МОДОН БҮТЭЭЦ ЛЕКЦ - 4 ХЯЗГААРЫН ТӨЛӨВ ДЭХ ТООЦООНЫ ЕРӨНХИЙ ЗАРЧМУУД 4.1. Тооцооны үндсэн зарчмууд 4.2. Үйлчлэл. Норматив болон тооцоот утгууд 4.3. Модны норматив ба тооцооны эсэргүүцэл 1.1 Тооцооны үндсэн зарчмууд Хязгаарын төлөв гэдэг нь – тухайн төлөвт хүрэхэд байгууламжийн үүрэг зорилго ба хариуцлагад нийцүүлэн өгөгдсөн шаардлагыг ашиглалтын эсвэл байгуулалтын явцад хангаж чадахгүй болох тэр төлөв юм. ХЯЗГААРЫН ТӨЛӨВ ХЯЗГААРЫН ТӨЛӨВ 1 –Р БҮЛЭГ 2-Р БҮЛЭГ ДААЦИЙН ЧАДВАРАА АЛДАХ ХЭВИЙН АШИГЛАЛТАД үл ЭСВЭЛ АШИГЛАЛТАД үЛ тэнцэх ТЭНЦЭХ 1-р бүлгийн хязгаарын төлөв нь хүний эрүүл мэнд, амь амьдралд аюул учруулж болох, бүтээцийн төрөл бүрийн эвдрэл гэмтэлтэй хобоотой. Дараах тооцоонуудаас бүрдэнэ. - хэврэг, налархай, уян болон бусад төрлийн чанаруудаас хамаарах эвдрэлийг устгахын тулд бат бэхийн тооцоо - бүтээцийн хэлбэрийн тогтвортой байдлын алдагдлаар тогтворын тооцоо \ерөнхий болон тухайлсан хэсгийн тогтвортой байдлын тооцоо\ -Бүтээцийн байрлалын тогтвортой байдлын алдагдлаар \уналт болон гулгалтын тооцоо \ Тооцоонд дараах нөхцөл бүрдэж байх ёстой: T < R эсвэл ( ) σi.α.d τi.α.d ≤ fi.α.d , (4.1) Өөрөөр хэлбэл тооцоот даацын чадвар Rd нь момент Td эсвэл дотоод хүчний тооцоот утгаас илүү байх ёстой. Эсвэл хамгийн дээд норматив буюу хагалах хүчлэл нь материалын тооцоот эсэргүүцлээс илүү гарах ёсгүй. 2-р бүлгийн хязгаарын төлөв нь тухайн төлөвт хүрэхэд бүтээц нь ашиглалтын шаардлагыг хангаж чадахгүй байх тэр төлөв юм. Тооцоонууд нь: - Гадаад үзэмжинд нөлөөлөх деформац эсвэл хотойлтыг тооцоолох , бүтээцийн үр ашигтай хэрэглээ эсвэл засвар болон бусад элементүүдэд гэмтэл учруулах тооцоо - Тооцоонд дараах нөхцлийг мөрдөх ёстой: Cd---- нормал утга эсвэл авч үзэж байгаа тооцооны үйлдэлтэй холбоотой бүтээцийн материалын тодорхой шинжийн функц, Ed --- норматив ачааллын үйлчлэлээс үүссэн тооцооны үр дүн, Umax/l --- бүтээцийн хамгийн их харьцангуй хотойлт, Ulim/l --- хязгаарын зөвшөөрөгдсөн хотойлт, Хязгаарын хотойлт нь \ таблиц 4,1 \ дараах шаардлагуудын улмаас тогтоогддог. - технологийн \ технологийн болон өргөн тээвэрлэх төхөөрөмж, хянан хэмжих төхөөрөмжүүдийн хэвийн ашиглалтын нөхцлийг хангах \ - бүтээцийн \ бие биедээ нийлсэн бүтээцүүд болон тэдгээрийн уулзварын бүрэн бүтэн байдлыг хангах, өгөгдсөн налууг хангах \ - физиологийн \хэлбэлзэх үеийн тавгүй байдлын мэдрэмж болон хорт нөлөөллийг арилгах \ - гоо зүй – сэтгэл санааны \бүтээцийн гадаад үзэмжээс үүдэлтэй тааламжтай сэтгэгдлийг нь хангаж аюулын мэдрэмжийг нь арилгах \ Таблиц4.1 Босоо, хязгаарын хотойлтууд Бүтээцийн Тавигдах Хязгаарын Хотойлтыг элементүүд шаардлагууд босоо тодорхойлох хотойлтууд ачаалал Ulim/l Балк,татанги,гол нуруу, хөндлөвч,шал, Байнгийн плита Түр зуурын Бүрхүүл, давхар бүрхүүл, Бүтээцийн, үзэж Гоо зүй хянахад Сэтгэл санааны нээлттэй, L урттай гулдан L<1 L-3 L-6 L-24\12\ L -36\24\ --- бүрхүүл ба давхар бүрхүүл , доор нь хананцартай L бүрхүүл ба давхар бүрхүүл , дээр нь хагаралтад Бүтээцийн өртсөн \ шал ,хананцар гэх мэт \ элементүүд Жич: Удаан хугацааны Заагийг багасгахад хүргэдэг 1/120 1/150 1/200 1/250 1/300 Хотойлт нь бүтээцийн доод гадаргуу болон хананцарын давцан хоёрын хоорондхи заагаас илүү гарах ёсгүй \ 40 мм –ээс илүү байх ёсгүй\ 1/350 Хананцар шал гэх мэтийг гүйцэтгэсний дараа үйлчилдэг - Завсрын утга l – ийн хувьд хязгаарын хотойлтыг шугаман интерполяцаар тодорхойлдог. - Хаалтанд үзүүлсэн цифрүүдийг 6 м хүртэл өндөртэй байгууламжинд хэрэглэх нь зүйтэй. Үйлчлэл. Норматив ба тооцоот утга Үйлчлэл – бүтээцэд өгөгдсөн \ шууд үйлчлэл \ ачаалал, хүчлэл юм. Эсвэл температурын өөрчлөлтийн үр дүнд бий болсон хүчлэгдсэн деформац \ хөндлөнгийн үйлчлэл \юм.Үйлчлэлийн хэмжээ нь барилгын норм СНИП 2,01,01 – 85 - ээр тодорхойлогддог. Үйлчлэл Байнгийн Gg Түр хугацааны Qq - урт хугацааны - богино хугацааны - онцгой Байнгийн ачаалалд байгууламжийн бүх хэсэг хамаардаг. Ялангуяа бүх даацийн болон хаалтын бүтээцүүд. Урт хугацааны ачаалалд: - бүх түр хугацааны хананцар, төхөөрөмж доорх нэмэлт - бүх суурин төхөөрөмж - давхар тавиурын төхөөрөмж ба нэмэгдэх материалуудаас үүсэх ачаалал - Багасгасан норматив утга бүхий орон сууц, нийтийн болон хөдөө аж ахуйн байгууламж дээрх хүн амьтан, төхөөрөмжүүдээс үүсэх ачаалал - Багасгасан норматив утга бүхий цасны ачаалал Түр хугацааны ачаалалд: - бүтэн норматив утгатай цасны ачаалал - салхины ачаалал - үйлчилгээний бүс дэх бүх хүн, засварын материал, засварын төхөөрөмж Онцгой ачаалалд: - газар хөдлөлийн нөлөө - дэлбэрэлтийн нөлөө Ачаалал бүхэн норматив ба тооцоот утгатай байдаг. Норматив утгыг - к, Тооцоот утгыг - d индексээр тэмдэглэнэ. Норматив утга нь анхны утга болж байдаг. Тогтмол норматив ачаалал нь бүтээцийн болон бусад элементүүдийн өөрийнх нь жин ба багтаамжийн утгаар тодорхойлогддог.Түр хугацааны норматив ачаалал нь олон жилийн ажиглалт,хэмжилтийг боловсруулсны үр дүнд тодорхойлогддог. Норматив ачаалал нь 2-р бүлгийн хязгаарын төлөвийн тооцооны үед тооцогддог. Тооцоот ачаалал нь боломжит өөрчлөгдөх чанарыг нь ялангуяа их талруугаа өөрчлөгдөх чанарыг нь тооцсон норматив ачааллын үндсэн дээр тодорхойлогддог. Fd үйлчлэлийн тооцоот утгыг тодорхойлохдоо норматив утга Fk – г итгэлийн коеффициентоор үржүүлнэ. Fd = Fk ⋅ γ f , Тухайлбал: Байнгийн үйлчлэлийн хувьд Gd = Gk ⋅ γG ; хугацааны үйлчлэлийн хувьд Qd =Qk ⋅ γQ эсвэл Qd = Qk ⋅ γQ ⋅ψi , γQ, γG ---- Таагүй үйлчлэлийн боломж, тэдгээрийн загварчлалын оновчгүй байдал зэргийг тооцсон үйлчлэлийн итгэлийн коеффициентүүд. Тооцооны үйлчлэлүүд нь 1- р бүлгийн хязгаарын төлөвөөрх бүтээцийн тооцооны үед хэрэглэгддэг. Тооцооны нөхцлүүд Модон бүтээцийн тооцооны үед бүх тооцооны нөхцөл, ачааны тохиолдлуудыг урьдчилан авч үзээд илүү таатай тооцооны тохиолдлуудыг сонгох хэрэгтэй. Тэдгээр тохиолдлын хувьд харгалзах хязгаарын төлөвийн нөхцлүүд шалгагддаг. Таблиц 4.2 Ачааллын тооцооны утгууд Нэгдсэн байдлаар Тооцооны