuS + 3O2 = 2CuO + 2SO2
8-35. 2Na + 2H2O = 2NaOH + H2↑
CaO + H2O = Ca(OH)2
8-36. H2 + Cl2 = 2HCl
SO3 + H2O = H2SO4
8-37. 2Al + 3Br2 = 2AlBr3 ; 3CaO + P2O5 = Ca3(PO4)2
Fe +2HCl = FeCl2 + H2↑
8-38. 2NaOH + N2O3 = 2NaNO2 + H2O
2NaOH + N2O5 = 2NaNO3 + H2O
2NaOH + 2NO2 = NaNO2 + NaNO3 + H2O
Оксиди нитроген (IV) NO2-бо маҳлули ишқорҳо ба ҳосилшавии ду намак: нитрит ва нитратҳо
оварда мерасонад.
8-39. Оксиди барий дар об ҳал шуда, ишқор ҳосил мекунад ва ҳангоми ба маҳлули ҳосилшуда
илова кардани индикатори фенолфталеин ранги он сурхи пуштӣ мегардад. Оксиди фосфор (V)
дар об ҳал шуда, ба кислота мубаддал мешавад ва индикатори лакмуси кабуд аз таъсири он
сурх мегардад. Оксиди руҳ дар об ҳал намешавад ва хосияти амфотерӣ дошта, ҳам бо асосҳо
ва ҳам бо кислотаҳо ба реаксия дохил мешавад:
BaO + H2O = Ba(OH)2; P2O5 + 3H2O = 2H3PO4
3ZnO + 2H3PO4 = Zn3(PO4)2 + 3H2O; ZnO + Ba(OH)2 = BaZnO2 + H2O
8-40. С + О2 = СО2; S + O2 = SO2; 2Ba + O2 = 2BaO.
t

8-41. 2Cu(NO3)2 
2CuO + 4NO2↑ + O2↑
t
 CaO + CO2↑
CaCO3 
t

2Fe(OH)3 
Fe2O3 + 3H2O
8-42. Оксиди симоб (II) ва оксиди нуқра ҳангоми гармкунӣ таҷзия мешаванд:
2HgO = 2Hg + O2↑; 2Ag2O = 4Ag + O2↑
8-43. Ишқорҳои литий, калсий, стронсий, барий ҳангоми тафсонидан ба оксид ва об таҷзия
мешаванд:
2LiOH = Li2O + H2O
Ca(OH)2 = CaO + H2O
Sr(OH)2 = SrO + H2O
Ba(OH)2 = BaO + H2O
8-44. а). NaOH + H2SO4 = NaHSO4 + H2O
б). KOH + H3PO4 = KH2PO4 + H2O
в). 2KOH + H3PO4 = K2HPO4 + 2H2O
г). NaOH + H2S = NaHS + H2O
8-45. а). NaOH + SO2 = NaHSO3
б). Са(OH)2 + 2СO2 = Ca(HCO3)2
в). Ва(OH)2 + 2СO2 = Ba(HCO3)2
8-46. а). К2SO4 + H2SO4 = 2KHSO4
б). Са3(РО4)2 + 4H3PO4 = 3Ca(H2PO4)2
в). Na2SO3 + SO2 + Н2О = 2NaHSO3
г). ВаСО3 + СO2 + Н2О = Ba(HCO3)2
8-47. а). NаНSО4 + NаОН = Na2SO4 + H2O
б). КНSО3 + КОН = K2SO3 + H2O
в). Са(НСО3)2 + Са(ОН)2 = 2CaCO3↓ + 2H2O
г). Ва(НSО4)2 + Ва(ОН)2 = 2BaSO4↓ + 2H2O
ғ). Са(Н2РО4)2 + 2Са(ОН)2 = Ca3(PO4)2↓ + 4H2O
t

д). Mg(HCO3)2 
MgCO3↓ + CO2 ↑ + H2O
t
 BaCO3↓ + CO2↑ + H2O
е). Ba(HCO3)2 
t
 Na2SO3 + SO2 + H2O
ё). 2NaHSO3 
t

ж). 2KHSO3 
K2SO3 + SO2 + H2O
8-48. а). Mg(OH)2 + HCl = MgOHCl + H2O
б). 2Cu(OH)2 + H2SO4 = (CuOH)2SO4 + 2H2O
в). Zn(OH)2 + HNO3 = ZnOHNO3 + H2O
г). Fe(OH)3 + H2SO4 = FeOHSO4 + 2H2O
ғ). Al(OH)3 + HCl = Al(OH)2Cl + H2O
д). Al(OH)3 + 2HCl =AlOHCl2 + 2H2O
е). Fe(OH)2 + HBr = FeOHBr + H2O
ё). Fe(OH)3 + HNO3 = Fe(OH)2NO3 + H2O
8-49. а). Mg(OH)Cl + HCl = MgCl2 + H2O
б). Cu(OH)Br + HBr = CuBr2 + H2O
в). Zn(OH)NO3 + HNO3 = Zn(NO3)2 + H2O
г). (CuOH)2SO4 + H2SO4 = 2CuSO4 + 2H2O
ғ). Fe(OH)2NO3 + 2HNO3 = Fe(NO3)3 + 2H2O
д). FeOH(NO3)2 + HNO3 = Fe(NO3)3 + H2O
е). Cr(OH)NO3 + HNO3 = Cr(NO3)2 + H2O
ё). 2AlOHSO4 + H2SO4 = Al2(SO4)3 + 2H2O
8-50. 2KOH + H3PO4 = K2HPO4 + 2H2O
KOH + H3PO4 = KH2PO4 + H2O
8-51. а). Fe-70%, O-30%.
б). Al-34,61%, O-61,54%, H-3,85%.
в). H-2,04%, S-32,65%, 65,31%.
г). Fe-28%, S-24%, O-48%.
8-52. Cr-76,47% дар CrO; Cr-68,42% дар Cr2O3; Cr-52% дар CrО3.
8-53. Fe-62,22% дар Fe(ОН)2; Fe-52,33% дар Fe(ОН)3.
8-54. N-29,78% дар HNO2; N-22,22% дар HNO3.
8-55. Са-40% дар СаСО3; Са-24,69% дар Са(НСО3)2.
8-56. CuO.
8-57. а). N2O3; б). MnO2; в). Cl2O5.
8-58. а). Mn(OH)2; б). Cr(OH)3.
8-59. H3PO3, 82 г/мол.
8-60. Fe2(SO4)3, 800 г.
8-61. 13,44 л.
8-62. 2,24 л.
8-63. 10,08 л.
8-64. 60% Cu.
8-65. 65 % Zn, 35% Ag.
8-66. 5,6 г Fe ва 5,4 г Al.
8-67. 48% Mg ва 52% Zn.
8-68. 2,8 г Fe; 1,3 г Zn.
8-69. 0,7 г Li; 2,3 г Na.
8-70. 48% Mg ; 52% MgО.
8-71. 64% Cu.
8-72. 8 г CuО, 8,1 г ZnО.
8-73. 58,82% NаОН; 41,18% КОН.
8-74. 45,65% MgСО3; 54,35% СаСО3.
8-75. 53% CuSO4; 47% Na2SO4.
8-76. 5,28 г Cr(NO3)2; 11,9 г Cr(NO3)3.
8-77. 15,2 г FeSO4; 16,1 г ZnSO4.
8-78. 19 г ё 41,6% MgCl2; 26,7 г ё 58,4% AlCl3.
8-79. 284 г.
8-80. 14,4 г.
8-81. 4,18 г.
8-82. 50 г.
8-83. 14,28 л.
8-84. 3,36 л.
8-85. 75%.
8-86. 80%.
8-87. 80%.
8-88. 85%.
8-89. 80%.
8-90. а). 4Р+5О2 = 2Р2О5
Р2О5+3Н2О = 2Н3РО4
2Н3РО4+3Са(ОН)2 = Са3(РО4)2+6Н2О
Са3(РО4)2+4Н3РО4 = 3Са(Н2РО4)2.
б). 2Cu+O2 = 2CuO
CuO+H2SO4 = CuSO4+H2O
CuSO4+2NaOH = Cu(OH)2↓+Na2SO4
t

Cu(OH)2 
CuO+H2O
CuO+H2 = Cu+H2O.
в). 2Na+2H2O = 2NaOH+H2↑
NaOH+CO2(барзиёд) = NaHCO3
t

2NaHCO3 
Na2CO3+CO2↑+H2O
Na2CO3+H2SO4 = Na2SO4+CO2↑+H2O
Na2SO4+BaCl2 = 2NaCl+BaSO4↓
2NaCl электролиз
 2Na+Cl2.
8-91. 31 г Са3(РО4)2.
8-92. 69,9 г ВaSO4.
8-93. 102,4 г СаСО3.
8-94. 16,2 г Fe2(SO4)3.
8-95. 2,87 г AgCl; 1,17 г NaCl.
8-96. 18,6 г Ag2S; 1,95 г Na2S.
8-97. 15,5 г.
8-98. 5 г.
8-99. 9,85 г.
8-100. 2,33 г.
8-101. 4 г.
8-102. 3,05 г.
8-103. 2,175 г MnS; 1,47% K2S; 2,7% KNO3.
8-104. 12,5 г ZnCO3; 4,155% ZnSO4; 3,66% Na2SO4.
8-105. 10,7 г Fe(OH)3; 2,57% Fe2(SO4)3; 5,47% Na2SO4.
8-106. 9,6 г CuS; 6,5% HNO3.
8-107. 23,9 г PbS; 4,5% HNO3.
8-108. 106 г Na2CO3.
8-109. 13,6 г KH2PO4.
8-110. 9% NaH2PO4.
8-111. 7,1 % Na2HPO4.
8-112. 73 г.
8-113. 210 г.
8-114. 7% H2SO4.
8-115. 5% H3PO4.
8-116. 300 г.
8-117. 260 г.
8-118. 37 г.
8-119. 420 г HNO3; 13,7 % NaNO3.
8-120. 36,5 г НCl; 21,53% КCl.
8-121. 17,75% Na2SO4.
8-122. 600 г.
8-123. 8% CuSО4; 4,7% Н2SО4.
8-124. 20% Fe2(SO4)3; 3,7% Н2SО4.
8-125. 10 г СаСО3.
Боби 9
9-1. NaOH
Na+ + OH-; KOH
K+ + OH-; Ca(OH)2
Ca2+ + 2OH-;
Sr(OH)2
Sr2+ + 2OH-; HCl
H+ + Cl-; HNO3
H+ + NO3-; H2SO4
2H+ + SO42-;
+
3H3PO4
3H + PO4
9-2. LiOH
Li+ + OH-; Ba(OH)2
Ba2+ + 2OH-; HNO2
H+ + NO2-;
H2CrO4
2H+ + CrO42-; K3PO4
3K+ + PO43-; Fe2(SO4)3
2Fe3+ + 3SO42-;
3+
2+
2Al(NO3)3
Al + 3NO3 ; AlOHSO4
AlOH + SO4 ; Ca(HCO3)2
Ca2+ + 2HCO3-;
K2HPO4
2K+ + HPO42-; NaH2PO4
Na+ + H2PO4-; CuOHCl
CuOH+ + Cl-.
+
+
2+
9-3. а). Са(ОН)2
СаОН + ОН ; СаОН
Са + ОН .
+
+
2б). Н2SО4
Н + НSО4 ; НSО4
Н + SО4 .
в). Н3РО4
Н+ + Н2РО4-; Н2РО4Н+ + НРО42-; НРО42Н+ + РО43-.
9-4. а) 5 ион; б) 4 ион; в) 4 ион.
9-5. 2 ион.
9-6. а) 2 анион; б) 3 анион; в) 2 анион.
9-7. а) 1 катион; б) 2 катион; в) 2 катион.
9-8. +3
9-9. а) 16; б) 22; в) 7; г) 29.
9-10. а) 10; б) 10; в) 10; г) 17.
9-11. 17 ион.
9-12. а) 6; б) 10; в) 10; г) 14.
9-13. 1) Fe(OH)3 + 3H+ = Fe3+ + 3H2O;
2) 3Br- + 3Ag+ = 3AgBr↓
3) CaCO3 + 2H+ = Ca2+ + CO2↑ + H2O
4) Ca2+ + CO32-=CaCO3↓
5) Al3+ + 3OH- = Al(OH)3↓
6) NH4+ + OH- = NH3↑ + H2O.
9-14. 1) ZnS + 2HCl = H2S↑ + ZnCl2
2) FeSO4 + 2NaOH = Fe(OH)2↓ + Na2SO4
3) Na2SO4 + BaCl2 = BaSO4↓ + 2NaCl
4) AgNO3 + NaCl = AgCl↓ + NaNO3
5) Na2CO3 + CaCl2 = CaCO3↓ + 2NaCl
6) Na2SO3 + H2SO4 = Na2SO4 + SO2↑ + H2O
7) Pb(NO3)2 + 2KI = PbI2↓ + 2KNO3
8) Be(OH)2 + 2KOH = K2BeO2 + 2H2O
9) Fe(OH)3 + 3HCl = FeCl3 + 3H2O
10) Na2SiO3 + 2HCl = H2SiO3↓ + 2NaCl
11) Cr(OH)3 + KOH = KCrO2 + 2H2O
12) 3LiCl + Na3PO4 = Li3PO4↓ + 3NaCl.
9-15. Al2(SO4)3 + 8NaOH = 2Na[Al(OH)4] + 3Na2SO4;
2Al3+ + 3SO42- + 8Na+ + 8OH- = 2Na+ + 2[Al(OH)4]- + 6Na+ + 3SO429-16. ZnCl2 + 4KOH = K2[Zn(OH)4] + 2KCl;
Zn2+ + 2Cl- + 4K+ + 4OH- = 2K+ + [Zn(OH)4]2- + 2K+ + 2Cl-.
9-17. NiSO4 + 2KOH = Ni(OH)2↓ + K2SO4;
Ni2+ + SO42- + 2K+ + 2OH- = Ni(OH)2↓ + 2K+ + SO42-;
Ni2+ + 2OH- = Ni(OH)2↓.
Pb(NO3)2 + 4KOH = K2[Pb(OH)4] + 2KNO3;
Pb2+ + 2NO3- + 4K+ + 4OH- = 2K+ + [Pb(OH)4]2- + 2K+ + 2NO39-18. СоSO4 + 2KOH = Со(OH)2↓ + K2SO4;
Со2+ + SO42- + 2K+ + 2OH- = Со(OH)2↓ + 2K+ + SO42-;
Со2+ + 2OH- = Со(OH)2↓.
Сr2(SO4)3 + 8NaOH = 2Na[Cr(OH)4] + 3Na2SO4;
2Cr3+ + 3SO42- + 8Na+ + 8OH- = 2Na+ + 2[Cr(OH)4]- + 6Na+ + 3SO429-19. NaOH дар маҳлули обӣ бо AlCl3, Cr(OH)3, Mg(NO3)2, ZnSO4 ба реаксия дохил мешавад.
9-20. Реаксияҳои ба амал оянда: а) сулфати оҳан (III) ва гидроксиди натрий; б) хлориди барий
ва сулфати оҳан (III); в) хлориди барий ва кислотаи сулфат; г) гидроксиди натрий ва кислотаи
сулфат.
9-21. Реаксияҳои ба амал оянда: а) нитрати нуқра ва сулфиди калий; б) нитрати нуқра ва
сулфати мис (II); в) нитрати сурб (II) ва сулфиди калий; г) нитрати сурб (II) ва сулфати мис
(II); д) сулфати мис (II) ва сулфиди калий.
9-22. Бо AgNO3 (ҳосилшавии таҳшинҳо: сиёҳ Ag2S; сафед AgCl; зард AgBr; зарди равшан AgI).
9-23. Миқдори барзиёди КОН (хориҷшавии гази NH3↑, ҳалшавии таҳшини ҳосилшудаи
Zn(OH)2; ҳосилшавии таҳшинҳо: сафед Fe(OH)2; cабзи равшан Ni(OH)2; бунафш Со(ОН)2.
9-24. Индикатори универсалӣ.
9-25. Сулфати оҳан (III) Fe2(SO4)3 (ҳосилшавии таҳшини кабуди лазури берлинӣ КFe[Fe(CN)6];
ҳосилшавии маҳлули рангаш сурхи ба хун монанди роданиди оҳан (III) Fe(SCN)6; ҳосилшавии
таҳшини сафеди сулфати барий ВаSO4.
9-26. 0,02 мол/л ва 1,12 г/л Fe3+;
0,03 мол/л ва 2,88 г SO42-.
9-27. 0,06 мол/л ва 1,38 г/л Nа+;
0,02 мол/л ва 1,9 г/л РО43-.
9-28. 0,04 мол/л ва 1,08 г/л Al3+;
0,12 мол/л ва 7,44 г/л NO3-.
9-29. 0,035 мол/л ва 4,97 г Nа2SO4.
9-30. 0,02 мол/л ва 2,02 г/л КNО3.
9-31. 80%.
9-32. 90%.
9-33. 80%.
9-34. 2 н.
9-35. 0,1М; 0,3 н.
9-36. 0,27 мол Nа+; 0,9 мол РО43-.
9-37. 10,8 г Al3+; 74,4 г NО3-.
9-38. 11,9 г Fe3+; 30,6 г SO42-.
9-39. 0,04 мол/л Na+; 0,01 мол/л Cl-; 0,03 мол/л NO3-.
9-40. 0,08 мол/л Cu(NO3)2.
9-41. 0,32 мол/л Fe2(SO4)3.
9-42. Протсесси таъсири мутақобилаи ионҳои намакҳо бо об, ки ба ҳосилшавии электролити
заиф оварда мерасонад, гидролиз номида мешавад.
9-43. Намакҳо - ин электролитҳое мебошанд, ки ҳангоми диссотсиатсияи онҳо катионҳои
металлҳо ва анионҳои боқимондаи кислотагӣ ҳосил мешаванд.
9-44. LiOH, NaOH, KOH, RbOH, CsOH, Ca(OH)2, Sr(OH)2,Ba(OH)2.
9-45. Al(OH)3, Be(OH)2, Cu(OH)2, Co(OH)2, Co(OH)3, Ni(OH)2, Ni(OH)3, Pb(OH)2, NH4OH.
9-46. HCl, HBr, H2SO4, HNO3, HClO3, HClO4, HBrO3, HBrO4, HMnO4, HI.
9-47. HF, H2S, H2Se, HCN, HNO2, H2SO3, H3PO4, H2CO3, CH3COOH, H2SiO3, HClO, HBrO.
9-48. Намакҳое, ки аз асоси қавӣ ва кислотаи қавӣ ҳосил шудаанд, гидролиз намешаванд ва
муҳити маҳлули онҳо нейтралӣ аст.
9-49. а). Намакҳое, ки аз асоси қавӣ ва кислотаи заиф ҳосил шудаанд.
б). Намакҳое, ки аз асоси заиф ва кислотаи қавӣ ҳосил шудаанд.
в). Намакҳое, ки аз асоси заиф ва кислотаи заиф ҳосил шудаанд.
9-50. CuCl2, Al(NO3)3, FeSO4, K3PO4, ZnBr2, (NH4)2CO3, Ni(NO3)2, Al2S3.
9-51. KBr, NaNO3, BaCl2, Sr(NO3)2, KClO3, NaClO4, KMnO4.
9-52. 84; индикатори метилоранж ранги маҳлули Nа2CO3-ро зард менамояд.
9-53. 144; индикатори метилоранж ранги маҳлули Zn(NO3)2-ро сурхи пуштӣ менамояд.
9-54. КНS; маҳлули намаки К2S ҳангоми илова кардани якчанд қатра фенофталеин рангаш
сурхи малинӣ мешавад.
9-55. Муҳити маҳлул кислотагӣ мешавад, бинобар ин аз таъсири индиктори лакмус ранги он
сурх мегардад; 125,5 г/мол.
9-56. а) CuOHNO3, 143; б) Na2HPO4, 142; в) NaHS, 56; г) AlOHCl2, 115; д) FeOH(NO3)2.
9-57. а) AlOH(NO3)2, 168 г/мол; K2HPO4, 174 г/мол; NH4HCO3, 79 г/мол; KHSO3, 120 г/мол.
9-58. рН=2.
9-59. [ОН-]=10-10 мол/л, рН=4.
9-60. [ОН-]=1,666·10-12мол/л, рН=2,22.
9-61. [ОН-]=1,25·10-12 мол/л, рН=
9-62. рН=2.
9-63. [Н+]=0,1 мол/л, [ОН-]=10-13 мол/л, рН=1.
9-64. рН=2,17.
9-65. а) рН=1; б) рН=13.
9-66. рН=12.
9-67. а) 5·10-13 мол/л; 4·10-7 мол/л.
9-68. а) рН=3; б) рН=12,3.
9-69. [Н+]=2·10-12 мол/л; рН=11,7.
9-70. 1·10-4 мол/л, 1·10-10 мол/л.
Б о б и 10
10-1. Реаксияҳои химиявие, ки дар натиҷаи онҳо дараҷаи оксидшавии элементҳо тағйир
меёбанд, реаксияҳои оксиду барқароршавӣ номида мешавад.
10-2. а, в, г.
10-3 а, б, г.
10-4. 8HNO3.
10-5. 16HCl.
10-6. 15.
10-7. 14.
10-8. a) 26; б) 23.
10-9. 10.
10-10. 9.
10-11. a) 25; б) 17.
10-12. a) 9; б) 41; в) 21; г) 18.
10-13. Оксидкунанда: а) KMnO4, б) KMnO4 в) Br2 г) Ca3(PO4)2;
барқароркунанда: а) FeSO4 б) Na2SO3, в) NaCrO2, г) C.
10-14. Моддае, ки оксид шуда, баркароркунанда аст: а) Na2SO3, б) NaI, в) SnSO4 г) S
моддае, ки барқарор шуда, оксидкунанда аст: а) KIO3, б)KMnO4, в) KMnO4, г) KClO3.
10-15. а) 2MnO4- + 6H+ + 5H2O2 = 2Mn2+ + 5O2↑ + 8H2O
б) 3H2O2 + 2Cr3+ + 10OH- = 2CrO42- + 8H2O
в) 2Fe2+ + MnO2 + 4H+ = 2Fe3+ + Mn2+ + 2H2O
г) 10I- + 2MnO4 - + 16H+ = 2Mn2+ + 5I2 + 8H2O
10-16. а, в - барқароркунанда; б, г - оксидкунанда.
10-17. а) 2Ag + 2H2SO4 → Ag2SO4 + SO2 + 2H2O
б) 4Zn + 5H2SO4 → 4ZnSO4 + H2S + 4H2O
в) 6K + 4H2SO4 → 3K2SO4 + S + 4H2O
10-18. а) S + 2H2SO4 → 3SO2 + 2H2O
б) C + 2H2SO4 → CO2 + 2SO2 + 2H2O
в) 2P + 5H2SO4 → 2H3PO4 + 5SO2 + 2H2O
10-19. а, в - оксидкунанда; б, г - барқароркунанда.
10-20. а) 2HNO3; б) 8HNO3; в) 10HNO3 ; г) 12HNO3; д) 10HNO3
10-21. а) 4HNO3; б) 2HNO3; в) 5HNO3; г) HNO3; д) 10HNO3
10-22. а, в, г - барқароркунанда; б, д - оксидкунанда.
10-23. а, в, д - оксидкунанда; б, г - барқароркунанда.
10-24. а, б, в - баркарокунанда; г, д - оксидкунанда.
10-25. 17.
10-26. 13.
10-27. 18.
10-28. Х - Р2О5, Y- Mg3(PO4)2.
10-29. A - Cl2, Б - FeCl3.
10-30. А - KCl, Б - CrCl3, В - Cl2.
10-31. Х - Cl2, Y- HCl.
10-32. Х - H2О, Y- H2SO4.
10-33. Маҳсули реаксия: а) О2↑ + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O;
б) ZnSO4 + K2SO4 + MnSO4 + H2O;
в) Al2(SO4)3 + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O;
г) I2 + K2SO4 + MnSO4 + H2O.
10-34. Маҳсули реаксия: а) K2SO4 + MnO2 + KOH;
б) KNO3 + MnO2 + KOH;
в) Fe(OH)3 + MnO2 + KOH;
г) NaNO3 + MnO2 + KOH.
д) Br2 + MnO2 + KOH + NaOH.
10-35. Маҳсули реаксия: а) Na[Al(OH)4] + H2↑;
б) K2[Zn(OH)4] + H2↑;
в) Fe2O3 + SO2;
г) Br2 + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O;
д) I2 + Na2SO4 + H2O.
10-36. а) 3C2H4; б) 3СН3-СН=СН-СН3; в) C6H5CH3; г) 3CH3OH д) 5CH3СН2OH
е) 5CH3CHO; ё) 3СН3СН2ОН.
10-37. 76 г FeSO4; 15,8 г KMnO4.
10-38. 166 г KI; 31,6 г KMnO4.
10-39. 0,8 мол FeCl2.
10-40. 14,55 г KSCN.
10-41. 29,4 г K2Cr2O7; 6,72 л Cl2.
10-42. 10,2 г.
10-43. 450 г.
10-44. 79 г маҳлули 20%-и KMnO4 ; 28 г маҳлули 20%-и КОН.
10-45. Реаксияҳои оксиду барқароршавие, ки ҳангоми гузаронидани ҷараёни барқи доимӣ аз
гудохта ё маҳлули электролитҳо дар сатҳи электродҳо ба амал меояд, электролиз номида
мешавад.
10-46. К ва Сl2.
10-47. 160 г/мол.
10-48. а) CuCl2 электролиз

 Cu + Cl2;
б) 2KI электролиз

 2K + I2;
электролиз
в) MgBr2 
 Mg + Br2;
электролиз
г) 2Ca(OH)2 
 2Ca + O2 +2H2O;
электролиз
д) 4AgNO3 
 4Ag + O2 + 2N2O5.
10-49. а) Zn ва Cl2; б) Na ва I2; в) Cu, O2 ва SO3.
10-50. 15,6 г К ва 6,4 г S .
10-51. 4,48 л.
10-52. 800 г.
10-53. 11.
10-54. 195 г.
10-55. а) ВаCl2+2Н2О электролиз

 Н2+Cl2+Ва(ОН)2;
электролиз
б) 2KBr+2Н2О 
 Н2+Br2+2КОН;
электролиз
в) CuCl2 
 Cu + Cl2;
электролиз
г) 2Н2О 
 2Н2 + O2;
электролиз
д) 2Н2О 
 2Н2 + O2;
е) 4Bi(NO3)3+6Н2О электролиз

 4Bi+3O2+12HNO3.
10-56. 33,6 л Cl2 ; 168 г КОН.
10-57. 8,96 л Н2; 8,96 л Cl2; 32 г NaОН ё 18,7%.
10-58. 0,6 г Н2; 21,3 г Cl2 ; 17,33% Са(ОН)2; 22,2% СаCl2.
10-59. 12,8 г Cu; 3,2 г O2; 5,1% H2SO4.
10-60. 4 г Cu; 1 г O2; 3,07% CuSO4; 3,14% H2SO4.
10-61. 16,2 г Ag; 1,2 г O2; 1,59% AgNO3; 3,34% HNO3.
10-62. 3,2 г Cu; 0,8 г O2; 9,4 г Cu(NO3)2.
10-63. Дар катод: 12,8 г Cu; 1 г Н2;
дар анод: 11,2 г O2; дар маҳлул 11,2% H2SO4.
10-64. Дар катод: 43,2 г Ag; 0,4 г Н2;
дар анод: 6,4 г O2; дар маҳлул 7,2% HNO3.
10-65. 5,1 г AgNO3; 14,1 г Cu(NO3)2.
10-66. 3,2% CuSO4; 14,12% Bi2(SO4)3.
10-67. 43,2 г Ag; 83,6 г Bi; 8,5% AgNO3; 19,75% Bi(NO3)3.
10-68. 4,5% CuSO4.
10-69. 2,4% NaCl.
10-70. 64,8 г Ag.
10-71. 32 г Cu.
10-72. 1,2 г Mg.
10-73. 8,95 г Cu.
10-74. 448 л H2 ва 448 л Cl2.
10-75. 6,7 дақиқа.
10-76. 268А.
10-77. Zn.
10-78. 89,92 г NiSO4·7H2O; 710,8 г об.
10-79. 18,75 г СuSO4·5H2O; 481,25 г об.
10-80. 7 г Cd.
10-81. 21,6 г.
10-82. 95%.
10-83. 96%.
10-84. 0,938 А.
10-85. 4 соат.
10-86. 2 соат.
10-87. 3,2 г.
10-88. 95%.
10-89. 14 г.
10-90. 97,5%.
10-91. О2; Cl2.
10-92. Cd; Ag.
10-93. 83,2%.
10-94. 32 г, 80%.
10-95. 1,3 мол/л KCl; 2,7 мол/л KOH.
10-96. KCl.
10-97. CuSO4.
10-98. 0,1 мол/л Cu(NO3)2; 0,1 мол/л AgNO3.
10-99. 0,08 мол/л CuSO4; 0,04 мол/л CdSO4.
10-100. 15,175 г AuCl3; 14475 Кл.
10-101.
10-102.
10-103.
10-104.
10-105. 6,4 г.
10-106. 5,4 г.
10-107. 5,6 л Н2; 22,25 г Mn(OH)2.
10-108. 11,2 г ё 3,67% KOH; 26,1 г ё 8,54% K2SO4.
10-109. 8,08% NаОН; 14,34% Na2SO4.
10-110. 14 г Fe ва 16 г Cu.
10-111. 12,8 г Cu; 40,2 г Hg.
10-112. 13 г Zn 21,6 г Ag.
10-113. 32,5 г Zn 32 г Cu.
10-114. 19,2 г Cu; 23,07% FeSO4; 1,01% CuSO4.
10-115. 12,8% FeCl2; 6,55% CuCl2.
10-116. 1,4% FeSO4; 11,7% MgSO4.
10-117. CuCl2.
10-118. Cu(NO3)2; 12,8 г Cu.
10-119. 32; CuCl2.
10-120. CuSO4.
10-121. AgNO3.
10-122. Cu(NO3)2.
10-123. Cd.
10-124. Cu.
10-125. HgCl2.
10-126. 40 г.
10-127. 50 г.
10-128. 80 г.
10-129. 25 г.
10-130. 4 г.
10-131. Cu.
10-132. Fe(NO3)3.
10-133. Cd.
10-134. Cd.
10-135. Fe.
10-136. Fe.
10-137. 3,2 г ва 6,4 г.
10-138. 32 г ва 16 г.
10-139. 9,6 г ва 20,8 г.
10-140. 37,44 г.
10-141. 5,21 г; 4,2 г.
10-142. 40,5 г; 16%.
10-143. 36,8 г; 5,96% CuCl2; 17,77% CdCl2.
10-144. 20 г.
10-145. 15 г.
10-146. 10 г.
10-147. 2,16 г.
10-148. 68 мл.
10-149. Оҳан
10-150. 10,26 г.
Б о б и 11
11-1. Соли 1766 аз тарафи олими англис Гемфри Кавендиш.
11-2. Се изотоп: протий- 11Н (1 11р, 0 10n); дейтерий- 21Н (1 11р, 1 10n); тритий- 31Н (1 11р, 2 10n).
11-3. а) 14,5; б) 14; в) 16.
11-4. Zn, Mg, HCl, H2SO4, Al, NaOH:
Zn + 2HCl = ZnCl2 +H2↑;
Mg + H2SO4(сероб) = MgSO4 + H2↑;
2Al + 2NaOH + 6H2O = 2Na[Al(OH)4] + 3H2↑.
11-5. H2O, СН4, С:
а) электролизи об: 2H2O = 2H2 + О2;
б) конверсияи метан бо буғҳои об дар ҳарорати 800-9000С:
СН4 + H2O = СО↑ + 3Н2↑;
в) конверсияи карбон бо буғҳои об дар ҳарорати 10000С:
С + H2O = СО↑ + Н2↑.
11-6. а): 1). 3Н2 + N2 = 2NН3;
2) H2 + Cl2 = 2HCl;
3) 2HCl + Zn = ZnCl2 + H2↑;
4) 2H2 + O2 = 2H2O;
5) 2H2O + 2Na = 2NaOH + H2↑;
ё электролизи об: 2H2O = 2H2 + О2;
6) Н2 + Са = СаН2;
7) СаН2 + 2Н2О = Са(ОН)2 + 2Н2↑.
б): 1). Н20+ 2Nа = 2NаН-1;
2) NаН-1 + Н2О = NаОН + H20;
3) H20+ Br2 = 2H+1Br.
11-7. CH4.
11-8. LiH.
11-9. CaH2.
11-10. Al.
11-11. а)11,11%; б) 5,88%.
11-12. Li.
11-13. Ca.
11-14.NaH.
11-15.CaH2.
11-16. 1,12 л.
11-17. 3,3 л.
11-18.33,6 л.
11-19. 13,44 л.
11-20. 0,75 молӣ.
11-21. 3,64 л.
11-22. 13,9 л.
11-23. 18,69 л.
11-24. 64% Cu; 36% Al.
11-25. 19% Cu.
11-26. 48% Mg; 52% Zn.
11-27. 5,4 г Al; 12 г Mg.
11-28. 53,72% Zn.
11-29. 6,5 г Zn; 5,4 г Al.
11-30. 2,7 г Al; 6,5 г Zn; 4,8 г Mg.
11-31. 47,73% Fe; 36,93% Zn; 15,34% Al.
11-32. 11,2 л.
11-33. 28 г Al.
11-34. 33,6 л.
11-35. 32,5 г Zn; 182,5 г маҳлули 20%-и НСl.
11-36. 25,6 г CdO; 16 г Fe2O3.
11-37. 33,33% MgO; 66,67% CuO.
11-38. 17,92 л.
11-39. 31,36 л.
11-40. 15 г (12,8 г Cu + 2,2 г CuO).
11-41. 28 г Cd; 8 г CdO.
11-42. 6 г NaH.
11-43. 10,5 г СаН2; 103,5 г Pb.
11-44. 19,5 г Zn; 100 мл маҳлули 20%-и HCl.
11-45. 6 г Mg; 107,55 мл маҳлули 20%-и H2SO4.
11-46. 6,69 г PbO; 9 г боқимондаи сахт.
Б о б и 12
12-1. F2, Cl2, Br2, I2, At.
12-2. At-астат.
12-3. Фтор ва хлор.
12-4. Бром-моеъ, йод-сахт.
12-5. 9F - 1s22s22p5;
2 2
6 2
5
17Cl -1s 2s 2p 3s 3p ;
2 2
6 2
6 10 2
5
35Br - 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p ;
2 2
6 2
6
10 2 6
10 2 5
53I - 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 5s 5p ;
2 2
6 2
6
10 2
6
10 14 2
6
10 2
5
85At -1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f 5s 5p 5d 6s 6p .
-1
2 2
6 2
6
12-6. 17Cl -1s 2s 2p 3s 3p ;
+1
2 2
6 2
4
17Cl -1s 2s 2p 3s 3p ;
+3
2 2
6 2
2
17Cl -1s 2s 2p 3s 3p ;
+5
2 2
6 2
17Cl -1s 2s 2p 3s ;
+7
2 2
6
17Cl -1s 2s 2p ;
12-7. 8 электрон.
12-8. 5 қабати электронӣ.
12-9. Фтор.
12-10. CаF 2 электролиз
 Cа + F2.
12-11. а) PbO2 + 4HCl = PbCl2 + Cl2 + 2H2O;
б) MnO2 + 4HCl = MnCl2 + Cl2 + 2H2O;
в) 2KMnO4 + 16HCl = 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2 + 8H2O;
г) K2Cr2O7 + 14HCl = 2KCl + 2CrCl3 + 3Cl2 + 7H2O;
д) KClO3 + 6HCl = KCl + 3Cl2 + 3H2O.
12-12. 2NaCl электролиз
 2Na + Cl2; (натрий ва хлор)
2NaCl + 2H2O электролиз
 H2 + Cl2 + 2NaOH. (гидроген, хлор, ишқори натрий).
12-13. Маҳсулоти реаксияҳо:
а) Br2 + K2 SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O;
б) Br2 + K2 SO4 + MnSO4 + H2O;
в) Br2 + KCl + H2O;
г) I2 + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + H2O;
д) I2 + K2SO4 + MnSO4 + H2O;
е) I2 + KCl + H2O;
ё) MnSO4 + K2SO4 + Br2 + H2O;
ж) MnSO4 + K2SO4 + I2 + H2O.
12-14. Хлориди калий ва бром.
12-15. а) 12; б) 13.
12-16. 1) Cl2 + 2K = 2KCl;
2) KCl + H2 SO4(конс.) = KHSO4 + HCl↑;
3) 2HCl + Fe = FeCl2 + H2↑
4). 2FeCl2 + Cl2 = 2FeCl3
5). FeCl3 + 3NaOH = Fe(OH)3↓ + 3NaCl
6). 2NaCl электролиз
 2Na + Cl2↑
7). 3Cl2 + 2Fe = 2FeCl3
12-17. 1) 2NaCl электролиз
 2Na + Cl2↑
электролиз
ё 2NaCl + 2H2O  H2 + Cl2 + 2NaOH.
2) Cl2 + 2Na = 2NaCl;
3) Cl2 + H2 = 2HCl;
4). 4HCl + MnO2 = MnCl2 + Cl2 + 2H2O;
5). NaCl + H2 SO4(конс.) = NaHSO4 + HCl↑;
6). HCl + NaOH = NaCl + H2O;
7). HCl + AgNO3 = AgCl↓ + HNO3;
8) NaCl + AgNO3 = AgCl↓ + NaNO3.
12-18. а) 1) KCl + H2SO4(конс.) = KHSO4 + HCl↑;
2) 2KCl электролиз
 2K + Cl2 ↑;
3) Cl2 + H2 = 2HCl;
4) 2KCl + 2H2O электролиз
 H2↑ + 2KOH + Cl2↑;
5) Cl2 + Mg = MgCl2 ;
6) MgCl2 + 2HNO3(конс.) = Mg(NO3)2 + 2HCl↑;
A-хлор; В-хлориди магний.
б) 1) NaBr(сахт) + H3PO4(100%) = NaH2PO4 + HBr↑;
2) 2NaBr + 2H2SO4(конс.) = Br2 + SO2↑ + Na2SO4 + 2H2O;
3) Br2 + H2 = 2HBr;
4) 5NaBr + NaBrO3 + 3H2SO4 = 3Br2 + 3Na2SO4 + 3H2O;
5) 3Br2 + 2P = 2PBr3;
6) PBr3 + 3HOH = 3HBr + H3PO3
A-бром; В-бромиди фосфор (III).
в) 1) KI(сахт) + H3PO4(100%) = KH2PO4 + HI↑
2) 2KI + Br2 = 2KBr + I2
3) I2 + H2 = 2HI
4) 2KI + O3 + 3H2O = I2 + 2KOH + O2↑
ё) 10KI + 2KMnO4 + 8H2SO4 = 5I2 + 6K2SO4 + 2MnSO4 + 8H2O;
5) I2 + Ba = BaI2
6) BaI2 + H2SO4 = BaSO4↓ + 2HI
A-йод; В-йодиди барий.
12-19. 150,4 г.
12-20. 16,65 г.
12-21. 1) 6Cl2 + 6Са(OH)2 = 5СаCl2 + Сa(ClO3)2 + 6H2O (гармкунӣ);
2) Сa(ClO3)2 + H2SO4 = СаSO4↓ + 2HClO3 ;
3) HClO3 + KOH = KClO3 + H2O;
4) KClO3 + 6HCl = KCl + 3Cl2 ↑ + 3H2O;
5) Сa(ClO)2 + 2KNO2 = СаCl2 + 2KNO3 ;
6) 2HCl + Сa(OH)2 = СaCl2 + 2H2O;
7) KCl + H2SO4(конс.) = KHSO4 + HCl↑;
8) Сa(ClO)2 + 2K2SO3 = СaSO4↓ + K2SO4 + 2KCl;
9) 2Cl2 + 2Сa(OH)2 = СаCl2 + Сa(ClO)2 + 2H2O;
10) Сa(ClO3)2 = СаCl2 + 3O2↑;
11) 4HClO3 + 3H2S = 4HCl + 3H2SO4;
12) 2KClO3 = 2KCl + 3O2↑.
12-22. А-Cl2; Б-Сa(ClO)2; В-I2; Г-КI; Д- AgI.
12-23. А-Cl2; Б-KClO3 ; В-KClO4; Г-КCl; Д- H2; E-Cl2.
12-24. 1) 2NaBr + Cl2 = 2NaCl + Br2;
2) 2NaCl + 2H2O электролиз
 H2↑ + 2NaOH + Cl2↑;
3) 3Cl2 + 6KOH = 5KCl + KClO3 + 3H2O (гармкунӣ);
4) 6Cl2 + 6Са(OH)2 = 5СаCl2 + Сa(ClO3)2 + 6H2O (гармкунӣ);
5) 2Cl2 + 2Sr(OH)2 = СаCl2 + Sr(ClO)2 + 2H2O;
12-25. 75% 35Cl ва 25% 37Cl.
12-26. 1,12 л.
12-27. 1,344 л.
12-28. 1,74 г MnO2; 9,15 мл маҳлули 28%-и HCl.
12-29. 6,125 г.
12-30. 39 мл.
12-31. 3,36 л.
12-32. 25,4 г.
12-33. 14,9% КCl; 4,9% КClО3.
12-34. 1,38% NaОН; 11,7% NaCl; 4,26% NaClО3 .
12-35. 36,5% НCl.
12-36. 50,8 г.
12-37. 8,5 г.
12-38. 8,7 г.
12-39. 35,7 г KBr; 14,7 г K2Cr2O7.
12-40. 35% KMnO4; 65% K2Cr2O7.
12-41. 4,48 л.
12-42. 29,2%.
12-43. 11,7 г NaCl; 14 мл маҳлули 80%-и H2SO4.
12-44. 1% НҒ; 0,73% НCl.
12-45. 2,34% NaCl; 2,1% NaҒ.
12-46. 5,15 г NaBr; 5,85 г NaCl; 2,1 г NaF.
12-47. 55,85% NaF; 44,15% KI.
12-48. 4,12 г NaBr; 4,98 г KI.
12-49. 97,5%.
12-50. 90,3% КCl; 36,5% НCl.
12-51. 2,02 г KNO3; 3,32 г KI; 1,49 г KCl.
12-52. 3,4 г NaNO3; 2,34 г NaCl; 3 г NaI.
12-53. HCl; 17 г AgNO3; 12,25 г KClO3; 29,4 г K2Cr2O7.
12-54. HCl; 6,8 г AgNO3; 10,6 г Na2CO3; 6,32 г KMnO4; 9,8 г K2Cr2O7.
12-55. 14,7 г K2Cr2O7; 40,95 г NaCl.
12-56. 71,52 г KCl; 18,96 г KMnO4.
12-57. 22% НCl.
12-58. 7,3% НCl.
12-59. 11 г (5,85 г NaCl ва 5,15 г NaBr).
12-60. 160 г Са; 144 г Н2О; 348 г MnO2; 936 г NaCl; 1400 мл маҳлули 70%-и H2SO4.
12-61. 56 г СаО; 18 г Н2О; 63,2 г КMnO4; 238,4 г КCl; 392 г маҳлули 80%-и H2SO4.
12-62. 190,5 кг.
12-63. 14,9 г.
12-64. 55,4 г.
12-65. 49 г KClО3; 12,6 г MgCO3.
12-66. 87,5% KClО3; 12,5% KCl.
12-67. 49 г KClО3; 14,9 г KCl.
12-68. 44,7 г KCl; 83,1 г KClО3.
12-69. 133,3 мл.
12-70. 85%.
12-71. 71,94% PbO2; 28,06% MnO2.
12-72. 12,25 г NaClO4; 13,85 г KClO4.
12-73. 44% H2; 56% HCl.
12-74. А –О2, Б –K2O2, В –K2CO3, Г –KCl, Ғ –I2, Д –KI, Е- AgI.
12-75. А –K2MnО4, Б –KCl, В –HCl, Г –MnO2, Ғ –Cl2, Д –KClO3.
12-76. Br2.
12-77. Cl2; Mg.
Б о б и 13
13-1. O, S, Se, Te, Po.
13-2. Ро.
13-3. 8О - 1s22s22p4;
2 2
6 2
4
16S -1s 2s 2p 3s 3p ;
2 2
6 2
6 10 2
4
34Se - 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p ;
2 2
6 2
6
10 2
6
10 2
4
52Te - 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 5s 5p ;
2 2
6 2
6
10 2
6
10 14 2
6
10 2
4
84Po -1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f 5s 5p 5d 6s 6p .
-2
2 2
6 2 6
13-4. 16S -1s 2s 2p 3s 3p ;
+4
2 2
6 2
16S -1s 2s 2p 3s ;
16S
+6
-1s22s22p6.
13-5. 16S2-
) ) )
284
216Sе
) ) ) )
2 8 18 4
13-6. SO2, SO3; SeO2, SeO3; TeO2, TeO3;
H2SO3, H2SO4; H2SeO3, H2SeO4; H2TeO3, H2TeO4.
13-7. H2O - 88,89% О; H2S - 94,12% S; H2Se - 97,53% Sе; H2Tе - 98,46% Te.
t

