Сарсухан Солҳои охир дар бисёр шаҳрҳои ҷаҳон болоравии интиқоли мусофирон ба назар мерасад. Албатта ин ба афзоиши тараққиёти нақлиёти шаҳрӣ оварда мерасонад, ки дар як қатор шаҳрҳои ҷаҳон нақлиёти мусофирбари ҷамъияти воситаи асосии интиқоли аҳолиба ҳисоб меравад. Баробари афзудани нақлиёти шахсии истифодаи инфиродӣ дигар ҷиҳатҳои камбудии он ҳамчун нақлиёти мусофирбар муайян карда шудааст. Бисёр шудани нақлиёт дар кўчаҳои шаҳр ба ҳолатҳои зерин оварда мерасонад: - Баста шудани ҳаракат дар кўчаҳо; - Ифлос шудани ҳавои муҳити шаҳр; - Баланд шудани сатҳи овоз; - Афзудани теъдоди ҳодисаҳои роҳию-нақлиётӣ. Чи тавре қайд намудем, дар ҶТ нақлиёти мусофирбари ҷамъияти (НМҶ) яке аз воситаҳои асосии интиқоли аҳолӣ дар шаҳр ба ҳисоб меравад, ки ин система дар оянда афзоиши сифатию – миқдориро интизораст. Ҳиссаи намудҳои нақлиёти баландсуръат ба монанди: - автобусҳои экспрессӣ, - трамвайи баландсуръат, - метрополитенҳо - ва дигар намудҳои нави нақлиёт барои ин афзоиш ниҳоят зиёд мебошад. Бояд қайд намуд, ки нақлиёти шахси низ тарақи меёбад, ки ин ба НМҶ бетаъсир намемонад. Ин ҳолатро ҳангоми ба нақшагирии ҳаҷми мусофирбари тавассути НМҶ ба назар гирифтан лозим мебошад, ки ба таѓирёбии селаи мусофирон таъсири худро мерасонад. Яъне дар баробари афзудани нақлиёти шахсии ифиродӣ ҳаҷми мусофирбари тавассути НМҶ коҳиш меёбад. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 3 Бо мақсади баланд намудани самаранокӣ ва сифати кори нақлиёти шаҳрӣ чорабиниҳои зеринро пешниҳод кардан мумкин аст. - Мукаммалнамоии ташкили раванди интиқол ва идоранамои он; - Нест намудани интиқолҳои ѓайриоқилона; - Паст намудани хароҷотҳои нақлиётӣ; - Беҳтар намудани хизматрасонии мусофирон дар ҳар як намуди нақлиёт; - Беҳтар намудани вазъи нигоҳдории борҳо ҳангоми интиқол. Таснифоти намудҳои нақлиёти шаҳрӣ Нақлиёти шаҳрии ҳозиразамон вобаста ба таъиноташон ба гурӯҳҳои зерин ҷудо мешаванд: Мусофирбар; - метрополитен - трамвай - монорелс - троллейбус - автобус - автомобили сабукрав - мотороллерҳо - мототсиклҳо - велосипедҳо - трамвайи дарёгард ва - чархболҳо Боркаш; - автомобилҳои боркаш - трамвайҳои боркаш - троллейбусҳои боркаш Махсус; - автомобилшои сӯхторхомӯшкунӣ - автомобилҳои санитарӣ - автомобилҳо барои тоза намудани кӯчаҳои шаҳр. Дар навбати худ, нақлиёти мусофирбар вобаста ба тобеъияташ мумкин аст ба се гурӯҳ тақсим шаванд: Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 4 1. НҶИУ – нақлиёти ҷамъиятии истифодаи умум (метрополитен, монорелс, троллейбус, автобус ва чархболҳо) 2. НҶИИ – нақлиёти ҷамъияти истифодаи инфиродӣ (такси, автомобили сабукрави кироя ва тобеъи идораҳо) 3. НШИИ – нақлиёти шахсии истифодаи инфиродӣ (мошинҳои сабукрав, мотороллерҳо, мототсиклҳо ва дучархаҳо) Нақлиёти ҷамъияти ва шахсии истифодаи инфиродиро мумкин аст якҷо намуда номи онро НАС, яъне нақлиёти автомобилии сабукрав гузорем. Аз ҷиҳати ғунҷоиш ва тавонии интиқолдиҳӣ нақлиёти ҷамъиятии истифодаи умум аз нақлиёти инфироди фарқи калон дорад. Яке аз тавсифоти махсуси нақлиёти ҷамъияти аз он иборат мебошад, ки дар як сайрхати муайян ҳаракат мекунанд. Нақлиёти ҷамъиятиро бо ҷиҳатҳои гуногун ба синфҳо ҷудо кардан мумкин аст. 1. Аз ҷиҳати ҷойгиршавии хати нақлиёти ба сатҳи кӯчаҳо нақлиёти ҷамъиятии мусофирбар ба ду гурӯҳ тақсим мешаванд: - кӯчавӣ (трамвай, троллейбус, автобус ва ғайраҳо) - ғайри кӯчавӣ (метрополитен, монорелс, чархболҳо) 2. Аз ҷиҳати тавсифи сохти роҳ ду намуди нақлиёти шаҳрӣ аз якдигар фарқ мекунанд: -релсӣ (метрополитен, трамвай, монорелс) -ғайрирелсӣ (троллейбус, автобус) 3. Аз ҷиҳати истифодаи намуди қувваи баҳаракат дарорандаи муҳаррик ҳамаи нақлиётҳои ҷамъиятии шаҳриро ба ду гурӯҳи калон тақсим кардан мумкин аст: -бо муҳаррики барқӣ ҳаракаткунанда (метрополитен, трамвай, троллейбус, монорелс) - бо муҳарики дарунсӯз ҳаракаткунанда (автобус бо муҳаррики диелӣ ва карбюраторӣ, трамвайи дарёгард, чархболҳо) Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 5 Вазифаҳои асоси ҳангоми ичрои кори курсӣ: I. Мувофиқи масштаб тибки варианти додашуда нақшаи шаҳрро бо масштаб тасвир намоед. 