Тогтмол Түр хугацааны ачааллууд Qd хослол ачаалал эхний үлдсэн бүх Үндсэн γGGk γQQk ψQγQ Q k Онцгой γGGk ψ1Qk ψ2Qk Хязгаарын төлөвийн 1-р бүлгээрх тооцооны үед - үндсэн хослол Gd + Q1d +ψQiQid ; Онцгой ачааллууд Dd γ ADk - онцгой хослол Gd + ψQ Q1k + ψ2 Qik + γ ADk Байнгийн ба 2 –оос багагүй түр хугацааны ачааллыг багтаасан хослолын тооцооны үед түр хугацааны ачааллын тооцооны утгыг хослолын коэффициент ψQi,-оор үржүүлэх хэрэгтэй. - Үндсэн хослолуудад ,уртасгасан ачааллын хувьдψQ = 0,95 Богино хугацааны ачааллын үед –ψQ = 0,9; - Онцгой хослолуудад, уртасгасан ачааллын хувьдψQ = 0,95 - Богино хугацааны ачааллын хувьд –ψQ = 0,8. Тогтмол үйлчлэл Бүтээцэд үйлчилж байгаа тогтмол норматив ачаалал gk НЬ 2 ХЭСГЭЭС БҮРДДЭГ: - Тухайн бүтээцийг тогтоон барьж байгаа бүх элемент, материалуудас үүсэх ачаалал Үндсэн тооцоологдож байгаа бүтээцийн өөрийнх нь жингээс үүсэх ачаалал Тооцоологдож байгаа бүтээцийн өөрийнх нь жингээс үүсэх ачааллыг тооцоолох үед дараах эмпирик томъёог ашиглан ойролцоогоор тодорхойлж болно. 𝑔2.𝑘 = 𝑔𝑗.𝑘 𝑔𝑗.𝑘 + 𝑞5.𝑘 1000 −1 𝑘5.𝑤 ∗ 1 - тогтоон барьж байгаа элементүүдээс үүсэх тогтмол ачаалал ks.w - хувийн жингийн коэффициент Тооцооны тогтмол ачаалал нь нормативыг тогтмол үйлчлэлийн итгэлийн коэффициент γĢ– оор үржүүлсэнтэй тэнцэнэ. Таблиц 4.3 Ачааллын төрлөөс хамаарах γĢ коэффициентийн утга Ачааллын төрөл Коэффициентийн төрөл - Модон 1,1 бүтээцийн хувийн жингээс - Заводын 1,2 γG нөхцөлд хийгдсэн дулаалга, дээвэр, тэгшилгээ зэргээс - Байгуулалтын нөхцөлд хийгдсэн дулаалга, дээвэр, тэгшилгээ зэргээс 1,3 Цасны ачаалал Цасны норматив ачаалал 𝑞𝑠𝑘 нь 1м2 хэвтээ гадаргуу 𝑠0 дээрх цасан хучлагын норматив жинг тооцсоноор тодорхойлогддог. Энэ нь цастай бүс болон хучилтын хэлбэрийн онцлог µ- гаас хамаарч нормоор өгөгддөг. 𝑞𝑠𝑘 ═ 𝑠0 ∗ µ СНиП 2,01,07-85 \ Ачаалал ба үйлчлэл \ дэх №1 өөрчлөлтийн дагуу цасны 2 бүсэд хуваагддаг. 1Б 𝑆0 ═ 0.8*кПа 2Б 𝑆0 ═1.2*кПа Налуу болон хучлагын хэлбэрийн бусад онцлогуудыг тооцсон µ коэффициент нь дараах байдлаар тодорхойлогддог. α ≤ 250 , μ =1; α > 600 үед μ = 0, харин 250 > α > 600 гэсэн налуутай завсрын өнцгүүдэд µ нь интерполяцаар тодорхойдогддог. - Хүнхэр бүрхүүл \ дээвэр \ - тэй үед сегментийн фермээр болон аркаар цасны ижил хэмжээтэй ачаалал нь µ1 ба µ2 - ийг тооцож тодорхойлогддог. \ Зураг 4,1 а \ - Суман хэлбэртэй бол \ Зураг 4,1 б \ β≤150 үед цасны ачаалал нь хоёр ташуутай дээврийнхтэй адил тооцоологддог. Зураг 4,1 Цасны ачаалал тооцоолох μ1 = cos1,8α; μ2 = 2,4sin1,4α α - дээврийн налуу Цасны тооцоот ачаалал нь норматив ачааллыг цасны үйлчлэлийн итгэлийн коэффициент \µ𝐺═ 1,5 \ –оор үржүүлсэнтэй тэнцэнэ. Хэрвээ дээврийн жингээс үүсэх жигд тархсан ачааллын норматив утгыг цасан бүрхүүлийн жингийн норматив утганд харьцуулсан харьцаа 𝑆0 нь 0,8 аас бага бол µ𝐺 ═1.6 болно. Цасны ачааллын норматив утга нь тооцоот утгыг 0,7 оор үржүүлсэнтэй тэнцэнэ. Салхины ачаалал Энэ нь байгууламжийн