Uploaded by izr2009

5-МАЪРУЗА. З.ИБОДУЛЛАЕВ

advertisement
5-маъруза
ИНСУЛЬТ
(Бу маъруза фақат профилактика ҳақида)
Профессор
Ибодуллаев Зарифбой Ражабович
Тошкент тиббиёт академияси
Неврология кафедраси
© Z.Ibodullaev. ©www.asab.uz
Бош мияда қон айланишининг ўткир
бузилишига ИНСУЛЬТ деб айтилади.
© Ибодуллаев З.Р. ©www.asab.uz
(Бир йилда инсультнинг учраш даражаси)
Дунё бўйича
16 МЛН.
АҚШ
700 000
РОССИЯ
500 000
Ҳар соатда
1851
© Z.Ibodullaev ©www.asab.uz

Ўзбекистон аҳолиси –
© Z.Ibodullaev. ©www.asab.uz
Ишемик инсульт
Асосий сабаби
© Z.Ibodullaev. ©www.asab.uz
Нормал ва
атеросклероз
аниқланган томир
Атеросклероз сабабли
бўйин томирининг
торайиб қолиши
Бош миянинг қон билан таъминланиши
Ишемик
Геморрагик
(70 %)
(30 %)
Инсульт турлари
© Z.Ibodullaev. ©www.asab.uz
Геморрагик инсульт
ва унинг сабаблари
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)

Бош миянинг чап
ярим шарида
инсульт рўй берса,
тананинг ўнг
томонида
фалажлик
ривожланади.
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
Долзарб саволлар
1)
• Инсульт қайси ёшда ривожланади?
2)
• Инсультнинг асосий сабаблари
нима?
3)
• Инсульт ривожланса нима қилиш
керак?
4)
• Инсультнинг олдини олса бўладими?
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
Инсультнинг ёшга боғлиқлиги
61-70
51-60
41-50
30-40
Ёш ошган сайин
инсульт билан
касалланиш
ошиб боради.
 Бироқ, бу дегани
– ҳамма ёши
катталарда
инсульт бўлади
дегани эмас!

проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт ва ёш)
20-30 ёшдаги муаммолар:
Инсультга биринчи қадам!
Ичиш
Чекиш
Гиподинамия
Проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
Инсультга олиб келувчи
асосий хатарли омиллар
АРТЕРИАЛ
ГИПЕРТОНИЯ
Ичиш
Чекиш
АТЕРОСКЛЕРОЗ
Гиподи
намия
СЕМИЗЛИК
Муаллиф: проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
Инсультнинг патогенетик
типлари
Атеротромботик
Гемодинамик
Кардиоэмболик
Лакунар
Гемореологик
Инсульт қайси артерияларда кўп
ривожланади
• Оёқда монопарез, бироқ сезги
бузилишлари енгил ифодаланган
• Пешона синдроми (апатия, абулия,
акинезия ёки психомотор қўзғалишлар)
• Пешона атаксияси
А.cerebri anterior соҳасида
инсульт белгилари
• Гемипарез
• Гемианестезия
• Анозогнозия
• Аутотопогнозия
• Сенсор афазия
• Мотор афазия
Инсультнинг клиник белгилари
(a.cerebri media соҳасида)
Гомоним
гемианопсиялар
Кўрув агнозиялари,
топографик хотира
бузилиши
Оптик-фазовий
бузилишлар
A.cerebri posterior соҳасида
инсульт белгилари
• Алтернирлашган
гемисиндромлар
• Бульбар синдром
• Атаксия ва бош
айланишлар
Вертебробазиляр соҳада инсульт
белгилари
© Z.Ibodullaev. ©www.asab.uz
Инсультнинг олдини
олиш мумкинми?
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
40 ёшдан ошганларни қуйидаги белгилар
безовта қилса...
Бош
оғриғи
Бош
айланиши
Ўтиб кетувчи
нутқ
бузилишлари
Қон
босимнинг
ошиб
туриши
Қулоқда
шовқин
УАШ
Юрак
касалликлари
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
УАШ АҚБ и баланд ҳар бир беморнинг бўйин
томирларини аускултация қилиб эшитиб кўриши
керак.
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
УАШ БЕМОРНИ ДАСТЛАБКИ ТЕКШИРУВДАН ЎТКАЗИБ
УНИ ТОР ДОИРАДАГИ МУТАХАССИСЛАРГА ЮБОРАДИ.
КАРДИОЛОГ
НЕВРОПАТОЛОГ
УАШ
ЭНДОКРИНОЛОГ
АНГИОХИРУРГ
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
Нима қилиш керак?
Ултратовуш
текшируви
Инсультолди
белгилар
аниқланса, УАШ
нинг ўзи беморни
ултратовуш
текширувига
юбориши мумкин.
© Z.Ibodullaev. ©www.asab.uz
Бўйиндан мияга борувчи қон
томирларни дуплекс усулида
текшириш
Мия ва юракка борувчи артерияларда
атеросклеротик чандиклар пайдо бўлиши
Соғлом томир
(20 - 30 ёшлар)
Атеросклероз Томирнинг 70%
белгилари
тиқилган
(31 - 40 ёшлар)
Инсульт
© Z.Ibodullaev. ©www.asab.uz
Магнитли-резонанс текширувида
мияга борувчи бўйин томирлари
ҳолати
Иккала бўйин томири
ҳам s шаклида букилган
Спиралсимон
букилишлар
Ангиохирург: т.ф.д. Суннатов Р.Ж.
Инсульт ривожланган беморнинг бўйин
томирлари
(ёғ ва кальций тузлари)
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
 Атеросклерозда
бош мияга борувчи
қон томирнинг ёғ
қатламлари билан
бекилиб қолиши
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
Ангиохирург
• Профилактиканинг
хирургик усулларини
қўллайди.
Невропатолог
• Дорилар билан
профилактика ўтказади.
Умумий амалиёт
шифокори
• Инсультга олиб келувчи
хатарли омилларни фаол
излаб топади ва уларга
қарши курашади.
Аҳоли
• Соғлом турмуш
тарзига риоя қилиши
керак!
Инсульт профилактикаси билан
ким шуғулланиши керак?
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
Инсульт ривожланди!
Энди нима қилиш керак?
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
“Терапевтик дарча”
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
Ривожланган инсультнинг ҳар
соатда ўзгариб бориши
А
А) Дастлабки
3 соат
Б
Б) Дастлабки
6 соат
В
В) 12 соатдан
сўнг
проф. Ибодуллаев З.Р. (инсульт)
Бош мия қон томир касалликларини аниқлаш
учун диагностика текширув усуллари
© Z.Ibodullaev. ©www.asab.uz
Янги шкала

