Нутки кудак - Речь ребенка (материал на таджикском языке)

Мавзӯъ: 1. Роҳҳои самараноки тарбияи маданияти овозии нутқи
кӯдак
Нақша:
1. Нутқи овозк ва самтцои ташаккули он
2. Талаффузи дурусту сахеци овозцои забони модарк
3. Тезгфяк ва самтцои ташаккули маданияти овозии нутқ
Тарбияи маданияти нутқи овозии кфдакон яке аз вазифацои
асоск ва цалталаби муассисацои томактабк мебошад. Ба нутқи овозк
талаффузи овозцои нутқ, калимацо, диксия, интонатсия дохил
мешавад. Нутқи овозк дар кфдакон оциста-оциста инкишоф межбад.
Дар кфдакони синни томактабк хусусан талаффузи нодурусти овозцои
«р», «з», «с» ба таври нодуруст дида мешавад. Мушоцида карда
шудааст, ки баъзе кфдакон тез сухан меронанд, баъзецо норавшан. Ин
нишон медицад, ки дастгоци нутқи кфдакон суст инкишоф жфтааст. Ин
камбудицо ба цажти кфдакон низ таъсир карда, онцо дар аксар вақт аз
сухангфи боз медорад ва дар натиҷа кфдак дар мактаб дуруст тацсил
карда наметавонад. Тарбияи нутқи овозк ба фонетика, орфоэпия,
хониши ифоданок, санъат алоқамандк дорад. Дар ин соца чунин
вазифацо вуҷуд дорад:
1.Ташаккулжбии талаффузи дурусти овозцо
Овоз чун материали асосии забон ду вазифаро адо мекунад:
а) баланд талаффуз кардани овозцо, калимацо, иборацо ва
ҷумлацо
б) бурро талаффуз кардани овозцои нутқ.
Аз гурфци дуюми хурд кфдакон бояд тарзи талаффузи садонок ва
цамсадоцои соддатаринро донанд. Талаффузи садонок ва цамсадоцоро
дар нутқи кфдакон цангоми суханкунии онцо мушоцида кардан
мумкин аст. Дар синни панҷсолагк кфдак бояд талаффузи цамаи
садонок ва цамсадоцои забонро донад.
2. Диксия-равшанк ва буррогии талаффуз
Аз хурдк мураббия кфдаконро бо он одат кунонад, ки онцо
калимацоро равшан, бурро талаффуз карда тавонанд. Ёд додани
калимацо ба кфдакон аз рфзи ба боғча омадани онцо мувофиқи
барнома оғоз межбад.
3.Талаффузи калимацо ва дуруст гузоштани зада
Мураббия ба он муваффақ шуданаш лозим аст, ки кфдакон
калимацоро дуруст, бехато талаффуз намоянд. Вақте ки онцо
калимаро дуруст талаффуз мекунанд, мураббия мефацмад, ки кфдакон
задаи калимаро дар ҷояш гузоштаанд. Донистани хатогицои нутқи
кфдакон кори мураббияи гурфцро осон мекунад.
4.Ташаккулжбии сифати овози кфдакон
Кфдакон бо овозцои цархела-баланд, паст ва мижна байни
цамдигар гуфтугф менамоянд. Мураббияи гурфц ба кфдакон омфзонад,
ки вобаста ба шароит онцо бо цар намуди овозцо гуфтугф карда
тавонанд. Мураббия вазифаи асосии тарбияи нутқи овозии кфдаконро
дониста истода, бо хусусиятцои нутқи овозии цар як кфдаки гурфцаш
шинос шуданаш лозим аст. Вобаста ба ин дар аввали соли хониш
нутқи овозии кфдакони гурфцро бояд аз назар гузаронид. Ў бо
духтурон алоқа намуда, на танцо нутқи овозк, балки дандонцо ва гулфи
онцоро низ аз назар гузаронад. Яке аз логопедцои машцур Фелберг
қайд мекунад, ки хусусан дар вақти ба кфдакон шеър аз жд кунонидан
овоз, нафаскашк ва ифоданокии тарзи талаффузро муайян кардан
мумкин аст. Ба замми ин мураббия аз расмцои гуногун, тезгфякцо низ
истифода бурданаш зарур аст.
Барои тарбияи маданияти нутқи овозк талаффузи дурусту
сахеци овозцои забони модарк, ба кфдакон омфзонидани тарзи
таллафузи цамсадоцои ҷуфт: с-з, д-т, к-г, б-п, ҷ-з, с-ш омфзонида шуда ,
кфдакон ин овозцои чуфтро бояд аз цам фарқ карда шаванд. Тарбияи
маданияти нутқи овозк хусусан дар гурфци калон ва тайжрк ба мактаб
бештар омфзонида мешавад. Муррабия дар гурфци калон калимацои
зиждеро намуна оварда , ҷойи овозцои нутқ , тарзи талаффузи дурусти
онцоро меомфзонад ва кфдаконро ба бурро ва равшан сухан кардан
даъват мекунад.
Дар гурфци тайжрк ба мактаб бо қувваи сомеа ва тарзи талаффуз
фарқ кардани цамаи овозцои забони модарк омфзонида шуда,
мураббия диққати кфдаконро ба диксия-равшанк ва буррогии
талаффузи калимацо ҷалб менамояд. Ў таъкид мекунад, ки цамаи
калимаю таркибцо бояд фацмо талаффуз карда шаванд. Ба монанди:
экскурсия, абр, борон, зимистон, зин, зина, Зумрад ва ғайрацо. Дар ин
калимацо барои он ба овозцои нутқ диққат дода шуд, ки кфдакон аксар
вақт ба ҷойи з-ж, ба ҷойи р-й-ро талаффуз менамоянд. Гарчанде ки
дар нутқи кфдакон талаффузи нодурусти овозцо дида мешавад ва ин
ба синну соли онцо хос аст, аммо шароит, муцит ва тарбияи дуруст ба
нутқи кфдакон таъсир расонида метавонад. Шароити бецтарин бо тезк
ислоци хатоцоро метезонад, шароити бад ислоци хатогицои нутқи
кфдаконро боз медорад. Барои он ки кфдакон бо забони модарии худ
дуруст, пурра гуфтугф намоянд, онцо бояд аз гирду атрофи худ
суханцои бехатогк талаффуз карда шударо шунаванд. Аксар вақт
камбудии нутқи овозии кфдакон аз он сар мешавад, ки шахсони вайро
ицотакунанда нодуруст гуфтугф мекунанд. Ба суханони кфдак онцо
тақлид мекунанд, ки ин хатои калон аст.