13-8. а) 2KMnO4 
K2MnO4+MnO2+O2↑;
MnO 2
б) 2KClO3 
 2KCl+3O2 ↑;
t
 4K2CrO4+2Cr2O3+3O2↑;
в) 4K2Cr2O7 
t
 2NaNO2+O2↑;
г) 2NaNO3 
t

д) 2KNO3 
2KNO2+O2↑.
t

13-9. а) 2HgO 
2Hg+O2↑;
t
 4Ag+O2↑;
б) 2Ag2O 
t

в) 2Pb3O4 
6PbO+O2↑;
MnO 2
г) 2H2O2 
 2H2O+O2↑;
t
 2BaO+O2↑.
д) 2BaO2 
13-10. ҳаво.
13-11. 2H2S+O2 = 2S + 2H2O;
SO2+C = CO2 + S;
2H2S+SO2 = 3S↓ + 2H2O.
13-12. SeO2+2H2O+2SO2 = Se↓+2H2SO4;
TeO2+2H2O+2SO2 = Te↓+2H2SO4.
t

13-13. 1) S+Fe 
FeS;
2) FeS+2HCl = FeCl2+H2S↑;
t

3) 4FeS+7O2 
2Fe2O3+4SO2 ↑;
4) 2H2S+3O2 = 2H2O+2SO2↑.
13-14. 1) S+O2 = SO2;
2) S + H2 = H2S;
t

3) S+Zn 
ZnS;
t

4) 2ZnS+3O2 
2ZnO + 2SO2↑.
13-15. 1). S + 2HNO3 = H2SO4 + 2NO;
2). 5H2SO4(конс.) + 4Mn = 4MnSO4 + H2S↑ + 4H2O;
3). 2H2S + 3O2 = 2H2O + 2SO2↑;
t

4). SO2 + 2H2S 
3S↓ + 2H2O;
5). 2H2SO4(конс.) + Cu = CuSO4 + SO2↑ + 2H2O.
t

6). 2H2S+О2 = 2S↓ + 2H2O; ё 2H2S + SO2 
3S↓ + 2H2O.
13-16. 710 г.
13-17. 102,4 г.
13-18. 224 мл маҳлули 70%-и H2SO4.
13-19. 72 г.
13-20. 11,2 л.
13-21. 158 г.
13-22. 13,44 л.
13-23. 16,8 л.
13-24. 12,25 г KClO3 ; 29,8% KCl.
13-25. 49% KClO3 ; 51% KCl.
13-26. 46,5% NaClO3; 53,5% KClO3.
13-27. 3,16 г KMnO4; 2,45 г KClO3.
13-28. 27,42% NaClO2; 37,12% NaClO4 ; 35,45% NaCl.
13-29. 5 мол.
13-30. 15,8 г KMnO4; 170 г маҳлули 5%-и Н2О2.
13-31. 5,6 л О2.
13-32. 72% О2; 28% О3.
13-33. 40%О3; 11,2 л О2.
13-34. 14 л ҳаво.
13-35. KClO3.
13-36. NaClO2.
13-37. 3,4 г.
13-38. 6,8 г.
13-39. 68 г.
13-40. 12%.
13-41. 256 г.
13-42. 980 кг.
13-43. 840 кг.
13-44. 2156 кг.
13-45. 196 л.
13-46. 90%.
13-47. 25%.
13-48. 480 кг.
13-49. 48%.
13-50. 40%.
13-51. 9240 л ё 9,24 м3.
13-52. 55%.
13-53. 81,48%.
13-54. 15%.
13-55. 150 г.
13-56. 870 мл.
13-57. 84,5%.
13-58. 96%.
13-59. 30 г.
13-60. 100 г.
13-61. 160 г.
13-62. 32 г.
13-63. 10 г.
13-64. 100 г.
13-65. 3,1 т.
13-66. 1750 кг ё 1,75 т.
13-67. 6,07 т.
13-68. 675 л об; 10,675 т.
13-69. 327 мл.
13-70. 36,25 л.
13-71. 80%.
13-72. 95%.
13-73. 99%.
13-74. 93%.
13-75. 100 г маҳлули 33%.
13-76. 50 г H2SO4 ва 150 г об.
13-77. 27,5 мл маҳлули 90%-и H2SO4 ва 100 мл об.
13-78. 23,9 мл маҳлули 96%-и H2SO4 ва 483,5 мл об.
13-79. 4,375 мл маҳлули 70%-и H2SO4.
13-80. 17,5 мл.
13-81. 1). 2H2S + SO2 = 3S↓ + 2H2O
2). FeS + H2SO4(сероб) = FeSO4 + H2S↑
3). Na2S + Fe(NO3)2 = FeS↓ + 2NaNO3
t

4). S+ 2Na 
Na2S
5). Na2S2O3+H2SO4 = Na2SO4 + SO2↑ + S + H2O
t

6). 2Fe2(SO4)3 
2Fe2O3 + 6SO2↑ + 3O2↑
7). Fe2(SO4)3 + 6NaOH = 2Fe(OH)3↓ + 3Na2SO4
8). Na2S2O3 + 4Cl2 + 5H2O = Na2SO4 + 8HCl + H2SO4
t

9). S+ Na2SO3 
Na2S2O3
10). 2H2S + 3O2 = 2H2O + 2SO2↑
11). 2FeS + 10H2SO4(конс.) = Fe2(SO4)3+9SO2↑+10H2O
12). Na2S+H2SO4(сероб) = Na2SO4 + H2S↑
13-82. 2S+4O2 + O2 = 2S+6O3
S0 + O2 = S+4O2
H2S-2 + Br2 = S0↓+ 2HBr
S+6O3 + 2Mg = 2MgO + S+4O2
S+4O2 + 2H2S= 3S0↓ + 2H2O
S0 + Mg = MgS-2
13-83. 1). Ж→Е; Д→Е
Cu + 2H2SO4(конс.) = CuSO4 + SO2↑ + 2H2O
2). Е→A
CuSO4
CuO + SO3
3). А→Ж; А→Б
CuO+ H2 = Cu + H2O
4). Б→В
2H2O электролиз
 2H2↑ + O2↑
5). В→Г
O2 + 2SO2
2SO3
6). Г→Д (кислота)
SO3+ H2O = H2SO4
13-84. FeS.
13-85. ZnS.
13-86. CuS.
13-87. PbS.
13-88. 8 г.
13-89. 56 л.
13-90. 160 л.
13-91. 28 л Н2S ва 30,8 л О2.
13-92. 75 г.
13-93. 27 г Al ва 48 г S.
13-94. Fe2S3, Al2S3, Cr2S3.
13-95. Li2S, Na2S, K2S, SrS.
13-96. MgS, FeS, ZnS, MnS, CaS.
13-97. NiS, CuS, HgS, PbS, Ag2S.
13-98. 15 г Al2S3; 17,6 FeS.
13-99. 40 г Cr2S3; 48 г CuS.
13-100. 40% Al2S3; 60% Cr2S3.
13-101. 22% FeS; 48% CuS; 30% Al2S3.
13-102. 9,7 г ZnS; 8,8 г FeS; 7,5 г Al2S3.
13-103. 7,8 г Na2S; 19,4 г ZnS; 22 г FeS.
13-104. 20 г Cr2S3; 11 г K2S; 8,7 г MnS; 23,3 г HgS.
13-105. Fe, Cr, Al.
13-106. С-карбон.
13-107. 11,2 л SО2; 40% Н2SО4; 32,65% СuSO4.
13-108. 13 г Zn; 32 г Cu.
13-109. 80% Сu; 20% Fe.
13-110. 40% Сu; 60% Fe.
13-111. 32% Сu; 14% Fe; 54% Al.
13-112. 36,8% Cu; 21,6% Ag; 41,6% Cr.
13-113. 32% Cu; 11,2% Fe; 20,8% Cr; 36% Al.
13-114. 36,25% Cu; 30% Mg; 33,75% Al.
13-115. 60% С; 40% S.
13-116. 85,7% С; 38,1% S.
13-117. 16% С; 42,67% S; 41,33% Р.
13-118. 3,9% Na2S; 5,5% К2S.
13-119. 3,68% Li2S; 3,12% Na2S.
13-120. 3,12% Na2S; 6,76% BaS; 2,72% (NH4)2S.
13-121. 48,5% ZnS; 25% CaCO3; 26,5% NaCl.
13-122. 39% Na2S; 8% Na2SO4; 53% Na2CO3.
13-123. 44% FeS; 56% K2SO4.
13-124. 30,73% Na2SO3; 69,27% Na2SO4.
13-125. 11% K2S; 3,9% Na2S; 7,1 % Na2SO4.
13-126. 39% Na2S; 29,3 % Na2SO4; 31,7% NaCl.
13-127. 18,33% K2S; 52,66% K2SO3; 29% K2SO4.
13-128. 2,6% Na2S; 4,2% Na2SO3; 7,1% Na2SO4.
13-129. 4,12% NaBr; 6% NaI; 5,68% Na2SO4.
13-130. 35,5% Na2SO4; 51,25% NН4NО3; 13,25% Na2CO3.
13-131. SO3 ва Н2S.
13-132. Н2Sе ва SеO3.
13-133. Н2Те ва ТеO3.
13-134. Н2SO3.
13-135. Н2SO4.
13-136. Н2SO4; Н2SеO4; Н2ТеO4.
13-137. SO3; Н2SO4.
13-138. SO3; Н2SO4.
13-139. K ва S.
13-140. Na2S2O3 ва Na2SO4.
13-141. А - KCl, Б - Cl2, В - HCl, Г - O2, Ғ - Li2O, Д - LiOH, Е - LiCl.
13-142. А - MnO2, Б - Cl2, В -HCl, Г - O2, Ғ - H2O, Д - KOH, Е - KCl, Ё - KClO3.
13-143. А - Na2SO3, Б - SО2, В - H2O, Г - H2S, Ғ - Na2S, Д - FeS, Е - Fe2(SО4)3.
13-144. Х1 - Fe2O3, Х2 - Fe, X3 - FeS, X4 - SO2, X5 - SO3, X6 - H2SO4, X7 - H2S.
13-145. Х1 - Na2SO3, Х2 - Na2SO4, X3 - BaSO4, X4 - BaS, X5 - SO2, X6 - S, X7 - K2S, X8 -ZnS.
13-146. А - ВaSO4, Б - ВаS, В - H2S, Г - PbS, Ғ - H2O2, Д - H2SO4, Е - CuSО4, Ё - CuS.
13-147. А - H2SO4, Б - H2, В - HCl;
13-148. А - Fe, Б - FeS, В - H2S.
13-149. H2SO4; 70% Fe ва 30% Mg.
13-150. H2SO4; 54% Mg, 32,5% Zn, 13,5% Al.
Б о б и 14
14-1. N, P, As, Sb, Bi.
14-2. N, P, As.
14-3. 7N - 1s22s22p3;
2 2
6 2
3
15P -1s 2s 2p 3s 3p ;
2 2
6 2
6
10 2 3
33As - 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p ;
2 2
6 2
6
10 2
6
10 2
3
51Sb - 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 5s 5p ;
2 2
6 2
6
10 2 6
10 14 2
6
10 2
3
83Bi -1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f 5s 5p 5d 6s 6p .
14-4. 15P-3 -1s22s22p63s23p6; 15P-3
) ) )
288
+3
2 2
6 2
-3
) ) )
15P -1s 2s 2p 3s ;
15P
2 82
+5
2 2
6
-3
) )
15P -1s 2s 2p .
15P
28
14-5. N+12O, N+2O, N+32O3, N+4O2, N+52O5.
14-6. Р+32О3, Р+52О5.
14-7. N-O-N; N=O; O=N-O-N=O; O=N=O;
14-8. O=P-O-P=O;
14-9. N2O3, NO2, N2O5.
14-10. N2O, NO.
14-11. NO2; 2NaOH + 2NO2 = NaNO2 + NaNO3 + H2O
2KOH + 2NO2 = KNO2 + KNO3 + H2O
14-12. HNO2 ва HNO3. Н-О-N=О;
14-13. H3PO3, HPO3, H3PO4, H4P2O7.
,
,
,
14-14. NH3 - 82,35%N; PH3 - 91,2%P; AsH3 - 96,15%As;
SbH3 - 97,6%Sb; BiH3 - 98,6%Bi.
14-15. (NH4)2Cr2O7 = N2↑ + Cr2O3 + 4H2O
NH4NO2 = N2↑ + 2H2O
t

14-16. Ca3(PO4)2 + 3SiO2 + 5C 
3CaSiO3 + 2P + 5CO.
14-17. 2NH4Cl + Ca(OH)2 = CaCl2 + 2NH3↑ + 2H2O
NH3 + HNO2 = NH4NO2
t

NH4NO2 
N2↑ + 2H2O
N2 + O2 = 2NO
NO + O2 = 2NO2
4NO2 + 2H2O + O2 = 4HNO3
3Ag + 4HNO3(сероб) = 3AgNO3 + NO↑ + 2H2O
t

2AgNO3(сахт) 
2Ag + 2NO2↑ + O2↑
14-18. 22,4 л.
14-19. 36,7 л.
14-20. 1)
2) 4NH3 + 5O2 = 4NO + 6H2O
3) N2 + O2 = 2NO
4) NH3 + HNO3 = NH4NO3
14-21. 1). NH3 + H2O = NH4OH
2). 2NH4OH + H2SO4 = (NH4)2SO4 + 2H2O
3). 2NH3 + H2SO4 = (NH4)2SO4
t

4). a). 2NH3+ 3CuO 
N2↑ + 3Cu + 3H2O
б). 4NH3+3O2 = N2↑ + 6H2O
в). 2NH3 + 3Br2 = N2↑ + 6HBr
t

14-22. 1). NH4NO2 
N2 + 2H2O
Рt, t, P
2). N2 + 3H2 
 2NH3
3). NH3 + HCl = NH4Cl
4). NH3+ HNO2 = NH4NO2
14-23. 1). HNO3 + Cu(OH)2 = Cu(NO3)2 + 2H2O
t

2). 2Cu(NO3)2 
2CuO + 4NO2↑ + O2↑
3). 2NO + O2 = 2NO2
4). 8HNO3(сероб) + 3Pb = 3Pb(NO3)2 + 2NO↑ + 4H2O
5). 4NO2 + 2H2O + O2 = 4HNO3
6). 4HNO3(конс.) + Cu = Cu(NO3)2 + 2NO2↑ + 2H2O
P
14-24. 1). N2 + 3H2 Рt,
t,

 2NH3
Рt
2). 4NH3 + 5O2  4NO + 6H2O
3). 2NO + O2 = 2NO2
4). 4NO2 + 2H2O + O2 = 4HNO3
5). HNO3 + NH3 = NH4NO3
6). NH3 + H2O = NH4OH
7). NH4OH + H3PO4 = NH4H2PO4+ H2O
8). 2NH3 + H3PO4 = (NH4)2HPO4
t

14-25. 1). N2 + 6Na 
2Na3N
2). Na3N + 3H2O = 3NaOH + NH3↑
3). NH3 + HCl = NH4Cl
t

4). NH4Cl 
NH3↑ + HCl↑
5). 4NH3 + 3O2 = N2↑ + 6H2O
14-26. А-NH3; Б-NО2; В-KNO3.
14-27. А-Са3N2; Б- NH4NО2; В-NН3.
14-28. 2NO + O2 = 2N+4O2
N2 + O2 = 2N+2O
4NH3 + 3O2 = 2N20↑ + 6H2O
NO + NO2 = N2+3O3
t

14-29. 1). N20 + 6Na 
2Na3N-3
2). Na3N + 3H2O = 3NaOH + N-3H3↑
Рt
3). 4NH3 + 5O2 
4N+2O + 6H2O
4). 2NO + O2 = 2N+4O2
5). 4NO2 + 2H2O + O2 = 4HN+5O3
6). 4HNO3(конс.) + Cu = Cu(NO3)2 + 2N+4O2↑ + 2H2O
t

14-30. 1). a). N-3H4NO2 
N20↑ + 2H2O
-3
б). 4N H3 + 3O2 = 2N20↑ + 6H2O
2). N2 + O2 = 2N+2O
3). 2NO + O2 = 2N+4O2
4).4Zn+10HNO3(ниҳоят сероб)=4Zn (NO3)2+N-3H4NO3+3H2O
5).5Ca + 12HNO3(сероб)= 5Ca(NO3)2 + N20↑ + 6H2O
6). 3Cu + 8HNO3(сероб) = 3Cu(NO3)2 + 2N+2O↑ + 4H2O
7). Ag + 2HNO3(конс.) = AgNO3 + N+4O2↑ + H2O
14-31. А-N2; Б-NН3; В-NO; Г-NO2; Д- NаNO3; Е- NаNO2.
14-32. А-N2О3; Б-НNО2; В- NН4NO2; Г-N2; Д-NO.
14-33. 1). 2NO2 + 2NH4OH = NH4NO2+NH4NO3+H2O
2). NH4NO2 + HCl = NH4Cl + 2HNO2
3). HNO2 + Cl2 + H2O = HNO3 + 2HCl
маҳлули хлороб
4). 4NO2+ 2H2O + O2 = 4HNO3
5). 4NH3 + 3O2 = 2N2↑ + 6H2O
С
6). 2N2O 500


 2N2↑ + O2↑
0
С
7). NH4NO3 250


 N2O↑ + 2H2O
8). NH4NO3 + NaOH = NH3↑ + H2O + NaNO3
0
хунуккуни
9). 4NH3 + 7O2 Pt,
1200
С,

 2N2↑+NO2 ↑+6H2O
t
 N2↑ + 2H2O
10). NH4NO2 
t

11). HNO2 + NH3 + O2 
N2O↑ + H2O
12). HNO3 + NH3 = NH4NO3
14-34. 700 г.
14-35. 9,8 кг.
14-36. 1). 4P + 5O2 = 2P2O5
2). P2O5 + 3Ca(OH)2 = Ca3(PO4)2 + 3H2O
0
С
3). Ca3(PO4)2+3SiO2+5C 1200


 3CaSiO3+2P+5CO
t
 Ca3P2
4). 2P + 3Ca 
5). Ca3P2 + 6HOH = 3Ca(OH)2 + 2PH3↑
6). 2PH3 + 4O2 = P2O5 + 3H2O
14-37. А - Р2О5; Б - Р; В - РН3.
14-38. 1). Ca3P2 + 6HOH = 3Ca(OH)2 + 2PH3↑
2). PH3 + 2O2 = H3PO4
3). H3PO4 + NaOH = NaH2PO4 + H2O
4). NaH2PO4 + NaOH(барзиёд) = Na3PO4 + 2H2O
5). 2Na3PO4 + 3CaCl2 = Ca3(PO4)2↓ + 6NaCl
0
С
6). Ca3(PO4)2+3SiO2+5C 1200


 3CaSiO3+2P+5CO
7). 4P + 5O2 = 2P2O5
0
8). P2O5 + 2HNO3 = 2HPO3 + N2O5
t

9). 2N2O5 
4NO2↑+ O2↑
10). 4NO2+ 2H2O + O2 = 4HNO3
11). HNO3 + NaOH = NaNO3 + H2O
t
12). 2NaNO3 
2NaNO2 + O2↑

14-39. 1). K3PO4 + 3CaCl2 = Ca3(PO4)2↓ + 6KCl
2). 2K3PO4 + 3MgSO4 = Mg3(PO4)2↓ + 3K2SO4
3). Mg3(PO4)2+ 3H2SO4 = 3MgSO4 + 2H3PO4
4). 2H3PO4 + 3Ca(OH)2 = Ca3(PO4)2↓ + 6H2O
5). 4P + 5O2 = 2P2O5
t

6). P2O5 + 5C + 3Mg 
Mg3P2+ 5CO
7). Mg3P2 + 6HCl = 3MgCl2 + 2PH3↑
8). P4 + 3KOH + 3H2O = 3KH2PO2 + PH3↑
фосфори ишқори
сафед
гарм
гипофосфити фосфин
калий
С
9). Ca3(PO4)2 +3SiO2+5C 1200


 3CaSiO3+2P+5CO
10). P2O5 + 6KOH = 2K3PO4 + 3H2O
11). Mg3P2 + 2H3PO4 = Mg3(PO4)2+ 2PH3↑
12). PH3 + 2O2 = H3PO4
14-40. Х - Са3(PO4)2; Y - P2O5.
14-41. А - Р; Б - Р2О3; В - Р2O5; Г-Н3РО4; Д-СаНРО4.
14-42. А - Р; Б - Са3Р2; В - РН3; Г-Н3РО4; Д-Са(Н2РО4)2.
14-43. NO2.
14-44. Р2О5.
14-45. 5,6 л.
14-46. 11,2 л.
14-47. 12,6 г.
14-48. 12,5 г.
14-49. 70% K2Cr2O7; 30% (NH4)2Cr2O7.
14-50. 63 г.
14-51. 155 кг.
14-52. 9,3 г.
14-53. 6,2 кг.
14-54. 25 кг.
14-55. 50 кг.
14-56. Na3N.
14-57. Са3N2.
14-58. K3Р.
14-59. Sr3P2.
14-60. Sr3N2.
14-61. Ba3P2.
14-62. 4,48 л.
14-63. 896 мл.
14-64. 27,2% Na3N; 72,8% Са3N2.
14-65. 46,4% AlP; 53,6% Mg3P2.
14-66. 50% K3P; 50% Ca3N2; 8,4% KOH; 11,1% Ca(OH)2.
14-67. 58,57% AlN; 41,43% AlP; 5,3% HCl; 17,63% AlCl3.
14-68. 72,8% Ca3P2; 8,4% CaH2; 3,6% CaS; 15,2% CuS; 5,55% HCl; 26,17% CaCl2.
14-69. 50% Na3P; 20% KH; 22% FeS; 8% HgS;
5,25% H2SO4; 11,57% Na2SO4; 4,72% K2SO4; 4,13% FeSO4.
14-70. 31%.
14-71. 50% Na3Р; 50% KН; 89,9 мл.
14-72. 2,24 л N2.
14-73. 35,5 г.
14-74. N2О5 ва NН3.
14-75. РН3 ва Р2О5.
14-76. SbH3 ва Sb2O5.
0
14-77. НNО2.
14-78. НNО3.
14-79. НРО3 ва Н3РО4.
14-80. Н3РО3-кислотаи фосфит.
14-81. H3AsO4 ; H3SbO4; H3BiO4.
14-82. N2O3 ва HNO2.
14-83. Р2О5 ва Н3РО4.
14-84. Х - Н; У - Р.
14-85. HAsO3; H3AsO4.
14-86. HSbO3; H4Sb2O7.
14-87. КSbO2; К3SbO4.
14-88. а). N2 + O2 = 2NO
й). (NH4)2CO3 = 2NH3↑ + CO2↑ +H2O
б). 4P + 5O2 = 2P2O5
к). (NH4)2Cr2O7 = N2↑ + Cr2O3 + 4H2O
в). N2 + 3Ca = Ca3N2
қ). 2NH4Cl + Ca(OH)2 = CaCl2 + 2NH3↑ + 2H2O
г). 2P + 3Mg = Mg3P2
л). 2NH4Br + Ba(OH)2 = BaBr2 + 2NH3↑ + 2H2O
ғ). N2 + 3H2 = 2NH3
м). NH4NO3 + NaOH = NaNO3 + NH3↑ + H2O
д).4NH3 + 3O2 = 2N2↑ + 6H2O
н). NH4Cl + KOH = KCl + NH3↑ + H2O
t
Рt

е). 4NH3 + 5O2  4NO + 6H2O
о). NH4Cl 
NH3↑ + HCl↑
ё). 2NH3 + H2SO4 = (NH4)2SO4
п). (NH4)2CO3 + 2HCl = 2NH4Cl + CO2↑ + H2O
ж). NH3 + HNO3 = NH4NO3
р). FeCl3 + 3NH4OH = Fe(OH)3↓ + 3NH4Cl
з). 3NH3 + H3PO4 = (NH4)3PO4
с). Al2(SO4)3 + 6NH4OH = 2Al(OH)3↓ + 3(NH4)2SO4
и). 2NH3 + H2O + SO2 = (NH4)2SO3
т). AgNO3 + NH4Cl = AgCl↓ + NH4NO3
t
t
 N2↑ + 2H2O

ӣ). NH4NO2 
у). NH4NO3 
N2O↑ + 2H2O
14-89. 2 л N2; 10 л NO.
14-90. 2 л О2.
14-91. 5 л О2; 10 л N2.
14-92. 3,75 л О2; 7,5 л N2.
14-93. 2,5 л О2; 10 л NО.
14-94. 24,5 г.
14-95. 13,2 г (NH4)2НРO4.
14-96. 48 г (NH4)2СO3.
14-97. 1 мол NH4НСO3; 0,7 мол (NH4)2СO3.
14-98. 63,25 г NH4Н2PO4; 46,2 г (NH4)2НРO4.
14-99. 13,5% NH4Н2PO4; 15,5% (NH4)2НРO4.
14-100. 21% NH4Cl.
14-101. 12,84%.
14-102. 12% NH4Br; 1,98% HBr.
14-103. 18,56% NH4НSO3; 8,46% (NH4)2SO3.
14-104. 13,69% NH4НСO3; 12,48% (NH4)2СO3.
14-105. 48% NH4NO3; 3% HNO3.
14-106. 315 г.
14-107. 126 г.
14-108. 75,6 кг.
14-109. 23,6 л.
14-110. 810 г.
14-111. 45 мл.
14-112. 30 г.
14-113. 224 л.
14-114. 1,12 м3 NH3 ва 1,4 м3 O2.
14-115. 168 л NH3 ва 1000 л ё 1 м3 ҳаво.
14-116. 384,16 м3 NH3 ва2401 м3 ҳаво.
14-117. 314,5 кг NH3; 2590 м3 ҳаво.
14-118. 60%.
14-119. 75%.
14-120. 3,57 т.
14-121. 87,5%.
14-122. 80 г H3РO4 чӣ
14-123. 1176 г НNО3; 924 мл об.
14-124. 30%.
14-125. 17,1%.
14-126. 40%.
14-127. 41%.
14-128. 1200 г ё 1,2 кг (1,2 л).
14-129. 435 мл.
14-130. 24,5 г.
14-131. 4,9 г.
14-132. 0,18М; 0,18 н.
14-133. 38%.
14-134. 76 мл ва 182,4 мл об.
14-135. 30 мл.
14-136. 100 г маҳлули 25% ва 200 г маҳлули 10%.
t

14-137. Fe, Cr, Al: a). Fe + 6HNO3 
Fe(NO3)3 + 3NO2↑ + 3H2O
t
 Cr(NO3)3 + 3NO2↑ + 3H2O
a). Cr + 6HNO3 
t

a). Al + 6HNO3 
Al(NO3)3 + 3NO2↑ + 3H2O.
14-138. а). 8Na + 10HNO3(конс.) = 8NaNO3 + N2О↑ + 5Н2О
б). 4Са + 10HNO3(конс.) = 4Са(NO3)2 + N2О↑ + 5Н2О
в). Mg + 4HNO3(конс.) = Mg(NO3)2 + 2NО2↑ + 2Н2О
г). Zn + 4HNO3(конс.) = Zn(NO3)2 + 2NО2↑ + 2Н2О
д). Pb + 4HNO3(конс.) = Pb(NO3)2 + 2NО2↑ + 2Н2О
е). Сu + 4HNO3(конс.) = Сu(NO3)2 + 2NО2↑ + 2Н2О
ё). Ag + 2HNO3(конс.) = AgNO3 + NО2↑ + Н2О
ж). Hg + 4HNO3(конс.) = Hg(NO3)2 + 2NО2↑ + 2Н2О
з). Mn + 4HNO3(конс.) = Mn(NO3)2 + 2NО2↑ + 2Н2О
и). Sn + 4HNO3(конс.) = Н2SnO3 + 4NО2↑ + Н2О
ӣ). С + 4HNO3(конс.) = СО2↑ + 4NО2↑ + 2Н2О
й). S + 6HNO3(конс.) = Н2SО4 + 6NO2↑ + 2Н2О
к). Р + 5HNO3(конс.) = Н3РО4 + 5NO2↑ + Н2О
қ). 3Р + 5HNO3(сероб) + 2Н2О = 3Н3РО4 + 5NO↑
л). 4Mg + 10HNO3(ниҳоят сероб) = 4Mg(NO3)2 + NН4NO3 + 3H2O.
м). 3Сu + 8HNO3(сероб) = 3Сu(NO3)2 + 2NО↑ + 4Н2О
н). 3Ag + 4HNO3(сероб) = 3AgNO3 + NО↑ + 2Н2О
о).3Hg + 8HNO3(сероб) = 3Hg(NO3)2 + 2NО↑ + 2Н2О
п). 3Pb + 8HNO3(сероб) = 3Pb(NO3)2 + 2NО↑ + 2Н2О
р). 4Zn + 10HNO3(ниҳоят сероб) = 4Zn(NO3)2 + NН4NO3 + 3H2O.
14-139. 48 г.
14-140. 9,6 г.
14-141. 35,19 г.
14-142. 17,6 мл.
14-143. 15,36% Сu(NO3)2; 15,2% НNO3.
14-144. 26% Сu(NO3)2; 7,24% НNO3.
14-145. 2,4 г; 29 мл.
14-146. 92,2 т.
14-147. 14,35 мол/л.
14-148. 3,6 г.
14-149. 6,5 г; 29 мл.
14-150. 14 г Fe; 135 г.
14-151. 64%.
14-152. 7,2 г; 55,55% CuO; 44,44% Cu.
14-153. 40% Cd; 60% CdO.
14-154. 60% Cu.
14-155. 44,6 г PbO.
14-156. 20% Сu; 80% Fe.
14-157. 40% Cu; 60% Al.
14-158. 64% Cu; 36% Au.
14-159. 60% Cu; 40% Fe.
14-160. 82,58% Cu; 17,42% Al.
14-161. 45% Cu; 28% Fe; 27% Al.
14-162. 18% Cu; 26% Cr; 56% Fe.
14-163. 50% Cu; 24% Mg; 26% Zn.
14-164. 45% Cu; 28% Fe; 27% Al.
14-165. 32% Cu; 27% Ag; 27% Al; 14% Fe.
14-166. 12 г Ca; 2,8 г N2.
14-167. 3,6 г Mg; 1,4 г N2.
14-168. 120 г маҳлули 63% НNO3; 3,6 г Al; 6,4 г S.
14-169. 36% С ва 64% S; 252 г маҳлули 63%-и НNO3.
14-170. 245 г маҳлули 72%-и НNO3; 69% С ва 31% Р.
14-171. 45% С; 24% S; 31% Р; 315 мл маҳлули 70% НNO3.
14-172. 75 мл.
14-173. 43 мл.
14-174. 49,5 мл.
14-175. 22,5 мл маҳлули 20%-и НNO3; 96% Cu.
14-176. 40% NO2; 60% N2.
14-177. 44,8% NO2; 55,2% N2.
14-178. 44,8% NO2; 55,2% Н2.
14-179. 2,24 л.
14-180. 5,05 г.
14-181. NaNO3; 44,8 л.
14-182. KNO3; 101 г.
14-183. 22,4 л.
t
t


14-184. а). 2NaNO3 
2NaNO2 + О2↑
б). 2KNO3 
KNO2 + О2↑
t
t
 2СаО+4NO2↑ + О2↑
 2ВаО+4NO2↑ + О2↑
в). 2Ca(NO3)2 
г). 2Ba(NO3)2 
t
t
 2MgО+4NO2↑ + О2↑

д). 2Mg(NO3)2 
е). 2Cu(NO3)2 
2CuО+4NO2↑ + О2↑
t
t
 2Al2О3+12NO2↑+3О2↑
 2SrО+4NO2↑ + О2↑
ё). 4Al(NO3)3 
ж). 2Sr(NO3)2 
t
t
 2Li2О +4NO2↑ + О2↑

з). 4LiNO3 
и). 4Fe(NO3)2 
2Fe2O3+8NO2↑ + О2↑
t
t
 2Ag + 2NO2↑ + О2↑
 2Fe2O3+12NO2↑ + 3О2↑
ӣ). 2AgNO3 
й). 4Fe(NO3)3 
t
t
 2Au + 6NO2↑ + 3О2↑