өндөр, хэлбэр, аэродинамик коэффициент зэргийг тооцсон коэффициентийг норматив даралтаар үржүүлж тодорхойлогддог. qw.k = 𝑤0 k⋅c , 𝑊0 –салхины даралтын норматив утга \ Энэ нь хана болон дээврийн гадаргууд перпендикуляр чиглэлтэй ба тухайн орны цасны бүсээс хамаардаг \. k – цасны даралтын өндрөөрх өөрчлөлтийг тооцдог коэффициент. \ 1 м –ээс өндөргүй модон болон хуванцар байгууламжийн ихэнхийнх нь хувьд k = 1 байдаг. c – аэродинамик коэффициент - байгууламжийн хэлбэр, абсалют ба харьцангуй хэмжээ, дээврийн харьцангуй өндөр ,налуу зэргээс хамаардаг. Ихэнхи налуу дээврийн хувьд налуугийн өнцөг нь α =140 - аас хэтрэхгүй. Салхины ачаалал нь эцээх хэлбэрээр үйлчилдэг. Гурвалжин болон суман хэлбэртэй бүтээцийн баганыг тооцоолох үед салхины ачааллыг заавал авч үзэх ёстой. Салхины тооцоот ачаалал нь норматив ачааллыг итгэлийн коэффициентоор үржүүлсэнтэй тэнцэнэ. γq =1,4 4,3 Модны норматив ба тооцоот эсэргүүцэл Норматив эсэргүцэл fi.α.k (МПа) нь ямарч гэмтэлгүй цэвэрхэн модны бат бэхийн үндсэн тодорхойлолт нь болдог.12% -ийн чийглэгтэй хуурай модны жижиг стандарт бэлдцийг сунгалт, шахалт, гулзайлт,хонхойлгох, хагалах зэрэг олон удаагийн лабораторын богино хугацааны туршилтын үр дүнгээр тодорхойлогддог. Ийм туршилтын статик боловсруулалт нь, итгэгчийн магадлал нь 0,95 – аас доошгүй тогтоогддог тэр норматив эсэргүүцлийг тодорхойлох боломжийг олгодог. Энэ бол 100% сонгогдсон бэлдцээс 95% нь норматив эсэргүүцлээс илүү эсвэл түүнтэй тэнцүү бат бэхтэй байх ёстой гэсэн үг юм. Модны тооцоот эсэргүйцэл fi.α.d бол модны бат бэхийн үндсэн тодорхойлолт нь юм. Яагаад гэвэл мод нь ердийн зөвшөөрөгдсөн гэмтлүүдтэй байдаг ба олон жилийн туршид ачааллын дор ажилладаг. Модны тооцоот эсэргүүцлийг , эсэргүүцлийн норматив утгыг итгэлийн коэффициентэд хувааснаар гаргаж авдаг. ƒ𝐼.𝛼.𝑑 ═ ƒ𝐼.𝛼.𝐾 𝛾𝑚 𝛾𝑛 𝛾𝑚 - материалаарх итгэлийн коэффициент 𝛾𝑛 - зааж тогтоосон итгэлийн коэффициент Модны чанар нь мэдээж түүний тооцоот эсэргүүцлийн хэмжээнд нөлөөлдөг. 1 – р сортын \ хамгийн бага гэмтэлтэй \мод нь илүү их тооцоот эсэргүүцэлтэй байдаг. СНБ 5.05.01-2000 – д тооцоот эсэргүүцэл нь модны сортоос \ нарс, гачуур, европын навчит \ хамаарч тогтоогддог. Харин бусад төрөл зүйлийн тооцоот эсэргүүцэл нь төрөл зүйлийн коэффициент к𝑋 − ийг оруулснаар тооцоологддог. Модны анизатропууд, байгаа гэмтлүүд, температурт – чийгний хүчин зүйлийг мэдрэх мэдрэмж зэрэг нь хэд хэдэн коэффициент оруулахыг шаарддаг. -𝐾𝑚𝑜𝑑 -ажлын нөхцлийн коэффициент -𝐾𝑡 - агаарын температур тооцсон коэффициент -𝐾ℎ - хөндлөн огтлолын өндрийн өөрчлөлтийг тооцсон коэффициент -𝐾𝜎 - наалттай элементүүд дэх үеүдийн зузаанаас хамаарч гулзайлт,шахалтанд тооцоот эсэргүүцлийн өөрчлөлтийг тооцсон коэффициент -𝐾𝘙 - тахийсан модон элементүүдийн гулзайлт, шахалт, сунгалтад тооцоот эсэргүүцлийн өөрчлөлтийг тооцсон коэффициент -𝐾𝘰 - сулралт байгаа үед модон элементүүдэд хүчлэл төвлөрөхийг тооцсон коэффициент -𝐾𝘚 - антиперан гүн нэвчсэн үед тооцоот эсэргүүцлийн өөрчлөлтийг тооцсон коэффициент Kmod нь бүтээц ажиллаж байгаа бөгөөд ачаалал урт богино хугацаагаар үйлчилж байгаа тэр нөхцлийг тооцсон коэффициент t ≤ 350C үед kt = 1 , t = 500C үед kt = 0,8 завсрын утгуудад kt - ийг интерполяцаар авдаг. 