1. O’quv fanini o’qitilish boyicha uslubiy ko’rsatmalar. “Elektr mashinalari” fanino’qituvdan maqsat elektr mashinalari tuzilishi ishlash prinsipi klassifikatsiyasi sozlashlar bo’yinsha bilimlarga ega bo’lish va elektr mashinalariga texnikalik xizmat ko’rsatish bo’yincha talabalarga uslubiy ko’rsatmalardi paydo qilish. 2. Maruzamatnlari. 4-semestr № Maruzalarmatni. saotl arko ’lam i 1 Kirish. Fanning rivojlanish tarixi. ,,Elektir mashinalari” faniga kirish 2 2 Faning predmetlar va ushlublari. Transfarmatorlarda bo’ladigan fizik jarayonlar 2 3 Magnit o’zaklari va magnit o’zaklarining tuzilishi 2 4 Transformatorlarning xarakteristikalari elektr magnit jarayonlari 2 5 Transformatorlarning salt ishlashi va qisqa tutashuv rejmlarida roy beradigan elektro magnit jarayonlar 2 6 Transformatorning chulg’amlarida EYUK va toklar. Elektr magnit jarayonlarning xarakteristikasi 2 7 Transformatorning ikkinchi o’ram elektr parametrlarini birlamchi chulg’am o’ramlar soniga keltirish, elektro magnit jarayonlarni organish uchun. 2 8 Transformatorning almashtirish sxemasi va vector diogrammasi. 2 9 Keltirilgan transformatorlar . Transformatorning ikkinchi chulgamini birinchi chulgamiga keltirishdagi talablar 2 10 Keltirilgan transformatorlar parametirlari, chulg’am parametrlari 2 11 Transfarmatorning T simon va Г simon almashtirish sxermalari va vector diogrammasi. 2 12 Transfarmatorning tashqi tafsifini taxlil qilish 2 13 2 14 Kuchlanishni rostlash. Quvvat isroflari va FIK. Transfarmatorda kuchlanish o’zgarishi. Kuchlanishni rostlash usullari Transfarmator chulag;amlari ulanish guruhlari. Ulanish guruhalarini aniqlash usullari 15 Parallel ulash shartlari. Ulanish guruhlarini aniqlash 2 16 Maxsus transfarmator turlari. Ularni ishlatish joylari va afzalliklari 2 17 Avtortansformatorlar, o’lchov transformatorlari va payvandlash transfarmatorlari 2 18 O’zgaruvchan tok mashinalrining umumiy maslalari 2 19 Sinxron mashinalar tuzilishi va elektr energiyani ishlab chiqarishda ularning tutgan 2 2 20 O’zgaruvchan tok mashinalari. Asinxron mashinalarning o’zaro farqi va o’xshash jihatlari 2 21 O’zgaruvchan tok mashinalarining stator chulganlari sxemalari. O’zgaruvchan tok stator chulg’ami EYUKlari MYUK va magnit maydonlari 2 22 Elektr mashinada magnit maydon. Yigilgan chulgam MYUK, Tarqalgan chulg’am MYUK. Qadami qisqartirilgan chulgam MYUK 2 23 Bir fazal chulgamning magnit maydoni. 2 24 Asinxron mashina turlari, tuzilishi va ishlash prinspi, Faza rotorli asinxron mashinaning tuzilishi va ishlash prinspi 2 25 Asinxron mashinaning ish rejmlari, Faza rotorli asinxron mashinada boladigan fizik jarayonlar, rotori tormizlangan asinxron mashinada boladigan elektro magnit jarayon. Rotor chulgami parametrlarini stator chulgami soniga keltirish 2 26 Rotori aylanadigan asinxron mashinadagi elektro magnit jarayonlar MYUK.vektor diogrammalari 2 27 Asinxron mashinaning energetik diogrammasi maxanik xarakteristikasi 2 28 Asinxron matorni yuklama bilan ishlagan xolda tvsifi, ish tavsifi. Qisqa tutashtirilgan va faza rotorli asinxron matorlarni ishga tushirish 2 29 Asinxron marorning aylanish chastotasini togirlash , asinxron mashinalarning