к). 2Au(NO3)3 
қ). Hg(NO3)2 
Hg + 2NO2↑ + О2↑
t
t
 5KNO2 + P2О5
 2KNO2 + CО2↑
л). 5KNO3 + 2P 
м). 2KNO3 + С 
н). 2NO2+2NaOH = NaNO2+NaNO3+H2О
о). 2NO2 + 2KOH = KNO2+KNO3+H2О
п). 4NO2 + 2Ca(OH)2 = Сa(NO2)2 + Сa(NO3)2 + 2H2О
р). 4NO2 + 2Ba(OH)2 = Вa(NO2)2 + Вa(NO3)2 + 2H2О
14-185. 52,88% NaNO3; 47,12% KNO3.
14-186. 49,87% Cu(NO3)2; 50,13% Zn(NO3)2.
14-187. 24,2 г Fe(NO3)3; 21,3 г Al(NO3)3.
14-188. 50% АgNO3; 50% NaNO3; 21 г маҳлул.
14-189. 1,7% АgNO3; 4,7% Cu(NO3)2.
14-190. 16 г CuSO4; 4,7 г Cu(NO3)2; 45 г маҳлул.
14-191. 42%-и НNO3.
14-192. 70%-и НNO3; 160 г маҳлули 35%-и КОН.
14-193. 43,75%-и НNO3; 125 мл маҳлули 25%-и NaOH.
14-194. 63%-и НNO3; 2 л.
14-195. 31,2% NaNO3; 68,8% Cu(NO3)2; 10%-и НNO3.
14-196. 25,44% KNO3; 74,56% Mg(NO3)2; 21%-и НNO3.
14-197. 6,19% KNO2; 7,36% KNO3; 10,5% KOН.
14-198. 5,34% NaNO2; 6,58% NaNO3; 10,5% NаOН.
14-199. 11,23% NaNO2; 13,83% NaNO3; 3,98% NаOН.
14-200. 36% Al; 64% Cu; 12,28% KNO2; 14,6% KNO3 ; 2,89% KOН.
14-201. Mg(NO3)2.
14-202. Fe(NO3)3.
14-203. Al(NO3)3.
14-204. Al(NO3)3.
14-205. 20,2 г KNO3; 14,8 г Mg(NO3)2.
14-206. Al(NO3)3.
14-207. 17 г NaNO3; 37,6 г Cu(NO3)2.
14-208. 77,5 кг Са3(РО4)2; 45 кг SiO2 ; 20 кг ангишт.
14-209. 74,4 г.
14-210. 80%.
14-211. 49 кг.
14-212. 56 кг.
14-213. 93%.
14-214. 60,68%.
14-215. 41,3%.
14-216. 57,5%.
14-217. 41.2%.
14-218. 50%.
14-219. ≈33%.
14-220. 50%.
14-221. 38,7%.
14-222. 351 кг.
14-223. 17,55 т.
14-224. 500 кг; 784 кг маҳлули 62,5%-и Н3РО4.
14-225. 775 кг; 284 л.
14-226. 708,4 кг; 245 л.
14-227. 370 кг Са(ОН)2 ва 490 кг Н3РО4.
14-228. 185 г Са(ОН)2 ва 245 г Н3РО4.
14-229. 2,04 т NH3; 11,2 т маҳлули 70%-и Н3РО4.
14-230. 20 т.
14-231. 15 т.
14-232. 70 кг.
14-233. 171,5 кг.
14-234. 990 кг.
14-235. 231 г.
14-236. 1,42 т.
14-237. 200 кг.
14-238. а). 2Р + 3Са = Са3Р2
б). 2Р + 3Mg = Mg3Р2
в). 4P + 3O2(норасоӣ) = 2P2О3
г). 4P + 5O2(барзиёд) = 2P2О5
ғ). Р2О3 + О2 = P2О5
д). Р2О3 + 3Н2О = 2Н3PО3
е). Р2О5 + Н2О = 2Н3PО4
ё). Р4 + 6Сl2 = 4РСl3
ж). P4 + 10Cl2 = 4РСl5
з). PCl3 + 3H2O = 3НСl + Н3РО3
и). PCl5 + 4H2O = 5НСl + Н3РО4
ӣ) 6P + 5KClO3 = 5KCl + 3P2O5
й). 6P + 5NaClO3 = 5NaCl + 3P2O5
к). 2P + 5H2SO4(конс.) = 2Н3PО4 + 5SO2↑ + 2Н2О
қ). P + 5HNO3(конс.) = Н3PО4 + 5NO2↑ + Н2О
л). 3P + 5HNO3 + 2H2O = 3Н3PО4 + 5NO↑
м). P2О5 + 6KОН = 2K3РО4 + 3Н2О
н). P2О5 + 6NaОН =2Na3РО4 + 3Н2О
о). Са3Р2 + 6НСl = 3СаСl2 + 2РН3↑
п). Mg3Р2 + 6Н2О = 3Mg(ОН)2 + 2РН3↑
р). 2АlР + 6НСl =2АlСl3 + 2РН3↑
с). Р2О5 + 2HNO3 = N2O5 + 2НРО3
т). Р2О5 + 5С(барзиёд) = 2Р + 5СО
у). 3Са(ОН)2(барзиёд) + 2Н3РО4 = Са3(РО4)2↓ + 6Н2О
ў). Са(ОН)2 + 2Н3РО4(барзиёд) = Са(Н2РО4)2 + 2Н2О
ф). Са(Н2РО4)2 + 2Са(ОН)2(барзиёд) = Са3(РО4)2↓ + 4Н2О
х). 3Са(Н2РО4)2 + 12NаОН(барзиёд) = Са3(РО4)2↓ + 4Na3PO4 + 12Н2О
ҳ). 3Са(Н2РО4)2 + 12KОН(барзиёд) = Са3(РО4)2↓ + 4K3PO4 + 12Н2О
14-239. А). 1). Р + 5О2 = 2Р2О5;
2). Р2О5 + 3Н2О = 2Н3РО4;
3). 2Н3РО4 + 3Са(ОН)2(барзиёд) = Са3(РО4)2↓ + 6Н2О;
4). Са3(РО4)2↓ + 3Н2SO4 = 3CaSO4 + 2H3PO4;
5). Н3РО4 + 3NаОН(барзиёд) = Nа3РО4 + 3Н2О;
6). Nа3РО4 + 3AgNO3 = Ag3PO4↓ + 3NaNO3.
Б). 1). Са3(РО4)2 + 3SiO2 + 5C = 3CaSiO3 + 2P + 5CO;
2). 4P + 3O2 = 2P2O3;
3). P2O3 + O2 = P2O5;
4). Р2О5 + 3Н2О = 2Н3РО4;
5). Н3РО4 + Ca(OH)2 = CaHPO4 + 2H2O;
6). 2CaHPO4 + Ca(OH)2 = Са3(РО4)2↓ + 2Н2О.
А – Р; Б – Р2О3: В – Р2О5; Г – Н3РО4; Д – СаНРО4.
В). 1). Р + 5О2 = 2Р2О5;
2). Р2О5 + 3Н2О = 2Н3РО4;
3). 2Н3РО4 + 3Са(ОН)2(барзиёд) = Са3(РО4)2↓ + 6Н2О;
4). Са3(РО4)2 + Н3РО4 = 3СаНРО4;
5). СаНРО4 + Н3РО4 = Са(Н2РО4)2;
6). 4Н3РО4 + Са3(РО4)2 = 3Са(Н2РО4)2;
ё ки ). 2Н3РО4(барзиёд) + Са(ОН)2 = Са(Н2РО4)2 + 2Н2О;
7). Са(Н2РО4)2 + Са(ОН)2 = 2СаНРО4 + 2Н2О;
8). 2СаНРО4 + Са(ОН)2 = Са3(РО4)2↓ + 2Н2О.
14-240. 0,5 мол.
14-241. 9,3 г Р4; 53,25 г Cl2.
14-242. 21,9% НСl; 16,4% Н3РО3.
14-243. 18,25% НСl; 9,8% Н3РО4.
14-244. 14,2 г.
14-245. 35%.
14-246. 20%.
14-247. 57,1%.
14-248. 41,6%.
14-249. 68%.
14-250. 48%.
14-251. 19,65%.
14-252. 240 г.
14-253. 200 г маҳлули 20%; 400 г маҳлули 25%.
14-254. 80 г.
14-255. 20 ҳиссаи массаи 70% ва 40 ҳиссаи массаи 10%.
14-256. 200 г маҳлули 70% ва 400 г маҳлули 25%.
14-257. 560 мл.
14-258. 399 мл.
14-259. 511,2 г.
14-260. 125,5 г.
14-261. а) 120; б) 142; в) 164.
14-262. а) 136 г/мол; б) 174 г/мол; 212 г/мол.
14-263. 120 г.
14-264. 174 г/мол.
14-265. 24 г NaH2PO4.
14-266. 28,4 г Na2HPO4.
14-267. 49,59 г K2HPO4.
14-268. 4,08 г KH2PO4; 7,83 г K2HPO4.
14-269. 11,36 г Na2HPO4; 13,12 г Na3PO4.
14-270. 4% NaH2PO4; 7,1% Na2HPO4.
14-271. 6,55% K2HPO4; 6,18% K3PO4.
14-272. а) 120 г; б) 80 г; в) 40 г.
14-273. 40% Mg; 60% Al.
14-274. 7,5% Cu; 60% Mg; 32,5% Zn.
14-275. 27,5 г P2O3; 7,1 г Р2О5.
14-276. 73,8% Н3РО3; 9,8% Н3РО4.
14-277. 14,6% KCl; 23,07% H3PO4.
14-278. 14,62% NaCl; 39,2% H3PO4.
14-279. 15,5 г P; 51,04 г KClO3.
14-280. 9,3 г Р; 30,625 г KClO3.
14-281. Х1 –Н2О, Х2 –N2, X3 –(NH4)2SO4, X4 –Mg3N2, X5 –NH3.
14-282. Х1 –N2, Х2 –Ca3N2, X3 –NH3, X4 –Cr2O3, X5 –Cr.
14-283. Х1 –NН3, Х2 –Cu, X3 –Cu(NO3)2, X4 –HCl, X5 –AlCl3,
X6 –Al(NO3)3, X7 –NO2, X8 –HNO3.
14-284. А –Са(ОН)2, Б –СаСО3, В –СаCl2, Г –РН3, Ғ –Р2О5, Д –Н3РО4, Е –Са3(РО4)2.
14-285. А –Са(ОН)2, Б – Са3(РО4)2, В –Р, Г –NН3, Ғ –NО, Д –NО2, Е –HNO3,
Ё –Н3РО4, Ж –Са(Н2РО4)2.
14-286. А –NaNO2, Б –NH4NO2, В –N2, Г –Mg3N2, Ғ –NH3, Д –O2, E –NO, Ё –NO2, Ж –НNO3, З –
N2O.
14-287. 16 г Fe2O3, 8 г CuO; 24 г омехтаи оксидҳо.
Б о б и 15
15-1. С, Si, Ge, Sn, Pb.
15-2. C, Si - ғайриметалл; Ge, Sn, Pb - металл.
15-3. 6С - 1s22s22p2;
2 2
6 2
2
14Si -1s 2s 2p 3s 3p ;
2 2
6 2
6
10 2
2
32Ge - 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p ;
2 2
6 2
6
10 2
6
10 2
2
50Sn - 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 5s 5p ;
2 2
6 2
6
10 2
6
10 14 2
6
10 2
2
82Pb -1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f 5s 5p 5d 6s 6p .
15-4. 6C-4 -1s22s22p6;
+2
6C
-1s22s2;
+4
6C
-1s2;
+2
6C
+4
6C
-4
6C
) )
28
) )
2 2
)
2
15-5. -4, +2, +4.
15-6. II, IV –валента.
15-7. СО, СО2; SiO, SiO2; GeO, GeO2; SnO, SnO2; PbO, PbO2.
15-8. C=O, O=C=O; Si=O, O=Si=O; Ge=O, O=Ge=O; Sn=O, O=Sn=O; Pb=O, O=Pb=O.
15-9. CO ва SiO – оксидҳои бетараф; СО2 ва SiO2 – оксидҳои кислотагӣ.
15-10. GeO, GeO2, SnO, SnO2, PbO, PbO2.
15-11. а). С + О2(норасоӣ) = СО
ӣ). 2CO2(барзиёд) + Ca(OH)2 = Са(НСО3)2
б). С + О2(барзиёд) = СО2
й). SiO2 + K2O = K2SiO3
в). СО + О2 = СО2
к). SiO2 + 2NaOH = Na2SiO3 + H2O
г). СО2 + С = СО
қ). GeO + 2NaOH = Na2GeO2 + H2O
ғ). Si + O2 = SiO2
л). GeO2 + 2KOH = K2GeO3 + H2O
д). СО2 + Na2O = Na2CO3
м). SnO + 2KOH = K2SnO2 + H2O
е). CO2 + CaO = CaCO3
н). SnO2 + 2NaOH = Na2SnO2 + H2O
ё). CO2 + 2KOH = K2CO3 + H2O
о). PbO + Ca(OH)2 = CaPbO2 + H2O
ж). CO2 + NaOH(барзиёд) = Na2CO3 + H2O п). PbO2 + Ba(OH)2 = BaPbO3 + H2O
з). CO2(барзиёд) + NaOH = NaHCO3
р). PbO + 2HNO3 = Pb(NO3)2 + H2O
и). CO2 + Ca(OH)2 = CaCO3 + H2O
с). SnO + H2SO4 = SnSO4 + H2O
t, кат.
15-12. а). С + 2Н2  СН4
е). Si + 2F2 = SiF4
б). С + 2Ғ2 = СҒ4
ё). Si + 2Cl2 = SiCl4
в). С + 2Сl2 = ССl4
ж). 3Si + 2N2 = Si3N4
г). C + 2S = CS2
з). Si + C = SiC
ғ). Са + 2С = CaC2
и). Mg + Si = Mg2Si
д). 4Al + 3C = Al4C3
ӣ). Ca + Si = Ca2Si
15-13. а). 2СuO + C = 2Cu + CO2↑
б). 2Fe2O3 + 3C = 4Fe + 3CO2↑
в). NiO + CO = Ni + CO2↑
г). CuO + CO = Cu + CO2↑
д). Fe2O3 + 3CO = 2Fe + 3CO2↑
15-14. а). СаО + 3С = CaC2 + CO↑
б). ВаО + 3С = BaC2 + CO↑
в). 2Al2О3 + 9С = Al4C3 + 6CO↑
г). SiO2 + 3C = SiC + 2CO↑
15-15. С + 2H2SO4 = CO2↑ + 2SO2↑ + 2H2O
С + 4HNO3 = CO2↑ + 4NO2↑ + 2H2O
15-16. Si + 2NaOH + H2O = Na2SiO3 + 2H2↑
Si + 2KOH + H2O = K2SiO3 + 2H2↑
15-17. SiO2 + 2C = Si + 2CO↑
SiO2 + 2Mg = Si + 2MgO
3SiO2 + 4Al = 3Si + 2Al2O3.
15-18. 2Mg + CO2 = 2MgO + 2C.
15-19. а). Na2СО3 + 2HNO3 = 2NaNO3 + CO2↑ + H2O
б). СаСО3 + 2НCl = CaCl2 + CO2↑ + H2O
в). 3K2СО3 + 2Н3РО4 = 2K3PO4 + 3CO2↑ + 3H2O
г). MgСО3 + H2SO4 = MgSO4 + CO2↑ + H2O
ғ). 2NaHCO3 + H2SO4 = Na2SO4 + 2CO2↑ + 2H2O
д). Са(НСО3)2 + 2HCl = CaCl2 + 2CO2↑ + 2H2O
е). Mg(HCO3)2 + 2HNO3 = Mg(NO3)2 + 2CO2↑ + 2H2O
ё). 3KHCO3 + H3PO4 = K3PO4 + 3CO2↑ + 3H2O
15-20. Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3↓ + H2O
Sr(OH)2 + CO2 = SrCO3↓ + H2O
Ba(OH)2 + CO2 = BaCO3↓ + H2O
15-21. а). СаСО3 + H2О + СО2 = Са(НСО3)2
ғ). ZnCO3 + H2О + СО2 = Zn(HCO3)2
б). MgСО3 + H2О + СО2 = Mg(HCO3)2
д). PbСО3 + H2О + СО2 = Pb(HCO3)2
в). SrСО3 + H2О + СО2 = Sr(HCO3)2
е). MnCO3 + H2О + СО2 = Mn(HCO3)2
г). BaСО3 + H2О + СО2 = Ba(HCO3)2
ё). CuCO3 + H2О + СО2 = Cu(HCO3)2
t
 Na2CO3 + CO2↑ + H2O
15-22. а). 2NaHСО3 
t
 K2CO3 + CO2↑ + H2O
б). 2KHСО3 
t

в). Mg(HСО3)2 
MgCO3↓ + CO2↑ + H2O
t
 CaCO3↓ + CO2↑ + H2O
г). Ca(HCО3)2 
t

ғ). Sr(HCO3)2 
SrCO3↓ + CO2↑ + H2O
t
 BaCO3↓ + CO2↑ + H2O
д). Ba(HСО3)2 
t

е). Zn(HСО3)2 
ZnCO3↓ + CO2↑ + H2O
t
 PbCO3↓ + CO2↑ + H2O
ё). Pb(HСО3)2 
15-23. а). NaНСО3 + NaOH = Na2CO3 + H2O
б). KHСО3 + KOH = K2CO3 + H2O
в). Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2 = 2CaCO3↓ + 2H2O
г). Ba(HCO3)2+ Ba(OH)2 = 2BaCO3↓ + 2H2O
ғ). Са(НСО3)2 + 2NaOH = CaCO3↓ + Na2CO3 + 2H2O
д). Sr(HCO3)2 + 2KOH = SrCO3↓ + K2CO3 + 2H2O
t
t


15-24. а). MgСО3 
MgO + CO2↑
е). FeСО3 
FeO + CO2↑
t
t
 CaO + CO2↑
 CoO + CO2↑
б). CaСО3 
ё). CoСО3 
t
t
 SrO + CO2↑

в). SrСО3 
ж). NiСО3 
NiO + CO2↑
t
t
 BaO + CO2↑
 MnO + CO2↑
г). BaCО3 
з). MnСО3 
t
t
 PbO + CO2↑

ғ). PbCO3 
и). CuСО3 
CuO + CO2↑
t
t
 ZnO + CO2↑
 Ag2O + CO2↑
д). ZnСО3 
ӣ). Ag2СО3 
15-25. а). NaOH + СО2(барзиёд) = NaHCO3
ғ). 2NaOH(барзиёд) + СО2 = Na2CO3 + H2O
б). KOH + СО2(барзиёд) = KHCO3
д). 2KOH(барзиёд) + СО2 = K2CO3 + H2O
в). Ca(OH)2 + СО2(барзиёд) = Ca(HCO3)2
е). Ca(OH)2(барзиёд) + СО2 = CaCO3↓ + H2O
г). Ba(OH)2 + СО2(барзиёд) = Ba(HCO3)2
ё). Ba(OH)2(барзиёд) + СО2 = BaCO3↓ + H2O
электролиз
15-26. 1). 2H2O  2H2↑ + O2↑
2). O2 + C = CO2
3). CO2 + Ca(OH)2 = CaCO3↓ + H2O
t

4). CaCO3 
CaO + CO2↑
5). CaCO3 + 2HNO3 = Ca(NO3)2 + H2O + CO2↑
6). O2 + 2CO = 2CO2
7). CO2 + C = 2CO
8). CaCO3 + H2O + CO2 = Ca(HCO3)2
9). CO2(миқдори барзиёд) + NaOH = NaHCO3
t

10). NaHCO3 
Na2CO3 + H2O + CO2↑
15-27. 1). 2C + O2(норасоӣ) = 2CO
2). 2CO + O2 = 2CO2
3). CO2(миқдори барзиёд) + KOH = KHCO3
4). CO2+ 2KOH(миқдори барзиёд) = K2CO3 + H2O
5). K2CO3 + 2HCl = 2KCl + H2O + CO2↑
t

6). KHCO3 
K2CO3 + H2O + CO2↑
7). K2CO3 + H2O + CO2(миқдори барзиёд) = 2KHCO3
15-28. 1). C + O2 = CO2
2). CO2 + Ca(OH)2 = CaCO3↓ + H2O
3). 2Ca + O2 = 2CaO
4). CaO + H2O = Ca(OH)2
5). Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3↓ + H2O
6). Ca + 2HOH = Ca(OH)2 + H2↑
t

15-29. 1). 3C + 4Al 
Al4C3
2). Al4C3 + 12HOH = 4Al(OH)3↓ + 3CH4↑
3). CH4 + 2O2 = CO2 + 2H2O
4). CO2(миқдори барзиёд) + NaOH = NaHCO3
t

5). 2KHCO3 + Ba(OH)2 
BaCO3 ↓ + K2CO3 + 2H2O
6). BaCO3 + 2HCl = BaCl2 + H2O + CO2↑
7). CO2 + C = 2CO
15-30. 1). CH4 + 2O2 = CO2 + 2H2O + Q
2). CO2 + Ca(OH)2 = CaCO3↓ + H2O
3). CaCO3 + H2O + CO2(барзиёд) = Ca(HCO3)2
t

4). Ca(HCO3)2 
CaCO3 + CO2↑+ H2O
t
 CaO + CO2↑
5). CaCO3 
15-31. 89,6 м3.
15-32. 1064 л.
15-33. 1). C + 2H2 = CH4
2). CH4 + H2O = CO + 3H2
3). 2CO + O2 = 2CO2
4). Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3↓ + H2O
5). CaCO3 + CO2 + H2O = Ca(HCO3)2
6). Ca(HCO3)2 = CaCO3↓+ CO2↑+ H2O
7). CaCO3 = CaO + CO2↑
8). 4KO2 + 2CO2 = 2K2CO3 + 3O2↑
ё ки 2KO2 + 2H2O = 2KOH + H2O2 + O2↑
15-34. 1). CO2 + C = 2CO
2). 2CO + O2 = 2CO2
3). CO2 + 2NaOH(барзиёд) = Na2CO3 + H2O
4). Na2CO3 + H2O + CO2(барзиёд) = 2NaHCO3
t

5). 2NaHCO3 
Na2CO3 + CO2↑+ H2O
15-35. 80 г.
15-36. а). 1). С + O2 = CO2
2). СО2 + С = 2СО
3). 2CO + O2 = 2СO2
t

4). СО2 + Ca(ОН)2 
CaСО3 ↓ + Н2О
5). CaCO3 + H2O + CO2 = Ca(НСO3)2.
t

б). 1). СО2 + Ca(ОН)2 
CaСО3↓ + Н2О
2). CaCO3 + H2O + CO2 = Ca(НСO3)2
3). Са(НСО3)2 + 2HCl = CaCl2 + 2CO2↑ + 2H2O
4). СО2 + С = 2СО
С, фишори баланд
5). СО + NaOH t
 НСООNa
t

6). НСООNa + HCl 
HCOOH + NaCl
H 2SO 4 (конс.)
7). HCOOH  CO + H2O
15-37. 1). C0 + O2 = C+4O2
2). CO2 + C = 2C+2O
3). 2CO + O2 = 2C+4O2
4). CO2+ 2NaOH(барзиёд) = Na2C+4O3 + H2O
t

5). Na2CO3 + 2HCl 
2NaCl + H2O + C+4O2↑
6). CO2 + 2Mg = 2MgO + C0
Ni
7). C + 2H2 t,
 C 4 H 4
15-38. 75% СО ва 25% СО2.
15-39. 20% СО2 ва 80% О2.
15-40. 50% СО ва 50% N2.
15-41. Ҳиссаи ҳаҷмӣ: 25% СО2 ва 75% NО2.
Ҳиссаи массавӣ: 24,18% СО2 ва 75,82 % NО2.
15-42. 7,4.
15-43. 16.
15-44. 56% СО ва 44% СО2.
15-45. 40% СО ва 60% СО2.
15-46. 28% СО; 44% СО2; 28%N2.
15-47. Ҳиссаи массавӣ: 52,5% СО; 27,5% СО2; 25% SО2.
Ҳиссаи ҳаҷмӣ: 66,66% СО; 22,22% СО2; 11,11% SО2.
15-48. 75% СО ва 25% СО2.
15-49. 60% СО ва 40% СО2.
15-50. 40% СО.
15-51. 56% СО ва 44% О2.
15-52. 56% СО ва 44% О2.
15-53. 55% СО.
15-54. 40% СО ва 60% СО2.
15-55. 50% СО ва 50% О2.
15-56. 60% СО ва 40% О2.
15-57. 20 мл СО ва 80 мл СО2.
15-58. 10 мл СО ва 150 мл СО2.
15-59. 51,2 м3 ҳаво; 480 мол СО2.
15-60. 44,8 м3 ҳаво; 400 мол СО2.
15-61. 385 л.
15-62. 1640 л ҳаво.
15-63. 39,5 м3 ҳаво, 4,12 м3 СО2.
15-64. С2Н6, 28 л.
15-65. NH3, 79.
15-66. СS2.
15-67. 11 г СО2, 28 г СО.
15-68. 56% СО ва 44% СО2.
15-69. 2 мол СО; 0,5 мол СО2.
15-70. 71,8% СО ва 28,2% СО2.
15-71. 787 кҶ.
15-72. 11,2 л.
0
15-73. а) 44,8 л; б) 44,8 л.
15-74. 100,8 м3.
15-75. 266 м3.
15-76. 210 г.
15-77. 500 г.
15-78. 625 г.
15-79. 95%.
15-80. 224 л.
15-81. 201,6 л.
15-82. 10 г СаСО3; 4,2 г MgCO3.
15-83. 42% MgСО3; 58% FeCO3.
15-84. 28,57% СаСО3; 71,43% ZnCO3.
15-85. 22% SrСО3; 78% BaCO3.
15-86. 72% Na2СО3; 28% MgCO3.
15-87. 38% K2CO3.
15-88. 62,5% ZnCO3.
15-89. 75% СаСО3; 25% Rb2CO3.
15-90. 42,4% Na2CO3, 24% СаСО3; 33,6% MgCO3.
15-91. 55,2% K2CO3, 20% ZnСО3; 24,8% CuCO3.
15-92. 53% Na2CO3, 34,5% K2СО3; 12,5% CaCO3.
15-93. 40% MgCO3; 60% NaHCO3.
15-94. 25% CaCO3; 75% KHCO3.
15-95. 50% CaCO3; 25% ZnCO3; 25% KHCO3.
15-96. 29% FeCO3; 21% NaHCO3; 50% KHCO3.
15-97. 35% CaCO3; 11,6% FeCO3; 53,4% PbCO3.
15-98. 7,19% MnCO3, 61,56% BaCO3; 31,25% ZnCO3.
15-99. 44,27% BaCO3; 55,73% CuCO3.
15-100. 41,25% ZnCO3, 58,75% PbCO3.
15-101. 50% ZnCO3; 39,4% BaCO3; 10,6% Na2CO3.
15-102. CaCO3.
15-103. MgCO3.
15-104. FeCO3.
15-105. ZnCO3.
15-106. 0,25 мол ё 5,6 л.
15-107. 78,8% BaCO3; 21,2% Na2CO3.
15-108. 37,3% K2CO3.
15-109. 55,79% Na2CO3; 44,21% NаНCO3.
15-110. 23% K2CO3.
15-111. 10,6% Na2CO3; 39,4% BaCO3; 50% KHCO3.
15-112. 10 г СаСО3; 4,2 г MgCO3.
15-113. 50% СаCO3; 50% ZnCO3.
15-114. 42% MgCO3; 58% FeCO3.
15-115. 50% СaCO3; 50% KHCO3.
15-116. 44% Mg; 56% MgCO3.
Б о б и 19
19-1. С, О, U, Ca, Co, Cu, Au, Ac.
19-2. Б, В, Г.
19-3. Б, В.
19-4. А, Б,Г, Ғ.
19-5. А, Б, Г, Д.
19-6. А, Б, В.
19-7. Б, Д.
19-8. А, Б.
19-9. А – литий, Б – осмий, В – волфрам, Г – алюминий, Ғ – франсий, Д – мис, Е – тилло,
сезий, Ё – технитсий, Ж – симоб, З – галлий.
19-10. A – H2, N2, O2, F2, Cl2, He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn.
Б – B, C, Si, P, S, As, Se, Te, I2.
В – бром.
Г – графит ва силитсийи кристаллӣ.
Ғ – газҳои иненртӣ (асил): He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn.
Д – фтор.
Е – С, N2, O2, S, газҳои асил.
Ё – фтор, хлор, бром ва йод.
Ж – астат.
19-11. А – мис, Б – магний, В – натрий, Г – радий, Ғ – оҳан, Д – алюминий.
19-12. А – оксиген, Б – сулфур, В – нитроген, Г – фосфор, Ғ – карбон, Д – силитсий.
19-13. А – озон, Б – фосфори сурх, В – алмос, Г – силитсийи кристаллӣ, Ғ – сулфури
пластикӣ, Д – фосфори сафед.
19-14. А – «яхи хушк» - СО2 дар ҳолати сахт, сохти молекулярӣ.
19-15. А – фтор, Б – фосфор, В – калий, Г – бериллий.
19-16. Хлор.
19-17. Галлий.
19-18. А –С, Б – О2, В – Mg.
C + O2 = CO2
CO2 + C = 2CO
2Mg + O2 = 2MgO
2Mg + CO2 = 2MgO + C
t

MgCO3 
MgO + CO2↑
t
 MgO + C.
CO + Mg 
19-19. Li; Li3PO4.
t

2LiOH 
Li2O + H2O;
t
 Li2O + CO2↑
Li2CO3 
t

4LiNO3 
2Li2O + 4NO2↑ + O2↑
19-20. Ag.
h
2AgHal 
2Ag↓ + Hal2
t
 4Ag + O2↑
2Ag2O 
t

2Ag2CO3 
4Ag + 2CO2↑ + O2↑
t
 2Ag + 2NO2↑ + O2↑
2AgNO3 
19-21. А – Al, Б – S.
Al2S3 + 6H2O = 2Al(OH)3↓ + 3H2S↑
19-22. А – Mg, Б – P.
Mg3P2 + 6H2O = 3Mg(OH)2↓ + 2PH3↑
Mg3P2 + 6HCl = 3MgCl2 + 2PH3↑
19-23. А – Mg, Б – N2.
Mg3N2 + 6H2O = 3Mg(OH)2↓ + 2NH3↑
Mg3N2 + 3H2SO4 = 3MgSO4 + 2NH3↑
19-24. Гипофосфити калий - KH2PO2; P4 + 3KOH + 3H2O = 3KH2PO2 + PH3↑
19-25. YBa 2Cu 2 2 Cu 3O 7.
19-26. Сулфур.
19-27. Al.
19-28. Ag2O.
19-29. Na.
19-30. K.
19-31. 100 г/мол.
19-32. Sr.
19-33. А – Al; Б – Fe.
19-34. Na2O, 62 г/мол.
19-35. А – Li, Б – N2; дар шароити муқаррарӣ (хонагӣ).
19-36. А – 68,3%; Б – 31,7%.
19-37. А – F2; Б – SiF4; B - HF.
H2 + F2 = 2HF; 4HF + SiO2 = SiF4 ↑ + 2H2O.
19-38. А – Na; Б – NaOH; B – H2SO4.
2Na + 2H2O = 2NaOH + H2↑
2NaOH + H2SO4 = Na2SO4 + 2H2O
Na2SO4 + BaCl2 = BaSO4↓ + 2NaCl.
19-39. А – O3; Б – O2; B – Fe.
2O3 = 3O2
3Fe + 2O2 = Fe3O4 (FeO · Fe2O3)
19-40. А – Fe(OH)3; Б – Fe2O3; B – Fe.
t

2Fe(OH)3 
Fe2O3 + 3H2O
t
 4Fe + 3CO2↑
2Fe2O3 + 3C 
t

Fe2O3 + 3CO 
2Fe + 3CO2↑
t
 2Fe + 3H2O
Fe2O3 + 3H2 
19-41. А – NaH.
NaH + Н2О = NaOH + Н2↑
NaH + HCl = NaCl + H2↑
19-42. А – Al; Б – S; B – H2S.
2Al + 3S = Al2S3
Al2S3 + 6H2O = 2Al(OH)3↓ + 3H2S↑
2H2S + H2SO3 = 3S↓ + 3H2O
19-43. А – CO2; Б – SO2; B – Al(OH)3.
CO2 + K[Al(OH)4] = Al(OH)3↓ + KHCO3
SO2 + K[Al(OH)4] = Al(OH)3 ↓ + KHSO3
19-44. А – FeS; Б – FeS2; B – Fe2O3; Г – SO2; Ғ - S.
4FeS + 7O2 = 2Fe2O3 + 4SO2↑
4FeS2 + 11O2 = 2Fe2O3 + 8SO2↑
SO2 + 2H2S = 3S↓ + 2H2O.
19-45. А – KClO3 ; Б – KCl; B – O2; Г – Cl2.
,t
2KClO3 MnO
2
 2KCl + 3O2↑
электролиз
2KCl  2K + Cl2↑
2KCl + 2H2O электролиз
 H2↑ + Cl2↑ + 2KOH
3Cl2 + 6KOH = 5KCl + KClO3 + 3H2O.
19-46. А – Cl2; Б – HCl; B – HClO.
Cl2 + H2 =2HCl
Cl2 + H2O = HCl + HClO
Cl2 + 2H2O + SO2 = 2HCl + H2SO4
h
2HClO 
2HCl + 2O.
19-47. А – HI; Б – I2; B – HIO3.
2HI + Cl2 = 2HCl + I2
I2 + 5Cl2 + 6H2O = 10HCl + 2HIO3.
19-48. А – H2; Б – Cl2; B – HCl; Г – ZnCl2.
Cl2 + H2 =2HCl
Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2↑
Zn + Cl2 = ZnCl2.
19-49. А – Cl2; Б – K; B – KCl; Г – HCl.
Cl2 + 2K =2KCl
KCl + H2SO4 = KHSO4 + HCl↑
19-50. А – НCl; Б – Н2; B – СuO; Г– Сu.
2HCl + Mg = MgCl2 + H2↑
Н2 + CuO = H2O + Cu
19-51. А – F2; Б – HF.
F2 + H2 =2HF
4НF + SiO2 = SiF4 ↑ + 2H2O.
19-52. А – NaCl; Б – HCl; B –Cl2.
t

2NaCl + H2SO4 
Na2SO4 + 2HCl↑
16HCl + 2KMnO4 = 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2 ↑ + 8H2O
3Cl2 + 6KOH = 5KCl + KClO3 + 3H2O
19-53. А – KClO3 ; Б – MnO2; B – O2; Г – Cl2.
,t
2KClO3 MnO
2
 2KCl + 3O2↑
KClO3 + 6HCl = KCl + 3Cl2 ↑ + 3H2O
MnO2 + 4HCl = MnCl2 + Cl2↑ + 2H2O
19-54. А – KMnO4 ; Б – O2; B – KClO3 ; Г – S.
t
2KMnO4 
K2MnO4 + MnO2 + O2↑

MnO 2, t
2KClO3  2KCl + 3O2↑
S + O2 = SO2.
19-55. А – H2O2; Б – MnO2; B – KMnO4.
,t
2H2O2 MnO
2
 2H2O + O2↑
2KMnO4 + 5H2O2 + 3H2SO4 = K2SO4 + 2MnSO4 + 5O2↑ + 8H2O
19-56. А – NaClO3 ; Б – KClO3; B – KMnO4; Г – H2SO4.
12Н 22О11
3NaClO3 + H2SO4 С


 NaClO4 + 2ClO2 + Na2SO4 + H2O
С12Н 22О11
3KClO3 + H2SO4 
 KClO4 + 2ClO2 + K2SO4 + H2O
2ClO2 = Cl2 + 2O2↑
2KMnO4 + H2SO4 = K2SO4 + Mn2O7 + H2O
6Mn2O7 + 5C2H5OH + 12H2SO4 = 12MnSO4 + 10CO2↑ + 27H2O
Умумӣ:
12KMnO4 + 5C2H5OH + 18H2SO4 = 6K2SO4 + 12MnSO4 + 10СO2↑ + 33H2O
MnO 4 -  8H   5е-  Mn 2  4H 2O 12 раванди баркарорша в,
раванди оксидшав ,
C 2 H 5OH  3H 2O  12e   2CO 2  12H  5
12MnO4– + 5C2H5OH + 15H2O + 96Н+ = 12Mn2+ + 10СO2 + 48H2O + 60Н+
12MnO4– + 5C2H5OH + 36Н+ = 12Mn2+ + 10СO2 + 33H2O
19-57. А – KClO3 ; Б – K2Cr2O7; B – KMnO4 ; Г – MnO2; Д – Cl2.
KClO3 + 6HCl = KCl + 3Cl2 ↑ + 3H2O
K2Cr2O7 + 14HCl = 2KCl + 2MnCl2 + 3Cl2↑ + 7H2O
2KMnO4 + 16HCl = 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2 ↑ + 8H2O
MnO2 + 4HCl = MnCl2 + Cl2↑ + 2H2O
19-58. A – Br2; Б – A; 267 г/мол.
19-59. А – H2S; Б – S; B – SO2.
H2S + H2SO4(конс.) = S↓ + SO2↑ + 2H2O
2H2S + SO2 = 3S↓ + 2H2O
19-60. А – SO3; Б – H2O; B – H2SO4.
SO3 + H2O = H2SO4
C12H22O11 + H2SO4(конс.) → 12C + H2SO4 · 11H2O
19-61. А – SO2; Б – SO3; B – CaSO4.
2SO2 + O2
2SO3
CaO + SO3 = CaSO4.
19-62. А – HBr; Б – Br2; B – S.
HBr + H2SO4(конс.) → Br2 + H2S +H2O
Br2 + H2S = 2HBr + S.
19-63. А – Ca(HSO3)2; Б – CaSO3; B – SO2.
t

Ca(HSO3)2 
CaSO3↓ + SO2↑ +H2O
Ca(HSO3)2 + Ca(OH)2 = 2CaSO3↓ + 2H2O.
Ca(HSO3)2 + 2HCl = CaCl2 + 2SO2↑ + 2H2O.
5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O = K2SO4 + 2MnSO4 + 2H2SO4
19-64. А – H2S; Б – S; B – Na2S2O3.
H2S + Br2 = 2HBr + S↓
S + Na2S2O3 = Na2S2O3
2Na2S2O3 + AgHal = NaHal + Na3[Ag(S2O3)2]
19-65. А – Na2S; Б – Na2SO3; B – H2S; Г – SO2; Ғ – S.
Na2S + 2HCl = 2NaCl + H2S↑
Na2SO3 + 2HCl = 2NaCl + H2O + SO2↑
SO2 + H2S = 3S↓ + 2H2O.
19-66. А – NH3; Б – N2; B – Li3N.
4NH3 + 3O2 = 2N2↑ + 6H2O
N2 + 6Li = 2Li3N
Li3N + 3H2O = 3LiOH + NH3↑
Li3N + 3HCl = 3LiCl + NH3↑.
19-67. А – NH3; Б – HNO3 B – NH4NO3.
NH3 + HNO3 = NH4NO3
2NH4NO3 + BaCl2 = 2NH4Cl + Ba(NO3)2
t

NH4NO3 + NaOH 
NaNO3 + NH3↑ + H2O
19-68. А – N2; Б – Li; B – Li3N; Г – NH3.
N2 + 6Li = 2Li3N
Li3N + 3H2O = 3LiOH + NH3
19-69. А – N2; Б – O2; B – NO; Г – NO2.
и
N2 + O2 разряди
электрик


 2NO
2NO + O2 = 2NO2
2NO2 + H2O = HNO2 + HNO3
4NO2 + O2 + 2H2O = 4HNO3
19-70. А – HNO3; Б – NO2; B – O2; Г – H2O.
hν
4HNO3 
4NO2↑ + O2↑ + 2H2O
2NO2 + 2NaOH = NaNO2 + NaNO3 + H2O
4NH3 + 3O2 = 2N2↑ + 6H2O
S + O2 = SO2
C + O2 = CO2
4P + 5O2 = 2P2O5
2Mg + O2 = 2MgO
3Fe + 2O2 = FeO · Fe2O3
19-71. А – NH3; Б – NO; B – NO2; Г – HNO3.

800 C
4NH3 + 5O2 Pt,


 4NO + 6H2O
2NO + O2 = 2NO2
4NO2 + O2 + 2H2O = 4HNO3
19-72. А – NH3.
19-73. А – NH4Cl; Б – Ca(OH)2; B – NH3.
t

2NH4Cl + Ca(OH)2 
CaCl2 + 2NH3↑ + 2H2O
t
 NH3↑ + HCl↑
NH4Cl 
Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3↓ + H2O
19-74. А – (NH4)2СО3; Б – (NH4)2Cr2O7; B – NH4NO2.
t

(NH4)2CO3 
2NH3↑ + CO2↑ + H2O
t
 N2↑ + Cr2O3 + 4H2O
(NH4)2Cr2O7 
t
 N2↑ + 2H2O
NH4NO2 
19-75. А – H3РО4; Б – CaO; B – Са3(РО4)2; Г – Р.
2Н3РО4 + 3СаО = Са3(РО4)2↓ + 3Н2О
t

Са3(РО4)2 + 5С + 3SiO2 
3CaSiO3 + 5CO + 2P
19-76. А – фофсори сурх; Б – Н3РО4; B – NaH2PO4; Г – Na2HPO4; Ғ – Na3PO4.
4Р + 5О2 = 2Р2О5
Р2О5 + 3Н2О = 2Н3РО4
Н3РО4 + NaOH = NaH2PO4 + H2O
Н3РО4 + 2NaOH = Na2HPO4 + 2H2O
Н3РО4 + 3NaOH = Na3PO4 + 3H2O
19-77. А – фофсори сафед; Б – фосфори сурх; B – фосфори сиёҳ.
4Р + 5О2 = 2Р2О5
Р2О5 + 3Н2О = 2Н3РО4
Р2О5 + 2NaOH + Н2О = 2NaH2PO4
Р2О5 + 4NaOH = 2Na2HPO4 + H2O
Р2О5 + 6NaOH = 2Na3PO4 + 3H2O
19-78. А – Р2О5; Б – НРО3; B – H3PO4; Г – Н4P2O7.
Р2О5 + Н2О = 2НРО3
t
НРО3 + Н2О 
H3PO4

t
 Н4P2O7 + H2O
2Н3РО4 
AgNO3 + РО 3- = AgPO3↓+ NО 33AgNO3 + РО 43 - = Ag3PO4↓+ 3NО 319-79. А – Са3(РО4)2; Б – SiО2 ; B – C; Г – P; Ғ – P2O5; Д – H3PO4.
о
С
Ca3(PO4)2 + 3SiO2 + 5C 1200


 3CaSiO3 + 5CO + 2P
4P + 5O2 = 2P2O5
P2O5 + 3H2O = 2H3PO4
19-80. А – Са3(РО4)2; Б – H2SO4; B – Са(H2РО4)2; Г – СаHРО4 · 2Н2О
Ca3(PO4)2 + H2SO4 = 3CaSO4↓ + 2H3PO4
4H3PO4 + Ca3(PO4)2 = 3Ca(H2PO4)2 (суперфосфати дучанда)
H3PO4 + Ca(OH)2 = CaHPO4 · 2H2O (пресипитат)
19-81. А – Са3Р2; Б – РH3; B – Р2О5; Г – Н2О; Ғ – Н3РО4.
Ca3P2 + 6HCl = 3CaCl2 + 2PH3↑
2PH3 + 4O2 = P2O5 + 3H2O
P2O5 + 3H2O = 2H3PO4
19-82. А – Nа2CO3; Б – CO2; B – NaCl; Г – CaCO3; Ғ – NaOН.
Na2CO3 + 2HCl = 2NaCl + CO2↑ + H2O
Na2CO3 + Ca(OH)2 = CaCO3↓ + 2NaOH
2NaCl + 2H2O электролиз
 H2↑ + Cl2↑ = 2NaOH
Ҷавобҳои Б о б и 20
20-1. 3 изомер: н.пентан, 2-метилбутан, 2,2-диметилпропан.
20-2. 5 изомер: н.ҳексан (метилбутилметан), 2-метилпентан (диметилпропилметан), 3метилпентан (диэтилметан), 2,2-диметилбутан (триметилпропилметан), 2,3-диметилбутан
(диметилизопропилметан).
20-3. 9 изомер: н.ҳептан, 2-метилҳексан, 3-метилҳексан, 2,2-диметилпентан, 3,3диметилпентан, 2,3-диметилпентан, 2,4-диметилпентан, 3-этилпентан, 2,2,3-триметилбутан.
CH 3
|
а) СН   СН  СН  СН 
СН   СН  СН  СН 
|
|
б) CH 3  C _ CH 2  CH 3
|
в)
20-4.
|
CH  CH 
CH 
CH 3
CH 
CH  CH 3
CH 
CH 3
|
|
|
|
|
ғ) CH   C  C  CH 
д) CH   C  CH   C  CH 
г ) CH   C  CH  CH 
|
|
|
|
|
|
CH
3
CH

CH 3 CH 3
CH 3 CH 3
C 2H 5
|
е) CH   CН   C  CH   СН   СН 
|
C 2H 5
CH 
|
ё) CH   C 
|
CH 3
C 2H 5
|
C  CH   CH 
|
CH 3
CH 3
|
ж) CH 3  C _ CH 2  CH 3
|
Cl
20-5. а) н.ҳексан; б) 2,4-диметилпентан; в) 2,3,4-триметилпентан;
г) 2,2,4,4-тетраметилпентан; ғ) 2,2,4-триметил-3-этилпентан;
д) 2,2,5,5,6-пентаметил-3,3-диэтилҳептан.
20-6. А) 2,3,3,6-тетраметил4-этилоктан.
Б). 3,3,4,7,7-пентаметил-5,5-диэтилнонан.
20-7. а) СН4+2О2 → СО2 + 2Н2О
б) СН4 + Cl2 → CH3Cl + HCl
CH3Cl + Cl2 → CH2Cl2 + HCl
CH2Cl2 + Cl2 → CHCl3 + HCl
CHCl3 + Cl2 → CCl4 + HCl
t

в) CH4 + HNO3(13-15%) 
CH3NO2 + H2O
3, t
г) СН3 – СН2 – СН2 – СН3 AlCl

 CH 3 CH CH 2 CH 3
CH
3
ғ) С4Н10 крекинг
 С2Н6 + С2Н4
д) С4Н10 Ni,
t  С4Н8 + Н2
20-8. а) 2С2Н6+7О2 → 4О2 + 6Н2О
б) СН3 – СН2 – СН3 + Cl2 → CH3 – СНCl – CH3 + HCl
СН3 – СHCl – СН3 + Cl2 → CH3 – СCl2 – CH3 + HCl
t

в) C4H10 + HNO3(13-15%) 
C4H9NO2 + H2O
г) CH3 - CH2 -CH2 - CH2 - CH3
AlCl3, t
AlCl 3, t
CH3 - CH -CH2 - CH2 - CH3
CH3
CH3
+ CH3 - C - CH3
CH3
ғ) С6Н14 крекинг
 С3Н8 + С3Н6
д) СН3 – СН(СН3) – СН2 – СН3 Ni,

t  СН2 = С(СН3) – СН2 – СН3
ё ки: СН3 – С(СН3) = СН – СН3
Cr 2O3, t
е). С6Н14  С6Н6 + 4Н2↑
С
20-9. а) СН4 1000


 С +Н2
0
С
б) 2СН4 1500


 С2Н2 + 3Н2
в) СН4 + Н2О → СО + 3Н2
0
hν
г) СН3 – СНBr – CH2 – CH3 + Br2 
СH3 – CBr2 – CH2 – CH3 + НBr
hν
СН3 – СBr2 – CH2 – CH3 + Br2 
СH3 – CBr2 – CHBr – CH3 + НBr
hν
СН3 – СBr2 – CHBr – CH3 + Br2 
СH3 – CBr2 – CBr2 – CH3 + НBr
t
 C5H11NO2 + H2O
ғ) C5H12 + HNO3(13-15%) 
крекинг
д) С8Н18  С4Н10 + С4Н8
O3, t
е). С7Н16 Cr
2
 С6Н5СН3 + 4Н2↑
20-10. СН4 + О2 кат.,
t  СН3ОН
СН4 + О2 кат.,
t  НСОН + Н2О
2СН4 + 3О2 кат.,
t  2НСООН + 2Н2О
P, кат.
20-11. 2С2Н6 + О2 t,
 2СН3 – СН2ОН
t, P, кат.
С2Н6 + О2  СН3 – СОН + Н2О
P, кат.
2С2Н6 + 3О2 t,
 2СН3 – СООН + 2Н2О
20-12. а) Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3↓ + 3CH4↑
t

CH3COONa + NaOH 
CH4↑ + Na2CO3
t

б) 2CH3Cl + 2Na 
C2H6 + 2NaCl
t
 C4H10 + 2NaBr
2C2H5Br +2Na 
в) CH3 – CHCl – CH3 + Mg → CH3 – CHMgCl – CH3
CH3 – CHMgCl – CH3 + H2O → CH3 – CH2 – CH3 + MgOHBr
г) CH3Cl + Zn + HCl → CH4 + ZnCl2
C2H5Br + Zn + HCl → C2H6 + ZnBr2
C3H7Cl + Zn + HCl → C3H8 + ZnCl2
20-13. 2CH3COONa+2H2O электролиз
 C2H6+2CO2↑+2NaOH+H2↑
анод
катод
электролиз
2C2H5COOK + 2H2O  C4H10 + 2CO2↑ + 2KOH + H2↑
t