2 Нақшаи шабакаҳои роҳиву кучави ворид карда шавад, вобаста ба зиччии меъбрии шабакаи роҳҳои 1-3 км/км2 масоҳати шаҳр гузаронед. 3. Зиччи ба дастомадаи шабакахои рохиву кучавиро дар накша хисоб намоед. 4. Коэффитсиенти ростхаттавии шабакаи рохиву-кучавӣ нисбати нуктаи дилхоҳ интихобшуда дар музофот ё чоррахахо дар накшаи шабакавии шахр хисоб карда шавад. 5. Дар нақшаи шабакаи нақлиёти тибқи варианти додашуда (чадвали 1а). хати нақлиётии шаҳрӣ мувофиқи зиччии меъёрии шабакаи нақлиётӣ 1-2 км/км2 масоҳати шаҳр, гузаронида шавад. 6. Сершохагии сайрхатхои хар як намуди нақлиёт вобаста ба сершохагии меъёрӣ яъне = 2 - 4 хисоб карда шавад. Муайян намудани масоҳат ва андозахои шахр Сифати тарҳхкашии шаҳр тариқи оқилона ҷобаҷогузории нуқтахои функтсиоиалии шахр (саноатӣ, селитебӣ, истироҳатӣ, коммуналӣ, нақлиётӣ и ва ғ.) муайян мегардад. Шабакаи нақлиётй ин нуқтаҳоро бо объектхои хизматрасон пайваст намуда, сохтори тарҳкашии шаҳрро ташшакул медихад. Хаҷми асосии интиқоли мусофирон ва борхо (65-70%) тавассути роҳҳои асосии шаҳр анҷом мегарданд ва маҳз ин кучахо нақшаи геометрии шабакаи нақлиётии шаҳрро ташаккул медиханд. Масоҳати шаҳр бо чунин формула ҳисоб карда мешавад; F = N/ δн , дар ин ҷо: F- масоҳати шаҳр км2 N- шумораи аҳолии шаҳр, сокин δн – зичии аҳолии шаҳр/км2 Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 6 F = 810/5.81=139,4 км2 Андозаи шаҳр- тибқи варианти додашуда вобаста ба намуди геометрии шабакаи нақлиёти муайян мегардад. Барои нақшаи радиалӣ-ҳалқашакл; F = π R2; R = F / , F-масоҳати шаҳр: R-радиус, км Периметри давра: Р=2пR=2*3,14*10= 62,8 Дарозии камони давра: L=пRα/180 α- кунҷ бо градус п- 3,1415926535897932 Бо андозахои муайяни шаҳр, тибқи масштаб нақшаи геометрии шабакаи нақлиётии шаҳр бо ҷудо намудаии ду категория: кучаҳон магистралии шаҳр ва тобеи ноҳияхо тасвир карда мешавад. Хангоми иҷрои ин амал зарураст нишондихандахои ба даст омадаро бо талаботи меъёри мувофиқ сохта. дар ҳолати зарурӣ онро тағийр дод: а) зиччии самтии шабакаи нақлиётӣ бояд бо гуруҳи шаҳрҳо ҳамсоя намуда аз замимаи №1 истифода карда шавад б) масофаи байни магистралхо бояд дар худуди аз 800 то 1200 метр бошад в) ҳудуди таъсири магистралҳои канорӣ бояд то 500 метр бошанд; г) дараҷаи ғайриростхаттавӣ набояд аз андозахои дар замимаи №2 дарч гардида зиед бошанд. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 7 Расми 1. Нақшаи геометрии шабакаи нақлиётии шаҳр: Радиалӣҳалкавӣ .=. кучахои магистралии тобеи шахрхо; кучахои тобеи нохияхо; масофаи хати хавоии байни нуктахои муросилоти хднгоми муайян намудни коэффитсиенти ростхаттавӣ Кн (0 - 1; 0 - 2; ...0 - Н) Хисоби нишондихандҳои шабакаи шақлиёти шаҳр Зиччии хаттии шабакаи наклиётии шоҳр бо ифодаи зерии муайян мешавад. л Lг L р / F L м / F δ л = (102,8+51,4)/139,4=1,10 дар ин но. Δл — зиччии хаттии шабакаи магистралии шаҳр. Км/км2; Lг – чамъи масофахои кучахои магистралии тобеи шахр, км; Lр – чамъи масофахои кучахои магистралии тобеи нохияхо, км, Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 8 Lм =Lг + Lр —ҷамъи масофаҳои шабакаи магистралии шахр, км. Теъдоди миёнаи хати ҳаракат дар магистралҳо дар як самт (магистралҳои шаҳрӣ Пг = 3 хат, нохиявӣ Пр = 2 хат) n cp = ( L г n г + L p n p )/ L м , n cp =(102,8*3+51,4*2)/154,2=2,6 км/км 2 дар ин ҷо; Lм — ҷамъи масофаҳои шабакаи магистралӣ, км. Зиччии хаттии шабакаи нақлиётӣ δ п = L м n ср /F = δ л n ср δ п =1,10*2,6=2,86 дар ин но δ п - зиччии хаттии шабакаи наклиёти, км/км2 Lм- ҷамъи масофахои шабакаи магистралии шахр, км; n ср _ теъдоди миёнаи хати харакат дар магистралхо дар як самт Қадами магистралхо lм = 2 / л , lм=2/1,10=1,1 дар ин ҷо: lм - қадами магистралҳо, км; л _ зиччии шабакаи магистралии шаҳр, км/км2 Коэффитсиенти миёнаи ростхаттавӣ Kн = li / lb K н =107,1/99,=1,07 дар ин ҷо: l i - масофаи хурдтарини байни нуқгахои гусел ва кабул (муросилоти) дар шабакаи магистралй, км, l b - масофаи байни ин нуқтахо бо хати хавоӣ, км. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 9 Коэффитсиенти ростхаттавии шабакаи нақлиётй бо тариқи зайл муайян мегардад. Аз нуктаи интихобии шахр (0) то нуқтаҳои ҷалби мусофирон, ки дар музофоти шаҳр ҷойгиранд (1,2 ... п) вобаста ба нақшаи масштаб алоқаи мустақим гузаронида мешавад (расми 1а, б). Сипас масофаи шабакаи магистралҳо чен карда мешавад. Ин нишониҳанда тавассути замимаи 2 баҳо дода мешавад ва ислох карда мешаванд. Сершохагии нақшаи сайрхатии нақлиёти шаҳрӣ бо формулаи зерин муайян карда мешавад. = Lм/ Lс, =154,2/51,4=3 дар ин ҷо ; Lм- ҷамъи дарозии сайрхатҳои нақлиёти шаҳрӣ, км Lс -дарозии сайрхати як намуди нақлиёт, км Сершохагӣ бояд дар ҳудуди 2-4 чойгир бошал Дар ҳолати и сершохагӣ калои аз 4 будан, магзмуни онро дорад, ки ин шабакяа бенихоят сершохагии калон ва пуршааии шабака тавассути воситаи нақлиёт хеле пастаст. Дар ходати хурд аз 2 будан мутобиқкнии сайрхатҳо хсле бад ва ҳамкории намулҳои мухталифи иақлиёт низ бад хисобида мешанад, Муайян яамудаии талаботи аҳолӣ ба хизматрасонии нақлиёти мусофирбар Шароити иқтисодиёги бозоргони талаб менамояд ки раванди мусофирбари тавассути нақлиёти шахрӣ ташаккул ёбад, Ин чунин мазмун дорад, ки ба ғайр аз наклиёти оммавии мусофирбар дар ин раванд интиқолдихандагони шакли моликияташон гуногун низ метавонанд, ширкат варзанд (хусусӣ, тичортӣ ва иҷоравӣ), Лекин дар шахрхои бузург нақлиети мусофирбарӣ оммавӣ нақши муҳим ва асосиро иҷро мекунад. Шумораи мусофироне, ки гавассути нақлиёти оммавӣ интиқол меёбанд, аз ахолии шахр вобастаанд. Яъне чи қадаре, ки шахр бузургтар бошад, хамом кадар ҳиссаи нақлиёти оммавӣдар хачми интиколдихи зиёд мешавад. Барои ҳисоб намудан бояд ҳиссаи иитиқолдиҳиро барои нақлиёти оммавӣ аз замимаи № 1 ва №5 истифода карда шавад (хиссаи нқлиёти оммавӣ бо % чен карда мешавад). Варианти иитихоб шудаи низоми нақлиёти мусофирбари шахрӣ бояд пеш аз ҳама нақлиёти оммавӣ ва нақлиети Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 10 шахсиро дар бар гирад, (намунаи он дар ҷадвали №1 нишон дода шудааст). Ҷадвали №1 Муайян намуданн хаҷми ингиқолмихӣ тавассути нақлиётӣ оммавӣ ва шахсии мусофирбари шахрӣ Гуруҳи шаҳрҳо, Вариантхои шумораи ахолй, хаз. низоми Ғунҷоиш наф ва ғунҷоиши наклиёти миёнаи нақлиёт, мус. мусофирбар 11 500-1000 80 Хиссаи интикол дихӣ % Автобус Хурд 14 Автобус Миена 63 Автобус Нихоят калон 23 Таксии саирхатӣ Нихоят хурд 65 35 Ҳаҷми солонаи мусофирбарӣ тавассути нақлиёти мусофирбари шаҳрӣ муаян карда шавад. A = N × Pmp Дар ин ҷо; А –ҳаҷми солонаи мусофирбарӣ. N – шумораи аҳолии шаҳр. Pmp – муттаҳарикии нақлиёти аҳолӣ. А= 810000x 420 = 340200 000 мус. Муайян намудани масофаи миёнаи сафари мусофирон тавассути нақлиёти ҷамъиятии мусофирбар. ln = 1.3+0.3√F=1,3 +0,3√83,64=4,06 Дар ин ҷо; Fсел– масоҳати селитабии шаҳр.. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 11 Вобаста бамеъёрҳои мавҷуда ва талаботҳои ҳозиразамон масоҳатиселитабии шаҳрбо ҳисобимиёна 50-60 фисади масоҳати умумиишаҳрроташкилдиҳад. Масофаи миёнаи сафари сайрхатимусофиронтавассутинамудҳои гуногуни нақлиёти мусофирбари ҷамъиятӣ муайян карда шавад. Lmп= ln/ Кп Дар ин ҷо; Кп –коэффисиентигузариш аз як намуди нақлиёт ба намуди игари он. Lmп =4.06/1.34=3.02 Ҳаҷми солони кори нақлиёти мусофирбари ҷамъиятии шаҳр муайян карда шавад. М=А*Lmп Дар ин ҷо; М – ҳаҷми солонаи кори ҳама намудҳои найлиёт. А– ҳаҷми миёнаи интиқолдиҳӣ. М= 340200000*3,02= 1027404000 мус.км Шумораи инвенталии таркиби ҳаракаткунандаинақлиёти мусофирбари шаҳрӣ , кибоифодаи зеринҳисобмешавад муайян карда шавад. Nинв = Nинв= M λ1 λ2 365Vэ h Ω α γ 1027404000∗1,1∗1,1 365∗16∗14∗80∗0,3∗0,8 ; = 791.92 адад. Дар ин ҷо; Nинв – шумораи мусофирбаришаҳрӣ,адад. инвенталии таркибиҳаракаткунандаи М – ҳаҷми солонаи кори НМҶШ мус.км λ1–коэффисиенти номунтазамии фаслисол, ки тавассути муносибати ҳаҷми максималии интиқолдиҳи ва ҳаҷми миёнаи он дар як сол муайян н карда шавад . Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 12 λ1= Qmax Qср λ2–коэффисиенти номунтазамиишабонарузӣ , ки тариқизикргардида муайян карда мешавад ва ба ҳисоби хурдии ин нишондиҳандаҳо ба 1,1 баробар мебошад. бо миёна Vэ – суръати истифодабарии таркибиҳаракаткунанда бо назардоштивақти ист дар истгоҳҳои ниҳои , ки ба ҳисоби миёна дар шароити шаҳр ба 16 км баробарастмутобиқи сарчашмаҳои илмӣ (км/соат). h– вақтимиёнаи коритаркиби ҳаракаткунанда дар сайрхат мутобиқисарчашмаҳои илмӣ қимати ин нишондиҳандаҳоро 14 соатқабул намудаанд. q – ғунҷоиши миёнаитаркибиҳаракаткунанда , ки азбузургии шаҳр вобастаги дорад ва бо истифода аз замимаи №1 муайян карда мешавад. α – коэффисиентимиёнаи шабонарузии ҳисобимиёнабаробари 0,3қабул гардидааст. пуршавӣ γ- коеффисиенти барориши таркиби ҳаракаткунанда баробари 0,8 қабул гардидааст. ба ба сайрхат Суммаи гардиши шабонарузии НМҶШ ,ки бо ифодаи зерин ҳисоб мешавад, муайян карда шавад. Wn=NлVэh Дар ин ҷо; Wn–суммаи шабонарузии гашти нақлиёти мусофирбар ,км/шбр. Nл – теъдоди таркиби ҳаракаткунандаи дар сайрхатбуда , ки дарнавбати худбо ифодаи зерин муайян карда мешавад, адад. Nл= Nинв γ Nл =791.92*0.8=633.53 адад. Wn= 633.53*16*14=141910.72 Суммаи шабонарузии гашти ҳама намуди нақлиёти мусофирбари шаҳр дарвоҳидҳои овардашуда (ягонашуда) , ки бо ифодаи зеринҳисоб мешавад муайян карда шавад. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 13 Wпл= WnКпр + Wм.а Кпр , Дар ин ҷо: Wпл –ҳоосили ҷамъи гашти овардашуда авт.км/шбр. Wn - ҳосилиҷамъи гаштишабонарузи нақлиёти мусофирбар , ки аз шакли таркиби ҳаракаткунандаи интихобшуда вобастааст (ҷадвали №3) , авт.км/шбр. Кпр – коэффисиенти овардани нақлиёти мусофирбар ба автомобили сабукрави шарти (ҷадвали №3) Wм.а – ҳосили ҷамъи гашти шабонарузи микроавтобусҳои шахси , ки дар реҷаи таксии сайрхат фаолиятдоранд ҳиссаи гашти онҳо аз ҷадвали №2) пайдо карда мешавад. Wпл = 141910.72*3.0+49668.75*1.50=500235.28 авт. км / шбр Сарбории шабакаи нақлиёти бо автомобилҳои сабукрав ва боркаш Суммаи гашти шабонарузии автомобилҳои сабукрав бо формулаи зерин муайян карда мешавад. N / 1000 * g W 0,64 л л W г ла 365 дар ин ҷо; Wла – суммаи гашти автомобилҳои сабукрав, авт.км/шбр. Nг – шумораи аҳолиишаҳр , нафар. gл –сатҳи автомобилҳои сабукрав аз руи вариант. Wл – гашти солонаи нақлиёти сабукрав (замимаи №1) 0,64 –ҳиссаи гашти нақлиёти сабукрав дар шоҳроҳҳои шаҳр. 