Технологияи информатсиони дар замони хозира Технологияьои иттилоотц – ин жамъбасти тажьизотьои техникц ва барномавие, ки барои коркард ва интиыоли ахбор, ки бо маысади ьосил намудани ахбори сифатан нав дар бораи ьолати объект мебошад. Технологияьои иттилоотц методьои коркарди ахбор ва методьои ба худ хосро меом=зад. Ыонуньои равандьои коркарди ахбор (амальои щункунц, нигоьдорц, коркард ва паьн намудани информатсияро ижро намуда), бо маысади самаранокц ва актуалц истифода бурдани он мебошад. Дар ьаёти имр=за бе информатсия кори худро тасаввур кардан щайри имкон аст, чунки асоси ьамаи кор ин ахбор мебошад, ки аз р=и ин ахбор мо ба як ыарори муыарар омада кори худро ощоз мекунем, агар ощоз карда бошем онро давом медиьем. Доду гирифти информатсия хеле зиёд ва ба таври фаврц бо воситаьои технологияьои пешыадами замон (хусусан бо воситаи шабакаьо) доду гирифт карда мешавад Технологияьои итилоотц замонавц муайян менамоянд, ки муассиса чц миыдор информатсия, кадом намудьои он ва дар кадом м=ьлат имконияти жамъ намуда, коркард карданро дорад. Барои технологияьои итилооти истифодаи васеи тарзьои электронии сохтан, пурра кардан, нигоьдорц ва паьн кардани информатсия бо воситаи шабакаьои компютерц ва информатсионию коммуникатсионии истифодаи коллективц хос мебошад. Технологияьои итилооти тарзи щункунц, нигоьдорц ва дастрас намудани информатсияро аз жои тайёршавц ва истифодабарандаро муайян менамоянд. Манбаъьои дохилц ва берунии информатсия. Ба сифати манбаъьои дохилии информатсияи муассиса иньоро ыайд кардан лозим аст: • ижроиши баыайдгирии амалиёти дохилимуассисагц; • системаи ташаккул ва гардиши ьужжатьои электронц; • ьужжатьо аз захираьои электронц; • ьужжатьои кощазц. Ба манбаъьои берунаи информатсия дохил мешаванд: • ожонсиьои информатсионие, ки маълумотро ба намудьои электронц ва кощазц пешниьод менамоянд; • маыомоти ыонунгузорц ва танзимц; • муштариён ва шарикони муассиса, ки маълумотро ба намудьои электронц ва кощазц пешниьод менамоянд; Жараёньои информатсионии ба системаи информатсионц аз манбаъьои гуногун воридшаванда ыисман ба тариыи транзитц гузашта мераванд ва ыисман ба анбори информатсионц мераванд. Дастраскунии информатсия аз манбаъьои беруна ва дохилц бо воситаи канальои жудокардашуда, бо шабакаьои глобалии таъиноти тижоратц ва умумц, бо шабакаьои компютерии корпоративц ва локалц амалц мегардад. Ьужжатьои кощазц ба намуди кощазц дар папкаьои оддц дар бойгониьо нигоь дошта шуда, ба намуди электронц барои бойгониьои электронц ва пешниьод ба истифодабарандагон табдил дода мешавад. Идоракунии информатсия. Маълумоти ибтидоии аз манбаъьои гуногун воридшаванда одатан ба навъьо жудо карда мешаванд. Аз жумла чунин давраьои табдилбиьиро аз сар мегузаронанд: • санжиши дурустц (надоштани зиддияти дохилц, бехатарии ворид намудани навиштажоти мазкур умуман барои система); • реформаткунц (мувофиыи стандарти дар муассиса ыабулшуда ба формати умумии пешниьодкунц овардани информатсия); •ба навъьо жудо кардани маълумот; • барьам додани такроршавии маълумот; • гузоштани сана ба маълумот (гузориши ьатмии меткаи маълумот мувофиыи принсипи таърихц). Нигоьдории информатсия. Анбори информатсионии хуб ташкилшуда соьиби хосиятьои самтнокии предметии маълумот, таърихнокц, муттаьидшавц ва тащйирнаёбц бо мурури ваытро доро мебошанд. М=ьлати нигоьдории информатсия одатан аз 10 сол барои