20-14. CH3 – CH2 – COONa + NaOH 
C2H6↑ + Na2CO3
t
 C3H8↑ + K2CO3
CH3 – CH2 – CH2 – COOK + KOH 
t
 C2H6 + 2NaCl
20-15. 1) 2CH3Cl + 2Na 
t
 C4H10 + 2NaBr
2C2H5Br +2Na 
t

2) C2H5 – COONa + NaOH 
C2H6↑ + Na2CO3
t
 C4H10↑ + K2CO3
C4H9 – COOK + KOH 
Ni, t
3) C2H4 + H2 
 C2H6
Ni, t
C4H8 + H2 
 C4H10
20-16. 1) 2CH CH Br + 2Na
CH 3 CH CH CH 3 + 2N aBr
3
CH 3
CH 3 CH 3
t

2) CH3 – CH(CH3) – CH(CH3) – CH2 - COONa + NaOH 
t


CH3 – CH(CH3) – CH(CH3) – CH3 + Na2CO3
3) CH3 – C(CH3) = C(CH3) – CH3 + H2 Ni,

t  CH3 – CH(CH3) – CH(CH3) – CH3
20-17. C nH 2n  2 
C nH 2n  2 
3n
2
C nH 2n  1Cl 
C nH 2nCl2 
3n  1
2
O 2  nCO 2  ( n  1) H 2O
O 2  nCO 2  nH 2O
3n
t
O2 

n CO 2  n H 2 O  HCl
2
3n  1
2
t
O2 

n CO 2  ( n  1) H 2 O  2 HCl
2 H 5OH , t
20-18. C2H5Cl + KOH C
 C2H4 + KCl + H2O
H 2O
C2H5Cl + KOH  C2H5OH + KCl
20-19. C2H5Cl + NH3 → C2H5NH2 + HCl
C2H5Cl + NaBr → C2H5Br + NaCl
C2H5Cl + NaС≡N → C2H5 – C≡N + NaCl
C2H5Cl + H2 Ni,

t  C2H6 + HCl
20-20. а)
H2
C
Ni, t
+ H2 >100
CH3 - CH2 - CH3
0C
H2C CH2
CH CH
2
+ H2
CH 2 CH 2
CH2
CH2
CH2
CH2 CH2
б)
Ni, t
2
+
>2000C
H2
Ni, t
>3000C
CH3 - CH2 - CH2 - CH3
CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - CH3
H2
C
+ Cl2
H C CH
2
CCl4
CH2
2
CH2
CH2
Cl
Cl
1,3-дихлорпропан
H2C
CH2
H2C
CCl4
+ Br2
CH2 CH2
CH2
CH2 CH2
Br
Br
1,4-дибромбутан
в)
Cl
H
+
Cl2
hν
+
Br
H
+
HCl
Br2
hν
+
HBr
г)
H2
C
H 2C
+
CH3 -CH2 -CH2Cl
HCl
CH2
H2C
CH2
H2C
CH2
+ HCl
CH3
CH2
CH2
CH2
Cl
ғ)
H2
C
H2C
H2C
CH2
Pt, t
CH2
C
H2
HC
HC
CH3
C
H2
C
H
CH
CH
+
3H2
+
3H2
CH3
C
H2C H CH2
H2C
H
C
Pt, t
CH2
HC
CH
HC
CH
C
H
20-21. Аз С6Н12 боло бо гидроген ва аз С5Н10 боло бо гидрогенгалогенидҳо таъсир
намекунанд.
20-22.
H2
C
H2C
CH2
Pt, 500°C
+ H2
С6 Н14
H2C
CH2
C
H2
HC
HC
H
C
C
H
CH
CH
+
3H2
Ni, t
H2C
H2C
H2
C
C
H2
CH2
CH2
H2
C
CH2 - (CH2)4 - CH2
+ Mg
Ag+
H2C
C H2
H C
CH
2
Cl
Cl
C
H
+ MgCl2
2
2
20-23.
H2
C
+ ZnCl2
H2C CH2
CH2 -CH2 -CH2 + Zn
Cl
Cl
CH2 -CH2 -CH2 - CH2
+ Zn
Br
Br
20-24.
H2C
CH2
H2C
CH2
2KMnO4 + 3H2SO4
+
H2C
CH2
+
H2C
t
ZnBr2
CH2
HOOC - (CH2)2 - COOH +
+ K2SO4 + 2MnSO4 + 4H2O
CH2
H2C
CH2
H2C
CH2
H C
H2
C
2
H 2C
2KMnO4 + 3H2SO4
+
HOOC - (CH2)2 - COOH +
+ K2SO4 + 2MnSO4 + 4H2O
CH
2
C
H
t
CH2
+ 2KMnO4 + 3H2SO4
HOOC - (CH2)4 - COOH +
+ K2SO4 + 2MnSO4 + 4H2O
2
h
20-25. 1). СН4 + Сl2 
CH3Cl + HCl
t
 C2H6 + 2NaCl
2CH3Cl + 2Na 
h
С2Н6 + Сl2  C2H5Cl + HCl
t

2C2H5Cl + 2Na 
C4H10 + 2NaCl
2C4H10 + 13O2  8CO2 + 10H2O
t

2). CH3COONa + NaOH 
CH4↑ + Na2CO3
0
00 С
2CH4 крекинг,15


 C2H2 + 3H2
2C2H2 + 5O2 → 4CO2 + 2H2O
3). Al4C3 + 12H2O → 2Al(OH)3↓ + 3CH4 ↑
кат.
2CH4 + O2 t,p,
 2CH3OH
2CH3OH + 3O2  2CO2 + 4H2O
t

4). C2H5COONa + NaOH 
C2H6↑ + Na2CO3
h
С2Н6 + Br2  C2H5Br + HBr
t

2C2H5Br + 2Na 
C4H10 + 2NaBr
3, t
CH 3 - CH 2 - CH 2 - CH 3 AlCl

 СН 3  СН  СН 3
|
CH 3

CH 3 - CH - CH 3  Br 2 h
 CH 3 - CBr - CH 3  HBr
|
|
CH 3
CH 3
CH 3
CH 3 CH 3
|
|
|
t
CH 3 - C - Br  2Na 
 CH 3 - C - C - CH 3  2NaBr
|
|
|
CH 3
CH 3 CH 3
20-26. С6Н14.
20-27. С5Н12: н.пентан (метилпропилметан), 2-метилбутан (диметилэтилметан), 2,2диметилпропан (тетраметилпропан).
20-28. С7Н16.
20-29. С4Н10.
20-30. С3Н8.
20-31. 30 г/мол, этан.
20-32. 44 г/мол, пропан.
20-33. С5Н12.
20-34. С3Н8.
20-35. С7Н16.
20-36. СН4.
20-37. С4Н10.
20-38. СН4.
20-39. С3Н8.
20-40. С2Н6.
20-41. С5Н12.
20-42. С4Н10.
20-43. С4Н8.
20-44. С7Н16.
20-45. С7Н16.
20-46. С2Н6.
20-47. С3Н6.
20-48. С4Н10.
20-49. С7Н16; 61,6 г СО2 ва 28,8 г Н2О.
20-50. С3Н8.
20-51. С5Н12.
20-52. С3Н8.
20-53. С3Н6, сиклоалканҳо.
20-54. С5Н10: сиклопентан, метилсиклобутан, диметилсиклопропан, этилсиклопропан.
20-55. С3Н7Cl.
20-56. С2Н4Cl2.
20-57. 88 г СО2 ва 72 г Н2О.
20-58. 6 мол СО2 ва 9 мол Н2О.
20-59. 268,8 л СО2 ва 288 г Н2О.
20-60. 32,5 мол.
20-61. 1075,2 л.
20-62. 0,8 мол.
20-63. 72,8 л.
20-64. 0,6 мол СО2 ва 0,8 мол Н2О.
20-65. 17,92 л СО2 ва 21,6 г Н2О.
20-66. 11,2 л СО2 ва 18 г Н2О.
20-67. 16,8 л СО2 ва 1 мол Н2О.
20-68. 352 г СО2 ва 234 г Н2О.
20-69. 15 мол СО2 ва 17 мол Н2О.
20-70. 492,8 л СО2 ва 738 г Н2О.
20-71. 1,35 мол.
20-72. 2,25 мол.
20-73. 25 л.
20-74. 84 л.
20-75. 42,56 м3.
20-76. 200 л.
20-77. 280 л.
20-78. 240 л.
20-79. 1440 л.
20-80. 1512 м3.
20-81. 716,8 л СО2 ва 576 г Н2О.
20-82. 3,9 мол.
20-83. 560 л.
20-84. 30 л.
20-85. 2744 л.
20-86. 1715 л.
20-87. 65 м3.
20-88. а). 75% С ва 25% Н;
б). 80%С ва 20% Н;
в). 84%С ва 16% Н.
20-89. 5,6 л.
20-90. 156 г Al(OH)3; 33,6 л CH4.
20-91. 10,4 г.
20-92. 5,6 л.
20-93. 0,5 мол.
20-94. 44,8 л.
20-95. 1 мол СН4; 44,8 л Cl2.
20-96. 6,4 г.
20-97. 50%.
20-98. 80%.
20-99. 44,8 л.
20-100. 60 г С2Н6; 1008 г маҳлули 12,5% HNO3.
20-101. 28 м3 С2Н2; 84 м3 Н2.
20-102. 5,6 м3 С2Н2; 16,8 м3 Н2.
20-103. 75%.
20-104. 51,6% СН4; 48,4% С2Н6.
20-105. 66,66% СН4 ва 33,33% С2Н6.
20-106. 80% С2Н6 ва 20% С3Н8.
20-107. 50% С3Н8 ва 50% С4Н10.
20-108. 40% СН4 ва 60% С2Н6.
20-109. 90% СН4; 10% С2Н6.
20-110. 80% С3Н8; 20% С4Н10.
20-111. 60% СН4; 40% С2Н6.
20-112. 62,5% СН4; 37,5% С2Н6.
20-113. 1,4 л.
20-114. 4.
20-115. 2 мол.
20-116. Х1 - СН3Br, X2 - C2H6, X3 - C2H5Br, X4 - C4H10.
20-117. Х1 - СН4, X2 - H2, X3 - C2H6, X4 – C2H5NO2.
20-118. Х1 - СН4, X2 - H2, X3 - H2O, X4 – HNO3, X5 – 2-нитропропан.
20-119. Х1 – С2Н6, X2 – С2H5Сl, X3 – C4H10.
20-120. Х1 – СН3COOH, X2 – CH4, X3 - C2H2.
20-121. а). А - СН4, Б – СH3Cl, В – CH3MgCl.
б). А – С2Н6, Б – С2H5Br, В – C2H5MgBr.
в). А - СН4, Б – СH3Br, В – C2H6, Г – С2Н5Br.
20-122. А - изобутан, Б – 2-бром-2-метилпропан, В – 2,2,3,3-тетраметилбутан.
20-123. Al4C3 + 12H2O → 2Al(OH)3↓ + 3CH4↑
h
СН4 + Сl2 
CH3Cl + HCl
t
 C2H6 + 2NaCl
2CH3Cl + 2Na 
h
С2Н6 + Сl2  C2H5Cl + HCl
t

2C2H5Cl + 2Na 
C4H10 + 2NaCl
3, t
CH 3 - CH 2 - CH 2 - CH 3 AlCl

 СН 3  СН  СН 3
|
CH 3

CH 3 - CH - CH 3  Cl2 h
 CH 3 - CCl - CH 3  HCl
|
|
CH 3
CH 3
CH 3
CH 3 CH 3
|
|
|
t
C
C
C
- CH 3  2NaCl
CH 3 Cl  2Na 
 CH 3 |
|
|
CH 3
CH 3 CH 3
500 С
20-124. С6Н14 400
-
 C3H8 + C3H6

CH 3 - CH 2 - CH 3  Br 2 h
 CH 3 - CH - CH 3  HCl
|
Br
0
ё ки : CH 2  CH - CH 3  HBr 
 CH 3 - CH - CH 3
|
Br

CH 3 - CH - Br  2Na h
CH 3 - CH - CH - CH 3  2NaBr
|
|
|
CH 3
CH 3 CH 3
20-125. С3Н8.
20-126. С4Н10.
20-127. С2Н6.
20-128. С2Н6.
t

20-129. СН4. CH3COONa + NaOH 
CH4↑ + Na2CO3
Al4C3 + 12H2O → 2Al(OH)3↓ + 3CH4↑
20-130. С5Н12.
20-131. Сиклоҳексан.
20-132. 2,2-диметилпропан.
20-133. 616 л ҳаво.; 2,2-диметилпентан, 3,3-диметилпентан, 2,3-диметилпентан,
2,4-диметилпентан, 3-этилпентан.
20-134. 320 мл.
20-135. 4,11 л.
20-136. Пропан.
20-137. Бутан.
20-138. Этан.
20-139. 184,8 г.
20-140. 66,4 г.
20-141. 90%.
20-142. 80%.
20-143. 33,6 л.
20-144. 10%.
20-145. Сиклобутан, метилсиклопропан.
20-146. 21,15 м3.
20-147. 146,5 м3.
20-148. 6,25 м3.
20-149. 875 л.
20-150. 56 м3.
20-151. 108 л.
20-152. 85%.
20-153. 84%.
20-154. 237 мл.
20-155. 2,2-диметилбутан.
20-156. 49% CH3COOK; 51% KOH.
20-157. 51,25% CH3COONa; 48,75%NaOH.
20-158. 30% CH4; 30% Н2; 40% СO2.
20-159. 20% CH4; 40% СО; 40% СO2.
20-160. 65,45% CH4; 25,45 Н2; 9,1% N2.
20-161. 60% CH4; 30% Н2; 10% N2.
20-162. С2Н6.
20-163. С3Н8.
20-164. 75% С3Н6; 25% С4Н8.
20-165. 66,7% СН4; 33,3% С3Н8; 9,6 л ҳаво.
20-166. 42% С3Н6.
20-167. Ҳиссаи массавӣ: 60% С3Н6; 40% С4Н8.
Ҳиссаи ҳаҷмӣ: 66,7% С3Н6; 33,3% С4Н8.
20-168. Ҳиссаи ҳаҷмӣ: 60% С3Н6; 40% С4Н8.
Ҳиссаи массавӣ: 52,94% С3Н6; 47,06% С4Н8.
20-169. 48% С3Н6; 32% С4Н8; 20% С5Н10.
20-170. 47,08% 1,3-дихлорпропан; 52,92% 1,4-дихлорбутан.
20-171. 2.
20-172. 20% СН4; 40% СО; 40% СО2.
20-173. Метилсиклопропан.
20-174. А – бутан; Б – кислотаи атсетат; атсетати магний.
20-175. 164 г.
20-176. Дар катод: 7 л Н2; дар анод: 7 л С4Н10, 14 л СО2.
20-177. С3Н7СОOK.
20-178. C4H9COONa.
20-179. 8,8 г C3H7COONa; 6,2 г C4H9COONa.
20-180. 4,9% CH3COOK; 5,6% C2H5COOK.
20-181. Дар катод: 0,15 г Н2; дар анод: 2,25 г С2Н6; 6,6 г СО2;
2,11% СH3COONa; 3,09% NaОН.
20-182. Дар катод: 1,25 г Н2; дар анод: 7,25 г С4Н10; 11 г СО2; 8 г О2;
6,29% NaОН.
20-183. 1) Х – С4Н10; Y – CH3COOH; Z – CH3COONa.
2). А – этан; Б – бромэтан; В – 2-бром-2-метилпропан; Г – 2,2,3,3-тетраметилбутан.
Б о б и 21
21-1. 5 изомер: пентен-1 (пропилэтилен), пентен-2 (метилэтилэтилени симметрӣ), 2метилбутен-1 (метилэтилэтилени ғайрисимметрӣ), 3-метилбутен-1 (изопропилэтилен), 2метилбутен-2 (триметилэтилен).
21-2. 13 изомер: ҳексен-1; ҳексен-2; ҳексен-3; 2-метилпентен-1; 3-метилпентен-1; 4метилпентен-1; 2-метилпентен-2; 3-метилпентен-2; 4-метилпентен-2; 3,3-диметилбутен-1; 2,3диметилбутен-1; 2,3-диметилбутен-2; 3-этилбутен-1.
CH 3
|
СH 2  С - СH 2 - СH 3
СН 3  СH  СH - СH 3
21-3. а)
|
б)
|
|
в) СH 2  C - С - СН 2 - СН 3
|
|
CH 3
CH 3 CH 3
CH 3 CH 3
CH 3 CH 3
CH 3
CH 3
|
|
|
|
ғ) Н 3С  C - С  С H  CH  С - СН 2 - CH 3
г) СH 3  C - СH  С  СН 2 - СН 3
|
|
|
|
|
CH 3 CH 3
CH 3
CH 3
CH 3
CH 3
CН 2 - СН 3
|
|
д) СH 3  C  СH  С  CH  СН - CH 3
е) СH 2  CH - С - СН 2 - СН 2 - СН 3
|
|
|
|
CH 2 - CH 3
CH 3
CH 3 CH 3
CH 3 CН 2 - СН 3 CH 2 - CH 3
|
|
|
ё) СH 3  C - С - CH  C - CH - СН 2 - СН 2 - СН 3
|
|
|
CH 3 CH 3
CH 2 - CH 3
21-4. Пентадиен-1,2; пентадиен-1,3; пентадиен-1,4; пентадиен-2,3; 3-метилбутадиен-1,2; 2метилбутадиен-1,3.
21-5. а) СН2 = СН – СН = СН2
CH CH 2
б) CH 2 C
CH 3
в) CH 2 C
CH
CH
CH 2
C
CH
CH 3 CH 3
г) CH 2
C
C
CH 3
CH 3 CH 3 CH 3 CH 3
ғ)
CH
C
C
Cl
CH 3 Cl
CH 2
21-6. а) 3,4-диметилпентен-2; б) 3,4-диметилҳексен-3; в) 2,2,5,5-тетраметилҳексен-3; г)
2,2,3,5,5-пентаметил-3-этилҳексен-3; ғ) 3,5,5-триметил-2-этилҳексен-1; д) 2,5,5-триметил-3,3диэтилҳексен-1; е) 2,4-диметилпентадиен-1,3; ё) 1,3-дихлор-пентадиен-1,4.
21-7. А). 2,5-диметил-3,3,5-триэтилоктен-1;
Б). 3,4-диметил-4,6,6-триэтилнонен-2.
21-8. а) С2Н4 + 3О2 → 2СО2 + 2Н2О
б) С3Н6 + Н2 Ni,
t  С3Н8
в) СН2=СН-СН2-СН3 + Cl2 → CH2Cl-CHCl-CH2-CH3
г) СН2=СН-СН2-СН2-СН3 + НCl → CH3-CHCl-CH2-CH2-СН3
,t
ғ) СН2=СН-СН3 + Н2О Н
3РО
4
 СН3-СНОН-СН3
д) nCH2-CH2 → (-CH2-CH2-)n
nCH 2  CH  ( CH 2  CH )n
|
|
CH 3
CH 3
21-9. а) СН2=СН-СН2-СН3 + Н2 Ni,
t  СН3-СН2-СН2-СН3
СН2=СН-СН2-СН3 + Cl2 ССl
4 СН2Cl-СНCl-СН2-СН3
СН2=СН-СН2-СН3 + Br2 ССl
4 СН2Br-СНBr-СН2-СН3
СН2=СН-СН2-СН3 + НCl → СН3-СНCl-СН2-СН3
СН2=СН-СН2-СН3 + НBr → СН3-СНBr-СН2-СН3
,t
СН2=СН-СН2-СН3 + H2O H
2SO
4
 СН3-СНOH-СН2-СН3
Ni , t
CH 2  C - СН 3  Н 2 
 CH 3  CH  СН 3
|
|
б)
CH 3
CH 3
CH 2  C - СН 3  Cl 2 CCl

4  CH 2Cl  CCl  СН 3
|
|
CH 3
CH 3
CH 2  C - СН 3  Br 2 CCl

4  CH 2Br  CBr  СН 3
|
|
CH 3
CH 3
CH 2  C - СН 3  HCl 
 CH 3  CCl  СН 3
|
|
CH 3
CH 3
CH 2  C - СН 3  HBr 
 CH 3  CBr  СН 3
|
|
CH 3
CH 3
2 SO 4 , t
CH 2  C - СН 3  H 2O H

 CH 3  COH  СН 3
|
|
CH 3
CH 3
о
-5 С
21-10. а) 3CH2=CH2 + 2KMnO4 + 4H2O 0
 3CH2OH-CH2OH + 2MnO2 ↓ + 2KOH
о
-5 С
б) 3CH3-CH=СН-СН3 + 2KMnO4 + 4H2O 0

о
-5 С
0
 3СН3-CHOH-CHOH-СН3 +2MnO2↓+2KOH
о
-5 С
в) 3CH3-C(СН3)=СН-СН3 + 2KMnO4 + 4H2O 0

о
-5 С
0
 3СН3-CHOH(СН3)-CHOH-СН3 +2MnO2 ↓+2KOH
о
-5 С
г) 3CH2=CH-СН2-СН2-СН3 + 2KMnO4 + 4H2O 0

о
-5 С
0
 3СН2ОН-CHOH-CH2-СН2-СН3 +2MnO2 ↓+2KOH
о
-5 С
ғ) 3CH2=CH-СН2Cl + 2KMnO4 + 4H2O 0

о
-5 С
0
 3СН2OH-CHOH-CH2Cl +2MnO2↓+2KOH
о
-5 С
д) 3CH3-C(СН3)=С(С2Н5)-СН2-СН3 + 2KMnO4 + 4H2O 0

о
-5 С
0
 3СН3-COH(СН3)-COH(С2Н5)-СН2-СН3 +2MnO2 ↓+2KOH
21-11. 5С2Н4 + 12KMnO4 + 18H2SO4 → 10CO2 + 6K2SO4 + 12MnSO4 + 28H2O
t
21-12. 5СН3-СН=СН-СН3 + 8KMnO4 + 12H2SO4 

t


5CН3СООН + 4K2SO4 + 8MnSO4 + 22H2O
t

3СН3-СН=СН-СН3 + 4K2Cr2O7+ + 16H2SO4 
t


6CН3СООН + 4Cr2(SO4)3 + 4K2SO4 + 16H2O
t
5CH 2  C - СН 3  6KMnO 4  9H 2SO 4 

|
CH 3
t


5HCOOH +5CH3-CO-CH3 +6MnSO4 + 3K2SO4 + 9H2O
t
CH 2  C - СН 3  K 2Cr 2O7  4H 2SO 4 

|
CH 3
t


HCOOH + CH3-CO-CH3 + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + 4H2O
21-13.
Ag, t
C H 2 + О2
H2C
H C
CH
2
2
O
H 2C
CH CH
3+ О2
Ag, t
H 2C
CH
CH 3
O
H 2C
CH CH CH
2
3+
О2
Ag, t
H2C
CH CH 2 CH 3
O
21-14.
H2O
-Н2О2
CH CH3 + О3
H C
2
СН2
=О +
-
СН3 СНО
O
H3C
CH
CH CH 3
+ О3
H2O
-Н2О2
2 H3C
CH
О
СН3
С
СН
H2O
СН3 + О3 -Н О
2 2
СН3
О + СН3
С
Н
СН3
СН3
21-15. а) CnH2n +
С
3n
O 2 → nCO2 + nH2O
2
о
-5 С
б) 3CnH2 n + 2KMnO4 + 4H2O 0
 3CnH2 n(OH)2 + 2MnO2↓ + 2KOH
Ni, t
в) CnH2n + H2 
 CnH2n+2
г) CnH2n + HHal → CnH2n+1Hal
,t
ғ) CnH2n + H2O Н
3РО
4
 CnH2n+1OH
Ni, t
21-16. а) C2H6 
 C2H4 + H2
Ni, t
б) C3H8 
 C3H6 + H2
в)СН3
СH
СН2
СН3
Ni, t
СН3
С
СН
СН3 + H2
СН3
СН3
,t
21-17. а) CH3–CHOH–CH3 H
2SO
4
 CH3–CH=CH2 + H2O
H 2SO4, t
б) CH3–CH2–CH2–CH2OH  CH3–CH2–CH=CH2 + H2O
,t
в) CH3–CHOH–CH2–CH3 H
2SO
4
 CH3–CH=CH–CH3 + H2O
,t
г) CH3–CH2–СНOH–CH2–CH2–СН3 H
2SO
4
 CH3–СН2–CH=CH–CH2–СН3 + H2O
ғ)
OH
СН3
СH
СН2
СН3
СН3
СН2
СН3
H2SO4
С
СН3
t
С
СН3 + H2O
СН2
СН3 СН3
t
21-18. а) CH2Cl-CHCl-CH2-CH3 + Mg 
CH2=CH-CH2-CH3 + MgCl2

t
 CH3-CH=CH-CH3 + MgCl2
б) CH3-CHBr-CHBr-CH3 + Mg 
t

в) CH3-CH2-CHCl-CHCl-CH2-CH3 + Zn 
CH3-CH2-CH=CH-CH2-CH3 + ZnCl2
г) СН3
Br
Br
СH
СН2
СН3
t
+ Zn
С
СН3
СН3 + ZnBr2
СH
СН3
СН3
t

ғ) 2CH3-CH2CHCl2 + Zn 
CH3-CH2-CH=CH-CH2-CH3 + ZnCl2
2H 5OH, t
21-19. а) CH2Cl-CH2-CH3 + NaOH C

 CH2=CH-CH3 + NaCl + H2O
C2H 5OH, t
б) CH3-CHBr-CH2-CH3 + KOH 
 CH3-CH=CH-CH3 + KCl + H2O
в) СН3
СН3 + KOH
СH
СН
Br
СН3
C2H5OH
СН3
t
С
СН3
СH
СН3
CH3
CH3
г) СН3
СH
С
CH2
СН3
+ KOH
C2H5OH
t
С
СН3
СH
С
СН3
+ KBr + H2O
СН3
СН3
Cl
+ KBr + H2O
21-20.
а) С4Н10 Ni,
t  С4Н8 + Н2
ОН
б) СН3
C
CH2
H2SO4
СН3
t
Cl
Cl
СH
С
СН2
С
СH
СН3
t
+ Zn
СН3
СH
CH
CH
Br
СН3
СН3
СН3 + H2 O
СН3
СH
С
СH2
СН3 + ZnCl2
СН3
СН3
г) СН3
СH
СН3
СН3
СН3
в) СН3
СН3
CH
СН3
+ KOH C Ht OH
2
5
СН3
СH
21-21. а) CnH2n+2 Ni,
t  CnH2n + H2
t

б) CnH2 nCl2 + Mg 
CnH2n + MgCl2
C2H 5OH, t
в) CnH2n+1Cl + KOH 
 CnH2n + KCl + H2O
H 2SO4, t
г) CnH2n+1OH  CnH2n + H2O
21-22. CH2=CH-CH=CH2 + H2 Ni,
t  CH3-CH=CH-CH3
CH3-CH=CH-CH3 + H2 Ni,
t  CH3-CH2-CH2-CH3
CH2=CH-CH=CH2 + Cl2 → CH2Cl-CH=CH-CH2 Cl
CH2Cl-CH=CH-CH2Cl + Cl2 Ni,
t  CH2Cl-CHCl-CHCl-CH2Cl
CH2=CH-CH=CH2 + Br2 → CH2Br-CH=CH-CH2Br
CH2Br-CH=CH-CH2Br + Br2 → CH2Br-CHBr-CHBr-CH2Br
CH2=CH-CH=CH2 + HCl → CH3-CH=CH-CH2Cl
CH3-CH=CH-CH2Cl + HCl → CH3-CHCl-CH2-CH2Cl
С
СH
СН3 СН3
СН3 + KBr
+H2O
CH2=CH-CH=CH2 + HBr → CH3-CH=CH-CH2Br
CH3-CH=CH-CH2Br + HBr → CH3-CHBr-CH2-CH2Br
,t
CH2=CH-CH=CH2 + HOH H
2SO
4
 CH3-CH=CH-CH2OH
H 2SO4, t
CH3-CH=CH-CH2OH + HOH  CH3-CHOH-CH2-CH2OH
O3, Al2O3, t
21-23. CH3-CH2-CH2-CH3 Сr
2
 CH2=CH-CH=CH2 + 2H2
Сr 2O3, Al2O 3, t
CH 3  CН - СН 2 - СН 3     CH 2  C  CH  СН 2
|
|
CH 3
CH 3
21-24. а) CH3 – CH2 – CH2 – CH3 Ni,
t  CH3 – CH = CH – CH3 + H2
5OH, t
CH 3  CН - СН 2 - СН 3  KOH С2H
 CH 3  CH  CH  СН 3  KCl  H 2O
|
Cl
,t
CH 3  CН - СН 2 - СН 3 H
2SO
4
 CH 3  CH  CH  СН 3  H 2O
|
OH
t
CH 3  CН - СН - СН 3  Zn 

CH 3  CH  CH  СН 3  ZnBr
|
|
Br Br
2
O 3, Al2O 3, t
CH 3  CН - СН 2 - СН 3 Сr
2
  CH 2  C  CH  СН 2  2Н 2
|
|
б)
CH 3
CH 3
5OH, t
CH 2  CН - СН 2 - СН 2  2KOH С2H
 CH 2  C  CH  СН 2  2KBr  2H 2O
|
|
|
|
Br
CH 3
Br
CH 3
,t
CH 2  CН - СН 2 - СН 2 H
2SO
4
 CH 2  C  CH  СН 2  2H 2O
|
|
|
|
OH CH 3
OH
CH 3
CH 3  CН - СН - СН 3 Ni,
t  CH 3  C  C  СН 3  H 2
|
|
|
|
21-25. а)
CH 3 CH 3
CH 3 CH 3
OH
|
,t
СH 3  C - СH - CH 3 H
2SO
4
 СH 3  С  С - CH 3  H 2O
| |
|
|
CH 3 C H3
CH 3 CH 3
O 3, Al2O3, t
CH 3  CН 2 - СН - СН 2 - СН 3 Сr
2
  CH 2  CН  C  СН  СН 3  2Н 2
|
|
б)
CH 3
CH 3
,t
CH 2  CН 2 - СН - СН - СН 3 H
2SO
4
 CH 2  CН  C  СН  СН 3  2H 2O
|
|
|
|
OH
CH 3 OH
CH 3
o
O3, ZnO, 425 C
21-26. 2C2H5ОH Al
2
 CH2=CH-CH=CH2 + H2 + 2Н2О
4, Al(C 2H 5)3
21-27. nCH2=CH-CH=CH2 TiCl


 (-CH2-CH=CH-CH2-)n
TiCl 4, Al(C 2H 5)3
( CH 2  C  CH  СН 2 )n
CH 2  C - СН  СН 2 
|
|
CH 3
CH 3
h
21- 28. 1) СН4 + Сl2 
CH3Cl + HCl
t
2CH 3Cl  2Na 
 C 2 H 6  2NaCl
Ni , t
C 2H 6  C 2H 4  H 2
С2Н4 + Cl2 → C2H4Cl2
t

CH 4   Na 2CO 3
2) CH 3COONa  NaOH 
0
C
2CH 4 1500


 C 2H 2  3H 2
,t
C 2H 2  H 2 Ni

 C 2H 4
С2Н4 + НCl → C2H5Cl
C2H 5Cl  KOH этанол,
t C2H 4  KCl  H 2O
0
-5 C
3C 2H 4  2KMnO 4  4H 2O 0

 3C 2H 4(OH) 2  2MnO 2   2KOH
3). Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3↓ + 3CH4 ↑
0
C
2CH 4 1500


 C 2H 2  3H 2
,t
C 2H 2  H 2 Ni

 C 2H 4
H 2SO 4, t
C2H 4  H 2O  C 2H 5OH
C2H5OH + 3O2 → 2CO2 + 3H2O
t

C 2H 6   Na 2CO 3
4). C 2H 5COONa  NaOH 
h
С2Н6 + Сl2  C2H5Cl + HCl
2H 5OH, t
C2H 5Cl  KOH C
 C2H 4  KCl  H 2O
C2H4 + 3O2 → 2CO2 + 2H2O
,t
5). C 2H 6 Ni

 C 2H 4  Н 2
H 2SO 4, t
C2H 4  H 2O  C 2H 5OH
O3, ZnO, 425 С
2С2Н5ОН Al
2
 СН2=СН-СН=СН2 + Н2 + 2Н2О
СН2=СН-СН=СН2 + 2HBr → CH3 – CH2Br-CH2 – CH2Br
h
21-29. 1). СН4 + Cl2 
CH3Cl + HCl
t
 C2H6 + 2NaCl
2CH3Cl + 2Na 
Ni, t
C2H6 
 C2H4 + H2
,t
C2H4 + H2O H
3PO
4
 C2H5OH
o
o
O3, ZnO, 425 C
2C2H5ОH Al
2
 CH2=CH-CH=CH2 + H2 + 2Н2О
4, Al(C 2H 5)3
nCH2=CH-CH=CH2 TiCl


 (-CH2-CH=CH-CH2-)n
5OH, t
CH 3  CН - СН - СН 3  KOH С2H
 CH 3  CH  C  СН 3  KCl  H 2O
|
|
|
2).
Cl CH 3
CH 3
CH 3  C  СН - СН 3  H 2 Ni,
t  CH 3  CH  CH 2  СН 3
|
|
CH 3
CH 3
O 3, Al2O 3, t
CH 3  CН - СН 2 - СН 3 Сr
2
  CH 2  C  CH  СН 2  2Н 2
|
|
CH 3
CH 3
TiCl 4, Al(C 2H 5)3
( CH 2  C  CH  СН 2 )n
CH 2  C - СН  СН 2 
|
|
CH 3
CH 3
21-30. 1). А – С2Н6, Б – C2H5Cl, B – C2H4, Г – С2Н5ОН,
Ғ – бутадиен-1,3, Д – 1-бромбутен-2, Е – 1-бромбутандиол-2,3.
2). А – СН4, Б – CH3Cl, B – C2H6, Г – С2Н5ОН,
Ғ – бутадиен-1,3.
21-31. Х1 – пропан, Х2 – 2-бромпропан, Х3 – пропен, Х4 – 1,2-дибромпропан,
Х5 – пропилен.
21-32. Х1 – бутадиен-1,3, Х2 – 1,4-дибромбутен-2, Х3 – бутен-2-диол-1,4, Х4 – бутандиол-1,4.
21-33. А – этанол, Б – этилен, B – бромэтан, Г – бутан,
Ғ – 2-хлорбутан, Д – бутен-2.
21-34. 1). А – 2-хлорпропан, Б – пропанол-2, B – пропан.
2). А – 2-бромбутан, Б – бутанол-2, B – бутан, Г – кислотаи атсетат, Ғ – атсетати натрий.
21-35. C5H10.
21-36. 11-изомер: 3,3-диметилпентен-1; 4,4-диметилпентен-1; 2,3-диметилпентен-1; 2,4диметилпентен-1;
3,4-диметилпентен-1;
3-этилпентен-1;
2,3-диметилпентен-2;
2,4диметилпентен-2; 3,4-диметилпентен-2; 4,4-диметилпентен-2; 3-этилпентен-2.
21-37. С4Н8.
21-38. С2Н4.
21-39. С3Н6.
21-40. Бутен-2.
21-41. 28 г/мол; этилен.
21-42. С5Н10.
21-43. Пропилен.
21-44. 3,3-диметилбутен-1.
21-45. Этилен.
21-46. С3Н6.
21-47. С4Н8.
21-48. С5Н10.
21-49. 336 л.
21-50. 0,45 мол.
21-51. 67,2 л.
21-52. 0,5 мол СО2 ва 0,5 мол Н2О.
21-53. 56 л СО2 ва 45 г Н2О.
21-54. 28 л СО2 ва 22,5 г Н2О.
21-55. 16,8 л СО2 ва 13,5 г Н2О.
21-56. 770 г СО2 ва 315 г Н2О.
21-57. 1,7 молӣ СО2 ваН2О.
21-58. 616 л СО2 ва 495 г Н2О.
21-59. 1,5 мол.
21-60. 5 мол.
21-61. 28 м3.
21-62. 160 л.
21-63. 640 л.
21-64. 196 м3.
21-65. 700 л.
21-66. 72,5 м3; 8,5 м3.
21-67. Бутен-2.
21-68. Пропилен.
21-69. Пропен.
21-70. С5Н10.
21-71. 2-метилбутен-2.
21-72. С4Н8.
21-73. Ҳексен-1.
21-74. Бутен-2.
21-75. СН2=СН2.
21-76. Бутен-1.
21-77. С2Н5Cl.
21-78. С3Н6Br2.
21-79. 5,8 г бутан.
21-80. 25 г 2,3-диметилбутан.
21-81. 25,4 г 2,3-дихлорбутан.
21-82. 23 г.
21-83. 12,9 г.
21-84. 151,5 г 1,2-дибромпропан.
21-85. 115 г.
21-86. 102 г пропанол-2.
21-87. 17,6 г пентанол-2.
21-88. 56% С2Н4; 44% С3Н8.
21-89. 20% СН4; 80% С2Н4.
21-90. 40% С3Н8; 60% С3Н6.
21-91. 28% бутен-2; 72% С5Н12.
21-92. 28% бутен-1.
21-93. 40% С2Н4; 60% С3Н6.
21-94. Ҳиссаи масса: 40% С2Н4; 60% С3Н6; Ҳиссаи ҳаҷмӣ: 50% С2Н4; 50% С3Н6.
21-95. Ҳиссаи масса: 60% С3Н6; 40% С4Н8; Ҳиссаи ҳаҷмӣ: 66,66% С3Н6; 33,33% С4Н8.
21-96. 40% С2Н4; 60% С3Н6.
21-97. 40% С2Н6; 60% С3Н8; 20% С3Н6.
21-98. 50% С2Н6; 50% С2Н4.
21-99. Ҳиссаи масса: 25,9% пропан; 24,7% сиклопропан; 49,4% пропилен.
Ҳиссаи ҳаҷмӣ: 25% пропан; 25% сиклопропан; 50% пропилен.
21-100. 25% С3Н8; 50% С4Н10; 25% С4Н8.
21-101. 50% С2Н4; 25% С4Н8; 25% С4Н10.
Б о б и 22
22-1. 2 изомер: бутин-1 ва бутин-2.
22-2. 7 изомер: ҳексин-1; ҳексин-2; ҳексин-3; 3-метилпентин-1; 4-метилпентин-1; 4метилпентин-2; 3,3-диметилбутин-1.
22-3. 16 изомер: пентин-1; пентин-2; 3-метилбутин-1; пентадиен-1,2; пентадиен-1,3;
пентадиен-1,4; пентадиен-2,3; 3-метилбутадиен-1,2; 2-метилбутадиен-1,3; сиклопентен; 2метилсиклобутен; 3-метилсиклобутен; 1,2-диметилсиклопропен; 2,3-диметилсиклопропен; 2этилсиклопропен; 3-этилсиклопропен.
22-4. 5 изомер: 3,3-диметилпентин-1; 4,4-диметилпентин-1; 3,4-диметилпентин-1; 3этилпентин-1; 4,4-диметилпентин-2.
CH 3
CH 3
|
|
НС  С - СH - СH 3
|
22-5. а)
б) НС  С - С - СН 3 в) НС  C - С - СН - СН 3
| |
|
CH 3
CH 3 CH 3
CH 3
CH 3
|
г) Н 3С  C - С  С - СН - СН 3
|
|
CH 3
CH 3
CH 3 CH 3
|
|
ғ) Н 3С  C - С  С  C  СН 2 - СН 2 - CH 3
|
|
CH 3 CH 3
CН 2 - СН 3
|
е) НС  C - С - СН 2 - СН 2 - СН 3
|
CH 2 - CH 3
CH 3
|
д) Н 3С  C  С  С  CH  СН - CH 3
|
|
|
CH 3 CH 3 CH 3
CH 3 CН 2 - СН 3 CH 2 - CH 3
|
|
|
ё) Н 3С  C - С - C  C - C - СН 2 - СН 2 - СН 3
|
|
|
CH 3 CH 3
CH 2 - CH 3
22-6. 3,3,4,4-тетраметилпентин-1; 3,3,7-триметил-6-этилоктин-3.
22-7. а) 2С2Н2 + 5О2 → 4СО2 + 2Н2О
б) C2H2 + 2H2 Ni,
t  C2H6
4
в) С2Н2 + 2Cl2 CCl

 C2H2Cl4
CCl 4
С2Н2 + 2Br2  C2H2Br4
г) С2Н2 + 2HCl AlCl
3  C2H4Cl2
С2Н2 + 2HBr FeBr
3  C2H4Br2
2

ғ) СН ≡ СН + HОН Hg
, H

 CH3 – СНО
о
С
д) С2Н2 С,
600

 C6H6
4Cl
22-8. а) CH ≡ CH + CH ≡ CH СuCl,
NH

 CH2 = CH – C ≡ CH
H
C
HC
CH
Сфаъ., 600 °C
3НС СН
HC
CH
C
H
НС
4НС
Ni2+
СН
СН
НС
СН
НС
СН
НС
СН
сиклооктатетраен
б) CH≡C – CH3 + 2H2 Ni,
t  CH3 – CH2 – CH3
CH≡C-CH3 + 2HCl AlCl
3  CH3 – CCl2 – CH3
O
СН
С
СН3 + Н2О
HgSO4
CH3
H+
С
СН3
CH3
СН
С
СН3
Сфаъ., 600 °C
H C
CH
3
3
в) 2С4Н6 + 11О2 → 8СО2 + 6Н2О
СН3 – С ≡ С – СН3 + 2HBr FeBr
3  СН3 – СBr2 – СH2 – СН3
O
СН3
С
С
СН3 + Н2О
HgSO4
H+
CH3
С
CH2
СН3
г) СН
СН
СН3 + 2HBr
С CH2
CCl4
СН3 + 2Br2
С CH2
AlCl3
Br
Br
CH
С
Br
Br
Br
CH3
С
CH2
СН3
CH2
СН3
Br
O
СН С
СH2
HgSO4
СН3 + Н2О
CH3 С CH2 СН3
H+
22-9. а) CH3 – C ≡ C – CH3 + 2H2 Ni,
t  CH3 – CH2 – CH2 – CH3
4
б) CH3 – C ≡ C – CH3 + 2Br2 CCl