𝑊ла = 810000 ∗270∗13000∗0.64 1000 365 =495161.64 авт. км/шбр Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 14 Барои муайяннамудани гашти шабонарузии автомобилҳои боркаш аз ифодаиҳои зерин истифода мебарем. а)-гашти 1-адад автомобили боркаш бо чунин ифода муайян карда мешавад. W 1 гр t пв T t l р p , Дар ин ҷо; W1гр – гаштишабонарузии як автомобили боркаш км/шбр. Т – соатикориияк адад автомобили боркаш дар сайрхат ,дар як шабонарузбаробари 9-соат қабулгардидааст. tпв –вақти боркунию борфарори 0,5соат қабул гардидааст. tp– вақти якраҳ , ки дар навбати худ бочунин формула ҳисоб карда мешавад. tp=lp/Vcp, Vср – суръати миёнаиҳаракат баробари 24.км/ қабул гардидааст. lp– дарозии як раҳ, кибофрмулаи зерин ҳисобмешавад. l 1,8 F , км; p lp = 1,8√139.4 = 21.25 .км tp = W1гр = 21.25 9 0,5+0.88 24 =0.88 соат. * 21.25 = 138.58 км/шбр. б-суммаи гашти шабонарузии автомобилҳои боркаш , ки тариқи зайл муайян мешавад , ҳисоб карда шавад. Wг = 0,36gгрNг /1000 W1гр, Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 15 Дар ин ҷо; Wг– суммаи гашти автомобилҳои боркаш авт.км/шбр. 0.64- ҳиссаи гашти нақлиёти боркаш дар шоҳроҳои шаҳр. gг– сатҳи автомобилҳои боркаш , ки дар вариант дода шудааст. Nг - шумораи аҳолии шаҳр,нафар. Wг =0,36×34× 810000 / 1000 × 138.58 =1373937.552 км/шбр. Суммаи гашти шабонарузии нақлиёти боркаш дар воҳиди ягонаи овардашуда , ки бо формулаи зерин муайян мешавад, ҳисоб карда шавад. Wгл = Wг Кпр Дар ин ҷо; Кпр – коэффисиенти ба воҳиди ягона оварандаи нақлиёти боркаш ба нақлиёти сабукрави шартӣ (замимаи №з). Дар ҳисобҳо коеффисиенти миёна қабул шудааст. Wгл =1373937.552 *3.0=4121812.656 авт-км/шбр. Суммаи гашти шабонарузии ҳама намудҳои нақлиёт дар воҳидҳои овардашудаи ягона. W= Wпл + Wгл + Wла , Дар ин ҷо; W – суммаи гашти ҳама намудҳои нақлиёт дар воҳидҳои овардашудаи ягона авт-км/шбр. Wпл – суммаи гашти шабонарузии нақлиёти мусофирбари шаҳри дар воҳидҳои овардашудаи ягона, авт-км/шбр. Wгл – суммаи гашти шабонарузии нақлиёти боркаш дар воҳидҳои овардашудаи ягона , авт-км/шбр. Wла – суммаи гашти автомобилҳои сабукрав , авт-км/шбр. Ҳиссаи сарбории шабакаи нақлиётӣ бо намудҳои гуногуни нақлиёт дар воҳидҳои овардашудаи ягона айни замон бо усули ҳалли муодилаи якномаълума муайян карда мешавад. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 16 W = 100%, Wпл – ? Wгл – ? Wла – ? W=500235.28+4121812.656+4985161.64=9607209.57 Wпл 5,21 % Wгл 42,90 % Wла 51,89 % W 100 % 5% Wпл 52% 43% Wгл Wла Маҳсулнокии системаи нақлиёт нишондиҳандаи тавсифдиҳии шабакаи нақлиётии шаҳр маҳсулнокии шабонарузии он мебошад. Янеъ ҳаҷми кори нақлиётиро метавон дар як шабонаруз дар система иҷро намуд , умуман маҳсулнокиро бо ифодаи зерин ҳисоб кардан мумкин аст. Пс = 2Lм Км Nn Кc Tn , Дар ин ҷо; Пс– маҳсулнокии шабакаи нақлиётии шаҳр авт-км/шбр. Lм – дарозии шабакаи нақлиётӣ км. Км – коэффисиенти бисёрхатӣ (замимаи №4). Nn – қобилияти гузарониши як хат дар буришҳои танзимшаванда ба ҳисоби ҳаракати чантараф , ки бо формулаи зерин ҳисоб мешавад. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 17 Nn=D V, D – зичии ҳаракат авт/соат. V – суръти ҳаракат км/соат. Дар шоҳрошои шаҳрӣ Nn = 1000 авт/соат. Дар шоҳроҳои ноҳиявӣ бошад Nn = 500 аавт/соат. Tn- коэффисиенти овардашудаи сарбории максималии шабонарузӣ , ки баробари 10 қабул шудааст. Кc – коэффисиенти пастшавии қобилиятӣ гузарониши шоҳроҳо аз ҳисоби номунтазамии сарбории селаи нақлиётӣ дар қитъаҳои гуногуни шаҳр , ки 0,7 қабул шудааст. Пс= 2 × 154.2× 4,1×1000× 0,7 × 10 = 8851080 км/шбр. Дараҷаи истифодабарии маҳсулнокии шабакаи нақлиётӣ , ки бо формулаи зерин муайян мешавад, ҳисоб карда шавад. R = W/ Пс·100%, Дар ин ҷо; W – суммаи гашти ҳама намудҳои нақлиёт дар воҳиди ягонаи овардашуда авт.км/шбр. Пс – маҳсулнокии шабакаи нақлиётии шаҳр авт.