zamonaviy turlari. Asinxron chastota o’zgartgichi. Kuchlanishni induksin rostlash, faza rostlagich 2 30 Sinxron generatorlar sinxron mashinaning tuzilishi va ishlash prinspi 2 Jami 60saot 1 Sinxron generator turlari, yakor reaksiyasi 2 Ayon qutubli sinxron generatorlarning tenglamalari va vector 3 4 5 6 7 8 9 2 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Laboratoriyaishlari 1 Uchfazaliikkichulg’amlitransformatorning ishlashqisqatutashuvholatindagixarakteristikalarivatransformatornitekshirish. salt 2 2 Uchfazaliikkichulg’amlitransformatorningyuklamaholatindagixarakteristikalarivaparametrlari nteksiruv. 2 3 Uchfazaliikkichulg’amlitransformatorningulanishguruhlarinaniqlash. 2 4 Uchfazaliikkichulg’amlitransformatorning parallelishlashi. 2 5 Uchfazaliqisqatutashtirilganrotorliasinxron motor salt 2 ishlashvaqisqatutashuvxarakteristikalarintekshirishvaparametrlarinaniqlash. 6 Uchfazaliqisqatutashtirilganrotorliasinxronmotorningishxarakteristikalarintekshiruv. 2 Jami: 12 saot. Amaliymaruzalar. Amaliydarslarindama’selevashinig’iwlarishlanadi. Ma’selevashinig’iwlardiyshishgata’jriybepaydoetuvchi, faniningma’nosinaniqlavchivamarzalarorasindagibog’lanishniifodalovchimalummug’dordama’sele vashinig’iwlartanlanadi. 1 Transformatorchulg’aminingulanishguruhlarinaniqlash. 2 2 Yuklamabilanishlaydigantransformatorningekspultatsion𝑈2 = 𝑓(𝑘𝑗 ), ∆𝑈 = 𝑓(𝜑2 ), 𝜂 = 𝑓(𝑘𝜌 ) xarakteristikalarin hisoblash. 2 3 Ta’jriybama’lumotlariasosindatransformatorningasosiyxarakterinhisoblash. 2 4 Transformator salt ishlashholatindagixarakteristikasinqurish. 5 Birfazali stator chulg’aminhisoblash. 2 6 Sinxronmotorin generator motor rejimindaishlatish. 2 7 Asinxronmotorningmexanikxarakteristikasinaniqhisoblash. 2 8 Asinxronmotorning static momentinaniqlash 2 9 Asinxronmashinatezliginpolyusino’zgartiribrostlash 2 10 Asinxronmotorniteskariulabtormozlash. 2 11 Sinxrongeneratorningto’g’irlashxarakteristikalarinqurish. 2 12 Sinxrongeneretorningtashqixarakteristikalarinqurish. 2 13 Sinxrongeneratorning U- simonxarakteristikasinqurish. 2 14 Sinxrongeneratorningsinxronlawshiquwatinesaplaw. 2 15 Sinxrongeneratorningburchakxarakteristikasinqurish. 2 16 Sinxronmotorning U- simonxarakteristikasinqurish. 2 17 Sinxronmotornibirlamchi motor yordamindaishkatushirishdahisoblash. 2 18 Sinxronmotorniasinxronmashinaningberilganmanosinaqarab vector diagrammasinqurish. 2 Jami: 36saot. Mustaqilishlarbo’yinchako’rsatmavatavsiyalar. № Mustaqilishlarningmavzulari 1 Transformatorlarbo’yincha. 20 2 O’zgarivchantokmashinalariningumumiymasalalari. 20 3 Asinxronmashinalar. 20 4 Sinxronmashinalarbo’yincha. 20 5 O’zgarmastokmashinalari. 20 Jami: 100 saot. Bahalawusil lari Bahalaw kriteriyalari 6.Fanbo’yinchatalabalarningbiliminbaholash kriteriyası Ekspress testlar, yozmaishlar, ag’izakisorav, prezentatsiyalar 5 «ayriqsha» - Fangategishli teoriyaliq va metodik tushinshalarnito’liq o`zlashtiraalish; - U’rganilayatganjaronlarhaqidaerkinpikryuritish; - o’quvmetodlarinategishlianaliznatiyjalarintog’riko’rsataolish; U’rganilayatgan jarayonga tasiretuvchi faktorlarni aniqlashvaularga to’liq baho berish; - analizna`tiyjalariasosindato’g’rivaaniqbahaberish; - U’rganilayatganjarayongavaholathaqidatushinshagaegabolish; - U’rganilayatgan