 CH3 – CBr2 – CBr2 – CH3
AlCl 3
в) CH3 – C ≡ C – CH3 + 2HCl  CH3 – CH2 – CCl2 – CH3
г) H-C≡C-H + 2[Ag(NH3)2]OH → Ag-C≡C-Ag↓ + 4NH3↑ + 2H2O
H-C≡C-H + 2[Cu(NH3)2]Cl → Cu-C≡C-Cu↓ + 2NH3↑ + 2NH4Cl
HC≡CH + NaNH2 → HC≡CNa + NH3↑
ғ) CH3–CH2–C≡CH + [Ag(NH3)2]OH → CH3–CH2–C≡CAg↓ + 2NH3↑ + H2O
CH3–CH2–C≡CH + [Cu(NH3)2]Cl → CH3–CH2–C≡CCu↓ + NH3↑ + NH4Cl
CH3–CH2–C≡CH + NaNH2 → CH3–CH2–C≡CNa + NH3↑
д) AgC≡CAg + 2HCl → HC≡CH↑ + 2AgCl↓
2CH3–C≡CAg + H2SO4 → 2CH3–C≡CH↑ + Ag2SO4
CH3–CH2–C≡CAg + HNO3 → CH3–CH2–C≡CH↑ + AgNO3
22-10. CH≡CH + H-C≡N → CH2=CH-C≡N
СН
С CH3
+H
C
N
CuCl
CH2
С
C
б) СН
С CH3 + HOCH3
OH-
(naoo)
150-200°C
СН3
N
С
CH2
СН3
OCH3
СН
С
СH2
СН3 + HOC2H5
OH- (naoo)
СН2
150-200°C
С
СH2
СН3
OC2H5
О
в) СН
СН+ CH3
С
ОН
Zn2+, t
CH2
OCOCH3
О
СН
С
СН3 + C2 H5
С
СH
ОН
Zn2+ , t
СН2
С
СH2
СН3
OCOC2H5
22-11. 3HC≡CH+8KMnO4+4H2O → 3HOOC–COOH+8MnO2 ↓+8KOH
3CH3–C≡CH+8KMnO4+4H2O → 3CH3–COOH+3CO2↑+8MnO2 ↓+8KOH
3CH3–CH2–C≡CH+8KMnO4+4H2O → 3C2H5–COOH+3CO2 ↑+8MnO2 ↓+8KOH
CH3–C≡C–CH3+2KMnO4+2H2O → 2CH3–COOH+2MnO2↓+2KOH
22-12. HC≡CH+2KMnO4+3H2SO4 →2CO2↑+K2SO4+2MnSO4+4H2O
3HC≡CH+5K2Cr2O7+20H2SO4 →6CO2↑+5K2SO4+5Cr2(SO4)3+23H2O
5CH3–C≡CH+8KMnO4+12H2SO4 →5CH3COOH+5CO2↑+4K2SO4 +8MnSO4+12H2O
3CH3–C≡CH+4K2Cr2O7+16H2SO4 →3CH3COOH+3CO2↑+4K2SO4+4Cr2(SO4)3+16H2O
5CH3–CH2–CH2–C≡CH+8KMnO4+12H2SO4 → 5C3H7COOH+5CO2 ↑+ 4K2SO4 +
+8MnSO4+12H2O
3CH3–CH2–CH2–C≡CH+4K2 Cr2O7+16H2SO4 →3C3H7COOH+3CO2 ↑+4K2SO4 +
+4Cr2(SO4)3+16H2O
5CH3–C≡C–CH2–CH3+6KMnO4+9H2SO4 →5CH3COOH+5C2H5COOH+3K2SO4 +
+6MnSO4+4H2O
CH3–C≡C–CH2–CH3+K2Cr2O7+4H2SO4 →CH3COOH+C2H5COOH+K2SO4 +
+Cr2(SO4)3+3H2O
NН 3
22-13. 2CH3–CH2–CH2–C≡CH + Ag2O  2CH3–CH2–CH2–C≡CAg↓ + H2O
CH2=CH–CH2–CH2–CH3 + Br2 СCl
4 CH2Br–CHBr–CH2–CH2–CH3
22-14. 1) 2CH3–C≡CH + Ag2O NН
3 2CH3–C≡CAg↓ + H2O
2) CH2=CH–CH3 + Br2 СCl
4 CH2Br–CHBr–CH3
3) CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O
22-15. 1) CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O
2) 2CH3–CH2–C≡CH + Ag2O NН
3 2CH3–CH2–C≡CAg↓ + H2O
3) CH2=CH–CH2–CH3 + Br2 СCl
4 CH2Br–CHBr–CH2–CH3 (қабати органикӣ)
4) С4Н10 – боқӣ мемонад.
5) СaCO3 + 2HCl → CaCl2 + CO2↑ + H2O
6) CH3–CH2–C≡CAg + HCl → CH3–CH2–C≡CH↑ + AgCl↓
t

7) CH2Br–CHBr–CH2–CH3 + Zn 
CH2=CH–CH2–CH3↑ + ZnBr2
22-16. 1) 2CH3–CH2–CH2–C≡CH + Ag2O NН
3 2CH3–CH2–CH2–C≡CAg↓ + H2O
2) CH3–CH=CH–CH3 + Br2 СCl
4 CH3–CHBr–CHBr–CH3
этанол, t
3) CH3–CHCl–CH2–CH3 + KOH  CH3–CH=CH–CH3↑ + KCl + H2O
3n  1
22-17. а) СnH2n-2 +
O2 → nCO2 + (n-1)H2O
2
б) СnH2n-2 + 2H2 Ni,
t  СnH2n+2
в) СnH2n-2 + 2Hal2 CCl
4 СnH2n-2Hal4
г) СnH2n-2 + 2HHal AlCl
3 СnH2nHal2
ғ) СnH2n-2 + H2O AlCl
3 СnH2nO
д) 2R–C≡CH + Ag2O NН
3 2R–C≡CAg↓ + H2O
22-18. а) CaC2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C2H2↑
CaC2 + 2HCl → CaCl2 + C2H2↑
о
С
б) 2CH4 1500


 C2H2 + 3H2
2Н 5ОН, t
в) CH3 – CHBr2 + 2KOH С

 CH≡CH↑ + 2KBr + 2H2O
С2Н 5ОН, t
г) CH2Br – CH2Br + 2KOH 
 CH≡CH↑ + 2KBr + 2H2O
2Н 5ОН, t
22-19. а) CH3–CCl2–CH3 + 2NaOH С

 CH3–C≡CH↑ + 2NaCl + 2H2O
С2Н 5ОН, t
б) CH3–CHBr–CHBr–CH3 + 2KOH 
 CH3–C≡C –CH3↑ + 2KOH + 2H2O
С2Н 5ОН, t
в) CH3–CHOH–CHOH–CH2–CH3 
 CH3–C≡C–CH2–CH3 + 2H2O
22-20. а) Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3↓ + 3CH4↑
о
С
2CH4 1500


 C2H2 + 3H2
t

б) CH3COONa + NaOH 
CH4↑ + Na2CO3
о
С
2CH4 1500


 C2H2 + 3H2
о
2000 С
в) CaO + 3C 
 CaC2 + CO
CaC2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C2H2↑
г) CaCl2 + Na2CO3 → CaCO3↓ + 2NaCl
t

CaCO3 
CaO + CO2↑
о
2000 С
CaO + 3C 
 CaC2 + CO↑
CaC2 + 2HCl → CaCl2 + C2H2↑
22-21. а) пропин ва бутин-1 ё бутин-2;
б) ҳексин-3 ва 4-метилҳексин-2;
в) бутин-2 ва ҳексин-3.
о
С
22-22. 1) СаСО3 + 4С 2000


 СаС2 + 3СО↑
CaC2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C2H2↑
t

С2Н2 
2С + Н2↑
t
 СН4
С + 2Н2 
hν
CH4 + Cl2 
CH3Cl + HCl
t
 C2H6↑ + 2NaCl
2CH3Cl + 2Na 
Ni, t
C2H6 
 C2H2 + 2H2
о
С
3C2H2 С,
600

 C6H6
2) CH2=CH–CH3 + Cl2 CCl
4 CH2Cl–CHCl–CH3
t

CH2Cl–CHCl–CH3 + Zn 
CH2=CH–CH3 + ZnCl2
CCl 4
CH2=CH–CH3 + Br2  CH2Br–CHBr–CH3
2Н 5ОН, t
CH2Br–CHBr–CH3 + 2KOH С

 CH≡C–CH3 + 2KCl + 2H2O
NН 3
2CH3–C≡CH + Ag2O  2CH3–C≡CAg↓ + H2O
CH3–C≡CAg + HCl → CH3–C≡CH↑ + AgCl↓
2CH3–C≡CH + 2Na NН
3 2CH3–C≡CNa + H2↑
CH3–C≡CNa + Cl – CH2–CH3 → 2CH3–C≡C–CH2–CH3 + NaCl
22-23. А) Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3↓ + 3CH4↑
о
С
2CH4 1500


 C2H2 + 3H2
2

С2Н2 + Н2О Hg
, H

 СН3 – СОН
2Н 5ОН, t
Б) CH3–CHBr–CH2Br + 2KOH С

 CH3–C≡CH + 2KBr + 2H2O
NН 3
2CH3–C≡CH + 2Na  2CH3–C≡CNa + H2↑
CH3–C≡CNa + Br – CH2–CH3 → 2CH3–C≡C–CH2–CH3 + NaBr
2

CH3–C≡C–CH2–CH3 + H2O Hg
, H

 CH3–CH2–CO–CH2–CH3
t
 CaO + CO2↑
В) CaCO3 
о
2000 С
CaO + 3C 
 CaC2 + CO↑
CaC2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C2H2↑
C2H2 + H2 Ni,
t  C2H4
C2H4 + HBr Ni,
t  C2H5Br
t

2C2H5Br + 2Na 
C4H10 + 2NaBr
2
2
Mn , Co
2C4H10 + 5O2 t,

 4CH3COOH + 2H2O
CH3COOH + NaOH → CH3COONa + H2O
электролиз
2CH3COONa + 2H2O  C2H6 + 2CO2↑ + H2↑ + 2NaOH
t

22-24. 1) C2H5COONa + NaOH 
C2H6↑ + Na2CO3
hν
C2H6 + Br2 
C2H5Br + HBr
t
 C4H10 + 2NaBr
2C2H5Br + 2Na 
hν
CH3–CH2–CH2–CH3 + Br2 
CH3–CHBr–CH2–CH3 + HBr
С2Н 5ОН, t
CH3–CHBr–CH2–CH3 + KOH 
 CH3–CH=CH–CH3 + KBr + H2O
CH3–CH=CH–CH3 + Br2 → CH3–CHBr–CHBr–CH3
2Н 5ОН, t
CH3–CHBr–CHBr–CH3 + 2KOH С

 CH3–C≡C–CH3 + 2KBr + 2H2O
CH3–C≡C–CH3 + 2Br2 → CH3–CBr2–CBr2–CH3
электролиз
2) 2C2H5COONa + 2H2O  C4H10 + 2CO2↑ + H2↑ + 2NaOH
крекинг
C4H10  C2H6 + C2H4
C2H4 + Cl2 CCl
4 C2H4Cl2
2Н 5ОН, t
C2H4Cl2 + 2KOH С

 C2H2 + 2KCl + 2H2O
NН 3
C2H2 + Ag2O  Ag2C2↓ + H2O
22-25. 1) А – СН4; Б – С2Н2; В – С6Н6.
2) А – С2Н2; Б – С6Н6; В – СО2; Г – С; Ғ – СаС2; Д – С2Н2.
22-26. 1) А – С3Н6Cl2; Б – прпопин; В – 1,3,5-триметилбензол.
2) А – бутен-2; Б – бутандиол-2,3; В – бутин-2; Г – кислотаи атсетат.
3) А – С2Н2; Б – НС≡СNa; В – СH3–C≡CH; Г – СH3–C≡CAg;
Ғ – СH3–C≡CH; Д – СH3–CO–CH3
22-27. 1) X1 – C3H6; X2 – C3H6Br2; X3 – C3H4; X4 – C3H3Ag.
2) X1 – C2H4; X2 – C2H4Cl2; X3 – C2H4; X4 – C2H4Br2; X5 – C2H2; X6 – Cu2C2;
3) X1 – атсетилен; X2 – винилатсетилен; X3 – хлоропрен; X4 – каучуки хлоропренӣ.
22-28. X1 – C3H6Br2; X2 – пропин; X3 – 1,3,5-триметилбензол.
22-29. а) CН≡C–CH2–CH3 + 2HСl → CH3–CCl2–CH2–CH3
2Н 5ОН, t
CH3–CCl2–CH2–CH3 + 2KOH С

 CH3–C≡C–CH3 + 2KCl + 2H2O
б) CН≡CH + NaNH2 → CН≡CNa + NH3↑
CН≡CNa + ClCH3 → CН≡C–CH3 + NaCl
22-30. Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3↓ + 3CH4 ↑
о
С
2CH4 1500


 C2H2 + 3H2
4Cl
HC≡CH + HC≡CH СuCl,
NH

 CH2=CH–C ≡CH
CH2=CH–C ≡CH + HCl → CH2=CH–CCl=CH2
nCH2=CH–CCl=CH2 → (– CH2 – CH = CCl – CH2 –)n
22-31. 660 г СО2 ва 252 г Н2О.
22-32. 30 мол СО2 ва 30 мол Н2О.
22-33. 100 л.
22-34. 44 мол.
22-35. 140 м3.
22-36. 960 л.
22-37. 4,72 м3.
22-38. 980 м3.
22-39. 2,8 м3.
22-40. 157,75 м3 ҳаво; 18,8 м3.
22-41. а) 90%С ва 10%Н; б) 88,2%С ва 11,8%Н.
3  AgC  CAg   H 2O
22-42. Атсетилен; HC  CH  Ag 2O NH
22-43. Пропин. HC  C - CH 3  Br 2  CHBr 2  CBr 2 - CH 3
22-44. HC≡CH
22-45. Пропин.
22-46. С2Н2.
22-47. С4Н6.
22-48. Бутин-1.
22-49. Пентин-2.
22-50. Атсетилен.
22-51. Пропин.
22-52. Бутин-1.
22-53. 60 г.
22-54. 18 г.
22-55. 29 г.
22-56. 132 г.
22-57. 4 мол.
22-58. 0,25 мол; 11,2 л.
22-59. 20,5 г; 0,5 мол.
22-60. 50,4 г.
22-61. 105 г.
22-62. 90 г.
22-63. 22,8 г 1,2-дибром-3-метилбутен-1.
22-64. 40,2 г 1,1,2,2-тетрабром-3-метилпентан.
22-65. 12,5 г.
22-66. 99 г.
22-67. 14,55 г.
22-68. 2 мол.
22-69. 87 г диметилкетон.
22-70. 11,2 л.
22-71. 17 г.
22-72. 6 г С2Н6, 2,8 г С2Н4, 2,6 г С2Н2.
22-73. 20% СН4, 40% С2Н4, 40% С2Н2.
22-74. 4,4-диметилпентин-2.
22-75. 74% СН4 ва 26% С2Н2.
22-76. 30% С3Н8, 35% С3Н6, 40% С3Н4.
22-77. 60%.
22-78. 40% С2Н6, 20% С2Н4, 40% С2Н2.
22-79. 36% бутин-1 ва 64% бутин-2.
22-80. 85,6% С3Н8.
22-81. 11,2 л.
22-82. 5,8 г.
22-83. 84% С2Н6, 16% С2Н2.
22-84. 75% С3Н6, 25% С2Н2.
22-85. 60% С2Н4, 40% С2Н2.
22-86. 25% С3Н6, 75% С2Н2.
22-87. 2 маротиба; 50% С2Н2, 50% С2Н4.
22-88. Ҳиссаи ҳаҷмӣ: 52% С2Н6, 16% С2Н4, 32% С2Н2.
Ҳиссаи массавӣ: 54,93% С2Н6, 15,77% С2Н4, 29,3% С2Н2.
22-89. Ҳиссаи ҳаҷмӣ: 25% С2Н6, 50% С3Н6, 25% С2Н2.
Ҳиссаи массавӣ: 21,43% С2Н6, 60% С3Н6, 18,57% С2Н2.
22-90. 21% С2Н2, 28% С2Н4, 51% С2Н6.
22-91. 20% С2Н6, 40% С2Н4, 40% С2Н2.
22-92. 0,2 мол Br2; 33,33% С2Н6, 33,33% С2Н4, 33,33% С2Н2.
22-93. 25 г.
22-94. 1) СаС2 + 2Н2О → Са(ОН)2 + С2Н2↑
CH  CH  HBr AlCl
3  CH 2  CHBr
CH 2  CHBr  HBr  CH 3  CHBr 2
CH 3  CHBr 2  2KOH этанол,
t CH  CH  2KBr  2H 2O
, H 2SO 4
CH  CH  H 2О HgSO
4
 CH 3  CH  O
t

CaO  CO 2 
2). CaCO 3 
t
CaO  3C 
 CaC 2  CO 
СаС2 + 2Н2О → Са(ОН)2 + С2Н2↑
C2H2 + H2 Ni,
t  C2H4
С2Н4 + HCl → C2H5Cl
2C2H5Cl + 2Na Ni,
t  C4H10 + 2NaCl
h
CH3 – CH2 – CH2 – CH3 + 2Br2 
CH3 – CBr2 – CH2 – CH3 + 2HBr
С2Н 5ОН, t
CH3 – CBr2 – CH2 – CH3 + 2KOH 
 CH3 – C ≡ C – CH3 + 2KBr + 2H2O
Ni, t
CH3 – C ≡ C – CH3 + H2 
 CH3 – CH = CH – CH3
CH3 – CH = CH – CH3+ Br2 → CH3 – CHBr – CHBr – CH3
Cl
|
5OH, t
3). CH 3 - C - CH 2 - CH 3  2KOH C2H
 CH 3 - C  CH - CH 3  KCl  H 2O
|
|
CH 3
CH 3
Ni, t
CH 3  C  CH  CH 3  H 2  CH 3 - CH - CH 2 - CH 3
|
|
CH 3
CH 3
Cr 2O 3, Al2O 3, t
CH 3  CH  CH 2  CH 3     CH 2  C - CH  CH 2
|
|
CH 3
CH 3
hν
CH 3Cl  HCl
4). CH 4  Cl2 
t
2CH 3Cl  2Na 
 C 2 H 6  2NaCl
,t
C2H 6 Ni


C 2H 4  H 2
,t
C2H 4  H 2O H
3PO
4
C 2H 5OH
ZnO , Al2O3, t
2C2H 5OH 
CH 2  CH  CH  CH 2  H 2  2H 2O
4, Al(C 2H 5)3
nCH 2  CH  CH  CH 2 TiCl


- CH 2 - CH  CH - CH 2 -n
t

C 2 H 6   Na 2CO 3
5). C 2H 5COONa  NaOH 
hν
C2H 6  Cl2 C2H 5Cl  HCl
C2H 5Cl  KOH этанол,
t C2H 4  KCl  H 2O
,t
C2H 4  H 2O H
3PO
4
C 2H 5OH
ZnO , Al2O3, t
2C2H 5OH 
CH 2  CH  CH  CH 2  H 2  2H 2O
,4пайв .
CH 2  CH  CH  CH 2  HBr 1
СН 3  СН  СН  СН 2Br
0
-5 C
3CH 3 - CH  CH - CH 2Br  2KMnO 4  4H 2O 0

0
0-5 C
3CH 3  CHOH  CHOH  CH 2Br  2MnO 2  2H 2O
t

CaC 2  CO
6). 3C  CaO 
«А»
СаС2 + 2Н2О → Са(ОН)2 + С2Н2↑
(«Б»)
Ni, t
C2H 2  H 2 
 C2H 4
,t
C 2H 4  H 2O H
3PO
4
 C 2 H 5OH (" В" )
, Al2O3, t
2C2H 5OH ZnO


CH 2  CH  CH  CH 2  H 2  2H 2O
«Г»
4, Al(C 2H 5)3
nCH 2  CH  CH  CH 2 TiCl


- CH 2 - CH  CH - CH 2 -n
22-95. 11 г.
22-96. 60%.
22-97. 73,5 г.
22-98. 75%.
22-99. С2Н4.
22-100. 1,2-дихлопропан, пропин.
22-101. 64%.
22-102. 56 л.
22-103. 192,5 г.
22-104. 39 г.
22-105. С2Н2.
22-106. А – СН4, Б – С2Н2, В – С6Н6.
22-107. А – СаС2, Б – С2Н2, В – С2Н2Cl4.
22-108. 14,4 г Al4C3; 12,8 г СаС2.
Б о б и 23
23-1. Этилбензол; 1,2-диметилбензол; 1,3-диметилбензол; 1,4-диметилбензол.
23-2. Пропилбензол; изопропилбензол; 1,2,3-триметилбензол; 1,2,4-триметилбензол; 1,2,5триметилбензол; 1,3,5-триметилбензол; 1-метил-2-этилбензол; 1-метил-3-этилбензол; 1метил-4-этилбензол.
23-3.
CH 2 CH 2 CH 3
CH CH
CH
2
3
HC
CH
HC
CH
CH
C
C
C
а)
3
HC
б)
CH
CH
CH
CH
CH 3
в)
HC
CH
HC
CH
CH
CH 3
CH 3 CH
CH 3
C
г)
HC
CH
HC
ғ)
д)
CH
CH
CH 3
CH 3
C
CH 3
C
HC
CH
HC
е)
C
CH
ё)
HC
HC
ж)
Н 3С
CH
C
C
C
CH 3
CH
C
HC
CH 2
CH 3
CH
CH
CH 3
CH 3
CH 3
C
C
HC
CH
23-4. а)
HC
C
HC
CH
CH 3
HC
CH
HC
C
в)
CH
CH
CH
CH 3
CH 3
CH 3
CH
ғ) H C
г)
Cl
CH CH 3
C
CH
C
HC
C
HC
б)
CH
HC
CH 3
C
д)
CH
HC
C
HC
CH
HC
CH
CH
CH
CH
CH 3
е)
CH 3
CH 3
C
C
N О2
HC
C
HC
CH
HC
Cl
C
CH
ё)
ж)
HC
HC
CH
CH
Cl
CООH
C
HC
CH
HC
CH
N О2
CООH
C
C
з)
и)
C
HC
CH
HC
CH
ӣ)
CН
C
CH 2
CH
C
C
CH
HC
CH
HC
C
CH
CH
Cl
HC
C
CH
C
CH
HC
HC
CH
CH 3
Cl
к)
қ)
1500 C
23-5. 1). 2CH 4 
 C2H 2  3H 2
0
C
3C2H 2 С,
600


 C6H 6
H 2SO 4(конс.)
С6Н6 + HNO3 
 C6H5NO2 + H2O
t

2). СН3COONa + NaOH 
CH4↑ + Na2CO3
0
С
2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
FeCl 3
С6Н6 + Cl2  C6H5Cl + HCl
3). Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3↓ + 3CH4 ↑
0
С
2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
AlCl3
С6Н6 + CH3Cl  C6H5CH3 + HCl
С6Н5CH3 + 9O2 → 7CO2 + 4H2O
4). CaCO3 + 4C(барз.) → СaC2 + 3CO
CaC2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C2H2↑
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
FeCl 3
С6Н6 + Cl2  C6H5Cl + HCl
С6Н5Cl +2Na + ClC2H5 AlCl
3 C6H5C2H5 + 2NaCl
h
5). СН4 + Cl2 
CH3Cl + HCl
t
 C2H6 + 2NaCl
2СН3Cl + 2Na 
Ni, t
С2Н6 
 C2H4 + H2
C2H4 + Cl2 → C2H4Cl2
2Н 5ОН, t
C2H4Cl2 + 2KOH С

 C2H2 + 2KCl + 2H2O
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
h
С6Н6 + 3Cl2  C6H6Cl6
t

6). СН3COONa + NaOH 
CH4↑ + Na2CO3
0
С
2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
AlCl3
С6Н6 + CH3Cl  C6H5CH3 + HCl
5C6H5CH3 + 6KMnO4 + 9H2SO4 → 5C6H5COOH + 3K2SO4 + 6MnSO4 + 14H2O
7). C6H5COOH + NaOH → C6H5COONa + H2O
t

C6H5COONa + NaOH 
C6H6 + Na2CO3
FeCl 3
С6Н6 + Cl2  C6H5Cl + HCl
С6Н5Cl +2Na + ClCH3 AlCl
3 C6H5CH3 + 2NaCl
,t
С6Н5CH3 + 3HNO3(конс.) H
2SO
4
 C6H2(NO2)3CH3 + 3H2O
Cr 2O3, t
8). C6H14  C6H6 + 4H2↑
С6Н6 + Br2 FeBr
3 C6H5Br + HBr
С6Н5Br + 2Na + BrC2H5 AlBr
3 C6H5C2H5 + 2NaBr
5C6H5C2H5 +12KMnO4 +18H2SO4 → 5C6H5COOH+5CO2+6K2SO4 +12MnSO4+28H2O
9). CaC2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C2H2↑
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
3, H 3PO4
С6Н6 + CH2=CH-CH3 AlCl


 C6H5CH(CH3)2
0
С
23-6. 1). 2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
FeCl 3
С6Н6 + Cl2  C6H5Cl + HCl
С6Н5Cl + HNO3(сероб) → C6H4NO2Сl + H2O
С6Н4NO2Cl + 3H2 Ni,

t  C6H10NO2Cl
 С6Н5СООН
2). C ва Н2 
t
 СН4
С + 2Н2 
0
С
2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
AlCl3
С6Н6 + CH3Cl  C6H5CH3 + HCl
5C6H5CH3 + 6KMnO4 + 9H2SO4 → 5C6H5COOH + 3K2SO4 + 6MnSO4 + 14H2O
 С6Н5Br
3). CаС2 
CaC2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C2H2↑
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
FeBr 3
С6Н6 + Br2  C6H5Br + HBr
4). С6Н12 Pt,
t  C6H6 + 3H2↑
(конс.)
С6Н6 + HNO3 H
2SO
4

 C6H5NO2 + H2O
FeBr 3
С6Н5NO2 + Br2  C6H4BrNO2
O3, t
5). С7Н16 Cr
2
 C6H5CH3 + 4H2↑
5C6H5CH3 + 6KMnO4 + 9H2SO4 → 5C6H5COOH + 3K2SO4 + 6MnSO4 + 14H2O
t

C6H5COOH + 2NaOH(барзиёд) 
C6H6 + Na2CO3 + H2O
h
С6Н6 + 3Cl2  C6H6Cl6
6). С6Н10 Pt,
t  C6H6 + 2H2↑
С6Н6 + Br2 FeBr
3 C6H5Br + HBr
С6Н5Br + 2Na + BrCH3 AlCl
3  C6H5CH3 + 2NaBr
,t
С6Н5CH3 + 3HNO3(конс.) H
2SO
4
 C6H2(NO2)3CH3 + 3H2O
Pt, t
7). С6Н11C2H5  C6H5C2H5 + 3H2↑
h
C6H5-CH2-CH3 + Cl2 
C6H5-CHCl-CH3 + HCl
С2Н 5OН, t
C6H5-CHCl-CH3 + KOH 
 C6H5-CH=CH2 + KCl + H2O
Ni, t
C6H5-CH=CH2 + H2  C6H5-CH2-CH3
5C6H5C2H5 +12KMnO4 +18H2SO4 → 5C6H5COOH+5CO2+6K2SO4 +12MnSO4+28H2O
0
СООН
СООН
+
HNO3
H2SO4, t
+
H2O
CH3
23-7. 1) С6Н10 Pt,
t  C6H6 + 2H2↑
С6Н6 + Br2 FeBr
3 C6H5Br + HBr
С6Н5Br + 2Na + BrCH3 AlCl
3  C6H5CH3 + 2NaBr
h
C6H5-CH3 + Cl2 
C6H5-CH2Cl + HCl
Н 2O
C6H5-CH2Cl + KOH  C6H5-CH2ОН + KCl
5C6H5CH2ОН +4KMnO4 +6H2SO4 → 5C6H5COOH+2K2SO4 +4MnSO4+11H2O
O3, t
2) С6Н14 Cr
2
 C6H6 + 4H2↑
4
C6H6 + СН2=СН2 Н
3РО


 C6H5-CH2-СН3
h
C6H5-CH2-CH3 + 2Cl2  C6H5-CCl2-CH3 + 2HCl
2Н 5OН, t
C6H5-CCl2-CH3 + 2KOH С

 C6H5-C≡CH + 2KCl + 2H2O
t
 C6H5-CBr2-CHBr2
C6H5-C≡CH + 2Br2 
3) Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3↓ + 3CH4↑
«А»
С
2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
«Б»
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
«В»
Н 3РО4
C6H6 + СН2=СН2 
 C6H5-CH2-СН3
Ni, t
C6H5-CH2-СН3  C6H5-CH=СН2 + H2↑
«Г»
C6H5-CН=CH2 + Br2 → C6H5-CНBr-CH2Br
«Ғ»
С2Н 5OН, t
C6H5-CHBr-CH2Br + 2NaOH 
 C6H5-C≡CH + 2NaBr + 2H2O
«Д»
NH 3
2C6H5-C≡CH + Ag2O  2C6H5-C≡CAg↓ + H2O
23-8. C6H6.
23-9. C8H10; этилбензол, 1,2-диметилбензол, 1,3-диметилбензол, 1,4-диметилбензол.
23-10. 1,3,5-триметилбензол.
23-11. Толуол.
23-12. C6H5-C≡CH – фенилатсетилен (этинилбензол).
23-13. C6H6.
23-14. C7H8.
23-15. C6H5-CН=CH2 – стирол (винилбензол, фенилэтилен).
23-16. C6H5-CН3.
23-17. C6H5-CHCl-CH3 – 1-хлор-1-фенилэтан.
23-18.
0
C≡CH
Br
п-бромэтинилбензол (4-бром-1-этинилбензол).
23-19. C8H8 – винилбензол.
C6H5-CН=CH2 + Br2 → C6H5-CНBr-CH2Br
23-20. C6H5-NO2.
23-21. 420 л.
23-22. 1,8 мол.
23-23. а) 0,8 мол СО2 ва 0,5 мол Н2О;
б) 44,8 л СО2 ва 22,5 г Н2О.
23-24. 70,4 г СО2; 1 мол Н2О.
23-25. 990 г СО2 ва 216 г Н2О.
23-26. 0,9 мол СО2 ва 0,5 мол Н2О.
23-27. 640 л.
23-28. 1056 л.
23-29. 1088 л.
23-30. С6Н6.
23-31. 39 г.
23-32. 80 г.
23-33. 98 г.
23-34. 34,05 г.
23-35. 80%.
23-36. С8Н10.
23-37. С8Н10.
23-38. Метилсиклоҳексан.
23-39. С7Н16.
23-40. Сиклоҳексан.
23-41. С6Н14.
23-42. С7Н16.
23-43. 1,95 г С6Н6; 3,93 г С6Н6Br.
23-44. 18,4 г толуол; 25,3 г монохлорҳосилаҳо.
23-45. 78,5 г.
23-46. 22,5 г.
23-47. 87,3 г C6H6Cl6.
23-48. 49,2 г.
23-49. 12,6 г.
23-50. 92 г ва 67,2 л.
23-51. 36,8 г толуол; 108 г маҳлули 70%.
23-52. 15,6 г С6Н6; 10,1 г CH3Cl.
23-53. 39 г.
23-54. 21,2 г этинилбензол; 16,8 л гидроген.
23-55. 67,2% C6H12; 32,8% C6H10.
23-56. 7,8 г C6H6; 9,2 г C7H8; 10,4 г C8H8.
23-57. 0,5 мол C7H8; 0,1 мол C8H10; 0,1 мол C8H8.
23-58. 33,76% C7H8; 38,16% C8H8; 28,07% C8H6.
23-59. 9,36 г C6H6; 6,44 г C7H8.
23-60. 45,88% C6H6; 54,12% C7H8.
23-61. 58,5% C6H6; 21% C6H12; 20,5% C6H10.
Б о б и 24
h
24-1. 1) C6H6 + 3Cl2 
C6H6Cl6
FeC 3
2) С6Н6 + Cl2  C6H5Cl + HCl
(конс.)
3) С6Н6 + HNO3 H
2SO
4

 C6H5NO2 + H2O
Н 3РО4
4) C6H6 + СН2=СН2 
 C6H5-CH2-СН3
h
5) C6H5-CH3 + Cl2  C6H5-CH2Cl + HCl
6) C6H5-CH3 + Cl2 FeCl
3 C6H4ClCH3 + HCl
7) С6Н5CH3 + HNO3(сероб) → C6H4NO2CH3 + H2O
,t
8) С6Н5CH3 + 3HNO3(конс.) H
2SO
4
 C6H2(NO2)3CH3 + 3H2O
h
9) C2H6 + Cl2  C2H5Cl + HCl
t

10) C2H6 + НNO3(13-15%) 
C2H5NO2 + H2O
11) C2H4 + Cl2 → C2H4Cl2
h
24-2. 1) C6H5-CH2-CH3 + Br2 
C6H5-CHBr-CH3 + HBr
h
2) C6H5-CH2-CH3 + 2Br2  C6H5-CBr2-CH3 + 2HBr
3) C6H5-CH2-CH3 + Br2 FeBr
3 C6H4BrCH2-CH3 + HBr
h
4) C3H8 + Br2 
CH3-CHBr-CH3 + HBr
CCl 4
5) C3H6 + Br2  C3H6Br2
6) 3CH2=CH-CH3 + 2KMnO4 + 4H2O → 3CH2OH-CHOH-CH3 + 2MnO2 ↓ + 2KOH
24-3. а) CH3–C≡C–CH3 + 2Н2 Ni,

t  CH3–CBr2–CBr2–CH3
CH3–C≡C–CH3 + 2Br2 CCl
4  CH3–CBr2–CBr2–CH3
2

CH3–C≡C–CH3 + 2HBr Hg
, H

 CH3–CH2–CBr2–CH3
2

CH3–C≡C–CH3 + H2O Hg
, H

 CH3–CH2–CO–CH3
Ni, t
б) CH2=CH-CH=CH2 + 2H2 
 CH3-CH2-CH2-CH3
CH2=CH-CH=CH2 + 2Br2 → CH2Br-CHBr-CHBr-CH2Br
CH2=CH-CH=CH2 + 2HBr → CH3-CHBr-CH2-CH2Br
,t
CH2=CH-CH=CH2 + 2HOH H
2SO
4
 CH3-CHOH-CH2-CH2OH
Ni, t
в) C6H5СН=CH2 + H2 
 C6H5-CH2-CH3
C6H5СН=CH2 + Br2 → C6H5CHBr-CH2Br
C6H5СН=CH2 + HBr FeBr
3 C6H5СHBr-CH3
,t
C6H5СН=CH2 + HOH H
2SO
4
 C6H5CHOH-CH3
24-4. 1) 2C6H5–C≡CH + 19О2 → 16CО2 + 6Н2О
2) 2C6H5–C≡CH + 2Н2 Ni,

t  C6H5–CН2–CH3
3) C6H5–C≡CH + 2Гал2 CCl
4  C6H5–CГал2–CНГал2
4) C6H5–C≡CH + Гал2 FeCl
3 C6H4ГалC≡СН + НГал
5) C6H5–C≡CH + 2НГал → C6H5–CГал2–CН3
2

6) C6H5–C≡CH + НОН Hg
, H

 C6H5–CО–CН3
H 2SO 4
7) C6H5–C≡CH + HNO3 
 C6H4NO2C≡СН + Н2O
NH 3
8) C6H5–C≡CH + Ag2O  C6H5C≡СAg↓ + Н2O
9) 5C6H5–C≡CH+8KMnO4+12H2SO4 → 5C6H5COOH +5CO2+4K2SO4+8MnSO4 +12H2O
10) 3C6H5–C≡CH + 8KMnO4 + 4H2O → 3C6H5COOH + 3CO2 + 8MnO2 + 8KOH
24-5. 1) Бо маҳлули аммиакии оксиди нуқра дар пробиркаи ҳексин-1 тагшин ҳосил мешавад:
СН3-(СН2)3-С≡CН + Ag2O NH
3  CH3-(CH2)3-C≡СAg↓ + Н2O
2) Стирол маҳлули бромобро беранг мегардонад:
C6H5СН=CH2 + Br2 → C6H5CHBr-CH2Br
3) Дар иштироки катализатор ҳангоми гармкунӣ ранги бром дар пробиркаи бензолдор беранг
мегардад:
3, t
C6H6 + Br2 FeBr

 C6H5Br + HBr
24-6. 1) Дар пробиркаи фенилатсетилен ҳангоми таъсири маҳлули аммиакии оксиди нуқра
тагшин ҳосил мешавад:
C6H5–C≡CH + Ag2O NH
3  C6H5C≡СAg↓ + Н2O
2) Дар пробиркаи винилбензол ҳангоми таъири бромоб он беранг мегардад:
C6H5СН=CH2 + Br2 → C6H5CHBr-CH2Br
3) Дар пробиркаи толуол ҳангоми таъсири маҳлули перманганати калий дар муҳити кислотагӣ
ҳангоми гармкунӣ берангшавии маҳлул ба вуҷуд меояд:
5C6H5–CH3 + 6KMnO4 + 9H2SO4 → 5C6H5COOH + 3K2SO4 + 6MnSO4 + 14H2O
24-7. Ҳангоми илова кардани маҳлули турши перманганати калий ва гармкунӣ ҳамаи моддаҳо
(ғайр аз хлорэтан ва бензол) оксид мешаванд, маҳсули оксидшавӣ ба маҳлул мегузарад:
5C6H5–CH3 + 6KMnO4 + 9H2SO4 → 5C6H5COOH + 3K2SO4 + 6MnSO4 + 14H2O
5C6H5–C≡CH+8KMnO4+12H2SO4 → 5C6H5COOH + 5CO2 + 4K2SO4 + 8MnSO4 +12H2O
5CH3–CН=СН-СН2-CH2-СН3 + 8KMnO4 + 12H2SO4 →
→ 5CH3COOH+5C3H7COOH + 4K2SO4+ 8MnSO4 +12H2O
Ба боқимондаи қабати органикӣ илова кардани маҳлули ишқор хлорэтан ба реаксияи
дегидрогалогенонӣ дохил шуда, этилен дар намуди газ хориҷ мешавад, ҳангоми иловакунии
об спирт ва хлориди натрий ба маҳлули обӣ мегузаранд ва қабати органикӣ – бензол боқӣ
мемонад.
24-8. СаС2 + 2Н2О → Са(ОН)2 + С2Н2↑
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
FeBr 3, t
C6H6 + Br2 
 C6H5Br + HBr
24-9. Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3↓ + 3CH4 ↑
0
С
2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
H 2SO 4
C6H6 + HNO3 
 C6H5NO2 + HBr
t

24-10. CH3COONa + NaOH 
Na2CO3 + CH4↑
0
С
2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
C6H6 + CH3Cl AlCl
3 C6H5CH3 + HCl
5C6H5–CH3 + 6KMnO4 + 9H2SO4 → 5C6H5COOH + 3K2SO4 + 6MnSO4 + 14H2O
0
COOH
COOH
H2SO4
+ HNO3
NO2
+ H2O
t

24-11. C + 2H2 
CH4
h
СН4 + Cl2 
 CH3Cl + HCl
С
2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
C6H6 + CH3Cl AlCl
3 C6H5CH3 + HCl
5C6H5–CH3 + 6KMnO4 + 9H2SO4 → 5C6H5COOH + 3K2SO4 + 6MnSO4 + 14H2O
t

24-12. C + 2H2 
CH4
h
СН4 + Cl2 
 CH3Cl + HCl
0
С
2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
H 2SO 4
C6H6 + HNO3 
 C6H5NO2 + H2O
Zn  HCl
C6H5NO2 + 3H2  C6H5NH2 + 2H2O
NH2
NH2
0
Br2
+ 3Br2
Br2
+ 3HBr
Br2
t

24-13. a) CaO + 3C 
CaC2 + CO
СаС2 + 2Н2О → Са(ОН)2 + С2Н2↑
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
FeBr 3, t
C6H6 + Br2 
 C6H5Br + HBr
t

C6H5Br + 2Na + BrCH3 
C6H5CH3 + 2NaBr
H 2SO4, t
C6H5CH3 + 3HNO3  C6H2(NO2)3CH3 + 3H2O
б) Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3↓ + 3CH4 ↑
0
С
2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
FeCl 3, t
C6H6 + Cl2 
 C6H5Cl + HCl
Cl
Cl
0
+ HNO3
H2SO4
Cl
NO2
+ H2O
Cl
NO2
+
3H2
Ni, t
NO2
O3, t
24-14. a) C6H14 Cr
2
 C6H6 + 4H2↑
С6H6 + CН2=CH-CH3 H
3PO

4  С6Н5CH(CH3)2
5C6H5CH(CH3)2+18KMnO4+27H2SO4 → 5C6H5COOH+10CO2+9K2SO4+18MnSO4+42H2O
COOH
COOH
AlCl3
+ CH3Cl
+ HCl
CH3
COOH
COOH
h
+ 3Cl2
+ 3HCl
CH3
CCl3
COOH
COONa
+ NaOH
+ H2O
CCl3
CCl3
COONa
t
+ NaOH
CCl
+ Na2CO3
CCl3
3
CCl3
CCl3
+ HNO3
t
+ H2O
NO2
б) C6H6 + CH3Cl AlCl
3 C6H5CH3 + HCl

C6H5CH3 + 3Cl2 h
C6H5CCl3 + 3HCl

H 2O
C6H5CCl3 + 3NaOH  C6H5COOH + 3NaCl + H2O
C6H5COOH + NaOH → C6H5COONa + H2O
t

C6H5COONa + NaOH 
C6H6 + Na2CO3
FeCl 3, t
C6H6 + Cl2 
 C6H5Cl + HCl
эфир
C6H5Cl + Mg  C6H5MgCl
C6H5MgCl + CO2 → C6H5COOMgCl
C6H5COOMgCl + HOH → C6H6 + MgOHCl
t

