Uploaded by izr2009

1-МАЪРУЗА (З. ИБОДУЛЛАЕВ)

1-маъруза
НЕВРОЛОГИЯ ФАНИ ТАРИХИ,
МАҚСАД ВА ВАЗИФАЛАРИ.
НЕВРОЛОГИЯДА ФУНКЦИОНАЛ
ДИАГНОСТИКА УСУЛИ. НЕРВ
ТЎҚИМАСИ ТУЗИЛИШИ ВА
ФУНКЦИЯСИ. ОРҚА МИЯ.
Тошкент тиббиёт академияси
Неврология кафедраси
Проф. Ибодуллаев З.Р.
ДАВОЛАШ ФАКУЛЬТЕТИ 5-КУРС ТАЛАБАЛАРИ
УЧУН www.asab.uz
© Z.Ibodullaev.
1
• Неврология фани. Унинг мақсад
ва вазифалари.
2
• Неврология тарихи. Ўзбекистонда
неврология фани асосчилари.
3
• Неврологияда функционал диагностика
усули. Нерв тўқимаси ва унинг
тузилиши.
4
• Орқа мия ва унинг функционал
анатомияси
© Z.Ibodullaev. ©www.asab.uz
Жан Мартен Шарко
(1825-1893)
Шарко – Неврология
Наполеони!
Жаҳон неврологиясига
асос солган. Биринчи
“Неврология”
дарслигини шу олим
ёзган (1880).
Академик Наби Мажидов
(1928-2010)
Академик Абдуманнон Рахимжонов
(1928-2010)
1-вазифаси: Ички аъзолар
фаолиятини бошқаради, яъни
гомеастазни таъминлайди
2-вазифаси: Организмни
ташқи муҳит билан боғлайди.
ТЎНКА!
ШУНИЯМ
БИЛМАЙСАНМИ?
УСТОЗ! НЕВРОЛОГИЯ
НИМАНИ ЎРГАНАДИ?
Ушбу фан нерв
системаси
анатомияси,
гистологияси,
физиологияси ва
патологиясини
ўрганади.
АЪЛОЧИ ТАЛАБА

Z.Ibodullaev. www.asab.uz

БУЗИЛГАН
ФУНКЦИЯГА ҚАРАБ
ТОПИК ЎЧОҚНИ
АНИҚЛАШГА
ҚАРАТИЛГАН УСУЛГА ФУНКЦИОНАЛ
ДИАГНОСТИКА
УСУЛИ ДЕБ
АЙТИЛАДИ.
МНС
НЕРВ
СИСТЕМАСИ
ВНС
ПНС

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
 Бош
мия
 Орқа
мия

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
• Краниал нервлар
• Чигаллар, илдизчалар,
ганглиялар
• Периферик нервлар

Z.Ibodullaev. www.asab.uz

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
1. Симпатик нерв системаси
2. Парасимпатик нерв системаси
 Нерв
тўқимаси функционал жиҳатдан бирбиридан мутлақ фарқ қилувчи икки хил
ҳужайра, яъни нейрон ва глиядан ташкил
топган. Нерв ҳужайрасига нейрон деб
айтилади. Нерв тўқимаси таркибига
кирувчи глиал ҳужайралар эса нейроглия
номини олган.
Нейрон ва рефлекс
Ҳаракат нейрони

Нерв импульси ҳар
доим бир томонга
қараб
ҳаракатланади:
дендрит-нейрон
танаси-аксон
(динамик
қутбсизланишЭслаб қол! Фақат бир томонга
қонуни)
Эслаб қол! Фақат
бир томонга!!!
Рамон Кахал (1852-1934)

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
 Синапс
– бу иккала нейрон ёки нейрон ва
сигнал олувчи ҳужайра орасидаги ёриқ.
 Синапс – нерв импульсларини узатувчи восита!

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
 Аксонлар
миелин парда билан қопланган ва
ҳар 2-3 мм масофада узилиш бўлиб, буни
Раньве ўйиқчалари дейишади. Миелин билан
қопланган аксонларда импульс тезлиги 420 м/с
1
• Афферент – марказга импульс олиб
борувчи нейронлар (сенсор нейронлар).
МНС дан ташқарида жойлашган.
2
• Эфферент – марказдан периферияга
импульс олиб кетувчи нейронлар (мотор
нейронлар). МНС да жойлашган.
3
• Оралиқ (интернейронлар) – афферент ва
эфферент нейронлар орасидаги
нейронлар. МНС да жойлашган.
 Нейроглия
- нерв
ҳужайралари учун
ҳимоя, секретор,
гомеостатик,
трофик ва таянч
вазифаларини
бажаради.
 Нейроглия
қўзғалиш
ҳусусиятига эга
эмас.
 Нейрон
–
қўзғалишларни
қабул қилиш, қайта
ишлаш ва узатиш
функцияларини
бажаради.
 Нейрон қўзғалиш
ҳусусиятига эга!
 Нейронлар глиал
хужайралардан бир
неча баробар кам.