500мм –ээс өндөр огтлолтой үед Kh – ийн утга нь 1 –ээс 0,8 хүртэл буурдаг Kδ утга нь 0,95 ÷ 1,1 хязгаарт оршдог ба наалдсан элементүүдийн зузаанаас хамаардаг 𝘙 kR нь 𝑏 гэсэн харьцаанаас хамаарах ба 0,6 ÷ 1,0 хязгаарт утгатай байдаг Тооцоот огтлолдоо сулралттай сунгагдсан элементүүдийн хувьд болон тайралттай дугуй модон материалуудын гулзайлттай элементүүдийн хувьд k0 = 0,8 Модны гүн нэвчилтийн үед kS = 0,9 Модны уян хатны модул нь ширхэгийн дагуу, төрөл зүйлээс хамааралгүйгээр Е0 =10000 МПа байдаг. Модон бэлдцийг богино хугацааны туршилтад оруулан гаргаж авсан уян хатны модулийг 1,5 дахин багасгах замаар энэ утгыг гарган авдаг. Цуултсын хөндлөөшөө Е90 = 400 МПа. Ашиглалтын нөхцөл болон ачааллын урт богино хугацааны ангилалын хамаарлыг харгалзан үзэхийн тулд модны уян хатны модулийг kmod коэффициентийн утгаар үржүүлэх шаардлагатай. Харин өндөрсгөсөн температурын нөлөөнд өртсөн бүтээцийн хувьд kt коэффициентийн утгаар уржүүлэх шаардлагатай. Лекц 5 Модон бүтээцийн элементүүдийн тооцоо 5.1.Төвдөө сунгалттай эементүүдийн тооцоо 5.2. Шахагдсан элементүүдийн тооцоо 5.3.Гулзайсан элементүүдийн тооцоо 5.4.Тэнхлэгийн сунгалттайгаар гулзайлтад өртсөн элементүүдийн тооцоо 5.5. Тэнхлэгийн шахалттайгаар гулзайлтад өртсөн элементүүдийн тооцоо 5.6. Модыг хагалах ба тайрах 5.1. Төвдөө сунгалттай элементүүдийн тооцоо Сунгалттай элементүүд - татангийн доод бүслүүр,аркны сараалж болон бусад нэвт гарсан бүтээцүүдийн шилбэнүүд. εt − σt.o.d. сунгалттай үед модны хамаарал нь шугаманыхтайгаа ойролцоо байдаг. Зураг 5.1. Яагаад гэвэл мод нь сунгалтанд уян хатан материал шиг ажилладаг. Сунгалттай элементүүдийн эвдрэл нь хэврэг явагддаг. Ямарваа илт урьдчилсан деформацгүйгээр хөрөө маягийн гадаргуугаар илүү бат бөх цуултсуудын бараг л эгшин зуурын тасралт хэлбэрээр явагддаг. Тиймээс сунгалтын үеийн модон элементүүдийн ажил нь илүү их хариуцлагатай байдаг бөгөөд сунгалттай материалуудыг 1 –р сортын илүү бат бөх модоор бэлтгэх хэрэгтэй.Гэхдээ ийм материал байхгүй үед бага хүчлэлтэй элементүүдэд 2 –р сортын мод хэрэглэхийг зөвшөөрдөг. Нүх буюу зүсэлтээр суларсан тэр газруудад сунгалттай элементүүдийн бат бөх нь, тэдгээрийн ирмэгүүдэд хүчлэлийн нэмэлт бөөгнөрөл явагдсаны үр дүнд багасдаг. Энэ нь εt − σt.o.d. коэффициентоор модны тооцоот эсэргүүцэлд тооцогддог. Сулралт байгаа үед 20 см – тэй тэнцэх уртын хязгаарт янз бүрийн огтлолуудад тасралтын гадаргуу нь дандаа тэдний дундуур нэвт гардаг. Тиймээс огтлолын суларсан талбай Ainf - ийг тодорхойлох үед нэг огтлолд нэгдэж байгаа юм шигээр, энэ урт дээрх бүх сулралт нэмэгддэг. Зураг 5.1 Сунгагдсан элемент а - ажлын схем б - түр хугацааны сунгалтын үе дэх гэмтэлгүй цэвэр модны деформацлалын диаграм в - эвдрэлийн схем г - сулралттай үеийн хүчлэлийн эпюр Төвдөө сунгалтай элементүүдийн бат бөхийн тооцоо нь дараах томъёогоор хийгддэг. 