Инсульт ўткир ривожланади ва зудлик билан
ташхис қўйишни тақозо этади. Чунки
“терапевтик дарча” даврида кўрсатилган
ёрдам катта аҳамиятга эга. Аксарият шкалалар
катта ҳажмли бўлиб, ургент ҳолатларда
улардан фойдаланиш мушкул. Бир қанча
шкалалар эса неврологик илмга эга бўлишни
тақозо этади. Шуларни эътиборга олиб, биз
инсулт ривожланиш хавфини аниқлашнинг
оддий шкаласини ишлаб чиқдик (Ибодуллаев
З.Р., 2013). Бу шкаладан турли тоифадаги
врачлар фойдаланишлари мумкин.
Инсульт ривожланиш ҳавфини аниқлаш шкаласи
(Ибодуллаев З.Р., 2013)
№
САВОЛЛАР
1
Артериал қон босим ошдими?
2
Бош оғриғи ўткир пайдо бўлдими?
3
Бир томонлама ўткир амавроз ёки амблиопия рўй
бердими?
4
Ўткир бош айланиши кузатилдими?
5
Хушини йўқотдими ёки ҳозирда бузилганми?
6
Тананинг бир томонида увишиш ёки холсизлик
пайдо бўлдими?
7
Нутқ тўсатдан бузилдими?
8
Менингеал симптомлар борми?
9
Юрак-қон томир касалликлари борми?
10
Уйқу артериялари аускультациясида шовқин борми?
Жавоблар
Ҳа – 1;
Йўқ – 0 балл
Ибодуллаев З.Р.
шкаласи бўйича баҳолаш мезони
0 – 3 балл – инсулт ривожланиш ҳавфи
паст;
 4 – 6 балл – инсулт ривожланиш ҳавфи
ўртача;
 7 – 10 балл – инсулт ривожланиш
хавфи юқори ёки инсульт рўй берди.

ШКАЛА ИНТЕРПРЕТАЦИЯСИ

“Инсульт ривожланиш хавфини
аниқлаш шкаласи” 10 та саволдан
иборат бўлиб, уларнинг қай даражада
ифодаланиши инсульт ривожланиш
ҳавфини белгилаб беради. Шкала фақат
2 хил, яъни “ҳа” ва “йўқ” жавобларидан
иборат. “Ҳа” - 1 балл, “Йўқ” - 0 балл
билан белгиланади. “Ҳа” жавоблари
сони кўпайган сайин баллар йиғиндиси
ҳам ортиб боради.
Шкала интерпретацияси

Баллар йиғиндиси 7 баллдан ошса,
беморда инсулт ривожланиш хавфи
жуда юқори ҳисобланади ёки инсульт
ривожланган бўлади. Бу шкала
ёрдамида нафақат инсульт ривожланиш
ҳавфи, балки рўй берган ТИА ҳам
аниқланади. Демак, ушбу шкала рўй
берган ТИА ни аниқлаш ва ундан
статистик мақсадларда фойдаланиш
имконини ҳам яратади.
Эътиборингиз учун раҳмат!
Z.Ibodullaev. www.asab.uz
Маъруза муаллифи
Зарифбой Ибодуллаев – тиббиёт фанлари
доктори, профессор. Тошкент тиббиёт
академиясида ишлайди. Олим 150 дан ошиқ
илмий асарлар муаллифи. Унинг “Асаб
касалликлари” ва “Тиббиёт психологияси”
дарсликлари “Йилнинг энг яхши дарслиги”
совринига сазовор бўлган. Унинг йирик
асарлари “Неврология. Умумий амалиёт
врачлари учун”, “Эпилепсия ва эпилептик
синдромлар”, “Инсульт ва Кома” номли
қўлланмалари чоп қилинган.
Ўзбекистонда биринчи бор инсульт
нейропсихологияси бўйича докторлик
диссертациясини ёқлаган ва
амбидекстрларда инсульт моделини ишлаб
чиққан. E-mail: izr2009@mail.ru
Download