в) CaСО3 
CaО + CO2
t
 CaC2 + CO
CaO + 3C 
СаС2 + 2Н2О → Са(ОН)2 + С2Н2↑
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
AlCl3
C6H6 + CH3Cl  C6H5CH3 + HCl
3C6H5–CH3 + 6KMnO4 → 3C6H5COOK + 6MnO2 + 3KOH + 3H2O
COOK
COOH
0
+ 2HNO3
H2SO4
+ KNO3 + H2O
NO2
COOH
+ 2NaOH (барз.)
NO2
t
+ Na2CO3 + H2O
NO2
NO2
NH2
+ 3H2
Zn+HCl
+ 2H2O
24-15. 1) А-С6Н5СН3, Б-С6Н5СН2Cl, В-С6Н5СН2ОН, Г-С6Н5СООН
2) А-С6Н5СН2СН3, Б-С6Н5СНCl-СН3, В-С6Н5СН=СН2, Г-С6Н5СНОН-СН2ОН
24-16. 1) А-С6Н5СН2СН3, Б-С6Н5СНBr-СН3, В-С6Н5СНOH-СН3, Г-С6Н5СН=СН2,
Ғ-C6H5COOH, Д-C6H4BrCOOH
2) А-С2Н2, Б-С6Н6, В-С6Н5СН2-СН3, Г-С6Н5СCl2 -СН3, Ғ-C6H5C≡CH, Д-C6H5C≡CAg
3) А-С6Н5СН2СН3, Б-С6Н5СНBr-СН3, В-С6Н5СН=СН2, Г-С6Н5СНBr-СН2Br, Ғ-C6H5C≡CH, ДC6H5C≡CCu
24-17. 8-изомер: пентанол-1, пентанол-2, пентанол-3, 2-метилбутанол-1, 3-метилбутанол-1, 2метилбутанол-2, 3-метилбутанол-2, 2,2-диметилпропанол-1.
24-18. 3-то: 2-метилпентанол-2, 3-метилпентанол-3, 2,3-диметилбутанол-2.
24-19. 7-изомер: бутанол-1, бутанол-2, 2-метилпропанол-1, 2-метилпропанол-2, эфири
метилпропил, эфири метилизопропил, эфири диэтил.
24-20. 6-изомер: бутандиол-1,2; бутандиол-1,3; бутандиол-1,4; бутандиол-2,3; 2метилпропандиол-1,2; 2-метилпропандиол-1,3.
24-21. 10-изомер: пентантриол-1,2,3; пентантриол-1,2,4; пентантриол-1,2,5; пентантриол-1,3,4;
пентантриол-1,3,5; пентантриол-2,3,4; 2-метилбутантриол-1,2,3; 2-метилбутантриол-1,2,4; 3метилбутантриол-1,2,4; 2-этилпропантриол-1,2,3.
24-22. CnH2n+2О (CnH2n+1ОН), CnH2n+2О2 (CnH2n(ОН)2), CnH2n+2О3 (CnH2n-1(ОН)3).
24-23. СН3-СН2-СН2-ОН, СН3-СНОН-СН2-СН3, СН3-СН(СН3)-СНОН-СН2-СН3,
СН3-С(СН3)2-СНОН-С(СН3)2-СН2-СН3.
24-24. СН2ОН-СН2ОН, СН2ОН-СНОН-СН2ОН, СН3-СНОН-СНОН-СН2-СН3,
СН2ОН-СНОН-СНОН-СН3.
24-25. а) 2C2H5OH + 2Na → 2C2H5ONa + H2↑
б) C3H7OH + PCl5 → C3H7Cl + POCl3 + HCl
в) CH3-CHOH-CH3 + HBr → CH3-CHBr-CH3 + H2O
г) C4H9OH + NH3 → C4H9NH2 + H2O
ғ) 2C5H11OH + 15O2 → 10CO2 + 12H2O
t

д) CH3-CH2-CH2-OH + CuO 
CH3-CH2-CHO + Cu + H2O
t
 CH3-CO-CH2-CH3 + Cu + H2O
е) CH3-CHOH-CH2-CH3 + CuO 
ё) 5C2H5OH + 2KMnO4 + 3H2SO4 → 5CH3-CHO + K2SO4 + 2MnSO4 + 8H2O
ж) 3CH3-CHOH-CH3 + K2Cr2O7 + 4H2SO4 → 3CH3-CO-CH3 + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + 7H2O
24-26. а) C2H5OH + 3О2 → CО2 + H2О
2C2H5OH + 2K → 2C2H5OK + H2↑
C2H5OH + PCl5 → C2H5Cl + POCl3 + HCl
C2H5OH + SOCl2 → C2H5Cl + SO2↑ + HCl
C2H5OH + HCl → C2H5Cl + H2O
C2H5OH + HBr → C2H5Br + H2O
300 С
2O
3,

 C2H5NH2 + H2O
C2H5OH + NH3 Al
t
 CH3-CHO + Cu + H2O
CH3-CH2-OH + CuO 
5C2H5OH + 2KMnO4 + 3H2SO4 → 5CH3-CHO + K2SO4 + 2MnSO4 + 8H2O
3C2H5OH + K2Cr2O7 + 4H2SO4 → 3CH3-CHO + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + 7H2O
б) C4H9OH + 6О2 → 4CО2 + 5H2О
2C4H9OH + 2K → 2C4H9OK + H2↑
CН3-СНOH-СН2-СН3 + PCl5 → CН3-СНСl-СН2-СН3 + POCl3 + HCl
CН3-СНOH-СН2-СН3 + SOCl2 → CН3-СНСl-СН2-СН3 + SO2↑ + HCl
CН3-СНOH-СН2-СН3 + HCl → CН3-СНСl-СН2-СН3 + H2O
CН3-СНOH-СН2-СН3 + HBr → CН3-СНBr-СН2-СН3 + H2O
0
300 С
2O
3,

 CН3-СНNH2-СН2-СН3 + H2O
CН3-СНOH-СН2-СН3 + NH3 Al
t
 CH3-CO-CH2-CH3 + Cu + H2O
CH3-CHOH-CH2-CH3 + CuO 
5CH3-CHOH-CH2-CH3+2KMnO4+3H2SO4 → 5CH3-CO-CH2-CH3+K2SO4+2MnSO4+8H2O
0
3CH3-CHOH-CH2-CH3+K2Cr2O7+4H2SO4 → 3CH3-CO-CH2-CH3+K2SO4+Cr2(SO4)3+7H2O
24-27. 2C5H11OH + 15O2 → 10CO2 + 12H2O
CН3-СНOH-СН(CH3)-СН3 + HBr → CН3-СНBr-СН(CH3)-СН3 + H2O
CН3-СНOH-СН(CH3)-СН3 Cu,
t  CH3-CO-CH(CH3)-CH3 + H2↑
,t
CН3-СНOH-СН(CH3)-СН3 H
2SO
4
 CH3-CH=C(CH3)-CH3 + H2O
, t 140 C
24-28. а) 2СН3-СНОН-СН3 H
2SO
4

 (СН3)2-СН-О-СН(СН3)2 + Н2О
o
, t 140 C
СН3-СНОН-СН3 H
2SO
4

 СН3-СН=СН2 + Н2О
o
, t 140 C
б) 2С3Н7-СН(СН3)-СН2ОН H
2SO
4

 С3Н7-СН(СН3)-СН2-О-СН2-СН(СН3)-С3Н7+Н2О
o
, t 140 C
СН3-СН2-СН2-СН(СН3)-СН2ОН H
2SO
4

 СН3-СН2-СН2-С(СН3)=СН2 +Н2О
С2Н5-О-С2Н5
в) 3С2Н5ОН + 3С3Н7ОН
С2Н5-О-С3Н7 + 3Н2О
С3Н7-О-С3Н7
o
, t 140 C
С2Н5ОН H
2SO
4

 С2Н4↑ + Н2О
o
, t 140 C
С3Н7ОН H
2SO
4

 С3Н6↑ + Н2О
24-29. а) 2C3H7OH + 9O2 → 6СО2 + 8Н2О
б) 2CH3-CH2-OH + 2K → 2СН3-СН2-ОК + Н2↑
в) CH3-CH2-CH2-OH + PCl5 → СН3-СН2-СН2Сl + POCl3 + HCl
г) CH3-CHOH-CH3 + SOCl2 → CH3-CHCl-CH3 + SO2↑ + HCl
ғ) CH3-CH2-CH2-CH2-OH + HCl → CH3-CH2-CH2-CH2Cl + H2O
д) CH3-CHOH-CH2-CH3 + HBr → CH3-CHBr-CH2-CH3 + H2O
o
o
300 C
2O
3,

 CH3-CH2-NH2 + H2O
е) CH3-CH2-OH + NH3 Al
o
300 C
ё) CH3-CH2-NH2 + CH3-CH2-OH Al
2O
3,

 CH3-CH2-NH-CH2-CH3 + H2O
o
300 C
2O
3,

 CH3-CH2-N-(CH2-CH3)2 + H2O
ж) CH3-CH2-NH-CH2-CH3 + CH3-CH2-OH Al
, 140 C
2SO
4
 C3H7-O-C3H7 + H2O
з) CH3-CH2-CH2-OH H
o
o
, 180 C
2SO
4
 CH3-CH=CH-CH3 + H2O
и) CH3-CHOH-CH2-CH3 H
CH3-O-CH3
ӣ) 3CH3OH + 3C2H5OH
CH3-O-C2H5 + 3H2O
C2H5-O-C2H5
H 2SO 4
й) CH3COOH + C2H5OH 
 CH3COOC2H5 + H2O
к) 5C2H5-CH2-OH + 2KMnO4 + 3H2SO4 → 5C2H5-CHO + K2SO4 + 2MnSO4 + 8H2O
қ) 5C2H5-CHO + 2KMnO4 + 3H2SO4 → 5C2H5-COOH + K2SO4 + 2MnSO4 + 3H2O
л) 3C2H5-CHOH-CH3 + K2Cr2O7 + 4H2SO4 → 3C2H5-CO-CH3 + K2SO4 + Cr2(SO4)3 + 7H2O
t

м) C2H5-CH2-OH + CuO 
C2H5-CHO + Cu + H2O
t

н) C2H5-CHOH-CH3 + CuO 
C2H5-CO-CH3 + Cu + H2O
t, Cu
о) C2H5-CHOH-C2H5  C2H5-CO-C2H5 +H2↑
Ni
п) C3H7-CH2-OH t,

 C3H7-CHO + H2↑
O
24-30. а) СН3-CH2-Сl + NaOH H
2
 CH3-CH2-OH + NaCl
H 2O
б) CH3-CHBr-CH3 + KOH  CH3-CHOH-CH3 + KBr
,t
в) CH2=CH-CH3 + H2O H
2SO
4
 CH3-CHOH-CH3
,t
г) CH2=C(CH3)-CH2-CH3 + H2O H
3PO
4
 CH3-C(CH3)OH-CH2-CH3
t, Ni
ғ) CH3-CHO + H2 
 CH3-CH2OH
д) CH3-CO-CH3 + H2 Pt,

t  CH3-CHOH-CH3
е) CH3-COOC2H5 + H2O → CH3COOH + C2H5OH
,t

 CH3OH
ё) CO + 2H2 кат.
фермент
ж) C6H12O6  2C2H5OH + 2CO2↑
24-31. С2Н4(OH)2 + 2Na → C2H4(ONa)2 + H2↑
2C3H5(OH)3 + 6Na → 2C3H5(ONa)3 + 3H2↑
24-32.
2
CH2 OH
CH2 OH
CH2 O
+ Cu(OH)2 + 2NaOH
CH2 OH
2 CH
OH + Cu(OH)2 + 2NaOH
CH2
OH
CH2
OH
O CH2
CH2 O
O CH2
O
CH2 OH
+ HNO3
H2SO4
t
CH2 OH
CH
CH2 O
CH
CH2 OH
CH2
ONO2
CH2
ONO2
Cu
O CH2
Cu
O CH
2-
+ 2Na+ + 4H2O
2-
+ 2Na+ + 4H2O
HO CH2
+ 2H2O
CH2 ONO2
OH + 3HNO3
CH2 OH
H2SO4
CH ONO2 + 3H2O
t
CH2 ONO2
о
-5 С
24-33. 3CnH2n + 2KMnO4 + 4H2O 0
 3CnH2n(OH)2 + 2MnO2 ↓ + 2KOH
о
-5 С
3CH2=CH2 + 2KMnO4 + 4H2O 0
 3CH2OH-CH2OH + 2MnO2 ↓ + 2KOH
о
-5 С
3CH3-CH=CH-CH3+2KMnO4+4H2O 0
 3CH3-CHOH-CHOH-CH3+2MnO2↓+2KOH
h
24-34. a) C2H6 + Cl2 
 C2H5Cl + HCl
2H 5OH
C2H5Cl + KOH C
 C2H4 + KCl + H2O
H 3PO4, t
C2H4 + H2O  C2H5OH
,t
C2H5OH H
2SO
4
 C2H4↑ + H2O
о
-5 С
3C2H4 + 2KMnO4 + 4H2O 0
 3C2H4(OH)2 + 2MnO2↓ + 2KOH
CH2 OH
CH2 ONO2
H SO
+ HNO3 2 t 4
+ 2H2O
CH2 OH
CH2 ONO2
р
б) CO + 2H2 кат.,
t,
 CH3OH
CH3OH + HCl → CH3Cl + H2O
t

2CH3Cl + 2Na 
C2H6 + 2NaCl
t, Ni
C2H6 
 C2H4 + H2
,t
C2H4 + H2O H
3PO
4
 C2H5OH
2C2H5OH + 2Na → 2С2Н5ОNa + Н2↑
С2Н5ОNa + HCl → C2H5OH + NaCl
t

C2H5OH + CuO 
CH3-CHO + Cu + H2O
С
в) 3С2Н2 С,
600

 C6H6
AlCl3
C6H6 + CH3Cl  C6H5CH3 + HCl

C6H6CH3 + Cl2 h
C6H5CH2Cl + HCl

H 2O
C6H5CH2Cl + KOH  C6H5CH2OH + KCl
5C6H5CH2OH + 4KMnO4 + 6H2SO4 → 5C6H5-COOH + 2K2SO4 + 4MnSO4 + 11H2O
0
2H 5OH
24-35. CH2Cl-CH2-CH2-CH2Cl + 2NaOH C
 CH2=CH-CH=CH2 + 2NaCl + 2H2O
H 3PO4, t
CH2=CH-CH=CH2 + 2H2O  CH3-CHOH-CH2-CH2OH
,t
CH3-CHOH-CH2-CH2OH H
2SO
4
 CH2=CH-CH=CH2↑ + 2H2O
3CH2=CH-CH=CH2+4KMnO4 +8H2O → 3CH2OH-CHOH-CHOH-CH2OH+4MnO2 ↓+4KOH
,t
CH2OH-CHOH-CHOH-CH2OH + 4CH3OH H
2SO
4

H 2SO4, t
 CH2OCH3-CHOCH3-CHOCH3-CH2OCH3 + 4H2O
24-36. CnH2n-7OH ё CnH2n-6О; CnH2n-8(ОH)2 ё CnH2n-6О2; CnH2n-9(ОH)3 ё CnH2n-6О3.
24-37.
OH
OH
OH
OH
CH3
CH3
CH3
24-38. 9-изомер: 2-этилфенол, 3-этилфенол, 4-этилфенол, 2,3-диметилфенол,
2,4-диметилфенол, 2,5-диметилфенол, 2,6-диметилфенол, 3,4-диметилфенол,
3,5-диметилфенол.
24-39.
OH
OH
OH
OH
OH
OH
OH
OH
OH
OH HO
OH
24-40.
HO
OH
C
O
C
O
24-41.
OH
фенолфталеин.
OH
OH
CH=CH2
CH2-CH=CH2
NO2
O2 N
NO2
24-42. а) 2С6Н5ОН + 2Na → 2C6H5ONa + H2↑
б) С6H5OH + NaOH → C6H5ONa + H2O
в) C6H5OH + 3Н2 Ni,

t  C6H11OH
г) C6H5OH + Cl2 CCl
4  C6H4ClOH + HCl
O
ғ) C6H5OH + 3Br2 H
2
 C6H2Br3OH↓ + 3HBr
д) C6H5OH + 3HNO3(конс.) → C6H2(NO2)3OH + 3H2O
е)
OH
OH
H
+ HONO2 (сероб)
NO2
+
H2O
OH
OH
+ HONO2 (сероб)
+ H2O
H
NO2
ё)
OH
OH
SO3H
H
t
+ HOSO3H (конс.)
+
OH
H2O
OH
t
+ HOSO3H (конс.)
+ H2O
H
SO3H
ж)
OH
OH
CH2OH
H
+ CH2O
з)
OH
OH
CH2OH
H
+ 2CH2O
H
CH2OH
и)
OH
OH
H
H
CH2OH
HOH2C
+ 3CH2O
H
CH2OH
ӣ)
OH
OH
OH
OH
CH2
+ CH2O +
+ H2O
й)
OH
OH
H
+ CH3OH
CH3
+ H2O
OH
OH
+ CH3OH
+
H2O
H
CH3
к) C6H5ONa + CH3I → C6H5OCH3 + NaI
қ) C6H5ONa + C2H5COCl → C6H5COOC2H5 + NaCl
2
24-43. а) С6Н6 + Н2О2 Fe
 C6H5OH + H2O
t, Cu
б) С6H5Cl + NaOH  C6H5OH + NaCl
в) C6H5ONa + CO2 + H2O → C6H5OH + NaHCO3
г) C6H5OK + H2SO4 → C6H5OH + KHSO4
ғ) C6H5SO3Na + NaOH → C6H5OH + Na2SO3
H 2SO 4
д) C6H5CH(CH3)2 + O2 t,
 C6H5OH + CH3-CO-CH3
24-44. 1) Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3↓ + 3CH4↑
С
2СН4 1500

 C2H2 + 3H2
0
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
0
2
С6Н6 + Н2О2 Fe
 C6H5OH + H2O
t

2) CaCO3 + 4C 
CaC2 + 3CO
CaC2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C2H2↑
С
3С2Н2 С,
600

 C6H6
С6H6 + CН2=CH-CH3 H
3PO

4  С6Н5CH(CH3)2
H 2SO 4
C6H5CH(CH3)2 + O2 t,
 C6H5OH + CH3-CO-CH3
OH
OH
CH3
H
0
+ CH3OH
+ H2O
O3, t
3) C6H14 Cr
2
 C6H6 + 4H2↑
С6H6 + CН2=CH-CH3 H
3PO

4  С6Н5CH(CH3)2
H 2SO 4
C6H5CH(CH3)2 + O2 t,
 C6H5OH + CH3-CO-CH3
OH
OH
+ 3Br2
Br
Br
+ 3HBr
Br
24-45. 1) А – 3-хлорпропен, Б – 1,3-дихлорпропанол-2, В – глитсерин.
2) А – атсетилен, Б – бензол, В – фенол.
3) А – хлорбензол, Б – феноляти натрий, В – фенол.
24-46. А)
SO3 H
+ HOSO3H (конс.)
SO3H
+ 3NaOH
t
+ H2O
ONa
t
+ Na2SO3 + 2H2O
ONa
OH
+ HCl
+ NaCl
OH
OH
CH3
H
+ CH3OH
+ H2O
Б)
CH3
AlCl3
+ CH3Cl
+ HCl
CH3
CH3
t
+ HOSO3H (конс.)
+ H2O
SO3H
COOH
CH3
KMnO4
+ 3O
+ H2O
H2SO4
SO3H
SO3H
COONa
COOH
t
+ 4NaOH
SO3H
ONa
COOH
COONa
+
+ Na2SO3 + 3H2O
2HCl
t
+
ONa
2NaCl
OH
В)
Cl
+ Cl2
FeCl3
+ HCl
Cl
ONa
+ 2NaOH
t
+ NaCl + H2O
ONa
OH
+ HCl
+ NaCl
OH
OH
NO2
H
+ HONO2 (сероб)
+
H2O
24-47. 1) Х – хлорэтан, Y – этанол.
2) X – пропен, Y – 2-бромпропан.
3) X – пропен, Y – изопропилбензол.
24-48. 1) C6H6 + CH3Cl AlCl
3 C6H5CH3 + HCl

2) C6H6CH3 + 3Cl2 h
C6H5CCl3 + 3HCl

H 2O
3) C6H5CCl3 + 3NaOH  C6H5COOH + 3NaCl + H2O
4) C6H6 + Cl2 FeCl
3 C6H5Cl + HCl
эфир
C6H5Cl + Mg  C6H5MgCl
5) C6H5MgCl + CO2 → C6H5COOMgCl
6) C6H5COOMgCl + HOH → C6H5COOH + MgOHCl
A - C6H6CH3, Б - C6H5CCl3, В - C6H5Cl, Г - C6H5MgCl, Ғ - C6H5COOMgCl.
24-49.
CH3
+ CH3Cl
AlCl3
+ HCl
«А»
«Б»
CH3
CH3
CH3
NO2
+ 2HNO3 (сероб)
H2 SO4
+
«В»
CH3
+ 2H2O
NO2
«Г»
CCl3
NO2
NO2
+ 3Cl2
h
CCl3
NO2
+ 3HCl
«Ғ»
COOH
NO2
+ 3KOH t
+ 3KCl + H2O
«Д»
COOH
NO2
+ 3H2
COOH
NH2
n+NaOH+t
CH3
+ 2H2O
CCl3
+ 3Cl2
h
NO2
+
3HCl
NO2
«Е»
CCl3
COOH
+ 3NaOH
NO2
t
+ 3NaCl + H2O
NO2
«Ё»
COOH
+ 3H2
COOH
l+NaOH+t
NO2
+ 2H2O
NH2
500 o C
 CH2=CH-CH2Cl + HCl
24-50. 1) СН2=СН-СН3 + Cl2  
2) CH2=CH-CH2Cl + HClO → CH2Cl-CHOH-CH2Cl
O
3) CH2Cl-CHOH-CH2Cl + 2KOH H
2
 CH2OH-CHOH-CH2OH + 2KCl
H 2SO4, t
4) CH2OH-CHOH-CH2OH + 3HNO3  CH2ONO2-CHONO2-CH2ONO2 + 3H2O
24-51. 1) A - CH2=CH-CH2Cl, Б - CH2Cl-CHOH-CH2Cl, В - глитсерин, Г - нитроглитсерин.
2) A - CH2=CH-CH2Cl, Б - CH2=CH-CH2ОН, В - CH2Cl-CHСl-CH2ОН,
Г - CH2ОН-CHОН-CH2ОН.
24-52. а) A – CH3-CH2-CH3, Б – CH3-CHСl-CH3, В – CH3-CHОН-CH3, Г - CH2=CH-CH3,
Ғ - CH2=CH-CH2Cl, Д - CH2=CH-CH2ОН, Е - CH2Cl-CHСl-CH2ОН,
Ё - CH2ОН-CHОН-CH2ОН, ж) СН2=СН-СНО.
б)
CH2 OH
2 CH
OH + Cu(OH)2 + 2NaOH
CH2 OH
CH2 O
CH
O
CH2 OH
Cu
O CH2
O CH
HO CH2
в) 1350 г маҳлули 70%.
24-53. 1) С6Н6 + СН2=СН2 → С6Н5-СН2-СН3
«а»
«б»
«в»
KMnO 4, H 2SO 4
2) С6Н5-СН2-СН3 + 6[О]  С6Н5СООН + СО2↑ + 2Н2О
«г»
AlCl3
3) C6H6 + CH3Cl  C6H5CH3 + HCl
«д»
h
4) C6H6CH3 + 2Cl2 
 C6H5CНCl2 + 2HCl
«е»
H 2O
5) C6H5CНCl2 + 2NaOH  C6H5CHО + 2NaCl + H2O
«ё»
2-
+ 2Na+ + 4H2O
7, H 2SO 4
6) C6H5CНО + [O] K
2Cr
2O

 C6H5CООH
o
C
7) 2СН4 1500


 С2Н2 + 3Н2
«ж»
2
8) С2Н2 + Н2О Hg
 СН3-СНО
«з»
-
9) СН3-СНО + C6H5CHО OH
 С6Н5-СН=СН-СНО + Н2О
«и»
NH 3
10) С6Н5-СН=СН-СНО + Ag2О  C6H5-CH=CH-COOH + 2Ag↓
«ӣ»
KMnO 4, H 2SO 4
11) C6H5-CH=CH-COOH + 4[О]  C6H5CООH + НООС-СООН
«й»
12) 5НООС-СООН + 2KMnO4 + 3H2SO4 → 10CO2↑ + K2SO4 + 2MnSO4 + 8H2O
24-54. 1) А – С2Н2, Б – С6Н6, В – C6H5NO2, Г – C6H5NH2
2) A – CaC2, Б – С2Н2, В – Cu2C2, Г – CuBr
3) A – CaC2, Б – С2Н2, В – C2H3Cl, Г – C2H4Cl2
24-55. 1) А – С6Н5CH(CH3)2, Б – С6Н5CBr(CH3)2, В – C6H5C(CH3)=CH2,
Г – C6H5CH(CH3)2, Ғ – C6H4BrCH(CH3)2, Д – C6H4BrCOOH.
2) A – C6H5C2H5, Б – С6Н5CHBr-CH3, В – C6H5CHOH-CH3, Г – C6H5CH=CH2,
Ғ – C6H5COOH, Д – C6H4BrCOOH.
24-56. 1) А – СН3-CHBr-CH2Br, Б – СН3-C≡CH, В – CH3-CO-CH3, Г – CH3-CHOH-CH3
2) A – C6H5CH2-CH3, Б – С6Н5CHCl-CH3, В – C6H5CH=CH2, Г – C6H5CHOH-CH2OH.
24-57. 1) А – С6Н5CCl3, Б – С6H5COOH, В – C6H5COOCH3, Г – C6H5COOK
2) A – CH3-CHOH-CH3, Б – СH3-CH=CН2, В – CH3-CHCl-CH2Cl, Г – CH3-C≡CH
3) A – CH3-CHCl-CH3, Б – С6Н5CH(CH3)2, В – C6H5COOH, Г – C6H5COOCH(CH3)2.
24-58. Этилен; этиленгликол.
24-59. СН2=СН-СН3; C6H6 + CH2=СН-СН3 H
3PO

4  C6H5CH(СН3)2
,t
C6H5CH(СН3)2 + О2 H
2SO
4
 С6Н5ОН + СН3-СО-СН3.
24-60. С2Н2;
5СН3-С≡СН + 8KMnO4 + 12H2SO4 → 5CH3COOH + 5CO2 + 4K2SO4 + 8MnSO4 + 12H2O
24-61. C6H5CH(СН3)2;
,t
C6H5CH(СН3)2 + О2 H
2SO
4
 С6Н5ОН + СН3-СО-СН3
24-62. CH2О; CH3MgCl + CH2O + HОH → СН3-CН2OH + MgOHCl;
, t 140 C
2SO
4

 СН2=CН2 + Н2О;
CH3-CH2ОH H
o
, t 140 C
2SO
4

 С2Н5-O-C2Н5 + Н2О
2CH3-CH2ОH H
24-63. А-этанол, Б-этилен, В-об, Г-гидроген, Ғ-этилати натрий.
o
, t 140 C
2SO
4

 СН2=CН2 + Н2О;
CH3-CH2ОH H
2C2H5ОH + 2Na → 2С2Н5ONa + Н2↑.
24-64. А-глитсерин, Б-нитроглитсерин, В-гидроксиди мис (II).
CH2 OH
CH2 ONO2
H2SO4
CH ONO2 + 3H2O
CH OH + 3HNO3
t
CH2 OH
CH2 ONO2
o
CH2 OH
2 CH
OH + Cu(OH)2 + 2NaOH
CH2 OH
CH2 O
CH
O
CH2 OH
Cu
O CH2
O CH
HO CH2
24-65. А-метан, Б-оксиди карбон (II), В-гидроген, Г-метанол, Ғ-метанал.
t

CH4 + H2О 
CО + 3Н2;
Zn, p, t
 СН3OН;
CО + 2Н2 
t

СН3ОН + CuO 
HCHO + Cu + H2O
2-
+ 2Na+ + 4H2O
24-66. А-глюкоза, Б-этанол, В-гази карбонат, Г-бутадиен-1,3.
фермент
С6Н12О6   2С2Н5ОН + 2СО2↑
o
C
2С2Н5ОН ZnO,
 425

 СН2=СН-СН=СН2 ↑ + Н2↑ + 2Н2О
24-67. 20,5 г.
24-68. С5Н11ОН.
24-69. 155,25 г Na, 75,6 л Н2.
24-70. Бутанол-2.
24-71. С6Н5-СН2ОН.
24-72. СН2ОН-СН2ОН.
24-73. Бутантриол-1,2,3; бутантриол-1,2,4; 2-метилпропантриол-1,2,3.
24-74. Пропанол.
24-75. С4Н9ОН.
24-76. Пропанол-2.
24-77. С2Н5ОН.
24-78. 2-метилбутанол-2.
24-79. С5Н11ОН.
24-80.С4Н7(ОН)3.
24-81. СН3-СН2-СН2ОН.
24-82. С2Н5ОН.
24-83. Бутанол-1.
24-84. Пропанол-1; 6 г.
24-85. С4Н9ОН; 4-изомер: бутанол-1, бутанол-2, 2-метилпропанол-1, 2-метилпропанол-2.
24-86. Бутанол-2.
24-87.
CH3
CH3
C
CH3
OH
24-88. СН3-СН2-СН2ОН.
24-89. 12 г СН3-СН2-СН2ОН.
24-90. СН3ОН ва С2Н5ОН.
24-91. С2Н5ОН ва С3Н7ОН.
24-92. Бутен-2; бутандиол-2,3.
24-93. С2Н4 ва С2Н4(ОН)2.
24-94. Пропандиол-1,2.
24-95. 0,5 мол С4Н9ОН.
24-96. С2Н5ОН.
24-97. С4Н9ОН.
24-98. С2Н6О.
24-99. СН3-О-СН3.
2
 С6Н5ОН + Н2О.
24-100. С6Н6; С6Н6 + Н2О2 Fe
24-101. 3-изомер: пропанол-1, пропанол-2, эфири диметил
24-102. СН3-О-СН3.
24-103. С4Н10О2 ё С4Н8(ОН)2.
24-104. 0,25 мол.
24-105. 10,95 л.
24-106. 42,55 г Na, 20,72 л Н2.
24-107. 6,9 г Na, 193,4 г С2Н5ОН.
24-108. 16,3%.
24-109. 70%.
24-110. 80%.
24-111. СН3ОН.
24-112. 32 г
24-113. 8 г СаС2; 115,2 г спирт.
24-114. 40 г.
24-115. 64,8 кг.
24-116. 250 л.
24-117. 25,8 г.
Масъалаҳои мураккаб
1. Дар омехтаи кристаллогидратҳои сулфатҳои мис ва оҳан (II) ҳиссаи массаи об ба 41,59%
баробар аст. Ҳиссаи массаи кристаллогидратҳоро дар омехта муайян кунед:
Ҳал: Усули 1. Ҳиссаи массаи обро бо фоиз дар кристаллогидратҳо меёбем:
Mr(CuSO4·5H2O) = 160+90 = 250
250 ҳиссаи массаи CuSO4·5H2О ________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
90 ҳиссаи массаи об дар CuSO4·5H2О _______ Х%-ро ташкил медиҳад.
90  100
Х
 36%.
250
Mr(FeSO4·7H2O) = 152+126 = 278
278 ҳиссаи массаи FeSO4·7H2О ________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
126 ҳиссаи массаи об дар FeSO4·7H2О _______ Х%-ро ташкил медиҳад.
126  100
Х
 45,32%.
278
Ҳиссаи массаи кристаллогидрати сулфати мис (II)-ро х% ва ҳиссаи массаи кристаллогидрати
сулфати оҳан (II)-ро (100-х%) ифода карда, аз рўи ҳиссаи массаи оби кристаллогидратҳо
муодилаи якномаълума тартиб дода, мувофиқи ҳиссаи массаи оби умумии додашудаи
кристаллогидратҳо ҳиссаи массаи сулфати мисро дар омехтаи кристаллогидратҳо меёбем:
36 х %  45,32(100% - х )
ω%(об) 
 41,59%
100%
36x + 45,32(100-х) = 41,59·100
36х + 4532 – 45,32х = 4159
-9,32х = -373
x  - 373  40% CuSO4·5H2О
- 9,32
100-х% = 100 – 40 = 60% FeSO4·7H2O.
Усули 2. Агар омехтаи кристаллогидратҳоро 100 грамм ҳисоб кунем, он гоҳ аз ин миқдор
41,59 граммашро об ташкил медиҳад.
M(CuSO4·5H2O) = 160+90 = 250 г/мол
M(FeSO4·7H2O) = 152+126 = 278 г/мол
Миқдори CuSO4·5H2O-ро дар омехта бо 250 х мол ва оби кристаллизатсионии онро бо 90х мол
ва монанди ин миқдори FeSO4·7H2O-ро дар омехта бо 278 у мол ва оби кристаллизатсионии
онро бо 126 у мол ифода карда, системаи муодила тартиб медиҳем:
 250х  278у  100 г
90х  126 у  41,59 г

 250х  278у  100 г  90
90 х  126 у  41,59 г 250

- 22500х  25020 у  9000
22500х  31500 у  10397,5

6480у = 1397,5
у
1397,5
 0,21566 мол FeSO 4  7H 2O
6480
250х + 278·0,21566 = 100
250х + 60 = 100
250х = 40
x  40  0,16 мол CuSO 4  5H 2O
250
mCuSO4·5H2O = 250x = 250·0,16 = 40 г
mFeSO4·7H2O = 278у = 278·0,21566 = 60 г
Ҳиссаи массаҳои CuSO4·5H2O ва FeSO4·7H2O-ро дар 100 г омехта меёбем:
100 г омехтаи кристаллогидратҳо _______ 100%-ро ташкил медиҳад,
40 г CuSO4·5H2O дар омехта ______________ х%-ро ташкил медиҳад
х  40  100  40% СuSO 4  5H 2O
100
100 г омехтаи кристаллогидратҳо _______ 100%-ро ташкил медиҳад,
60 г FeSO4·7H2O дар омехта ______________ y%-ро ташкил медиҳад
y  60  100  60% FeSO 4  7H 2O
100
Усули 3. M(CuSO4·5H2O) = 250 г/мол ва М(FeSO4·7H2O) = 278 г/мол. Дар омехта массаи
CuSO4·5H2O-ро бо 250х мол ва массаи FeSO4·7H2O-ро бо 278у мол ифода карда, массаи
омехтаро 100 г ҳисоб карда, муодилаи 1-ро менависем:
250х + 278у = 100 г
Дар CuSO4·5H2O: 90х ва дар FeSO4·7H2O: 126у об мавҷуд аст. Бинобар ин ҳиссаи массаи обро
дар CuSO4·5H2O бо 90х ва дар FeSO4·7H2O бо 126у ифода карда, муодилаи 2-юмро тартиб
медиҳем:
(90 x  126 y )  100%
ω%(Н 2О) 
 41,59%
100 г омехта
Муодилаи 1 ва 2-ро системаи муодила карда, массаи CuSO4·5H2O ва FeSO4·7H2O-ро дар
омехта меёбем:
 250 х  278 у  100

 (90 х  126 у ) 100  41,59

100
 250 х  278 у  100

9000 х  12600 у  4159
 250х  278у  100  36
9000х  12600 у  4159

 9000 х  10008 у  3600

 9000 х  12600 у  4159
2592у = 559
y  559  0,21566 мол
2592
250х + 278·0,21566 = 100
250х + 60 = 100
250х = 40
x  40  0,16 мол
250
mCuSO4·5H2O = 250x = 250·0,16 = 40 г
mFeSO4·7H2O = 278у = 278·0,21566 = 60 г
ω%(CuSO4  5H 2O)  40  100%  40%
100
60
ω%(FeSO 4  7H 2O)   100%  60%
100
2. Дар натиҷаи сўхтани 8,4 г карбон 12,32 л (ш.м.) оксиген сарф шуд. Зичии омехтаи газҳои
ҳосилшударо нисбат ба гидроген ҳисоб кунед.
Ҳал: Азбаски зичии омехтаи газҳо гуфта шудааст, бинобар ин ҳам дар натиҷаи сўхтани карбон
омехтаи газҳои СО ва СО2 ҳосил шудааст. Системаи дуномаълума тартиб дода, массаи
карбонро ҳангоми ҳосилшавии СО ва СО2 меёбем:
 2C  O 2   2СО
 24х х 


8,4г 
12,32л ё 0,55 мол
 C  O 2   СО 2


12у у 
24х  12у  8,4 г

 х  у  0,55 мол
24х  12у  8,4

 х  у  0,55  12
 24х  12у  8,4

- 12х  12у  - 6,6
12x = 1,8
1,8
х
 0,15 мол С (дар мавриди СО)
12
х + у = 0,55 мол
у = 0,55-х = 0,55-0,15
у = 0,4 мол С (дар мавриди СО2)
Массаи карбони сафшударо дар мавриди ҳосилшавии СО ва СО2 меёбем:
mC =24х = 24·0,15 = 3,6 г
mC =12у = 12·0,4 = 4,8 г
Ҳаҷми СО ва СО2-и ҳосилшударо муайян карда, массаи молекулавии нисбии миёна ва аз рўи
он зичии омехтаи газҳои ҳосилшударо нисбат ба гидроген ҳисоб мекунем:
ул
4,8 г
3,6 г
хл
2С  О2  2СО
С  О2  СО 2
12 г
24 г
22,4л
44,8л
3,6  44,8
4,8  22,4
х
 6,72 л СО
у
 8,96 л СО 2
24
12
6,72 л  Mr(СО)  8,96 л  Mr(СО 2) 6,72  28  8,96  44
Mr миёна 

 37,14
6,72  8,96
15,68
Mr миёнаи (СО ва СО 2) 37,14

 18,57
Mr(Н 2)
2
3. Ба 35 л омехтае, ки аз гази карбонат ва метиламин иборат аст, 25 л гидрогенбромид илова
карданд, баъди он зичии омехтаи газӣ нисбат ба ҳаво ба 1,942 баробар шуд. Ҳиссаи ҳаҷмии
газҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб кунед.
Усули 1. Ҳал: Муодилаи реаксияҳои дахлдорро менависем:
CH3NH2 + HBr → CH3NH3Br↓
СО2 + HBr ≠
Массаи молярии миёнаи омехтаи газиро меёбем:
Mмиёна= 1,942·29 = 56,318 г/мол
Ин адад аз массаи молярии моддаҳои аввала зиёдтар аст, пас маълум мегардад, ки баъд аз
реаксия дар омехтаи газӣ танҳо гази вазнинтар боқӣ мондааст ва он бошад аниқ HBr аст.
Фарз мекунем, ки дар омехта х л СH3NH2 буд, он гоҳ (35-х) л СO2 аст, баъди иловакунии
гидрогенбромид ва тагшин шудани намак дар фазои газӣ бошад (35-x) л СО2 ва (25-х) л HBr
боқӣ мондааст ва аз ҳисоби он зичии омехтаи газӣ нисбат ба ҳаво ба 1,942 баробар шудааст.
DН2 
Ин гуфтаҳоро барои массаи молярии омехтаи газҳои СО2 ва HBr, ки баъди реаксия боқӣ
мондааст, бо ҳаҷм менависем:
хл
(25 - x) л
CH 3NH 2  HBr  CH 3NH 3Br 
(35 - x ) л
СО 2  HBr 
M миёна  V1  M 1  V2  M 2  56,318
V1  V2
(35 - x )  M(CO 2)  (25  x)  M(HBr)
56,318 
(35 - x )  (25  x)
(35 - x )  44  (25  x)  81
56,318 
35 - x  25  x
56,318  1540 - 44x  2025  81x
60  2 x
56,318(60-2х) = 1540+2025-44х-81х
3379,08 – 112,636х = 3565 – 125х
3379,08 – 3565 = -125х + 112,636х
-185,92 = -12,364х
х = 15 л СН3NH2
V(CO2) = 35 – x = 35 – 15 = 20 л.
Ҳиссаи ҳаҷмии газҳоро дар омехтаи аввала меёбем:
35 л омехта __________ 100%-ро ташкил медиҳад,
15 л СH3NH2 _______ Х%-ро ташкил медиҳад.
х  15  100  42,9% СH 3NH 2
35
35 л омехта __________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
20 л СO2 дар омехта _______ Х%-ро ташкил медиҳад.
х  20  100  57,1% СO 2
35
Усули 2. Ҳал: Муодилаи реаксияҳои дахлдорро менависем:
CH3NH2 + HBr → CH3NH3Br↓
СО2 + HBr ≠
Массаи молярии миёнаи омехтаи газиро меёбем:
Mмиёна= 1,942·29 = 56,318 г/мол
Ин адад аз массаи молярии моддаҳои аввала зиёдтар аст, пас маълум мегардад, ки баъд аз
реаксия дар омехтаи газӣ гази вазнинтар боқӣ мондааст ва он бошад аниқ HBr аст.
Агар дар омехта х л СH3NH2 буд, он гоҳ у л СO2 аст. Муодилаи 1-ум: х + у = 35 л.
Маълум мегардад, ки (25-х) л HBr ва у л СO2 боқӣ мондааст, ки зичиаш нисбат ба ҳаво ба 1,942
баробар буда, массаи молярии миёнаи онҳо ба 56,318 баробар аст. Ин гуфтаҳоро барои массаи
молярии омехтаи газҳои СО2 ва HBr, ки баъди реаксия боқӣ мондааст, бо ҳаҷм менависем:
(25 - x) л
õë
CH 3NH 2  HBr  CH 3NH 3Br 
yë
СО 2  HBr 
M
миёна
 V1  M 1  V2  M 2  56,318
V1  V2
(25 - x )  M(HBr)  y  M(CO 2)
25 - x  y
(25 - x )  81  y  44
56,318 
25 - x  y
56,318(25-х+у) = (25-х)·81+44у
1407,95 – 56,318х + 56,318у = 2025 – 81х + 44у
56,318 
-56,318х+81х + 56,318у-44у = 2025-1407,95
24,682х + 12,318у = 617,05
24,682 x 12,318 y 617,05