𝑁 σt.o.d ≤ ft.o.d σt d = 𝐷 𝐴𝐼𝑁𝐹 Nd – тэнхлэгийн тооцоот хүч Ainf –элементийн хөндлөн огтлолын цэвэр талбай Ainf -ийг тодорхойлох үед 0.2 м хүртлэх урт дээр байрлах огтлолын сулралууд нь нэгэн огтлолд нэгдсэн гэж авч үздэг. Хязгаарын төлөвийн 2-р бүлгээр \ деформацаар \ сунгалттай элементүүдийг шалгадаггүй. 5.2 Шахагдсан элементүүдийн тооцоо Шахалтанд багана ,шон, тулгуур, татангийн дээд бүслүүр тусгаар шилбэнүүд ажилладаг. Мод нь шахалтанд сунгалтынхаас илүү найдвартай ажилладаг боловч бүрэн хэврэг биш. Бат бөхийн хязгаарын бараг хагас хүртлээ мод нь хэврэг ажиллах ба харин деформацийн өсөлт нь шугманыхтай адил хуулиар явагддаг. Цаашдаа хүчлэл ихсэхэд деформац нь хүчлэлээс илүү ихээр өсөж модны уян хатан пластик ажлыг зааж байдаг. Бэлдцийн эвдрэл нь тухайн хэсгийн тогтвортой байдлын алдагдлын үр дүнд уян харимхай байдлаар явагддаг. Энэ нь бэлдэц дээрх тодорхой нугачаануудыг баталж байгаа хэрэг юм. Тиймээс шахагдсан элементүүд нь сунгагдсан элементүүдээс илүү найдвартай ажилладаг ба зөвхөн илт деформацын дараа л эвдэрдэг. Бодит модны гэмтлүүд нь шахагдсан элементүүдийн бат бөхийг бага хэмжээгээр багасгадаг . Яагаад гэвэл шахаж байгаа хүчлэлийн хэсгийг нь өөртөө авдаг. Тиймээс шахагдсан элементүүдийг 2-р сортын модоор хийхийг зөвлөдөг.Бүтээцийн шахагдсан элементүүд нь хөндлөн огтлолын хэмжээнээс илүү их урттай байдаг ба эвдрэхдээ стандартын бага бэлдцүүдийнх шигээр биш харин шахалтын хүчлэл нь бат бөхийн хязгаарт хүрэхээс өмнөх бат бөхийн алдагдлын үр дүнд явагддаг. Бат бөхийн алдагдлын үед шахагдсан элемент нь хажуу тийшээгээ тахийдаг. Зураг 5.2.б Тахийлт цааш явагдахад хотойсон хэсэгт нь атираа үүсэж шахалтаас мод эвдэрч байгааг баталдаг. Төвийсөн хэсэгтээ мод нь сунгалтын үйлчлэлээр эвдэрдэг. Төвдөө шахалттай элементийн тооцоо нь тогтвортой байдлын томъёогоор хийгддэг. \λ ≥ 35 гэсэн уян хатантай элементийн хувьд\ σc.o.d ≤ kc fc.o.d , (5.2) 𝑁𝑑 𝜎𝐶.о.𝑑 ═ Nd – тэнхлэгийн тооцоот хүч 𝐴𝑑 Ad – хөндлөн огтлолын тооцоот талбай,\ тэнцүүгээр авагддаг\ Ad = Asup – огтлолын талбай \бохир \ , хэрвээ сулралт нь ирмэгээс цааш гараагүй бол, бас сулралтын талбай нь 25% -иас их бол 4 A d = 𝐴𝑖𝑛𝑓 - огтлолын талбай \ цэвэр \ , хэрвээ сулралт нь ирмэгээс 3 цааш гараагүй бол, бас сулралтын талбай нь 25%- иас их бол Ad = Ainf –цэвэр талбай, хэрвээ сулралт нь ирмэгээс цааш гарсан бол kc – дагуу нугаралтын коэффициент элементийн уян хатны чанараас хамаарч тодорхойлогддог. λ ≤ λrel үед kc═1 - λ > λrel үед 𝑘𝑐═ 𝛾2 2 𝛾𝑟𝑒𝑙 2 𝛾𝑟𝑒𝑙 2𝛾2 \ 5.3\ \5.4\ 𝛾𝘙𝑒𝑙 = √2 𝑓 𝜋2 𝑐.𝑜.𝑑 𝐸0.𝑛𝑜𝑚 \5.5\ E0,nom –цуултсын дагуух модны боломжит хамгийн бага уян хатны модул 300 fc.o.d . – той тэнцэнэ. 𝐿 Уян хатан чанар( λ═ 𝑑) нь элементийн тооцоот уртаас болон 𝑖 харгалзах тэнхлэгийн 𝐼 (i═√ ) чиглэл дэх инерцийн радиусаас 𝐴 хамаардаг.