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
МНС
• Астроцитлар (астроглия)
МНС
• Олигодендроцитлар
МНС
• Микроглия
МНС
• Эпендимоцитлар
ПНС
• Шванн хужайралари

Z.Ibodullaev. www.asab.uz

Z.Ibodullaev. www.asab.uz

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
МНС нинг умуртқа канали
ичида жойлашган қисмига
орка мия деб айтилади
Орқа мия сегментар
тузилишга эга. Уларнинг
сони 31-32 та.
Орқа мия узунлиги – 42-45
см. Бўйин ва бел
кенглигидан иборат

Z.Ibodullaev. www.asab.uz

Z.Ibodullaev. www.asab.uz

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
 Орқа
мияда 2 та
кенглик фарқ
қилинади:
 Бўйин кенглиги
(С5-С8, Т1);
 Бел кенглиги
(Т12, L1-L5,S1-2)

Z.Ibodullaev. www.asab.uz

Z.Ibodullaev. www.asab.uz

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
1
2
3
4
5
6
• Бўйин қисми (С1-С4) зарарланиши.
• Бўйин кенглиги (С5-С8, Тh1) зарарланиши.
• Кўкрак қисми (Th2-T11) зарарланиши.
• Бел кенглиги (Th12, L1-L5, S1-2) зарарланиши.
• Эпиконус (L4-L5, S1-S2) зарарланиши.
• Конус (S3-S5, Со1-2) зарарланиши.

Z.Ibodullaev. www.asab.uz

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
I - полиневритик типда;
2 – CVI зарарланиши;
3 - ThIV-ThIX соҳада зарарланиш;
4 - ThIV-ThIX сегментларда
зарарланиш;
5 - ThVII сегментнинг тўла
зарарланиши;
6 – CIV сегментнинг чап ярми
зарарланган (Броун-Сикар синдроми;
7 – ThIV сегментнинг чап томони
зарарланган (Броун-Сикар синдроми;
8 – от думи зарарланган;
9 – Мия устуни чап томонда
зарарланган (Альтернирлашган
гемисиндром);
10 – ички капсула ўнг томонда
зарарланган;
11 – ўнг париетал соҳа зарарланган.
Бўйин қисми (С1-С4)
зарарланиш синдромлари:
1. Марказий тетрапарез, тетраплегия;
2. Тетранестезия;
3. Тос аъзолари функцияси марказий
типда бузилади.

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
Бўйин кенглиги (С5-8, Th1)
зарарланиши синдромлари:
1. Аралашган тетрапарез – қўлларда
периферик (атрофик), оёқларда
марказий парапарез;
2. С5 дан пастда барча сезгилар
тетранестезияси;
3. Сийдик ва нажас тутилиши;
4. Птоз, миоз, энофтальм (Горнер)
синдроми.

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
Кўкрак сегментлари
зарарланиш синдромлари
1. Оёқларда спастик (марказий)
парапарез;
2. Зарарланган жойдан пастда
барча сезгилар анестезияси;
3. Сийдик ва нажас тутилиши;
4. Танада кучли ифодаланган
вегетатив-трофик бузилишлар
Бел кенглиги (Th12, L1-L5, S1-2)
зарарланиш синдромлари:
1. Пастки периферик
парапарез (атрофия,
арефлексия, атония);
2. Оёқларда барча сезгилар
анестезияси;
3. Сийдик ва нажас
тутилиши.

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
Орқа мия конуси (S3-S5)
зарарланиши белгилари:
1. Аногенитал соҳада
анестезия;
2. Сийдик ва нажас
тута олмаслик;
3. Сакрал соҳада трофик
ўзгаришлар.

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
От думи (cauda equina)
1
2
3
4
• Иккал оёқ ва
аногенитал соҳада
кучли оғриқ
• Радикуляр типда
сезги бузилишлари
• Тос аъзоларининг
периферик типда
бузилиши
• Анал рефлекс
сўниши

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
Орқа илдизча зарарланиши
синдромлари:
Атрофия;
Арефлексия;
Атония;
Фасцикуляр тебранишлар;
Бунда ҳам периферик
фалажлик ривожланади.

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
Орқа устун зарарланиши
синдромлари:
Зарарланган жойдан пастда
чуқур сезги ўтказувчи типда
бузилади;
Афферент парез кузатилади;
Пай рефлекслари сўнади;
Мушаклар атонияси кузатилади;
Бироқ периферик
фалажликдаги каби мушаклар
атрофияси бўлмайди!

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
Спинал ганглия зарарланиши:
1. Сегментар типда юзаки ва
чуқур сезгининг бузилиши;
2. Ўта кучли куйдирувчи
сегментар оғриқлар;
3. Herpez zoster (тошмалар);
4. Зарарланган соҳада тери ва
пай рефлексларининг пасайиши.

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
Броун –Секар синдроми:
1. Зарарланган томонда
марказий (спастик) парапарез;
2. Зарарланган томонда чуқур
сезгининг ўтказувчи типда
бузилиши;
3. Қарама-қарши томонда
ўтказувчи типда юзаки сезгининг
бузилиши

Z.Ibodullaev. www.asab.uz
Z.Ibodullaev. www.asab.uz
Маъруза муаллифи
Зарифбой Ибодуллаев – тиббиёт фанлари
доктори, профессор. Тошкент тиббиёт
академиясида ишлайди. Олим 150 дан ошиқ
илмий асарлар муаллифи. Унинг “Асаб
касалликлари” ва “Тиббиёт психологияси”
дарсликлари “Йилнинг энг яхши дарслиги”
совринига сазовор бўлган. Унинг йирик
асарлари “Неврология. Умумий амалиёт
врачлари учун”, “Эпилепсия ва эпилептик
синдромлар”, “Асаб ва руҳият” “Инсульт ва
Кома” номли қўлланмалари чоп қилинган.