км/шбр. Тибқи ҳисобҳои дақиқи қабулшуда натиҷаи ба даст омада бояд дар ҳудуди 90 ÷ 110 % ро қарор дошта бошад. R = 9607209.57/ 8851080 × 100 % =108.54 % Тавсия барои такмилдиҳии системаи нақлиёт дар ҳолате , ки агар сарбории шабакаи нақлиётӣ аз меъёри муқарагардида зиёд бошад ( R ˃ 110 %) онгоҳ моро зарур аст, ки андозаҳои бузургии онро мутаносибан калон намоем, Ва агар шабакаи нақлиётӣ дорои сарбории аз меъёри муқараргардида хурд бошад (R˂90 %) моро зарур аст , ки сатҳи автомобилҳоро дароянда ба шарти сарбории пурраи шабакаи нақлиётӣ муайян намоем. Муқоисаи иқтисодии системаи нақлиёти мусофирбари шаҳри ҳангоми муайян намудани самаранокии иқтисодии тарақиёти Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 18 комплекси нақли ёти дар шаҳр ва минтақаҳо нишондиҳандаҳои гуногун истифода бурда мешавад, аз ҷумла ; а –самараи иқтисодии интегралӣ. б – даромаднокӣ. в – меъёри дохилии самаранокӣ. г – муҳлати азхудкунӣ. Самараи иқтисодии интегралӣ . Т Эинт = Т (RТ – ЗТ) / (1 + Е) = ЭТ/ (1 + Е)Т, Т Т 0 Т 0 Дар ин ҷо; RТ - натиҷаи аз қадами навбати ба даст омада. ЗТ– хароҷотҳои дар ин раванд сарфшуда ( аз ҳисоби хароҷотҳои инвеститсионӣ ). Т – давраи ҳисобӣ. ЭТ– самараи ба даст омада. Натиҷаи иқтисоди ва дигар харочотҳо дар маҷмуи нақлиётии шаҳр ва минтақаҳо омилҳои беруна ва дохилии нақлиётӣ баромад мекунад. Ба омилҳои дохилаи нақлиётӣ натиҷаи иқтисоди ; ихтисори хароҷотҳои нақлиётӣ , зиёдшавии даромад, камшавии зарар дар раванди истифодабарии системаи нақлиётӣ. Ба омилҳои берунаи нақлиётӣ , ки самараи онҳо берун аз ҳудуди фаолияти нақлиётӣ бараси мегардад ва ба дигар соҳаҳои хоҷагии халқ таъсири худро мегузорад; 1 – сатҳи зиндагонии аҳоли 2 – ҳолати муҳити атроф Он ҳамчун суммаи самараҳои иҷтимои мегардад. ва экологи муайян Дар ҳисобҳо баҳодиҳии самаранокии системаи нақлиёти мусофирбари шаҳр аз замимаи №5 истифода мешавад.Хароҷотҳои овардашудаи истифодабари ва сохтмони , ки бо формулаи зерин муайян мегардад, ҳисоб карда шавад. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 19 С=Э + K At /M , Дар ин ҷо; Э – хароҷотҳои истифодабарии аз намуд ва шакли таркиби ҳаракаткунанда вобаста (замимаи № 6 дар ҳама муҳлати истифодабарии нақлиёти мусофирбари шаҳр доими қабул шудааст). K – сармоягузори ба сохтмони ҳаракаткунанда ( замимаи № 7 ) . шабакаи нақлиётӣ ва таркиби At – коэффисиенти оваранда , ки дар навбати худ бо формулаи зерин муайян мешавад. Аt = 1/(1 + Е)Т ; Е – баробар ба 0,1 қабул шудааст. Т – муҳлати сармоягузори аз муҳлати истифодабарии системаи нақлиёти мусофирбари шаҳр вобаста аст, янеъ Ҳангоми Т = 10 сол будан Аt = 0,39 мешавад. Ҳангоми Т =15 сол будан , Аt =0,24 мешавад. Ҳангоми Т = 20 сол будан , Аt =0,15 мешавад. Ҳангоми Т = 25 сол будан , Аt =0,9 мешавад. Ҳангоми Т = 30 сол будан , Аt =0,6 мешавад. Дар ҳисоби мо Т =25 сол қабул шудааст. М – кори нақлиёти мусофирбари шаҳри ( қисми шабакаи нақлиётӣ тавассути намудҳои мухталифи мусофирбари шаҳриро нигаред. сарбории найлиёти Барои муқоиса намудан ду варианти системаи нақлиётӣ вобаста ба бузургии шаҳр интихоб. мешавад ( замимаи № 5 ). С= 0,26 + (3980*0,14) ×0,39/1027404000= 0,26 сомони.мус/км. Хароҷотҳои истифодабарии нақлиёт ( сомони.мус.км ) тибқи вариант обаста ба ҳаҷми кори намудҳои мухталифи нақлиёт иҷро карда муайян мешавад. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 20 з Э = Эi∆Mi . i 1 Барои муайян намудани маблағгузории сохтмони депо , паркҳо ва хариди таркиби ҳаракаткунанда моро зарур аст теъдоди онро вобаста ба ҳар як намуди алоҳидаи нақлиёт бо истифода аз вариантҳои системаи нақлиётӣ ҳисоб намоем замимаи №5 ). Ni= M λ1λ 2∆Mi / 365 Vэ h Ωiαγ, Дар ин ҷо; М – ҳаҷми солонаи кори ҳама намудҳои нақлиёт, ( мус.