Тоцоот урт ld – ийг тодорхойлохдоо түүний тооцоот урт l-ийг элементийн бэхэлгээ болон элементэд үйлчилж байгаа ачааллыг тооцсон коэффициент µ0 -оор үржүүлдэг. Зураг 5.2.в Зураг 5.2 Шахагдсан элемент а - гэмтэлгүй цэвэр модны деформацийн диаграм б - хүчлэлийн эпюр ба эвдрэл, ажлын схем в - төгсгөлүүдийн бэхлэлтийн хэлбэр ба тооцооны уртууд Цуултсын хөндлөнгөөрх шахалт Цуултсыг хөндлөнгөөр нь тухайлсан газарт шахах үед зэргэлдээх ачаалагдаагүй модны хэсгүүд нь цуултс нугаралтанд орсны улмаас бас л адилхан шахагдах ба ачаалагдаагүй хэсгийн ажилд дэмжих үйлчилгээ үзүүлдэг. Хөндлөн шахалтын үед дараах нөхцөл мөрдөгдөх ёстой. σc.90.d ≤ kc.90 fc.90.d , ( 5.6) kc.90 –тухайн хэсэг дээр цуултсыг хөндлөнгөөр нь шахах үед цуултсын дэмжигч нөлөөг тооцсон коэффициент: L ,L1 ,a (рис. 5.3). энэ хэмжээнээс хамаардаг. Зураг 5.3 Цуултсын хөндлөөш шахалт Цуултсын чиглэлд өнцгөөр налуу шахахад σc.α.d ≤ fc.α.d , нөхцөл мөрдөгдөх ёстой. Өнцгөөр шахалтад тооцоот эсэргүүцэл нь : 𝘧𝑐.𝑎.𝑑 ═ 𝘧𝑐.𝑜.𝑑 𝑓𝑐.90.𝑑 𝘧𝑐.𝑜.𝑑 sin2 𝛼+cos2 𝛼 (5.7) Модны хонхойлт – тухайн хэсэгт болон ерөнхийдөө байж болох гадаргуун шахалт. Ерөнхий хонхойлт– шахагч хүч нь бүх гадаргууд үйлчилж байгаа үе. Тухайлсан хэсгийн хонхойлт - Элементийн гадаргуун нэг хэсэгт үйлчилж байгаа үе. Модны хонхойлт нь: - цуултсын дагуу - цуултсын хөндлөнгөөр - цуултсанд өнцөг үүсгэж явагддаг Цуултсын хөндлөнгөөрх хотойлтод модны эсэргүүцэл нь цуултсын дагуух эсэргүйцлээс хэд дахин бага байдаг. \ эд эсүүд нь илүү бага тав тухтай орчинд ажилладаг: тэдгээр нь дотоод хоосон зайныхаа улмаас шамшийдаг 5.3 Гулзайсан элементүүдийн тооцоо Гулзайсан элементүүд – энэ бол дам нуруу, дэвсгэр шал, гадаргуу зэрэг болно. Гулзайж байгаа элементэд түүний дагуу хүчинд хөндлөнгөөс үйлчилж байгаа ачааллаас гулзайгч момент Мd ба хөндлөнгийн хүч Vd үүсдэг. Гулзайгч моментийн үйлчлэлээр элементийн огтлолуудад гулзайлтын хүчлэл үүсдэг. Зураг 5.4 Энэ нь огтлолын дээрх хагас дахь шахалт болон доорхи хагас дахь сунгалтаас бүрддэг. Огтлолууд дахь нормал хүчлэл нь өндрөөр жигд бус дархдаг. Модны гэмтлүүд, ачааллын урт хугацааны үйлчлэл нь бодит модны гулзайх элементүүдийн бат бөхийг нь шахалтын үед ч бас багасгадаг. Гулзайсан элементүүд нь шахалтынхаас илүү найдвартай ажилладаг ба эвдрэлийн тухай аюулыг эртнээс том том хотойлтоороо урьдчилан мэдүүлж байдаг. Эндээс гулзайж байгаа элементүүд нь шахагдсанынх шигээ 2-р сортын модоор хийгдэж болно хэмээн дүгнэгдэж байна. Бага хариуцлагатай элементүүдэд 3-р сортын модыг ашиглана. Зураг 5.4 Гулзайж байгаа элемент Тогтвортой байдал нь хангагдсан гулзайсан элементүүдийн тооцоо нь нормал огтлолоор бат бөхийн хувьд дараах томъёогоор хийгднэ. 