информатсияи умумигашта то 1-5 сол (бе ьисоби соли жорц) барои информатсияи муфассал муыаррар гаштааст. Маълумоти таърихц бо мурури ваыти муайян ба бойгониьои умумисистемавц барои нигоьдории дарозмуддат ба намуди архив илова карда мешаванд (дар лентаьои магнитц, воситаьои оптикц ё оптикомагнитии нигоьдорц ва щайра). Дар ьолати зарурати истифодабарц оньо аз ьолати архив ба ьолати муыаррарц гардонида, истифода мешаванд. Самтьои тараыыиёти технологияьои информатсионц. Самтьои асосии байни ьамдигар алоыаманди тараыыиёти технологияьои информатсионц иньоянд: • мураккабшавии маьсулоти (хизматрасонии) информатсионц; • таъминоти мутобиыатц; • барьам додани ыисмьои мобайнц; • глобализатсия; • конвергенсия. Тамоюли асосии информатсионц – мураккабшавц ва ьамжояшавии ьамаи намудьои маьсулоти информатсионц. Гузариш ба методьои раыамии наыл, коркард ва нигоьдории информатсия табдилшавии информатсияро ба воситаи ваытхушц таъмин менамояд. Яке аз вазифаьои муьимтарини технологц барои дастраскунандагони маьсулоти информатсионц ин таъмини мутобиыатц мебошад. Барои истифодабарандагон мутобиыат ин имконияти ба таври комплексц истифодабарии воситаьои гуногуни техникц ва барномавц барои додугирифти озодонаи информатсия мебошад. Ин мушкилот бо роьи стандартикунонии воситаьои барномавц, аппаратц ва информатсионц ьал карда мешавад. системаи Ом=зиши электронц Ом=зиши электронц– системаи ьужжатгузории меъёрц ва таълимц - методц, воситаьои таълим ва назорат мебошад, ки мувофиыи наышаи таълимц барои ташкили хушсифати барномаьои асосц ва иловагии маълумотгирц зарурц ва кифоягц мебошанд. Ом=зиши эликтронц-и фан яке аз элементьои ташкили фаъолияти таълимц оид ба ташкили фаъолияти маълумотгирц дар шакльои р=зона, щоибона ва р=зонаю щоибона мебошад. Вай бояд аз ьамаи фаньои таълимц барои донишж=ён бо назардошти зарурияти баланд бардоштани сифати маводи азхудшавандаи таълимц мувофиыи талаботи стандарти давлатц тайёр карда шавад. Маысади асосии сохтани Ом=зиши эликтронц – ин ба донишж= пешниьод намудани мажм=и пурраи маводьои таълимц-методц барои ом=зиши мустаыилона фан мебошад. Дар ин ьолат вазифаи ом=згор ба щайр аз ом=зонидани бевосита боз иньо мебошанд: расонидани ёрии машваратц, баьодиьц ба дониши жорц ва ниьоц, равона кардани фаъолияти донишж=ён ба ижрои корьои мустаыилона. Ом=зиши эликтронц — мажм=и пурраи маводьои таълимц ва методц барои ом=згор ва толибилмон мебошад, ки ба ьалли масъалаьои таълимц-методц имкон медиьанд ва барои корьои мустаыилонаи донишж= шароит муьайё менамоянд. Сохтори комплекс: • барномаи таълимии намунавии фанни таълимц мувофиыи ихтисос; • барномаи кории фанни таълимц, ки дар муассисаи таълимц коркард карда шуда, аз тарафи муовини ректор (директор) оид ба корьои таълимц тасдиы карда шудааст; • китобьои дарсц, дастурьои таълимц, манбаъьои аввала, адабиёти иловагц; • нишондодьои методц, тавсияьо, инструксияьои фаннц барои ьама намудьои машщулиятьо: назариявц, амалц, лабораторц (ьам барои донишж=ён ва ьам барои ом=згорон); • маводьои таълимц-методц: курси лексияьо, конспектьои асосц (мухтасар), вазифаьои афзалиятнок (опережающие задания), вазифаьои даркшавандагц бо ьолатьои проблемавц ва мантиыц; • фонди вазифаьо барои такрор, мустаькамкунии мавод, санжишьои жорц, мобайнц ва ниьоц, вазифаьои фардц мувофиыи мавз=ъ, вазифаьо барои супоридани санжиш, корьои назоратии (контролии) ьатмц, тестьои назоратц ва супоришьо, билетьои имтиьонц мувофиыи фан барои имтиьоньои курсц ва давлатц; номг=и синфхонаьои махсусгардонидашуда ва лабораторияьо бо нишондоди тажьизотьо, асбобьо, техникаи ьисоббарор, воситаьои дидактикц барои машщулият, мавз=ъ, курс; • маводьои методц барои лоиьасозии курсц ва дипломц, тажрибаом=зиьои гуногун; •маводьои методц, воситаьои педагогц барои татбиыи корьои беруназсинфц ва тарбиявц. Комплекси таълимц-методии электронц Комплекси таълимц-методии электронц мажм=и маводьои таълимц-методии сохторие, ки бо муьити компютерии ом=зиш муттаьид карда шудаанд, даври пурраи таълими дидактикц ва оптималикунонии кордонии касбии донишж=ёнро дар чорч=баи фанни таълимц таъмин менамоянд. Татбиыи техникц: Воситаьоибарномавие,кибоистифодаитехнологияигиперматнцваистифодаикомпонентьоимул тимедиявцтайёркардашудаанд,бомуьитибарномавц, муттаьидшуда, системаисайругашт (навигатсионц) инчуниндарьолатьоизарурцмодульоибарномавиииловагцдоштабошад (барномаьоиижроишцбароигузарониданикорьоиьисобкунц, системаьоиинформатсиониюмаълумотномагцваьоказо). Дар Низомнома дар бораи комплекси таълимц-методии электронии Донишгоьи сибирии давлатии технологц мафьум ва таркиби комплекси таълими электрони чунин дода шудааст. Комплекси таълимц-методии электронии фан комплекси таълимц-методии электронидар барандаьои электронц нашр мешавад (дискетаьо, компакт-дискьо, Internet-лоиьаьо, шабакаи электронии компютерц) бо маысади дастгирц ва рушди ьам раванди таълими асосц ва ьам раванди таълими фосилавии таълимоти бефосила. Таркиби комплекси таълимц-методии электрони Комплекси таълимц-методии электронц метавонад чунин нашрьои таълимиро дошта бошад: Таълимц-барномавц (наышаи таълимц, барномаи таълимии фан); Таълимц-назариявц (китоби дарсц, дастурьои таълимц, курси лексияьо, конспекти лексияьо); Таълимц-амалц (мажм=аи машыьо, мажм=аи масъалаьо, мажм=аи матньои хорижц, мажм=аи ижроиши корьои лабораторц, мажм=аи наышаьо ва машщулиятьои семинарц, мажм=аи супоришьои санжишц ва тестц); Таълимц-методц (нишондодьои методц оиди ом=зиши курс, оиди ижроиши корьои санжишц, ьисобкунию графикц, курсц ва дипломц (лоиьаьои дипломц); Таълимц-маълумотномагц(лущатьо, маълумотномаьо); Таълимц-аёнц(албомьо, атласьо, комплекти плакатьо, филмьо, слайдьо); Таълимц-библиографц(маълумотномаи таълимц-библиографц). Муаллифони барои системаьои таълимии фосилавии кушод компонентьои асосии зеринро пешниьод менамоянд: аннотатсия ба курс, ки дар он маълумоти мухтасар дар бораи нашр, афзалиятьои он ва ба кц таъин шудааст; барномаи корц дар асоси Стандарти давлатии маълумоти тахассусц, дар асоси барномаи намунавии фан (агар бошад) ташаккул меёбад. Барномаи кории фан дар ьолати умумц аз чунин ыисмьо иборат шуданаш лозим аст: маысад ва вазифаьои фан, мундарижаи ыисмьои назариявц ва амалии фан, номг=и мавз=ъгц ва номг=и корьои санжишц ва курсц, супоришьо ва масъалаьо, номг=и савольо барои назорати ниьоц (санжиш ё имтиьон), таъминоти таълимц-методии фан; дастури ом=зиши фан (нишондодьои методц барои корьои мустаыилона), ки дар худ нишондодьо ва тавсияьо оид ба ом=зиши маводи назариявц ва ижроиши супоришьои амалц, нишондодьо барои донишж=ён оид ба технологияи самараноки азхудкунии мавод дар сатьи додашуда, тартиби самаранок ва истифодаи тамоми маводьои комплекси таълимц-методц, адабиёти асосц ва иловагц шуданаш