12,318
12,318
12,318
2х + у = 50
Муодилаи 2-юм: 2х + у = 50 л
Муодилаи 1-ум ва 2-юмро якҷоя карда, ҳаҷми газҳои СО2 ва СH3NH2-ро дар омехтаи аввала
меёбем:
 х  у  35 л
2х  у  50 л

 х  у  35  1
2 х  у  50

- х  у  -35
 2х  у  50

x = 15 л СH3NH2.
х + у = 35 л
у = 35-х = 35-15
у = 20 л СО2
Ҳиссаи ҳаҷмии газҳоро дар омехтаи аввала меёбем:
35 л омехта __________ 100%-ро ташкил медиҳад,
15 л СH3NH2 _______ Х%-ро ташкил медиҳад.
х  15  100  42,9% СH 3NH 2
35
35 л омехта __________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
20 л СO2 дар омехта _______ Х%-ро ташкил медиҳад.
х  20  100  57,1% СO 2
35
4. Ба 50 л омехтае, ки аз нитроген, метиламин ва этиламин иборат аст, 40 л гидрогенбромид
илова карданд, баъди он зичии омехтаи газӣ нисбат ба нитроген ба 1,631 баробар шуд.
Омехтаи сахти ҳосилшударо гарм карданд ва омехтаи гази зичиаш нисбат ба нитроген ба
2,083 баробар аст, ҳосил карданд. Ҳиссаи ҳаҷмии газҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб кунед.
Ҳал: Муодилаи реаксияҳои дахлдорро ҳангоми иловакунии гидрогенбромид, ки ба
ҳосилшавии намакҳои сахти аминҳо оварда мерасонад, менависем:
CH3NH2 + HBr → CH3NH3Br↓
C2H5NH2 + HBr → C2H5NH3Br↓
СО2 + HBr ≠
Муодилаи реаксияҳои дахлдорро ҳангоми гармкунии намакҳои ҳосилшуда, ки ба ҳосилшавии
аминҳо ва гидрогенбромид оварда мерасонад, менависем:
CH3NH3Br → CH3NH2↑ + HBr↑
C2H5NH3Br → C2H5NH2↑ + HBr↑
Массаи молярии миёнаи омехтаи газиро меёбем:
Mмиёна= 1,631·28 = 45,668 г/мол
Ин адад аз массаи молярии моддаҳои аввала зиёдтар аст, пас маълум мегардад, ки баъд аз
реаксия дар омехтаи газӣ гази вазнинтар боқӣ мондааст, ки он танҳо HBr аст.
Фарз мекунем, ки дар омехта х л СH3NH2 ва у л C2H5NH2 буд, он гоҳ (50-х-у) л N2 аст, баъди
иловакунии гидрогенбромид ва тагшин шудани намак дар фазои газӣ бошад (50-x-у) л N2 ва
(40-х-у) л HBr боқӣ мондааст ва аз ҳисоби он зичии омехтаи газӣ нисбат ба нитроген ба 1,631
баробар шудааст.
Ин гуфтаҳоро барои массаи молярии омехтаи газҳои N2 ва HBr, ки баъди реаксия боқӣ
мондааст, бо ҳаҷм менависем:
хл
хл
CH 3NH 2 
HBr
 CH 3NH 3Br 
ул
ул
C 2H 5NH 2 
HBr
 C 2H 5NH 2 
(50 - х - у ) л (40 - х - у ) л
N2

HBr

M миёна  V1  M 1  V2  M 2  45,668
V1  V2
(50 - x - у )  M(N 2)  (40  x  у )  M(HBr)
45,668 
(50 - x - у )  (40  x  у )
(50 - x - у )  28  (40  x  у )  81
45,668 
50 - x - у  40  x  у
1400 - 28x - 28 у  3240  81x  81у
45,668 
90  2 x  2 у
45,668(90-2х-2у) = 1400+3240-28х-81х-28у-81у
4110,12 – 91,336х-91,336у = 4640 – 109х-109у
-91,336х+109х – 91,336у+109у = 4640 - 4110,12
17,664х+17,664у = 529,88
17,664 x 17,664 y 529,88


17,664
17,664 17,664
х + у= 30 л (1)
Дар омехтаи газие, ки ҳангоми гарм кардани намакҳо ҳосил шудааст, х л СH3NH2, у л C2H5NH2
ва (х+у) = 30 л HBr мавҷуд аст:
xл
xл
CH 3NH 3Br  CH 3NH 2   HBr 
yл
yл
HBr

C 2H 5NH 3Br  C 2H 5NH 2  
Массаи молярии миёнаи омехтаи газиро меёбем:
Mмиёна= 2,083·28 = 58,324 г/мол
M миёна  V1  M 1  V2  M 2  58,324
V1  V2
x  M(CH 3NH 2)  у  M(C 2H 5NH 2)  30  M(HBr)
58,324 
x  у  30
x  31  ó  45  30  81
58,324 
x  у  30
58,324(х+у+30) = 31х+45у+2430
58,324х+58,324у+ 1749,72 = 31х+45у+2430
58,324х-31х +58,324у-45у = 2430 - 1749,72
27,324х+13,324у = 680,28
27,324 x 13,324 y 680,28


13,324
13,324
13,324
2,05х + у = 51,05 (2)
Муодилаҳои (1) ва (2)-и ҳосилшударо системаи дуномаълума карда, ҳаҷми омехтаи газҳои
авваларо меёбем:
х  у  30 л

2,05х  у  51,05 л

1
 х  у  30
2,05х  у  51,05

 - х  у  -30
2,05х  у  51,05

1,05x = 21,05
х
21,05
 20 л СH 3NH 2
1,05
х + у = 30 л
у = 30-х = 30-20
у = 10 л С2H5NH2
VN2 = (50-х-у) = 50-20-10 = 30 л
Ҳиссаи ҳаҷмии газҳоро дар омехтаи аввала меёбем:
50 л омехта __________ 100%-ро ташкил медиҳад,
20 л СH3NH2 _______ Х%-ро ташкил медиҳад.
х  20  100  40% СH 3NH 2
50
50 л омехта __________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
10 л С2Н5NH2 ______________ у%-ро ташкил медиҳад.
y  10  100  20% С 2H 5NH 2
50
50 л омехта __________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
20 л N2 дар омехта _______ Z%-ро ташкил медиҳад.
Z  20  100  40% N 2
50
5. Ҳангоми гидролизи пурраи омехтаи карбидҳои алюминий ва калсий омехтаи газҳо ҳосил
шуд, ки 1,6 маротиба аз оксиген сабуктар аст. Ҳиссаи массаи карбидҳоро дар омехтаи
аввала ёбед.
Ҳал: Усули 1. Дар натиҷаи гидролизи карбидҳо газҳои метан ва атсетилен ҳосил мешавад:
Al4C3 + 12H2O → 4Al(OH)3↓ + 3CH4↑
CaC2 + 2H2O → Ca(OH)2 + C2H2↑
Массаи молярии миёнаи омехтаи газиро меёбем, ки он 1,6 маротиба аз оксиген сабуктар аст:
М(О 2) 32
Mмиёна 

 20
1,6
1,6
Аз рўи муодилаи реаксия маълум аст, ки агар дар омехта х мол Al4C3 бошад, он гоҳ 3х мол СН4
ва агар у мол СаС2 бошад, он гоҳ у мол С2Н2 ҳосил мешавад:
Al 4C 3  12H 2O  4Al(OH) 3   3CH 4 
x
3x
CaC 2  2H 2O  Ca(OH) 2  C 2H 2 
y
y
3x  М(CH 4)  y  M(C 2H 2)
Mмиёна 
 20
3x  y
3x  16  y  26
20 
3x  y
3х·16 + у·26 = 20(3х+у)
48х + 26у = 60х + 20у
26у-20у = 60х-48х
6у = 12х
у = 2х ё х=у/2
М(Al4C3)= 144 г/мол; М(СаC2)= 64 г/мол;
Массаи умумии карбидҳо ба 144х+64у баробар аст. Ҳиссаи массаи карбидҳоро дар омехтаи
аввала меёбем:
 %(Al 4C 3)  144 x  100%  14400 x
 14400 x  52,94%
144
x

64

2
x
272 x
144 x  64 y
64 y  100%
6400 y
6400 y
 %(CaC 2) 


 47,06%
136 y
144 y/2  64 y 72 y  64 y
Ҳал: Усули 2. Массаи молярии миёнаи омехтаи газиро меёбем, ки он 1,6 маротиба аз оксиген
сабуктар аст:
М(О 2)
 32  20 г/мол
1,6
1,6
Аз рўи массаи молии миёнаи омехтаи газҳо системаи муодила тартиб дода, миқдори газҳои
хориҷшударо меёбем:
М(СН4) = 16 г/мол; М(С2Н2) = 26 г/мол
mCH4 = 16 х мол; mC2H2 = 26 у мол;
16х  26 у  20 г
 х  у  1 мол

16 х  26 у  20
 х  у  1  16

 16х  26 у  20
- 16х  16 у  - 16

10y = 4
у  4  0,4 мол C 2H 2
10
х + у = 1 мол
х = 1 - у = 1 – 0,4
х = 0,6 мол CН4
Аз рўи миқдори газҳои хориҷшуда массаи карбидҳоро дар омехтаи аввала меёбем:
xг
0,6 мол
Mмиёна 
Al 4C 3 12H 2O  4Al(OH) 3  3CH 4 
144 г
3 мол
144  0,6
õ
 28,8 г Al 4C 3
3
xг
0,4 мол
CaC 2  2H 2O  Ca(OH) 2  C 2H 2 
64 г
1 мол
64  0,4
y
 25,6 г CaC 2
1
Массаи омехта: 28,8 г Al4C3 + 25,6 г СаС2 = 54,4 г.
Ҳиссаи массаи карбидҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб мекунем:
54,4 г омехта ______________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
28,8 г Al4C3 дар омехта ________ х%-ро ташкил медиҳад.
28,8  100
x
 52,94% Al 4C3
54,4
54,4 г омехта ______________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
25,6 г СаC2 дар омехта ________ у %-ро ташкил медиҳад.
25,6  100
x
 47,06% CaC 2
54,4
6. Омехтаи газе, ки дар натиҷаи тафсондани омехтаи карбонати калсий ва нитрати мис (II)
ҳосил шудааст, зичиаш нисбат ба гидроген 21,65 мебошад. Ҳиссаи массаи моддаҳоро дар
омехтаи баъди тафсонидан боқимонда ёбед.
Ҳал: Дар натиҷаи тафсонидан таҷзияи намакҳо ба вуҷуд меояд:
CаСО3 = СаО + СО2↑
2Cu(NO3)2 = 2CuO + 4NO2 + O2↑
Массаи молярии миёнаи омехтаи газиро меёбем, ки зичии он нисбат ба гидроген ба 21,65
баробар аст:
Ммиёна(оме хтаи гази)
D
 21,65
М(Н 2)
Ммиёна = 21,65·2 = 43,3
Аз рўи муодилаи реаксия маълум аст, ки агар дар омехта х мол СаО ҳосил шуда бошад, он гоҳ
х мол СО2 ва агар 2у мол CuO ҳосил шуда бошад, он гоҳ 4у мол NO2 ва у мол О2 ҳосил
мешавад:
 CaO  CO 2 
56 x
x
2Cu(NO 3)2  2CuO  4NO 2   O 2 
y
160 y
4y
x  М(CO 2)  4 y  M(NO 2)  y  M(O 2)
Mмиёна 
 43,3
x  4y  y
x  44  4 y  46  y  32
 43,3
x  5y
43,3(х+5у) = 44х+184y + 32у
43,3х + 216,5у = 44х + 216у
216,5у-216у = 44х-43,3х
0,5у = 0,7х
у = 1,4х ё х=у/1,4
М(СаО)= 56 г/мол; М(CuO)= 80 г/мол;
Омехтаи баъди тафсонидан боқимонда оксидҳи калсий ва мис (II) мебошад. Массаи умумии
оксидҳои ҳосилшуда ба 56х+160у баробар аст. Ҳиссаи массаи оксидҳоро дар омехтаи
ҳосилшуда меёбем:
5600 x
 %(CaO)  56 x  100% 
 5600 x  20%
56
x

160

1
,
4
x
280 x
56 x  160 y
160 y  100%
16000 y
16000 y
 %(CuO) 


 80%
200 y
56 y/1,4  160 y 40 y  160 y
CaCO 3
7. Олеум аз омехтаи SO3 ва H2SO4 иборат аст. Массаи SO3 ва H2SO4-ро дар 28,5 г олеум ҳисоб
кунед. Агар ҳиссаи массаи сулфур дар олеум 33,68%-ро ташкил диҳад.
Ҳал: Усули 1. Ҳиссаи массаи сулфурро бо фоиз дар SO3 ва H2SO4 меёбем:
Mr(SO3) = 32+48 = 80
80 ҳиссаи массаи SO3 ________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
32 ҳиссаи массаи S дар SO3 _______ х%-ро ташкил медиҳад.
x  32  100  40%.
80
Mr(Н2SO4) = 2+32+64 = 98
98 ҳиссаи массаи Н2SO4 ________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
32 ҳиссаи массаи S дар Н2SO4 ________ у%-ро ташкил медиҳад.
y  32  100  32,65%.
98
Ҳиссаи массаи SО3-ро х% ва ҳиссаи массаи Н2SО4-ро (100-х%) ифода карда, аз рўи ҳиссаи
массаи сулфури SО3 ва Н2SО4 муодилаи якномаълума тартиб дода, мувофиқи ҳиссаи массаи
сулфури умумии додашуда ҳиссаи массаи SО3 ва Н2SО4-ро дар олеум меёбем:
40 х %  32,65(100% - х )
ω%(S) 
 33,68%
100%
40x + 32,65(100-х) = 33,68·100
40х + 3265 – 32,65х = 3368
7,35х = 103
x  103  14% SO3
7,35
100-х% = 100 – 14 = 86% Н2SO4.
Массаи SО3 ва массаи Н2SО4-ро дар 28,5 г олеум меёбем:
28,5 г олеум ________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
х г SO3 дар олеум _________ 14%-ро ташкил медиҳад.
28,5 14
x
 4 г SO3
100
28,5 г олеум _________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
у г Н2SO4 дар олеум _______ 86%-ро ташкил медиҳад.
28,5  86
y
 24,5 г H 2SO4.
100
Усули 2. Агар олеумро 100 грамм ҳисоб кунем, он гоҳ аз ин миқдор 33,68 граммашро сулфур
ташкил медиҳад.
M(SO3) = 80 г/мол
M(H2SO4) = 98 г/мол
Миқдори SO3-ро дар олеум бо 80 х мол ва сулфури онро бо 32х мол ва монанди ин миқдори
H2SO4-ро дар олеум бо 98 у мол ва сулфури онро бо 32 у мол ифода карда, системаи муодила
тартиб медиҳем:
 80х  98у  100 г
32х  32 у  33,68 г

 80х  98у  100
32х  32 у  33,68  2,5

 80 х  98 у  100
- 80 х  80 у  - 84,2

18у = 15,8
15,8
у
 0,8777 мол H 2SO4
18
80х + 98·0,8777 = 100
80х + 86 = 100
80х = 14
x  14  0,175 мол SO3
80
mSO3 = 80x = 80·0,175 = 14 г
mH2SO4 = 98у = 98·0,8777 = 86 г
Маълум гардид, ки дар 100 г олеум 14 г SO3 ва 86 г H2SO4 мавҷуд будааст. Массаи SO3 ва
H2SO4-ро дар 28,5 г олеум ҳисоб мекунем:
Дар 100 г олеум _______ 14 г SO3 мавҷуд аст,
Дар 28,5 г олеум ________ х г SO3 мавҷуд аст.
28,5  14
х
 4 г SO3
100
Дар 100 г олеум _______ 86 г Н2SO4 мавҷуд аст,
Дар 28,5 г олеум ________ у г Н2SO4 мавҷуд аст.
28,5  86
у
 24,5 г Н 2SO4
100
Усули 3. M(SO3) = 80 г/мол ва М(H2SO4) = 98 г/мол. Дар олеум массаи SO3-ро бо 80х мол ва
массаи H2SO4-ро бо 98у мол ифода карда муодилаи 1-ро менависем:
80х + 98у = 28,5
Дар SO3: 32х ва дар H2SO4: 32у сулфур мавҷуд аст. Бинобар ин ҳиссаи массаи сулфурро дар
SO3 бо 32х ва дар H2SO4 бо 32у ифода карда, муодилаи 2-юмро тартиб медиҳем:
(32 x  32 y )  100%
ω%(S) 
 33,68%
28,5
Муодилаи 1 ва 2-ро системаи муодила карда, массаи SO3 ва H2SO4-ро дар олеум меёбем:
80 х  98 у  28,5

 (32 х  32 у ) 100

 33,68

28,5
 80 х  98 у  28,5

3200 х  3200 у  959,88
 40
 80 х  98у  28,5
3200х  3200 у  959,88

 3200 х  3920 у  1140

 3200 х  3200 у  959,88
-720у = -180,12
 180,12
y
 0,25 мол
 720
80х + 98у = 28,5
80х+98·0,25 = 28,5
80х + 24,5 = 28,5
80х = 28,5-24,5
80х = 4
x  4  0,05 мол
80
mSO3 = 80x = 80·0,05 = 4 г
mН2SO3 = 98y = 98·0,25 = 24,5 г
8. Ҳангоми оксидшавии омехтаи ду изомери карбогидрогени ароматӣ бо маҳлули турши
перманганати калий 12 л СО2 (дар ҳарорати 20°C ва фишори нормалӣ), 24,4 г кислотаи
бензоат ва 16,6 г кислотаи терефталат (бензол-1,4-дикарбонат)ҳосил шуд. Сохти
карбогидрогени авваларо муайян карда, массаи онҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб кунед. Ҳал:
Муодилаи реаксияҳои оксидшавии дахлдорро менависем:
4, H 2SO4
CnH2n-6 + [O] KMnO


 C6H5COOH + (n-7) CO2
4, H 2SO4
CnH2n-6 + [O] KMnO


 C6H4(COOH)2 + (n-8) CO2
Сабаби (n-7) CO2 мондан дар муодилаи реаксияи 1-ум дар он аст, ки карбогидрогени ароматӣ
маълум нест, аммо C6H5COOH ҳосил кардааст, ки он 7 атоми карбон дорад, он гоҳ n-то
карбогидрогени ароматӣ бошад пас (n-7) –тоаш боқимонда атомҳои карбогидрогени ароматӣ
аст, ки ба CO2 табдил ёфтааст. Айнан мисли ҳамин сабаби (n-8) CO2 мондан дар муодилаи
реаксияи 2-юм дар он аст, ки карбогидрогени ароматӣ маълум нест, аммо C6H4(СOOH)2 ҳосил
кардааст, ки он 8 атоми карбон дорад, он гоҳ n-то карбогидрогени ароматӣ бошад пас (n-8) –
тоаш боқимонда атомҳои карбогидрогени ароматӣ аст, ки ба CO2 табдил ёфтааст.
Миқдори СО2-и ҳосилшударо мувофиқи формулаи Менделеев-Клапейрон меёбем:
PV = νRT; Рнормалӣ = 101,3 кПа, V = 12 л, Т = t°C+273K = 20+273= 293K, R = 8,31
101,3 12
1215,6
  PV 

 0,5 мол СО 2.
RT 8,31  293 2434,83
Миқдори кислотаи бензоат ва терефталеатро ҳам ҳисоб мекунем:
24,4
m


 0,2 мол С 6H 5COOH
M(C 6H 5COOH)
122
16,6
m


 0,1 мол С 6H 4(COOH) 2.
M(C 6H 4(COOH) 2 166
Миқдори умуми ҳосилшудаи СО2 дар ҳардуи муодила ба 0,5 мол баробар аст, он гоҳ аз
ҳангоми ҳосилшавии 0,2 мол C6H5COOH – 0,2(n-7) мол СО2 ҳосил шудааст ва монанди ҳамин
ҳангоми ҳосилшавии 0,1 мол C6H4(СOOH)2 – 0,1(n-8) мол СО2 ҳосил шудааст. Муодила тартиб
дода, формулаи молекулавии карбогидрогени ароматиро меёбем:
0,2(n-7) + 0,1(n-8) = 0,5 мол СО2
0,2n-1,4 + 0,1n-0,8 = 0,5
0,2n+0,1n = 0,5+1,4+0,8
0,3n = 2,7
2,7
n
9
0,3
Формулаи молекулавии омехтаи изомери карбогидрогенҳо С9Н12 аст. Як карбогидроген як
занҷири паҳлўӣ дорад, чунки кислотаи бензоат ҳосил кардааст, дигараш ду занҷири паҳлўӣ
дорад, зеро ки ба кислотаи терефталат табдил ёфтааст, он гоҳ сохти карбогидрогенҳо чунин
буда метавонад:
CH3
CH
CH3
+
O
COOH
KMnO4, H2SO4
+
2CO2
кислотаи бензоат
изопропилбензол
(кумол)
Пропилбензол шарти масъаларо қаноат карда наметавонад, чунки ҳангоми оксидшавӣ
СН3СООН ҳосил мекунад, на ин ки СО2.
CH3
COOH
+
O
C2H5
1-метил-4-этилбензол
(п-метилэтилбензол)
KMnO4, H2SO4
+ CO2
COOH
кислотаи бензол-1,4-дикарбонат
(кислотаи терефталеат)
Массаҳои карбогидрогенҳои авваларо меёбем:
хг
24,4 г
С 9Н 12  9О   С 6Н 5СООН  2СО 2   3Н 2О
120 г
122 г
уг
16,6 г
С 9Н 12  11О   С 6Н 4(СООН) 2  2СО 2   3Н 2О
120 г
166 г
120  16,6
120  24,4
y
 12 г 1 - метил - 4 - этилбензол
 24 г изопропилб ензол
166
122
9. Ба 840 мл маҳлули нитрати нуқра (консентратсияаш 0,50 мол/л) 25,0 г омехтаи хлоридҳои
натрий ва калий илова карданд. Тагшинро ҷудо карданд, ба маҳлул лавҳачаи мисинро
ғўтониданд. Баъди анҷоми реаксия массаи лавҳача ба 1,52 г тағйир ёфт. Ҳиссаи массаи
хлоридҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб кунед. (70,2% NaCl, 29,8% KCl).
Ҳал: Массаи маҳлули нитрати нуқраро меёбем:
V=840 мл = 0,84 л; См = 0,5 мол/л; М(AgNO3) = 170 г/мол
m = Cм·V·M = 0,5·0,84·170 = 71,4 г.
Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро менависем:
AgNO3 + NaCl = AgCl↓ + NaNO3
AgNO3 + KCl = AgCl↓ + KNO3
Маълум мегардад, ки баъд аз ҷудо кардани тагшин дар маҳлул нитратҳои натрий ва калий,
инчунин метавонад боқимондаи нитрати нуқра ва хлоридҳои натрий ва калий мавҷуд бошад.
Аммо баъд аз ба маҳлул ғўтонидани лавҳачаи мисин массаи он 1,52 г тағйир ёфтааст, яъне
маълум мегардад, ки дар маҳлул танҳо нитрати нуқра барзиёд будааст, зеро ки бо мис танҳо
нитрати нуқра ба реаксия дохил шуда метавонад ва массаи лавҳача аз ҳисоби ба сатҳи лавҳача
тагшин шудани нуқра тағйир меёбад. Муайян мекунем, ки чанд грамм мис ба маҳлул гузашта
чанд грамм нуқра ба сатҳи лавҳача тагшин шудааст. Фарз мекунем, ки массаи лавҳача 100 г
аст, он гоҳ массаи он ба 101,52 (100+1,52) г баробар мешавад:
100 г
2AgNO 3  Cu  Cu(NO 3)2  2Ag 
64 х
216 x
100 - 64х + 216х = 101,52
152х = 1,52
х = 0,01 мол.
Массаи миси ба маҳлул гузашта: 64х = 64 · 0,01 = 0,64 г аст.
Массаи нуқраи ба лавҳача тагшиншуда: 216х = 216 · 0,01 = 2,16 г аст.
x
Аз рўи массаи миси ба реаксия дохилшуда ё массаи нуқраи ҷудошуда массаи нитрати нуқраи
барзиёдро меёбем:
2,16 г
хг
0,64 г
2AgNO 3  Cu  Cu(NO 3)2  2Ag 
340 г
64 г
216 г
340  0,64
x
 3,4 г AgNO 3
64
Маълум гашт, ки 71,4 – 3,4 = 68 г AgNO3 бо хлоридҳои натрий ва калий ба реаксия дохил
шудааст:
m

 68  0,4 мол AgNO 3
M(AgNO 3) 170


AgNO 3  NaCl 
 NaNO 3  AgCl 
 х мол

58,5 х 
68 г ё 0,4 мол 
25 г


 KNO 3  AgCl 
AgNO 3  KCl 
 у мол
74,5 у 
 х  у  0,4 мол
58,5 х  74,5 у  25 г

х  у  0,4
 58,5

58,5х  74,5 у  25

- 58,5х  58,5у  -23,4
 58,5х  74,5у  25

16y = 1,6
1,6
у
 0,1 мол KCl
16
х + у = 0,4 мол
х = 0,4 - у = 0,4 – 0,1
х = 0,3 мол NaCl
Ҳиссаи массаи хлоридҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб мекунем:
mNaCl = 0,3·58,5 = 17,55 г ва mKCl = 0,1·74,5 = 7,45 г
25 г омехта ________________ 100%-ро ташкил медиҳад,
17,55 г NaCl _______________ х %-ро ташкил медиҳад.
17,55  100
x
 70,2% NaCl
25
25 г омехта _____________ 100%-ро ташкил медиҳад,
7,45 г KCl _______________ у %-ро ташкил медиҳад.
7,45  100
y
 29,8% KCl
25
10. Ба 786 мл маҳлули нитрати нуқра (консентратсияаш 0,70 мол/л) 70,1 г омехтаи бромидҳои
натрий ва рубидий илова карданд. Тагшинро филтронӣ карданд ва ба маҳлул лавҳачаи
оҳанинро ғўтониданд. Баъди анҷоми реаксия массаи лавҳача ба 4,0 г тағйир ёфт. Ҳиссаи
массаи бромидҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб кунед. (29,4% NaBr, 70,6% RbBr).
11. Ба 861 мл маҳлули нитрати нуқра (консентратсияаш 0,65 мол/л) 70,0 г омехтаи хлоридҳои
сезий ва рубидий илова карданд. Тагшинро филтр карданд ва ба маҳлул лавҳачаи мисинро
ғўтониданд. Баъди анҷоми реаксия массаи лавҳача ба 4,56 г тағйир ёфт. Ҳиссаи массаи
хлоридҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб кунед. (48% CsCl, 52% RbCl).
12. Ба 857 мл маҳлули нитрати нуқра (консентратсияаш 0,70 мол/л) 62,3 г омехтаи хлоридҳои
сезий ва натрий илова карданд. Тагшинро ҷудо карда, ба маҳлул лавҳачаи оҳанинро
ғўтониданд. Баъди анҷоми реаксия массаи лавҳача ба 8,0 г тағйир ёфт. Ҳиссаи массаи
хлоридҳоро дар омехтаи аввала ҳисоб кунед. (81,2% CsCl, 18,8% NaCl).
13. Кадом массаи квассҳо KAl(SO4)2·12H2O-ро ба 1000 г маҳлули 5%-и сулфати калий илова
кардан зарур аст, то ки ҳиссаи массаи он ду баробар афзояд? Ҳаҷми газе, ки (дар ш.м.)
ҳангоми таъсири миқдори барзиёди сулфиди калий ба маҳлули ҳосилшуда хориҷ мешавад,
ёбед.(598 г KAl(SO4)2·12H2O; 42,3 л H2S).
Ҳал: Массаи сулфати калийро дар 1000 г маҳлули 5% меёбем:
Дар 100 г маҳлул ________________ 5 г K2SO4 мавҷуд аст,
Дар 1000 г маҳлул _______________ х г K2SO4 мавҷуд аст.
x  1000  5  50 г K 2SO4.
100
Ё ки: mK 2SO 4  1000  5  50 г.
100
Мувофиқи шарти масъала ҳиссаи массаи K2SO4 ду баробар афзояд, яъне 5%·2=10% шавад.
Дар 1 мол KAl(SO4)2·12H2O бошад 0,5 мол ё ки 87 г K2SO4 мавҷуд аст. Аз куҷо фаҳмидан
мумкин аст, ки дар намаки дучандаи сулфати калий-алюминий 0,5 мол K2SO4 ё 0,5 мол
Al2(SO4)3 мавҷуд аст? Ин оддӣ аст. Массаи молекулавии нисбии ҳарду намаки миёна ва
намаки дучандаро ҳисоб мекунем:
Мr(K2SO4) = 174; Mr(Al2(SO4)3) = 342; Mr[KAl(SO4)2] = 258. Суммаи массаи молекулавии
нисбии K2SO4 ва Al2(SO4)3 ба 2 тақсим мекунем, он гоҳ бояд ба массаи молекулавии нисбии
KAl(SO4)2 баробар шавад.
Mr(K 2SO4)  Mr(Al 2(SO 4)3) 174  342 516
Mr KAl(SO 4)2 


 258.
2
2
2
Яъне: 0,5 мол K2SO4 + 0,5 мол Al2(SO4)3 = 0,5·174 + 0,5·342 = 87 + 171 = 258 г.
Мувофиқи формулаи ҳиссаи массаи моддаи ҳалшуда m1 ва m2-ро ёфта, массаи
KAl(SO4)2·12H2O-и илова кардашударо меёбем.
М(KAl(SO4)2·12H2O) = 474 г/мол.
ω% = 10%
m1 = 50 + 87х
m2 = 1000 + 474х
 %  m1 100%
m2
(50  87x) 100%
10% 
1000  474 x
10(1000+474х) = (50+87х)·100
10000+4740х = 5000+8700х
10000 – 5000 = 8700х – 4740х
5000 = 3960х
x  5000  1,262 ìîë
3960
Массаи KAl(SO4)2·12H2O, ки барои ҳосил шудани маҳлули 10% лозим гардидааст, ҳисоб
мекунем:
mKAl(SO4)2·12H2O = 474x = 474·1,262 = 598 г.
Ҳаҷми газе, ки (дар ш.м.) ҳангоми таъсири миқдори барзиёди сулфиди калий ба маҳлули
ҳосилшуда хориҷ мешавад, ёфтан лозим аст. Дар маҳлули ҳосилшуда танҳо сулфати
алюминийи дар маҳлул мавҷудбуда бо сулфиди калий ба реаксия дохил шуда, гази
гидрогенсулфид хориҷ мекунад:
Al2(SO4)3+3K2S + 6H2O = 2Al(OH)3↓ + 3H2S↑ + 3K2SO4
Массаи сулфати алюминийро дар 598 г массаи иловакардашудаи KAl(SO4)2·12H2O меёбем:
М(KAl(SO4)2·12H2O) = 474 г/мол, ки дар он 0,5 мол ё ки 171 г Al2(SO4)3 мавҷуд аст:
Дар 474 г KAl(SO4)2·12H2O ________________ 171 г Al2(SO4)3 мавҷуд аст,
Дар 598 г KAl(SO4)2·12H2O ________________ х г Al2(SO4)3 мавҷуд аст.
x  598  171  215,73 г Al 2(SO4)3.
474
Ҳаҷми гази гидрогенсулфиди хориҷшударо меёбем:
xл
215,73 г
Al 2(SO 4)3  3K 2S  6H 2O  2Al(OH) 3   3H 2S   3K 2SO4
342 г
67,2 л
215,73  67,2
x
 42,3 л Н 2S.
342
14. Кадом массаи квассҳо KCr(SO4)2·12H2O-ро ба 500 г маҳлули 6%-и сулфати калий илова
кардан лозим аст, то ки ҳиссаи массаи он ду баробар афзояд? Ҳаҷми газе, ки (дар ш.м.)
ҳангоми таъсири миқдори барзиёди сулфиди калий ба маҳлули ҳосилшуда хориҷ мешавад,
ёбед.(553 г KСr(SO4)2·12H2O; 37,5 л H2S).
15. Ҳангоми пурра дар об ҳал кардани омехтаи гидрид ва фосфиди металли ишқории ҳиссаи
массаашон якхела омехтаи газие ҳосил шуд, ки зичиаш нисбат ба гази карбонат ба 0,2 баробар
аст. Таркиби омехтаи авваларо муайян кунед. (КН ва К3Р).
Ҳал: Ҳангоми дар об ҳалкунии омехтаи гидрид ва фосфиди метали ишқорӣ реаксияҳои зерин
ба амал омада, омехтаи газҳои гидроген ва фосфин хориҷ мешавад:
МеН + НОН = МеОН + Н2↑
Ме3Р + 3НОН = 3МеОН + РН3↑
Зичии омехтаи газӣ нисбат ба гази карбонат ба 0,2 баробар аст, он гоҳ:
Ммиёнаи омехтаи газӣ = 0,2·М(СО2) = 0,2·44 = 8,8 г аст, ки 1 молро ташкил медиҳад.
М(Н2) = 2 г/мол; М(РН3) = 34 г/мол. Миқдори гази Н2-ро бо х мол ва гази РН3-ро бо у мол
ифода карда, муодилаи 1 ва 2-ро тартиб медиҳем:
2х + 34у = 8,8 г муодилаи 1;
х + у = 1 мол муодилаи 2.
Аз рўи муодилаи 1 ва 2 системаи муодила тартиб дода, миқдори газҳои хориҷшударо меёбем:
2х  34 у  8,8 г
 х  у  1 мол

2х  34 у  8,8
 х  у 1 - 2

2 х  34 у  8,8
- 2 х - 2 у  - 2

32y = 6,8
6,8
у
 0,2125 мол РН 3
32
х + у = 1 мол
х = 1 – у = 0,7875 мол Н2.
Аз рўи муодилаи реаксия миқдори гидрид ва фосфиди металли ишқориро меёбем:
x мол
0,7875 мол
MeH  HOH  MeOH 
H2 
1 мол
1 мол
у мол
0,2125 мол
Me 3P  3HOH  3MeOH  PH 3 
1 мол
1 мол
0,7875  1
0,2125  1
х
 0,7875 мол МеН
у
 0,2125 мол Ме 3Р
1
1
Ҳиссаи массаи гидриди металли ишқорӣ ва фосфиди метали ишқорӣ ба ҳам баробар аст, он
гоҳ массаи онҳо ҳам дар омехта баробар аст. Аз рўи ин маълумот маълум мегардад, ки массаи
0,7875 мол МеН ба масааи 0,2125 мол Ме3Р баробар аст. Металли ишқории номаълумро
меёбем:
0,7875(МеН) = 0,2125(Ме3Р)
0,7875(х+1) = 0,2125(3х+31)
0,7875х + 0,7875 = 0,6375х + 6,5875
0,7875х – 0,6375х = 6,5875 – 0,7875
0,15х = 5,8
5,8
х
 39 Ar(K) = 39 ва М(K) = 39 г/мол
0,15
Металли номаълум калий будааст ва таркиби омехта аз KH ва K3P иборат аст.
16. Ҳангоми пурра дар кислотаи хлорид ҳал кардани омехтаи карбонат ва сулфиди металли
ишқорзаминӣ, ки ҳиссаи массаашон якхела аст, омехтаи газие хориҷ шуд, ки зичиаш нисбат ба
гелий ба 9,5 баробар аст. Таркиби пайвастагиҳои авваларо муайян кунед. (MgCO3 ва MgS).
17. Ҳангоми пурра дар кислотаи хлорид ҳал кардани 7,3 г омехтаи сулфит ва фосфиди металли
ишқории ҳиссаи молиашон якхела 2,24 л (ш.м.) омехтаи газҳо хориҷ шуд. Таркиби
пайвастаҳои авваларо муайян кунед. (Li2SO3 ва Li3Р).
Ҳал: Ҳангоми дар кислотаи хлорид ҳал кардани омехтаи сулфит ва фосфиди метали ишқорӣ
реаксияҳои зерин ба амал омада, омехтаи газҳои сулфит (оксиди сулфур (IV) ва фосфин хориҷ
мешавад:
Ме2SO3 + 2НCl = 2МеCl + Н2O + SO2↑
Ме3Р + 3НCl = 3МеCl + РН3↑
Мувофиқи шарти масъала ҳиссаи молии омехтаи сулфит ва фосфиди метали ишқорӣ ба ҳам
баробар аст, он гоҳ аз рўи муодилаи реаксия миқдори газҳои хориҷшуда низ ба ҳам баробар
мешавад, зеро ки аз 1 мол Ме2SO3 1 мол SO2 ва аз 1 мол Ме3Р 1 мол РН3 хориҷ шудааст.
Миқдори газҳои хориҷшударо аз 2,24 л газҳои хориҷшуда меёбем:
0,1
 0,05 мол SO2 ва 0,5 мол РН 3.
ãàçõî  2,24  0,1 мол  
2
22,4
Мувофиқи муодилаи реаксия миқдори сулфит ва фосфиди метали ишқориро меёбем:
0,05 мол
x мол
Мe 2SO3  2HCl  2MeCl  H 2O  SO2 
1 мол
1 мол
0,05 мол
у мол
Me 3P  3HCl  3MeCl  PH 3 
1 мол
1 мол
0,05  1
0,05  1
х
y
 0,05 мол Мe 2SO3
 0,05 мол Мe 3P
1
1
Миқдори 0,05 мол Ме2SO3 ва 0,05 мол Ме3Р-и омехта 7,3 граммро ташкил медиҳад. Аз ин ҷо
металли номаълум ва таркиби омехтаи авваларо меёбем:
0,05(Ме2SO3) + 0,05(Ме3Р) = 7, 3 г
0,05(2х+80) + 0,05(3х+31) = 7,3
0,1х+4+0,15х+1,55 = 7,3
0,1х+0,15х = 7,3-4-1,55
0,25х = 1,75
1,75
х
 7 М(Li) = 7 г/мол Таркиби омехта: Li2SO3 ва Li3Р
0,25
18. Ҳангоми пурра дар об ҳал кардани 9,12 г омехтаи нитрид ва фосфиди металли
ишқорзаминии ҳиссаи молиашон якхела 0,896 л (ш.м.) омехтаи газҳо хориҷ шуд. Таркиби
пайвастаҳои авваларо муайян кунед. (Ва3N2 ва Ba3Р2).
19. Лавҳачаи қалъагии массааш 16,9 граммро ба 435,5 г маҳлули 20%-и бромиди оҳан (III)
ғўтониданд. Баъди якчанд вақт нигоҳ доштани лавҳача онро аз маҳлул бароварданд, дар ин
маврид ҳиссаи массаи бромиди оҳан (III) ба ҳиссаи массаи намаки қалъагӣ (II) баробар шуд.
Массаи лавҳачаи баъди аз маҳлул баровардашударо муайян кунед. (5 г)
Ҳал: Намакҳои оҳани севалента ҳангоми таъсири металл то намаки оҳани дувалента барқарор
мешаванд. Муодилаи реаксияи дахлдорро менависем:
Sn + 2FeBr3 = SnBr2 + 2FeBr2
Массаи бромиди охан (III)-ро дар 435,5 г маҳлули 20% ҳисоб мекунем:
Дар 100 г маҳлул ________________ 20 г FeBr3 мавҷуд аст,
Дар 435,5 г маҳлул ________________ х г FeBr3 мавҷуд аст.
435,5  20
x
 87,1 г FeBr 3.
100
Мувофиқи шарти масъала баъди аз маҳлул баровардани лавхача ҳиссаи массаи бромиди оҳан
(III) ба ҳиссаи массаи намаки бромиди қалъагӣ (II) баробар шудааст, он гоҳ массаи онҳо низ
дар маҳлул баробар шудааст. Аз ин маълум мегардад, ки 119 х мол қалъагӣ ба маҳлул гузашта,
87,1-592 х мол FeBr3 сарф шуда, 279 х мол SnBr2 ҳосил шудааст, ки массаи онҳо ба ҳам
баробар аст, яъне 87,1-592 х мол FeBr3 = 279 х мол SnBr2.
Sn  2FeBr 3  SnBr 2  2FeBr 2
119 x
592 x
279 x
87,1-592 х = 279 х
87,1 = 279х + 592х
87,1 = 871х
87,1
 0,1 мол
871
Массаи лавҳачаии қалъагии ба маҳлул гузашта ва боқимондаи онро баъди аз маҳлул
баровардан меёбем:
mSn-и ба маҳлул гузашта = 119х =119·0,1=11,9 г
mSn-и боқимонда = 16,9 – 11,9 = 5 г
20. Лавҳачаи кобалтии массааш 15,9 граммро ба 333,5 г маҳлули 20%-и нитрати оҳан (III)
ғўтониданд. Баъди якчанд вақт нигоҳ доштани лавҳача онро аз маҳлул бароварданд, дар ин
маврид ҳиссаи массаи нитрати оҳан (III) ба ҳиссаи массаи намаки кобалт (II) баробар шуд.
Массаи лавҳачаи баъди аз маҳлул баровардашударо муайян кунед. (10 г)
21. Лавҳачаи мисини массааш 18,2 граммро ба 230 г маҳлули 10%-и хлориди оҳан (III)
ғўтониданд. Баъди якчанд вақт нигоҳ доштани лавҳача онро аз маҳлул бароварданд, дар ин
маврид ҳиссаи массаи хлориди оҳан (III) ба ҳиссаи массаи намаки мис (II) баробар шуд.
Массаи лавҳачаи баъди аз маҳлул баровардашударо муайян кунед. (15 г)
22. Лавҳачаи никелини массааш 25,9 граммро ба 555 г маҳлули 10%-и сулфати оҳан (III)
ғўтониданд. Баъди якчанд вақт нигоҳ доштани лавҳача онро аз маҳлул бароварданд, дар ин
маврид ҳиссаи массаи сулфати оҳан (III) ба ҳиссаи массаи намаки никел (II) баробар шуд.
Массаи лавҳачаи баъди аз маҳлул баровардашударо муайян кунед. (20 г)
23. 3,2 г сулфиди металлро, ки формулааш Ме2S аст (металл дар пайвастагиҳояш дараҷаи
оксидшавии +1 ва +2 зоҳир мекунад), дар миқдори барзиёди оксиген сўзониданд. Боқимондаи
сахтро ба миқдори зарурии маҳлули 39,2%-и кислотаи сулфат ҳал карданд. Ҳиссаи массаи
намак дар маҳлули ҳосилшуда 48,5%-ро ташкил медиҳад. Ҳангоми хунук кардани ин маҳлул
2,5 г кристаллогидрат тагшин шуд ва ҳиссаи массаи намак ба 44,9% кам шуд. Формулаи
кристаллогидратро ёбед (CuSO4·5H2O).
Ҳал: Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро менависем:
Ме2S + 2O2 = 2MeO + SO2↑
MeO + H2SO4 = MeSO4 + H2O
Аввал металли номаълумро муайян мекунем. Мувофиқи муодилаи реаксия аз 1 мол Мe2S 2
мол МеО ҳосил шуда, барои 2 мол МеО 2 мол H2SO4 сарф шуда, 2 мол МеSO4 ҳосил мешавад.
Аз рўи ҳиссаи массаи кислотаи сарфшуда ва ҳиссаи массаи намаки ҳосилшуда массаи намаки
ҳосилшуда ва массаи умумии маҳлулро меёбем:
1 мол
2 мол
Me 2S  2O 2  2MeO  SO2 
x
2 мол
2 мол
2 мол
MeO  H 2SO4  MeSO 4  H 2O
m2мол(МеО) = 2(МеО) = 2(х+16) = 2х+32
Массаи маҳлули 39,2% H2SO4-и сарфшударо меёбем:
2мол H2SO4 = 2·98 = 196 г
Дар 100 г маҳлул _____________ 39,2 г H2SO4 мавҷуд аст,
Дар х г маҳлул ________________ 196 г H2SO4 мавҷуд аст.
x  100  196  500 г
39,2
m2мол(МеSО4) = 2(МеSО4) = 2(х+96) = 2х+192
Аз ин ҷо m1 ва m2 ва ω%МеSO4-ро навишта, металли номаълумро муайян мекунем:
m1 = m 2мол(МеSО4) = 2х+192
m2 = m 2мол(МеО)+500 г маҳлули 39,2%-и H2SO4 = 2х+32 + 500 = 2х+532
ω%МеSO4 = 48,5%
%  m1  100%
m2
(2 x  192)  100%
48,5% 
2 x  532
48,5(2х+532) = (2х+192)·100
97х + 25802 = 200х + 19200
25802 – 19200 = 200х – 97х
6602 = 103х
x  6602  64
103
М(Cu) = 64 г/мол
Аз рўи муодилаҳои реаксияҳои ба амал омада, массаи маҳлули сулфати мис (II)-и
ҳосилшударо меёбем:
3,2 г
хг
Cu 2S  2O2  2CuO  SO2 
160 г
160 ã
3,2  160
x
 3,2
160
3,2 г
yг
хг
CuО  H 2SO4  CuSO 4  H 2O
80 г
98 г
160 г
3,2  160
3,2  98
x
y
 3,92 г H 2SO4
 6,4 г CuSO 4
80
80
Дар 100 г маҳлул _____________ 39,2 г H2SO4 мавҷуд аст,
Дар х г маҳлул ________________ 3,92 г H2SO4 мавҷуд аст.
3,92  100
 10 г
39,2
Массаи умумии маҳлул ба 3,2 + 10 = 13,2 г маҳлули 48,5%-и CuSO4 баробар аст, ки дар он 6,4
г CuSO4 мавҷуд аст. Ҳангоми хунуккунӣ 2,5 г кристаллогидрат ҳосил шуд, он гоҳ массаи
маҳлули боқимонда 13,2 – 2,5 = 10,7 г аст. Дар ин маврид массаи маҳлул аз 48,5% ба 44,9%
баробар шуд. Массаи СuSO4-и боқимондаро меёбем:
ω%CuSO4 = 44,9%
m1 = х г
m2 = 10,7 г
x
%  m1  100%
m2
44,9%  x  100%
10,7
44,9·10,7 = х ·100
480,43 = 100х
480,43
x
 4,8 г
100
Ҳамагӣ дар маҳлул 6,4 г СuSO4 буд ва 4,8 грамми он боқӣ монд ва 6,4 – 4,8 = 1,6 грамми он ба
таркиби кристаллогидрат гузашта, тагшин шуд. Ҳамагӣ 2,5 г кристаллогидрат ҳосил шудааст
ва аз он 1,6 граммаш СuSO4 аст ва боқимондааш: 2,5 – 1,6 = 0,9 г оби кристаллизатсионии он
аст. Аз ин ҷо формулаи кристаллогидратро меёбем:
СuSO4 – 1,6 г
1,6
0,9
1,6 0,9
0,01 0,05
x:y 
:

