Тэма: “Ланцэтнік – ніжэйшая хордавая жывела” Мэта: форміраваць уяўленні аб асаблівасцях знешняй і ўнутранай будовы ланцэтніка. Задачы: Адукацыйныя: Разгледзіць рысы прастасавання да асяроддзя пражывання. форміраваць уяўленні аб асаблівасцях знешняй і ўнутранай будовы ланцэтніка Развіваючыя: Забяспечыць умовы для развіцця ўмення пісьменна, выразна і дакладна выказваць свае думкі. Развіваць пазнавальны інтарэс навучэнцаў; Развіваць біялагічную тэрміналогію. Выхаваўчыя: Выхоўваць беражлівыя адносіна да жывел. Тып урока: вывучэнне новага матэрыялу Ход урока Арганізацыйны этап. Вось зноў звініць званок - пачынаецца ўрок. Прывітанне навучэнцаў, праверка першаснай гатоўнасці да ўроку, адзнака адсутных. Актуалізацыя ведаў. Якія тыпы жывёл мы з Вамі ўжо вывучылі? (Адказы дзяцей) Чаму гэтых жывёл адносяць да бесхрыбтовых? - У вадзе і на сушы, у глебе і ў паветры і нават у органах раслін, жывёл і чалавека, паўсюль на Зямлі жывуць самыя розныя жывёлы. Іх у цяперашні час налічваюць каля 2 млн. відаў. Яны адрозніваюцца па будове аддзелаў цела, пакроваў, канечнасцяў, органаў пачуцця. Большасць жывёл можа перасоўвацца пры дапамозе ног, крылаў, ласт, плаўнікоў, а некаторыя не маюць органаў перамяшчэння і вядуць прымацаваны або сядзячы лад жыцця. Жывёлы адрозніваюцца не толькі па вонкавым выглядзе, але і па ўнутранай будовай, паводзінах. Вывучэнне новага матэрыялу. Паглядзіце на малюнкі прапанаваных жывёл і растлумачце, што паміж імі агульнага? (адказы) Такім чынам, тэма нашага ўрока Тып Хордавыя. Гэта самыя высокаарганізаваныя жывёлы на Зямлі. Тое, што гэта сапраўды так, мы будзем з вамі даказваць на наступных уроках. Агульных прыкмет будовы хордавых жылел: 1. Наяўнасць хорды. Хорда — моцны пругкі стрыжань, які складаецца з асобых клетак і праходзіць па спінным боку ўздоўж усяго цела жывёл. Хорда захоўваецца на працягу ўсяго жыцця ў ніжэйшых хордавых (ланцэтнік). У вышэйшых хордавых яна захоўваецца ў лічынак або зародкаў, а ў дарослых жывёл замяшчаецца храстковым або касцявым шкілетам. 2. Двухбаковая сіметрыя цела. 3. Покрыва цела прадстаўлена скурай і яе вытворнымі: луска, рагавыя шчыткі, пёры, валасы, залозы. 4. Цэнтральная нервовая сістэма прадстаўлена нервовай трубкай, размешчанай на спінным боку цела над хордай. У пазваночных з пярэдняга аддзела нервовай трубкі фарміруецца галаўны мозг, а з астатняй яе часткі — спінны мозг. 5. Стрававальная сістэма скразнога тыпу размяшчаецца пад хордай і складаецца з трох аддзелаў: пярэдняга, сярэдняга і задняга. 6. Крывяносная сістэма замкнутая. Сэрца (або сасуд, які яго замяняе) размешчана на брушным боку цела пад стрававальнай трубкай. Сэрца можа быць 2-, 3- або 4камерным. Тып Хордавыя падзяляюць на два падтыпы: Бесчарапныя Пазваночныя. У прадстаўнікоў бесчарапных ёсць хорда, але няма адасобленай галавы і чэрапа (клас Ланцэтнікі). Падтып Бесчарапныя. клас ланцэтніка Агульная характарыстыка. Да падтып Бесчарапныя ставіцца толькі адзін клас - ланцэтніка. Гэта напаўпразрыстыя, рыбообразные марскія жывёлы, даўжынёй ад 1 да 8 см. Форма цела нагадвае хірургічны інструмент ланцэт (адсюль іх назва). На гэты час вядома каля 35 відаў ланцэтніка, якія жывуць у ўмераных і цёплых морах. Яны распаўсюджаныя ў берагоў Атлантычнага, Індыйскага і Ціхага акіянаў. Звычайна ланцэтніка жывуць на глыбіні ад 10 да 30 м. Яны закопваюцца ў пясок, выставіўшы вонкі пярэднюю частку цела з ротавым адтулінай, акружаным шчупальцамі (10-20 пар). Ланцэтніка фільтруюць ваду. Ежай ім служыць планктон - узважаныя ў вадзе аднаклетачныя жывёлы і багавінне. Ланцэтніка безабаронныя і маюць шмат ворагаў. Патрывожаныя, яны імгненна пакідаюць прытулак, пераплываюць на іншае месца і хутка зноў закопваюцца ў грунт. Найбольш актыўныя ў начны час. Цела ланцэтніка сціснута з бакоў, завастрыць з абодвух канцоў, пазбаўлена адасобленай галавы. У іх адсутнічае чэрап, галаўны мозг не сфармаваны, няма парных плаўнікоў. Маецца няпарны спінны плаўнік, які цягнецца ўздоўж спіны, пераходзіць у хваставой плаўнік і заканчваецца на брушку. Звонку ланцэтнік пакрыты гладкай скурай, якая мае вялікае колькасць жалезістых клетак, багата змочваюць цела сліззю, празрысты. Мышачная сістэма: цягліцавы пласт гэтай жывёлы размешчаны па баках цела і падзелены перагародкамі на 50-80 сегментаў. Шкілет: унутраны шкілет складаецца з хорды яки захоўваецца на працягу ўсяго жыцця, над ёй размяшчаецца нервовая трубка са святлоадчувальнай клеткамі. Органы пачуццяў развіты вельмі слаба. Стрававальная сістэма: рот – глотка – кішэчнік (сляпы выраст – функцыя печані) – анальная адтуліна. Дыхальная сістэма: адбываецца адначасова з харчавальнай, вада якая трапляе ў рот выводзіцца праз жаберныя шчэлі, якія пранізваюць глотку з абодвух бакоў, глотка пранізана крывяноснымі сасудамі, так адбываецца газаабмен. Крывяносная сістэма: замкнутая, складаецца з спіннога і брушнога сасуда, сэрдца няма, кроў бясколерная. Выдзяляльная сістэма: прадстаўлена трубачкамі размешчаныя ўздоўж глоткі, якія выводзяць прадукты абмену ў каляжаберную поласць. Ланцэтніка - раздельнополые арганізмы. У начны час пры спрыяльных для размнажэння ўмовах половозрелые асобіны выметывают дробную ікру і сперматазоіды. Апладненне ікры вонкавае. Лічынкі, якія выходзяць з ікры, плаваюць у тоўшчы вады на працягу 3 месяцаў. Палаваспелымі становяцца на 2-3 годзе жыцця, жывуць 3-4 гады. Ланцетики служаць добрым кормам для многіх водных пазваночных жывёл. Азіяцкі ланцетик служыць аб'ектам спецыяльнага здабычы. Мясцовыя жыхары Паўднёва-Усходняй Азіі ўжываюць ланцэтніка ў ежу ў смажаным, вараным і сушаную. Штогод вылоўліваюць да 35 т ланцэтніка, што адпавядае 280 млн асобін гэтых жывёл.