км.). ∆Mi – ҳиссаи кори ба ҳар як воҳиди i-й намудҳои нақлиёт рост омада ба ҳаҷми интиқолдиҳи дар шолати lмп = const; аст. qi – ғунҷоиши i – намуди нақлиёт дар соатҳои авҷ (замимаи №6 ). N1=1027404000× 1,1 × 1,1 × 0,14 / 365 × 16 × 14 × 11 × 0,3 × 0,8 = 806 адад. N2=1027404000× 1,1 × 1,1 × 0,63 / 365 × 16 × 14 × 65 × 0,3 × 0,8 = 614 адад. N3= 1027404000×1,1 × 1,1 × 0,23 / 365 × 16 × 14 × 110 × 0,3 × 0,8 = 132 адад. Nобш = 1552 адад. Дарозии роҳи оҳан ва шабакаҳои кабелию васлӣ барои трамвайҳо ва тролейбусҳо таносубан ба дарозии шабакаи сайрхатхо ва барориши таркиби ҳаракаткунанда , ки дар ҷадвали №4 оварда шудааст , муайян мешавад. Ҳисоби маблағгузории асоси бо зарб намудани шумораҳои ҷузъҳои системаи нақлиётӣ дар воҳиди ягонаи гузаронида мешаад , барои мисол шумораи таркиби ҳаракаткунанда ба нархи он. Ҳисоби нархи сохтмони роҳ бошад барои як намуди нақлиёт гузаронида мешавад. Натиҷаҳои ҳисоби дар ҷадвали 6 оварда мешавад. Хароҷотҳои овардашуда бошад ба 2 – варианти системаи нақлиётӣ ҳисоб карда мешавад ва баъд самараноктаринаш интихоб мегардад ( замимаи №5 ) сомонӣ.мус/км. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 21 Натиҷаҳои ниҳоии ҳамаи ҳисобҳо дар ҷадвали намуди №7 оварда мешавад. Масъалаҳои баланд намудани сатҳи бехатарии ҳаракат дар роҳ , ҳисобкуни ва баҳодиҳии андозпҳои шабакаи сайрхатҳо бо назардошти талаботҳои баланд намудани сатҳи бехатарии ҳаракат дар роҳ гузаронида мешавад , ин қимат бо усули муайяни алоҳида , ки аз ҷониби омузгори дарсбаранда пешкаш мегардад, иҷро карда мешавад. Хатарноки вобаста ба сатҳи сарбории бениҳояд зиёди шоҳроҳҳои шаҳр чунин вобастаги дорад. Яъне чиқадаре , ки зичии ҳаракат зиёд шавад ҳамон қадар зичии ҳодисаҳои нақлиётию роҳӣ низ зиёд мешавад. Зичии ҳаракат ба сатҳи хатарноки ва зичии ҳодисаҳои нақлиётию роҳӣ мутаносиби роста мебошад. Ин чунин маъно дорад , ки зичии ҳаракати бениҳоят баланд ба сарбории зиёди шабакаи нақлиётӣ шоҳроҳҳои асосии шаҳр ва теъдоди зиёди ҳодисаҳои нақлиётию роҳӣ оварда мерасонад. Мукаммалгардонии шабакаи сайрхатҳои нақлиёти мусофирбари шаҳрӣ ба паст намудани сарбории шоҳроҳҳои шаҳр оварда мерасонад, ба ғаёр аз ин тавассути зиёд намудани ғунҷоиши миёнаи воҳиди ҳаракаткуннда ва рушд додани намудҳои нақлиёти ғайрикучавӣ низ ба паст намудани сарбории шоҳроҳҳо оварда мерасонад. Масъалаи дигаре , ки дар ҳолати тарақи додани системаи нақлиёти шаҳр пайдо мешавад , ин ташакул додани муҳити озод мебошад. Худи ҳозир, замоне, ки ҳама намуди нақлиёт суръати гуногуни робитавӣ ва тарифҳои ҳархеларо дороянд, зиччии шабакаи нақлиётӣ наметавонад вақти пиёдагардиро муайян созад. Ба хотири он, ки вобастагии байни вақти сарфи пиёдагардӣ ва зиччии шабакаи нақлиётӣ муайян гардад, бояд шароитҳои зерин қабул гардад: баробарии суръати ҳаракат тавасути ҳама намуди нақлиётҳо; баробарии арзиши роҳкиро ба онҳо бо саворшави аз як намуди нақлиёт ба намуди дигари он. Масалан дар шаҳрҳои Ҷумҳурии халқии Хитой барои истифода намудани хизматрасонии нақлиёти оммавии шаҳр як маротиба пардохт намуда то ҷои лозима бо истифода аз як чипта бо чанд нақлиёт рафта мерасанд. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 22 Варақаи гузаронидани таҳқиқи шиддатнокии ҳаракат дар шоҳроҳҳои шаҳр Нуқтаи баҳисобгирӣ _____Дусти____ дар кӯчаи № __Ҷомӣ__ Самти ҳаракат аз ___ Политехникум __ ба _____Мардон_____ Сана ______12.03.2016 сол____ рузи ҳафта ____Шанбе_______ 1 2 3 4 5 6 7 Вақт 800-900 МОТ 6 АС 182 АБС 48 АБВ 28 АБВ+Қ 6 БУС 10 900-1000 4 274 59 27 5 9 1000-1100 7 285 60 26 7 6 1100-1200 6 292 59 17 5 5 1200-1300 5 253 51 15 4 4 1300-1400 4 194 47 29 5 6 1400-1500 5 276 52 24 6 8 1500-1600 7 282 58 28 7 10 1600-1700 6 273 59 27 6 9 Ҳамагӣ дар воҳиди мутлақ 50 2311 493 221 51 67 Ҳамагӣ дар воҳиди овардашуд а 50 2311 690 442 112 235 Ҳамагӣ бо % аз суммаи умумӣ Намунаи ба ҳисобгирии