jarayonlarga analitik tablitsalar orqali analiz etishvategishliqonunlarqabul etish.4«jaqsi» - Urganilayatgan jaroyonlar haqqida erkin fikir yuritish; - Analiz na`tiyjalarini tug’ri suratlay olish; - U’rganilayotgan valeologik hodisa va joroyanlar haqida tushinshaga ega bolish; - U’rganilayotganjaroyonlarga ta`sir etuvshi faktorlarni aniqlash va ularga toliq boho berish: - U’rganilayotganjaroyonlarga tablitsalar orqoli analiz qilish va tegishli qaror qabul qilish. 3 «qanaatlandirarli» - U’rganilayotganjaroyonlarga ta`sir etuvshi faktorlarni aniqlash va ularga toliq boho berish: - U’rganilayotganjaroyon va jarayon haqqida tushinshaga ega bolish; - Moqiyatinitushintirish, bilish, aytibberish, tasabburgaegabolish 2 «qanaatlandirarsiz» - Urganiloyotgan fanning maruzaviyvametodikasoslarinibilmasligi; - Hodisa va jaroyonlarni analiz qilish boyish tushinshaga ega bolmasligi; - U’rganilayotganjaroyonlarga valeologikusillarniqollayolmasligi. Reyting baholashturleri Mak O`tkazishva s. qti ball Oroliqnozarat: 40 A’maliymashg’ulotlarda aktivligi, doyimiy konsfekt yozib 13 borganligi ushin Mustaqil talim topshiriqlarni uz vaqtida va yaqshi 13 Semestr o’zlashtirganligi dawaminda Amaliy moshg’ulotlarda aktivligi, dars reja konsfektini 14 toliq va tug’ri tuzganligi darslarni boqlab borishi va analizi, amaliy moshg’ulotlarni bajargani Shegaraliqnozarat: 30 Birinshishegaraliqnazoratyozmaishi 15 7-8-ha`pte (lektortamonidanqabulqilinadi) Ekkinshishegaraliqnazorat (lektortamonidanqabulqilinadi). Talabalarningaktivligi, berilgantopshiriqniteoryavaamaliytomanidanoshibberganli gi, logikabilanbog’liqliligi, kreativlikningbolishi, huqiqiynormativhujjatlarnibilishivaboshqatalaplargajabopberishihi sobgaolinadi. Guruhdagivabirtalabaga 0-15 aralig’ida ball qoyiladi. 15 Yakuniynazorat jazba Jami 30 30 100 16-17-ha`pta 18-hapta Fan bo’yıncha qollaniladiganadabiyotlar, oquv metodikalık qollanmalar. Asosiyadabiyotlar 1. Bhattacgrya. Electricial machines, 3E book, 2008, N/A p. 2. Fitzgerald. Electric machinery, 6/E book, 2002, N/A. 3. BerdievU,T, Pirmatov N,B Elektromexanika. Texnika oily oquvyurtlarining «Elektrtexnikasi, elektrmexanikasivaelektrtexnologiyalari» vaelektrenergetikayo’nalishitalabalariuchundarslik. T.,Shams-Asa. 2014. 386b. 4. PirmatovH,BMustafikulov T, H, Maxmadiv T,M «Elektrmashinalari» kursidan «Asinxronmotorlarinloyhalash». O’quvqo’llanma.-T. ToshDTU, 2013 95b. 5. SalimobJ,S, Pirmatov N,B, Elektrmashinalari. Darslik,-T; O’zbekistonfaylasuflarimilliyjamiyatinashriyoti, 2011, 408b. 6. Ibrohimov U, Elektrmashinalari, O’quvqo’llanma. T, O’qutuvchi 2001. 7. Majidov S, Elektrmashinalar. O’quvqo’llanma. T; O’qutivchi, Ziyo-Noshir KSHK 2002, 408b. 8. MirziyoyvSH,M, Erkinvafaravon, demokratikO’zbekistondavlaninbirgaliktabarfoetamiz. O’zbekistonRespublikasiPrezdentininglavozimgakirishishmarosimigabahshlanganOliyM ajlispalatalariningqoshimshamajlisindaginutqi. T; O’zbekiston NMIU, 2016- 56b. 9. MirziyoyevSh.M. Buyukkelajagimiznimardvaolijanobxalqimizbilanbirgaquramiz. T; O’zbekiston NMIU, 2017-488b. Internet saytlar 1. http://www.tchti.ru 2. http://www.karexim.msk.ru