лозим аст; дастури таълимц, ки дар он маводи таълимии (назариявц ва амалц) мувофиыи барномаи корц жудо карда шуда ва ба ыисмьои методц жудо кардашудаи фан (модульо, блокьо, воьидьои таълимц) мешавад; практикум (машщулияти амалц), барои ташаккули маьорату малакаьои истифодаи дониши назариявии аз дастури таълимц ом=хташуда бо мисольои ижроиши супоришьо ва таьлили хатогиьои дар аксар ьолат содиршаванда дода мешавад; тестьое, ки вазифаи блокьои назоратиро барои санжиши раванд ва натижаьои азхудкунии маводьои назариявц ва амалии донишж=ён ижро мекунанд; маълумотнома, ки маводи маълумотномагц, жадвальо, ыоидаьо, глоссарияьои (лущати мухтасари тафсирии) фанро дорад; китобхонаи электронии курс, ки прототипи (тимсоли) соддааш хрестоматияи (китоби хониши) оддц мебошад ва бо аудио/видео маводьо, захираьои маърифатии Интернетц пурра карда шудааст. Методьо ва воситаьои сохтани комплекси таълимц-методии электронц Тарзьои гуногуни сохтани комплекси таълимии методи электрони мавжуд аст. Ьар яки оньо барои маысадьои мушаххаси гузошташуда ыулай мебошанд. Дар ьолате, ки комплекси таълимии митоди-и тайёр дар намуди электронии файльои Word бошад ва талаб карда шавад, ки комплекси таълимии методи электрони бо тезц сохта шавад, муаллифон [4] вариантро пешниьод менамоянд: Тамоми раванди сохтан ва коркарди комплекси таълимц-методии электрониро шартан ба чунин давраьо жудо намудан мумкин аст: Давраи 1. Коркарди сохтори комплекси таълимц-методц бо мавз=ъьои лексияьо, семинарьо ва машщулиятьои амалц. Давраи 2. Сохтани матни дастури таълимц мувофиыи комплекси таълимии методи электрони-и тайёршуда. Давраи 3. Коркарди маводьои методц, дидактикц, санжишц ва тести комплекси таълимии методи электрони. Давраи 4. Коркарди китоби электронц. Ыисми 1. Гузаронидани файльои матнц ба формати HTML, гузориши объектьо, жадвальо ва расмьо дар HTML-файльо. Ыисми 2. Сохтани компонентьои графикии китоби электронц: тугмаьо, нишоньо, сарьадьои матн (чорч=баьо), равзанаьои глоссария ва жустуж=. Сохтани файл бо номи иловагии .EXE барои якжоя жойгиркунии ьамаи компонентьои китоби электронц. Ыисми 3. Пайваст намудани ьамаи файльои тайёршуда ба намуди комплекси ягонаи ом=зишц. Ислоьи камбудиьои вазифагии комплекси мазкур, аз он жумла гузариши мавзуни байни лексияьо, машщулиятьои амалц ва тестьои санжишц, аз назар гузаронидани тасвири дурусти матн, жадвальо, расмьо ва элементьои графикии китоб. Воситаьои коркард. Барои сохтани комплекси таълимц-методии электронц забони HTML, xml, истифода мебаранд. Ыулай будани истифодаи забони HTML дар он мебошад, ки имконияти нашр намудани ьужжатьои электрониро бо сарлавьаьо, матньо, жадвальо, аксьо ва щайра; ба кор даровардани информатсияи электронц бо пахш намудани тугмаи муш ба нишони гиперматн; илова намудани жадвальои электронц, видеоклипьо, ыисмьои садогц ва дигар барномаьо бевосита ба ьужжатьоро медиьад. Барои сохтани элементьои интерактивии HTML-ьужжатьо забони JavaScript истифода мешавад, ки он аз система новобаста буда, барои ьама намуди компютерьои фардц мутобиы мебошад ва дар Интернет кор мекунад. Муаллифи истифодаи платформаи SunRravBookOfficePro-ро бо мутобиыатии HTMLформатьои ыабати китоби электронц, воситаьои видео ва аниматсияро пешниьод менамояд. Ин имкон медиьад, ки таьрири маводи таълимц ва ба кор даровардани маводи тайёрро дар як файли бакордарорц ижро карда шавад.