шиддатнокии селаи нақлиёт 1,3 60,2 18,0 11,5 2,9 6,1 Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 23 ХУЛОСА Ҳангоми интихоби системаи нақлиёти сайрхатии шаҳр ва ташкили кори он дар сайрхат аҳамияти бештар ба тақсимоти интиқол дар фаслҳои сол дода мешавад. коҳишёбии интиқол дар фасли тобистон маънои онро дорад, ки зиччии ҳаракат паст мешавад ва пуршавии таркиби ҳаракаткунанда ба назар мерасад. Бинобар ин зарур аст интиқоли миёнаи шабонарӯзиро дар нақлиёти сайрхатӣ на танҳо дар фасли зимистон, дар фасли тобистон низ бояд донист. Ҳаҷми интиқол ва масофаи миёнаи сафарро дониста, ҳаҷми кори нақлиёт дар як шабонарӯзи зимистонаи ҳисоботиро бо формулаи зерин муайян намудан мумкин аст. Вақтҳои охир ҳангоми муқоиса намудани системаи нақлиётӣ ва таҳлили амалинамоии он бештар нишондиҳандаи кори нисбии нақлиёт, яъне теъдоди мусофиркилометрҳое, ки ба ҳар як аҳолии шаҳр рост меояд, дар як муҳлати муайян (сол, шабонаруз) истифода мебаранд. Ин нишондиҳанда сифати кори системаи нақлиётиро нишон медиҳад. Ҳамин тариқ ҳаҷми интиқол ва кори нақлиёт дар шаҳрҳо мушаххас пешгӯи карда мешавад, лекин нишондиҳандаҳои ҳисобӣ дар асоси таҳлили кори нақлиёт дар солҳои охир қабул карда шуда, ҳангоми ҳисоб рушди шаҳр ва системаи нақлиётиро ба инобат мегиранд. Ҳангоми пешгӯии системаи нақлиёти мусофирбари оммавӣ бояд ба назар гирифт, ки тақсимоти солонаи умумии интиқолдиҳӣ дар фаслҳои сол нобаробар аст. Дар расми 28 намуди умумии каҷхати тақсимоти интиқолдиҳӣ вобаста ба фаслҳои сол ҳам дар шакли маҷмӯавӣ ва ҳам дар нақлиёти оммавии мусофирбар оварда шудааст. Маълумотҳо нишон медиҳанд, ки бо зиёд шудани аҳолии шаҳр масофаи миёнаи сафари сайрхатӣ ба миқдори ночиз зиёд мешавад. Ин шаҳодат аз он медиҳад, ки бо зиёд шудани аҳолии шаҳр дараҷаи гузариш дар шабакаи нақлиётӣ низ меафзояд ва ҳамчунон сокинон ба сарфа намудани вақти сафар рағбат пайдо менамоянд. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 24 Рӯйхати адабиётҳо 1. СНиП 2.07.01-89*. Градостроительство / Госстрой СССР. – М.: ГУП ЦПП, 2002. 2. СНиП 2.05.02-85 Автомобильные дороги / Госстрой СССР. – М.: Стройиздат, 1997. – 68 с. 3. Рекомендации по проектированию улиц и дорог городов и сельских поселений/ ЦНИИП. – М., 1992. – 80 с. 4. Отраслевая дорожная методика: «Руководство по прогнозированию интенсивности движения на автомобильных дорогах». – М: 2003. – 57 с. 5. Сафронов Э.А. Транспортные системы городов и регионов: Учеб. пособие. – М.: Изд-во АСВ, 2005. – 272 с. 6. Сафронов К.Э., Киммель Д.П. Использование компьютерных технологий при совершенствовании маршрутной сети города // Научные труды инженерно-строительного института. – Омск: Изд-во СибАДИ, 2005. – С. 145-150. 7. Балакин В.Д. Экспертиза дорожно-транспортных происшествий. – Омск: Изд-во СибАДИ, 2005. – 136 с. 8. Рекомендации по проектированию улиц и дорог городов и сельских поселений/ ЦНИИП Градостроительства. – М., 1994. – 82 с. 9. Технические условия на расположение, параметры и оборудование остановочных пунктов городского общественного транспорта/–М.,1974.–15с. 10. ВСН 62-91. Проектирование среды жизнедеятельности с учетом потребностей инвалидов и маломобильных групп населения / – М.:, ГП ЦПП, 1994. – 32 с. 11. МДС 35-1.2000. Рекомендации по проектированию окружающей среды, зданий и сооружений с учетом потребностей инвалидов и других мало мобильных групп населения: выпуск 1– М.: ГП ЦПП, 1996. – 52 с. МДС 35-2.2000. Рекомендации по проектированию окружающей среды, зданий и сооружений с учетом потребностей инвалидов и других мало мобильных групп населения: выпуск 2– М.: ГП ЦПП, 1996. – 52 с. Саҳ КК.19.440101А2.ШР. РД Чен. варақ № ҳуҷат. имзо сана 25