:
 0,01 : 0,05 
:
 1: 5
H2О – 0,9 г
М(СuSO 4) М(H 2О) 160 18
0,01 0,01
СuSO4хH2Oу=?
Формулаи кристаллогидрат: СuSO4·5Н2О будааст.
24. 1,76 г сулфиди металлро, ки формулааш МеS аст (металл дар пайвастагиҳояш дараҷаи
оксидшавии +2 ва +3 зоҳир мекунад), дар миқдори барзиёди оксиген сўзониданд. Боқимондаи
сахтро ба миқдори зарурии маҳлули 29,4%-и кислотаи сулфат ҳал карданд. Ҳиссаи массаи
намак дар маҳлули ҳосилшуда 34,5%-ро ташкил медиҳад. Ҳангоми хунук кардани ин маҳлул
2,9 г кристаллогидрат тагшин шуд ва ҳиссаи массаи намак ба 23% кам шуд. Формулаи
кристаллогидратро ёбед (Fe2(SO4)3·10H2O).
25. 1,6 г сулфиди металлро, ки формулааш Ме2S аст (металл дар пайвастагиҳояш дараҷаи
оксидшавии +1 ва +2 зоҳир мекунад), дар миқдори барзиёди оксиген сўзониданд. Боқимондаи
сахтро ба миқдори зарурии маҳлули 29,2%-и кислотаи хлорид ҳал карданд. Ҳиссаи массаи
намак дар маҳлули ҳосилшуда 40,9%-ро ташкил медиҳад. Ҳангоми хунук кардани ин маҳлул
1,71 г кристаллогидрат тагшин шуд ва ҳиссаи массаи намак ба 27,6% кам шуд. Формулаи
кристаллогидратро ёбед (CuСl2·2H2O).
26. 4,4 г сулфиди металлро, ки формулааш Ме2S аст (металл дар пайвастагиҳояш дараҷаи
оксидшавии +1 ва +3 зоҳир мекунад), дар миқдори барзиёди оксиген сўзониданд. Боқимондаи
сахтро ба миқдори зарурии маҳлули 37,8%-и кислотаи нитрат ҳал карданд. Ҳиссаи массаи
намак дар маҳлули ҳосилшуда 53,6%-ро ташкил медиҳад. Ҳангоми хунук кардани ин маҳлул
6,868 г кристаллогидрат тагшин шуд ва ҳиссаи массаи намак ба 23,0% кам шуд. Формулаи
кристаллогидратро ёбед (Tl(NO3)3·3H2O).
27. Сулфиди металл МеS массааш 16,8 граммро (металл дар пайвастагиҳояш дараҷаи
оксидшавии +2 ва +3 зоҳир мекунад), дар реактори маҳкам, ки 0,45 мол оксиген дошт,
гузоштанд ва сўзониданд. Баъди анҷоми просесс фишори газҳо ҳангоми бетағйир будани
ҳарорат 1,5 маротиба нисбат аз аввала кам шуд. Формулаи оксидеро, ки ҳангоми сўхтан ҳосил
шудааст, ёбед, инчунин формула ва миқдори моддае, ки дар натиҷаи ҳал кардани ин оксид бо
миқдори барзиёди маҳлули гидроксид натрий ҳосил мешавад, муайян кунед.
Ҳал: Муодилаи реаксияи сўзиши сулфиди металлро менависем:
4MeS + 7O2 = 2Me2O3 + 4SO2↑
Фишори газҳо аз ҳисоби оксигени ба реаксия дохилшуда ва гази SO2-и дар натиҷаи реаксия
ҳосилшуда кам мешавад. Агар 4х мол МеS ба реаксия дохил шуда бошад, он гоҳ 7х мол О2 ва
4х мол SO2 ҳосил шудааст.
0,45 мол
4MeS 
7O2  2Me 2O3  4SO2 
4x
0,45 - 7 х
4х
0,45
P 1  1,5 
P2
(0,45  7 x)  4 x
1,5(0,45-7х)+4х = 0,45
1,5(0,45-3х) = 0,45
0,675 – 4,5х = 0,45
0,675-0,45 = 4,5х
0,225
x
 0,05 ìîë
4,5
Маълум мегардад, ки миқдори МеS: 4х = 4·0,05 = 0,2 мол; миқдори О2-и сарфшуда: 7х = 7·0,05
= 0,35 мол (боқимонда 0,45 – 0,35 = 0,01 мол); миқдори SО2-и ҳосилшуда: 4х = 4·0,05= 0,2 мол
аст. Аз ин ҷо массаи молярии метали номаълумро меёбем:
0,2 мол МеS _________ 16,8 г аст,
1 мол МеS ____________ х г аст.
116,8
x
 84 г
0,2
М(МеS) = 84 г/мол
х + 32 = 84
х = 84 – 32 = 52 М(Сr) = 52 г/мол.
Ё ки металли номаълумро аз рўи муодилаи реаксия меёбем:
16,8 г
0,2 мол
4MeS  7O 2  2Me 2O3  4SO2 
4 x  128
4 мол
0,2(4х+128) = 4·16,8
0,8х + 25,6 = 67,2
0,8х = 67,2 – 25,6
0,8х = 41,6
41,6
x
 52
0,8
Формулаи оксидеро, ки ҳангоми сўхтан ҳосил шудааст, Сr2O3 аст, инчунин формулаи моддае,
ки дар натиҷаи ҳал кардани ин оксид бо миқдори барзиёди маҳлули гидроксид натрий ҳосил
мешавад, Na3[Сr(OH)6] аст. Миқдори ин оксидро муайян мекунем:
16,8 г
х мол
4СrS  7O2  2Сr 2O3  4SO2 
336 г
2 мол
16,8  2
 0,1 мол Cr 2O 3
336
0,1 мол
x
x мол
 6NaOH  3H 2O  2Na 3Cr(OH) 6
2 мол
Cr 2O3
1 мол
0,1 2
x
 0,2 мол Na 3Cr(OH) 6 
1
28. Сулфиди металл Ме2S массааш 26,2 граммро (металл дар пайвастагиҳояш дараҷаи
оксидшавии +1 ва +3 зоҳир мекунад), дар реактори маҳкам, ки 0,3 мол оксиген дорад,
гузоштанд ва сўзониданд. Баъди анҷоми просесс фишори газҳо ҳангоми тағйир наёфтани
ҳарорат 2 маротиба нисбат аз аввала кам шуд. Формулаи сулфиди авваларо ёбед. Гази дар
натиҷаи сўхтан ҳосилшударо аз миқдори барзиёди маҳлули гидрогенсулфид гузарониданд.
Массаи тагшини ҳосилшударо хисоб кунед. (In2S, 9,6 г S)
29. Сулфиди металл МеS массааш 35,2 граммро (металл дар пайвастагиҳояш дараҷаи
оксидшавии +1 ва +3 зоҳир мекунад), дар реактори маҳкам, ки 0,9 мол оксиген дорад,
гузоштанд ва сўзониданд. Баъди анҷоми просесс фишори газҳо ҳангоми бетағйир мондани
ҳарорат 1,5 маротиба нисбат аз аввала кам шуд. Формулаи оксиди сахти ҳосилшударо, ки
ҳангоми сўхтан ҳосил шудааст, ёбед, инчунин формула ва миқдори моддае, ки дар натиҷаи ҳал
кардани ин оксид дар кислотаи гидрогенбромид хосил мешавад, муайян кунед. (Fe2O3; 0,4 мол
FeBr3)
30. Сулфиди металл Ме2S массааш 34,4 граммро (металл дар пайвастагиҳояш дараҷаи
оксидшавии +1 ва +3 зоҳир мекунад), дар реактори маҳкам, ки 0,6 мол оксиген дорад,
гузоштанд ва сўзониданд. Баъди анҷоми просесс фишори газҳо ҳангоми тағйир наёфтани
ҳарорат 2 маротиба нисбат аз аввала кам шуд. Формулаи сулфиди авваларо ёбед. Гази дар
натиҷаи сўхтан ҳосилшударо аз миқдори барзиёди маҳлули тетрагидроксихромити натрий
гузарониданд. Массаи тагшини ҳосилшударо хисоб кунед. (Ga2S, 41,2 г Cr(OH)3)
31. Ҳангоми гидрататсияи ду карбогидрогени ғайрисиклӣ, ки адади якхелаи атомҳои карбон
дорад, ҳосилаҳои монофунксионалӣ – спирт ва кетон – дар нисбати моли 3:1 ҳосил шуд.
Массаи маҳсули сўзиши омехтаи авваларо баъд аз найчаи миқдори барзиёди оксиди фосфор
(V) дошта гузаронидан ба 27,72% кам шуд. Сохти аввалаи карбогидрогенҳоро муайян кунед,
агар маълум бошад, ки ҳангоми гузаронидани онҳо аз маҳлули аммиакии хлориди мис (I)
тагшин ҳосил шавад ва яке аз онҳо сохти занҷири карбони шохадор дошта бошад.
Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед ва шароити гузариши онҳоро нишон дихед. (2метилпропен, бутин-1)
Ҳал: Дар натиҷаи гидрататсияи алкенҳо спиртҳо ва ҳангоми гидрататсияи алкинҳо мувофиқи
реаксияи Кучеров аз атсетилен алдегид ва аз гомологҳои атсетилен кетонҳо ҳосил мешавад.
Маълум аст, ки моддаҳои аввала алкен ва алкин будааст. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро
менависем:
,t
3PO
4
 CnH2n+2O
СnH2n + H2O H
2
,t
СnH2n-2 + H2O Hg
 CnH2nO
Муодилаҳои реаксияҳои умумии сўзиши алкенҳо ва алкинҳоро менависем:
СnH2n + 3n O2 → nСО2 + nH2O
2
СnH2n-2 + 3n - 1 O2 → nСО2 + (n-1)H2O
2
Ҳангоми гидрататсияи ду карбогидрогени ғайрисиклӣ, ки адади якхелаи атомҳои карбон
дорад, ҳосилаҳои монофунксионалӣ – спирт ва кетон – дар нисбати моли 3:1 ҳосил шудааст,
он гоҳ аз рўи муодилаи реаксия маълум аст, ки нисбати молии алкен ва алкини аввала низ 3:1
аст. Массаи маҳсули сўзиши омехтаи авваларо баъд аз найчаи миқдори барзиёди оксиди
фосфор (V) дошта гузаронидан ба 27,72% кам шудааст, яъне массаи маҳсули сўзиш аз ҳисоби
буғҳои оби ҳосилшуда ба 27,72% кам мешавад, зеро ки оксиди фосфор (V) танҳо буғҳои обро
ҷазб мекунад:
Р2О5 + 3Н2О = 2Н3РО4
Массаи умумии маҳсули сўзиш ва массаи обро дар нисбати молии 3:1 аз рўи муодилаи
реаксияи сўзиш муайян карда, формулаи алкен ва алкини авваларо меёбем:
3 мол
3n мол 3n мол
СnH 2n  3n/ 2O 2  nСO 2  nH 2O
1 мол
n мол n - 1 мол
СnH 2n - 2  3n - 1/2O2  nСO 2  (n - 1) H 2O
Массаи обро меёбем: mH2O = (3n + n-1) мол = 4n-1(H2O) = 72n-18 г
Массаи гази карбонатро меёбем: mСО2 = (3n + n) мол = 4n(СО2) = 4n·44 = 176n г
Массаи умумии маҳсули сўзишро меёбем: mСО2 + mH2O = 176n + 72n-18 = (248n – 18) г
Ҳиссаи массаи об: ω% = 27,72%
mH2O = m1 = (72n-18) г
mСО2 + mH2O = m2 = (248n – 18) г
 %  m1 100%
m2
(72n  18) 100%
27,72% 
(248n  18)
27,72(248n – 18) = (72n-18)·100
6874,56n – 498,96 = 7200n – 1800
1800 – 498,96 = 7200n – 6874,56n
1301,04 = 325,44n
1301,04
n
4
325,44
Формулаи молекулавии алкен ва алкин маълум шуд: С4Н8 ва С4Н6. Азбаски алкин-1 бо
маҳлули аммиакии хлориди мис (I) ба реаксия дохил шуда метавонад, он гоҳ алкини номаълум
бутин-1 будааст. Алкен бошад сохти занҷири карбони шохадор дорад, он гоҳ барои бутилен
танҳо 2-метилпропен изомерияи сохти занҷири карбон буда метавонад. Хулоса, моддаҳои
аввала: бутин-1 ва 2-метилпропен аст.
32. Ҳангоми гидрататсияи ду карбогидрогени ғайрисиклӣ, ки адади якхелаи атомҳои карбон
дорад, ҳосилаҳои монофунксионалӣ – спирт ва кетон – дар нисбати моли 2:1 ҳосил шуд.
Массаи маҳсули сўзиши омехтаи авваларо баъд аз найчаи миқдори барзиёди сулфати мис
дошта гузаронидан ба 27,27% кам шуд. Сохти аввалаи карбогидрогенҳоро муайян кунед, агар
маълум бошад, ки ҳангоми гузаронидани онҳо аз маҳлули аммиаки оксиди нуқра тагшин
ҳосил шавад ва яке аз онҳо сохти занҷири карбони шохадор дошта бошад. Муодилаҳои
реаксияҳои дахлдорро нависед ва шароити гузариши онҳоро нишон дихед. (2-метилпропен,
бутин-1)
33. Ҳангоми гидрататсияи ду карбогидрогени ғайрисиклӣ, ки адади якхелаи атомҳои карбон
дорад, ҳосилаҳои монофунксионалӣ – спирт ва кетон – дар нисбати моли 1:3 ҳосил шуд.
Массаи маҳсули сўзиши омехтаи авваларо баъд аз найчаи миқдори барзиёди оксиди фосфор
(V) дошта гузаронидан ба 25,80% кам шуд. Сохти аввалаи карбогидрогенҳоро муайян кунед,
агар маълум бошад, ки ҳангоми гузаронидани онҳо аз маҳлули аммиаки хлориди мис (I)
тагшин ҳосил шавад ва ҳардуи карбогидрогенҳо сохти занҷири карбони шохадор дошта
бошад. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед ва шароити гузариши онҳоро нишон
дихед. (3-метилбутен-1, 3-метилбутин-1)
34. Ҳангоми гидрататсияи ду карбогидрогени ғайрисиклӣ, ки адади якхелаи атомҳои карбон
дорад, ҳосилаҳои монофунксионалӣ – спирт ва кетон – дар нисбати моли 1:2 ҳосил шуд.
Массаи маҳсули сўзиши омехтаи авваларо баъд аз найчаи миқдори барзиёди сулфати мис
дошта гузаронидан ба 26,17% кам шуд. Сохти аввалаи карбогидрогенҳоро муайян кунед, агар
маълум бошад, ки ҳангоми гузаронидани онҳо аз маҳлули аммиакии оксиди нуқра тагшин
ҳосил шавад ва ҳардуи карбогидрогенҳо сохти занҷири карбони шохадор дошта бошад.
Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед ва шароити гузариши онҳоро нишон дихед. (3метилбутен-1, 3-метилбутин-1)
35. Ҳиссаи массаи оксиген дар кристаллогидрати сулфати мис (II) ба 57,6% баробар аст.
Формулаи кристаллогидратро муайян кунед. (CuSO4·5H2O)
Ҳал: Усули 1. Формулаи кристаллогидртаи номаълуми сулфати мис (II)-ро менависем:
CuSO4 · хH2O. Мувофиқи формулаи ёфтани ҳиссаи массаи элемент бо фоиз формулаи
кристаллогидрати сулфати мисро меёбем:
Ar (Э) 100%
. Дар ин ҷо: ω%(О) = 57,6%; (4+x)Ar(O) = 64+16х;
Mr ( модда )
Mr(CuSO4·хН2О) = 160+18х
Ба формула гузошта ҳал мекунем:
(4  x )Ar(O)  100%
ω%(O) 
Mr(CuSO 4  x H 2O)
 %( Э) 
(4  x )  16  100%
160  18x
(64  16x ) 100%
57,6% 
160  18x
57,6(160+18х) = (64+16х)·100
9216 + 1036,8х = 6400 + 1600х
9216 – 6400 = 1600х – 1036,8х
2816 = 563,2х
x  2816  5
563,2
Маълум шуд, ки кристаллогидрати сулфати мис (II) 5 молекула оби кристаллизатсионӣ дорад:
CuSO4·5H2O
Усусли 2. Формулаи кристаллогидртаи номаълуми сулфати мис (II)-ро менависем:
CuSO4 · хH2O.
Маълум аст, ки кристаллогидрат 57,6% оксиген дорад. Ин чунин маъно дорад, ки дар 100
грамми кристаллогидрат 57,6 г оксиген мавҷуд аст, он гоҳ массаи 1 моли кристаллогидрат
CuSO4 · хH2O: (160+18х) г буда, (64+16х) г оксиген дорад. Таносуб тартиб дода, формулаи
кристаллогидратро меёбем:
Дар 100 г CuSO4 · хH2O _________________ 57,6 г оксиген мавҷуд аст,
Дар (160+18х) г CuSO4 · хH2O _________ (64+16х) г оксиген мавҷуд аст.
100(64+16х) = 57,6(160+18х)
6400+1600х = 9216+1036,8х
1600х-1036,8х = 9216-6400
563,2х = 2816
x  2816  5 Формулаи кристаллогидрати сулфати мис (II): CuSO4·5H2O
563,2
36. Ҳиссаи массаи оксиген дар кристаллогидрати сулфати магний ба 71,54% баробар аст.
Формулаи кристаллогидратро муайян кунед. (MgSO4·7H2O)
37. Ҳиссаи массаи оксиген дар кристаллогидрати сулфати оҳан (II) ба 63,31% баробар аст. Ин
кристаллогидрат чанд фоиз оби кристаллизатсионӣ дорад. (45,32%)
38. Ҳиссаи массаи оксиген дар кристаллогидрати сулфати оҳан (III) ба 60,69% баробар аст. Ин
кристаллогидрат чанд молекула оби кристаллизатсионӣ дорад. (10)
39. Ҳиссаи массаи гидроген дар кристаллогидрати нитрати оҳан (III) ба 4,46% баробар аст.
Формулаи ин кристаллогидрат чӣ гуна аст? (Fe(NO3)3·9H2O)
40. Ҳиссаи массаи об дар кристаллогидрати сулфати натрий 55,9% аст. Ҳиссаи массаи
оксигени кристаллогидрати сулфати натрий нисбат аз ҳиссаи массаи оксигени
кристаллогидрати хлориди барий 5,3 маротиба зиёдтар аст. Формулаи кристаллогидратҳоро
муайян кунед. (Na2SO4·10H2O; BaCl2·2H2O).
41. Алкен бо гидрогенхлорид таъсир кард. Ҳиссаи массаи карбони алкен нисбат аз ҳиссаи
массаи карбони маҳсули реаксия 2,3 маротиба зиёдтар аст. Формулаи алкенро ёбед. (С2Н4)
42. Дезоксирибонуклеотид аз рўи масса 8,7% нитроген дорад. 9,6 г намунаи ин нуклеотидро
гидролиз кардан два маҳсули гидролизро бо миқдори барзиёди маҳлули гидроксиди барий кор
карданд, дар ин маврид 9,015 г тагшин ҳосил шуд. Формулаи структурии
дезоксирибонуклеотид ва муодилаҳои реаксияҳои химиявиро нависед.
Ҳал: Формулаи умумии дезоксирибонуклеотид ва рибонуклеотид чунин аст:
57,6% 
O
HO
P
H2
C
O
асоси нитрогени
OH
O
H
H H
OH
H
дезоксирибонуклеотид
H
O
HO
P
H2
C
O
асоси нитрогени
OH
O
H
H H
OH
OH
рибонуклеотид
Асосҳои нитрогенӣ (пиримидинӣ ва пуринӣ):
H
OH
H3C
N
N
OH
урасил
N
N
OH
тимин (5-метилурасил)
N
N
N
N
NH2
N
H
NH2
OH
OH
N
ситозин
OH
N
N
N
H
NH2
N
аденин
гуанин
Формулаҳои молекулавӣ: урасил – С4Н4О2N2; тимин – C5H6O2N2; ситозин – C4H5ON3; аденин –
C5H5N5; гуанин – С5H5ON5.
Гидролизи дезоксирибонуклеотид ва рибонуклеотид аз рўи муодилаи зерин мегузарад:
1) Дезоксирибонуклеотид + 2Н2О → С5Н10О4 + Н3РО4 + асоси нитрогенӣ
2) Рибонуклеотид + 2Н2О → С5Н10О5 + Н3РО4 + асоси нитрогенӣ
Мувофиқи шарти масъала дезоксирибонуклеотид гидролиз шудааст ва аз маҳсули гидролиз бо
гидроксиди барий танҳо Н3РО4 ба реаксия дохил шуда тагшин ҳосил мекунад:
3Ba(OH)2 + 2H3PO4 = Ba3(PO4)2↓ + 6H2O
Массаи тагшини ҳосилшуда 9,015 г аст, он гоҳ аз рўи тагшин миқдори дезоксирибонуклеотиди
гидролизшударо меёбем:
9,015 г
x мол
2  9,015
3Ba(OH) 2  2H 3PO 4  Ba 3(PO 4)2   6H 2O x 
 0,03 мол Н3РО4.
601
2 мол
601 г
х мол
0,03 мол
дезоксириб онуклеотид  2Н 2О  С 5Н 10О4  Н 3РО 4  асоси нитрогени
1 мол
1 мол
1  0,03
x
 0,03 мол дезоксириб онуклеотид
1
Аз рўи миқдори дезоксирибонуклеотид массаи молярии онро меёбем. Маълум аст, ки 0,03 мол
дезоксирибонуклеотид гидролиз шудааст, ки он 9,66 граммро ташкил медиҳад. Массаи 1 мол
дезоксирибонуклеотидро ҳисоб мекунем:
0,03 мол дезоксирибонуклеотид ____________ 9,66 г аст,
1 мол дезоксирибонуклеотид ________________ х г аст.
1 9,66
x
 322 г
0,03
Миқдори нитрогенро меёбем, ки он дар дезоксирибонуклеотид 8,7%-ро ташкил медиҳад:
Дар 100 г дезоксирибонуклеотид ____________ 8,7 г N мавҷуд аст,
Дар 322 г дезоксирибонуклеотид _____________ х г N мавҷуд аст.
322  8,7
x
 28 г N , ки он 28/14 = 2 молро ташкил медиҳад. Яъне маълум шуд, ки асосии
100
нитрогении дезоксирибонуклеотид 2 атоми нитроген дошта, он урасил ва ё тимин буда
метавонад. Барои ёфтани урасил ё тимин будани асоси нитрогенӣ аз рўи массаи молярии
дезоксирибонуклеотид муайян мекунем:
Дезоксирибонуклеотид + 2Н2О → С5Н10О4 + Н3РО4 + асоси нитрогенӣ
М(дезоксирибонуклеотид) + 2М(Н2О) → М(С5Н10О4) + М(Н3РО4) + М(асоси нитрогенӣ)
322 + 36 = 134 + 98 + М(асоси нитрогенӣ)
322 + 36 – 134 – 98 = М(асоси нитрогенӣ)
М(асоси нитрогенӣ) = 126 г/мол
М(урасил) = М(С4Н4О2N2) = 112 г/мол; М(тимин) = М(C5H6O2N2) = 126 г/мол
Он гоҳ асоси нитрогенӣ тимин буда, нуклеотиди аввала – тимидинфосфат ё
дезокситимидинфосфат будааст:
O
H3C
O
HO
P
O
H2
C
NH
N
OH
O
O
H
H H
OH
H
тимидинфосфат
H
43. Ҳангоми коркарди маҳсули гидролизи 1,655 г дезоксирибонуклеотид, ки аз рўи масса
21,15% нитроген дорад, бо миқдори барзиёди оҳакоб 0,755 г тагшин ҳосил шуд. Формулаи
структурии дезоксирибонуклеотидро муайян карда, муодилаҳои реаксияҳои химиявиро
нависед. (дезоксиаденозинфосфат)
44. Ҳангоми коркарди маҳсули гидролизи 4,83 г дезоксирибонуклеотид, ки аз рўи масса 8,7%
нитроген дорад, бо миқдори барзиёди оҳакоб 2,325 г тагшин ҳосил шуд. Формулаи структурии
дезоксирибонуклеотидро муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои химиявиро нависед.
(тимидинфосфат)
45. Ҳангоми коркарди маҳсули гидролизи 6,14 г дезоксирибонуклеотид, ки аз рўи масса
13,68% нитроген дорад, бо миқдори барзиёди оҳакоб 3,10 г тагшин ҳосил шуд. Формулаи
структурии дезоксирибонуклеотидро муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои химиявиро
нависед. (дезоксиситидинфосфат)
46. Ҳангоми коркарди маҳсули гидролизи 3,63 г рибонуклеотид, ки аз рўи масса 19,28%
нитроген дорад, бо миқдори барзиёди оҳакоб 1,55 г тагшин ҳосил шуд. Формулаи структурии
рибонуклеотидро муайян кунед ва муодилаҳои реаксияҳои химиявиро нависед.
(гуанозинфосфат)
47. Зарфи махсусро бо навбат бо газҳо (дар ш.н.) пур карданд ва баркашиданд. Массаи зарфе,
ки бо гази карбонат, нитроген ва гази номаълуми А пур карда шудааст: 48,8; 45,6 ва 48
граммро ташкил дод. Массаи молярии моддаи номаълуми А-ро муайян кунед. (40)
48. Ҳангоми сўхтани 24,6 г модда 26,88 л (ш.н.) гази карбонат, 9 г об ва 2,24 л (ш.н.) нитроген
ҳосил шуд. 1 л буғҳои ин модда (дар ш.н.) 5,491 г масса дорад. Формулаи моддаро ёбед.
(С6Н5NO2).
49. 10,8 г металлро дар зарфе, ки ҳаҷмаш 22,4 л (ш.н.) аст, оксигенро пур карданд ва
сўзониданд. Дар натиҷа фишор дар зарф 30% кам шуд. Барои таҷриба кадом металл гирифта
шудааст? (Al)
50. Сохти эфири -аминокислотаро, ки дар таркибаш боқимондаи алканҳо дорад, муайян
кунед, агар маълум бошад, ки он 15,73% нитроген дорад. (H2N-CH2-COOCH3)
Масъалаҳо оиди ёфтани формулаҳои химиявии моддаҳо
1. Формулаи оксиди ванадийро ёбед, агар маълум бошад, ки 2,73 г оксид 1,53 г металл дошта
бошад.
2. Формулаи сулфиди метали дувалентаро, ки дар он 0,3299 ҳиссаи массаи сулфур мавҷуд аст,
муайян кунед.
3. Металлеро бо дараҷаи оксидшавии +3 гўед, ки он нитратро бо ҳиссаи массаи нитроген
19,72% ҳосил мекунад.
4. Намунаи 12,88 г намакгидрати А, ки шўъларо ранги зард мебахшад, ба ду ҳисса ҷудо
карданд. Яке аз он ҳиссаро тафсониданд ва муайян карданд, массаи он ба 3,6 г кам шуд.
Ҳиссаи дуюмро дар об ҳал карда, миқдори барзиёди маҳлули нитрати барий илова карданд.
Дар ин маврид 4,66 г тагшини рангаш сафед ва дар кислотаи нитрат ҳалнашаванда ҳосил шуд.
Формулаи кристаллогидратро муайян кунед.
5. Ҳангоми таҷзияи 8,4 г карбонати металли дувалента 4 г оксиди он ҳосил шуд. Формулаи
карбонатро ёбед.
6. Формулаи сулфиди молибден, ки дар он ҳиссаи массаи молибден ва сулфур баробар аст, чи
гуна аст?
7. Зичии буғҳои фосфор нисбат ба ҳаво ба 4,28 баробар аст. Молекулаи фосфор дар ин шароит
аз чанд атом иборат аст?
8. Ҳангоми тафсонидани намак оксиди метали дувалентае, ки 28,57% оксиген дорад, ҳосил
шуд ва газе хориҷ шуд, ки зичиаш нисбат ба оксиген 1,375 аст. Дар натиҷаи гузаронидани
хлор аз маҳсули гидрататсияи оксид омехтаи намакҳо ҳосил мешавад, ки дар дезинфексия
васеъ истифода бурда мешавад. Муодилаҳои реаксияҳои дахлдорро нависед ва ҷавобро бо
ҳисоб исбот кунед.
9. Намак элементҳои гидроген, нитроген, оксиген ва элементи номаълуми Э бо нисбати массаи
5 : 14 : 48 : 12 дорад. Намак чӣ гуна формула дорад?
10. Ҳиссаи массаи гидроген дар яке аз гомологҳои кислотаи оксалат ба 3,85% баробар аст.
Формулаи кислотаро ёбед.
11. Барои нейтрализатсияи 3,78 г кислотаи якасосаи оксигендор 240 мл маҳлули 0,25М
ишқори натрий сарф шуд. Формулаи кислотаро муайян кунед.
12. Ҳангоми гармкунии 20 г гидрокарбонати метали ишқорӣ массаи он ба 6,2 г кам мешавад.
Формулаи гидрокарбонатро муайян кунед.
13. Ҳангоми ҳалкунии 8,07 г кристаллогидрати сулфати руҳ ZnSO4 · xH2O дар 138 мл об
маҳлуле ҳосил шуд, ки ҳиссаи массаи сулфати руҳ дар он ба 3,31% баробар аст. Таркиби
кристаллогидратро муайян кунед.
14. Кристаллогидрати сулфати оҳан (III) чӣ гуна формула дорад, агар 5,08 г он 10,836·1022
атомҳои оксиген дошта бошад?
15. Формулаи кислотае, ки 61,22% селен ва 37,22% оксиген дорад, чӣ гуна аст?
16. Дар 18,764 мл маҳули 5%-и кислотаи қавии якасосаи НЭО3 (зичиаш 1,10г/мл) 9,632·1021
ионҳо мавҷуд аст. Формулаи кислотаро ёбед.
17. Металли номаълум дар 324 г маҳлули 5%-и кислотаи гидрогенбромид ҳал шуд. Дар натиҷа
маҳлули 6,81%-и бромиди металл ҳосил шуд. Кадом металл истифода истифода бурда
шудааст?
18. Дар натиҷаи аз маҳлуле, ки 3,12 г сулфати металли номаълум дорад, гузаронидани
гидрогенсулфид тагшини массааш 2,48 г ҳосил мешавад. Сулфати кадом металл дар маҳлули
аввала мавҷуд аст?
19. Барои муайян кардани формулаи минерали мирабилит (кристаллогидрати сулфати натрий)
3,22 г моддаро дар об ҳал карданд ва ба маҳлули ҳосилшуда миқдори барзиёди маҳлули
нитрати барий илова карданд; дар натиҷа 2,33 г тагшин ҷудо карда шуд. Мирабилит чӣ гуна
формула дорад?
20. Модда 31,84% калий, 28,98% хлор ва 39,18% оксиген дорад. Маҳсули сахте, ки ҳангоми
тафсонидани 12,25 г модда ҳосил мешавад, дар об ҳал карданд ва 100 мл маҳлули 4,05%-и
нитрати нуқра (зичиаш 1,049 г/мл) илова карданд. Формулаи модда ва массаи тагшини
ҳосилшударо ёбед.
21. 10,76 г кристаллогидрати сулфати руҳро дар 184 мл об ҳал карданд ва маҳлули ҳиссаи
массаи суфати руҳ 3,31% ҳосил карданд. Кристаллогидрат чӣ гуна формула дорад?
22. 3,84 г моддаи беранги кристаллиро бо миқдори барзиёди маҳлули ишқор гарм карданд; дар
натиҷа 1,792 л (ш.м.) газ хориҷ шуд. Ҳангоми гармкунии ин миқдори модда бо маҳлули
кислотаи ортофосфат низ гази ҳаҷмаш 0,896 л хориҷ мешавад. Формулаи моддаро муайян
кунед.
23. Элементе оксид ҳосил мекунад, ки 52,98 элемент ва 18,39% оксиген дорад. Формулаи
оксид ва ба он кислотаи мувофиқро муайян кунед.
24. Элементҳои Х ва У бо сулфур пайвастагиҳои таркибаш ХУ4S ва Х2У12S3 ҳосил мекунад, ки
ҳиссаи массаи сулфур дар онҳо ба 21,62% ва 24.49% баробар аст. Формулаи пайвастагиҳоро
муайян кунед.
25. Хлориди металл бо дараҷаи оксидшавии +2, ки дар натиҷаи таъсири мутақобилаи 2,74 г
металл бо хлор хосил мешавад, дар об ҳал карданд. Ба маҳлули ҳосилшуда миқдори барзиёди
маҳлули сулфати натрий илова карданд, дар ин маврид 4,66 г тагшини рангаш сафед ҳосил
шуд. Муайян кунед, ки кадом металл гирифта шудааст ва ҷавобро бо ҳисоб исбот кунед.
26. Формулаи кристаллогидрати сулфати металлро муайян кунед, агар маълум бошад, ки
ҳиссаи массаи намак дар он ба 51,351% баробар аст ва массаи об дар 0,5 моли кристаллогидрат
9 г аз массаи намаки беоб камтар аст.
27. Намаки ғайриорганикии оҳан (II) якчанд кристаллогидрат ҳосил мекунад, аз он ҷумла бо
ҳиссаи массаи об дар онҳо 45,32% ва 10,59%. Формулаҳои кристаллогидратҳо муайян кунед.
28. 10,1 г намаке, ки бо металли яквалента ва боқимондаи кислотаи якасосаи элементи гурўҳи
V ҳосил шудааст, пурра бо ҳосилшавии 12·1022 ионҳо диссотсиатсия мешавад. Формулаи
намакро муайян кунед.
29. Дар натиҷаи таъсири миқдори барзиёди об ба 7,82 г хўлаи метали ишқорӣ ва калий 4,48 л
(ш.м.) гидроген ҷамъ карда шуд. Хўла чӣ гуна таркиб дорад?
30. Массаи молекулавии нисбии бромиди элемент 17 воҳид аз массаи молекулавии оксиди он
камтар аст. Ин элементро муайян кунед.
31. Ҳангоми таъсири 19,2 г метали номаълум бо маҳлули сероби кислота намаки металл (II)
ҳосил мешавад ва 4,48 л (ш.м.) газ хориҷ мешавад, ки 46,67% нитроген ва 53,33% оксиген
дорад; зичии газ нисбат ба гидроген ба 15 баробар аст. Металлро муайян кунед.
32. Ҳангоми сўхтани 48 г сулфиди металли номаълуми бо дараҷаи оксидшавии +2 газ хориҷ
шуд, ки метавонад маҳлуле, ки 80 г бром дорад, беранг намояд. Ин металлро муайян кунед.
33. Элементҳои А ва Б, ки дар системаи даврии элементҳои Д.И. Менделеев дар як давр
ҷойгир аст, байни ҳам пайвастагӣ ҳосил мекунад, ки 79,77% элементи Б (аз рўи масса) дорад.
Ҳангоми гидролизи ин пайвастагӣ газ хориҷ мешавад, ки хосияти кислотагӣ дошта, таркибаш
аз 2,74% гидроген ва 97,26% элементи Б иборат аст. Элементҳои А ва Б, формулаи пайвастагӣ
онҳоро муайян кунед ва муодилаи реаксияи гидролизи онро нависед.
34. Формулаи моддаеро, ки аз оксиген, нитроген, фосфор ва гидроген иборат аст, муайян
кунед, агар маълум бошад, ки он 52,83% оксиген дошта, миқдори атомҳои нитроген дар он ба
миқдори атомҳои фосфор баробар аст ва миқдори атомҳои гидроген 2,5 маротиба аз суммаи
миқдорҳои нитроген ва фосфор зиёдтар аст. Массаи 1 мол модда аз 150 зиёдтар, аммо аз 300
камтар аст.
35. Формулаи моддаеро, ки аз оксиген, нитроген, фосфор ва гидроген иборат аст, муайян
кунед, агар маълум бошад, ки он аз рўи масса 48,5% оксиген дошта, миқдори атомҳои
нитроген дар он ду маротиба аз миқдори атомҳои фосфор зиёд аст ва миқдори атомҳои
гидроген 2,25 маротиба аз миқдори атомҳои оксиген зиёдтар аст. Массаи 1 мол модда аз 200
камтар аст.
36. Элементҳои А ва В пайвастагиҳои А2В2О3 (ҳиссаи массаи оксиген ба 25,26% баробар аст)
ва А2ВО3 (ҳиссаи массаи оксиген 30,38%) ҳосил мекунад. Элементҳои А ва В-ро муайян
кунед.
37. Ба 50 г маҳлуле, ки 6% сулфати қалъагӣ (II) ва 8% сулфати никел (II) дорад, хокаи металли
номаълуми массааш 0,646 г андохтанд. Дараҷаи оксидшавии металл ба +2 баробар аст. Ҳамаи
металл таъсир кард, дар натиҷа ҳамаи қалъагӣ ва нисфи никел ҷудо карда шуд. Металлро гўед.
38. Ҳангоми таъсири пайвастаи гидрогении металли яквалента бо 100 г об маҳлули ҳиссаи
массааш 0,0238 ҳосил шуд. Маълум шуд, ки массаи маҳлули охира аз массаҳои об ва
пайвастаи гидрогении аввала 0,2 г кам аст. Пайвастаи гидрогении металлро гўед.
39. Ҳангоми таъсири мутақобилаи фосфиди металли ишқорӣ ва 73,4 г об маҳлули 15% ҳосил
шуд ва массаи маҳлул ба 3,4 г кам шуд. Фосфиди металлро муайян кунед.
40. Дар натиҷаи гидролизи нитриди металли яквалента бо 188,6 мл об маҳлули 8,4% ҳосил
шуд. Массаи маҳлули ҳосилшуда бошад аз массаҳои нитрид ва об 1,7 кам шуд. Формулаи
нитриди металлро муайян кунед.