𝜎𝑚𝑑 𝘧𝑚𝑑 ≤1 (5.8) fm.d – гулзайлт дахь тооцоот эсэргүүцэл 𝑀 𝜎𝑚𝑑 ═ 𝐼𝐷 - тооцоот хүчлэл 𝑊𝐼𝐷 Гулзайлтын талбайгаас шахагдсан ирмэгийн байнгын бэхэлгээ байхгүй гулзайлтын элементүүдийн хувьд деформацлалын хавтгай хэлбэрийн тогтвортой байдалд нь, шалгалтыг дараах томъёогоор хийх хэрэгтэй. σm.d ≤ kinst fm.d . (5.9) Тулгуурын огтлолууд дахь дагуу тэнхлэгийг тойрсон эргэлт ба гулзайлтын талбайгаас чиглэлтэй шилжилтийг устгахын тулд шарнираар бэхлэгдсэн тэгш өнцөгт огтлолын гулзайсан элементүүдийн хувьд kinst нь дараах томъёогоор тодорхойлогдно. 2 𝑏 𝑘𝑓 kinst=140ℎ∗𝑙 𝑚 (5.10 ) lm – элементийн тулгуурын готлолуудын хоорондхи зай, харин завсрын цэгүүд дэх элементийн шахагдсан ирмэгүүдийг бэхлэх үед - эдгээр цэгүүдийн хоорондхи зай: b- хөндлөн огтлолын өргөн, h – lm хэсэг дээрх хөндлөн огтлолын хамгийн их өндөр 𝑘𝑓 – lm хэсэг дээрх гулзайлтын моментуудын эпюрийн хэлбэрээс хамаарах коэффициент Гулзайлтаарх нугаларсан элементийн тооцоо нь , норматив ачааллаас учруулах хамгийн их харьцангуй гулзайлтыг тодорхойлоход болон 𝑈𝑀𝐴𝑋 𝑈 ≤ 𝐿𝐼𝑚 нөхцлөөр тодорхойлогддог хязгаарын зөвшөөрөгдсөн 𝐿 𝐿 нормт утгаас илүү гаргахгүй байх нөхцлийг шалгахад оршино. Хамгийн их гулзайлт Umax - нь дараах томъёогоор тодорхойлогдно. 𝑈𝑚𝐴𝑋 = 𝑈0 2 ℎ 𝑘ℎ1 [1+𝑘𝑣 ( 𝑚𝑎𝑥 ) ] (5.11) 𝑙 hmax – огтлолын хамгийн их өндөр L гулзайсан элементийн урт 𝐾ℎ1 – огтлолын өндөр аарчлөгдөх нөлөөг тооцсон коэффициент 𝐾ℎ1 =1 – тогтмол огтлолтой элементүүдийн хувьд 𝐾𝑉 -хөндлөн хүчнээс өөрчлөгдөх деформацын нөлөөг тооцсон коэффициент 𝑈0 -- өөрчлөгдөх деформацыг тооцоогүй h өндөртэй тогтмол огтлолтой элементийн гулзайлт Муруй гулзайлт Огтлолын тэнхлэг нь ачааллын үйлчлэлийн чиглэлд \балк,налуу бүрхүүлийн гол нуруу \ налуу байрласан элементүүдэд гулзайлтыг, тус бүр нь шулуун адил явдаг огтлолын дурын нэг тэнхлэгтэй харьцуулсан гулзайлтын үр дүн гэж үзэж болно. Муруй гулзайлтын үед огтлолууд дахь нормал хүчлэлүүд нэмэгдэж огтлолын дээд доод цэгүүдэд хамгийн их утгаа авна. Зураг 5-4. в-д Муруй гулзайлттай элементийн бат бэхийн шалгалтыг дараах томъёогоор тодорхойлдог. 𝜎𝑚𝑧𝑑 𝜎𝑚𝑦𝑑 𝘧𝑚𝑑 + 𝘧𝑚𝑑 ≤1 (5.12) Муруй гулзайлттай элементүүдийн хотойлтоорх тооцоо нь тэнхлэг бүрт харьцангуйгаар хотойлтуудын геометр нийлбэрийг тооцон үзсэнээр дараах томъёогоор явагддаг. 𝑈𝑚ах 𝐿 √𝑈𝑧2 +𝑈𝑦2 = 𝐿 ≤ 𝑈𝑙𝑖𝑚 𝐿 (5.13) 5.4 Тэнхлэгийн сунгалттайгаар гулзайлтад орсон элементүүдийн тооцоо Сунгалтат-гулзайлттай элементүүд нэгэн зэрэг сунгалт ба гулзайлтад ордог. - Огтлолд дагуу хүч болон гулзайлтын момент нэгэн зэрэг үйлчлэх үед (жишээ нь татангийн доод бүсэд сунгалтаас гадна узел хоорондын ачаалал , дүүжин төхөөрөмжийн жингээс гулзайлт үйлчилдэг.) - Төвийн биш ачааллын үед(өөрөөр хэлбэл,элемент дэх сунгагч хүчнүүд нь түүний тэнхлэгтэй харьцангуйгаар эксцентриситеттэй үйлчилж эсвэл сунгагч хүчлэлүүд нь симметр биш сулралттай элементэд чиглэдэг) Дагуу сунгагч хүчнүүдийн огтлолуудад, нэг хагаст нь шахалтаас бүрэлдэх нөгөө хагаст нь сунгалтаас бүрэлдэх гулзайлтын хүчлэл болох гулзайлтын моментоос ижил тэнцүү сунгагч хүчлэлүүд үүсдэг. Сунгагч хүчлэлүүд ихсэж шахахч хүчлэлүүд багасаж байдаг тэдгээрийн тэмдгийг тооцсоноор эдгээр хүчлэлүүд нэмэгдэж байдаг.Хамгийн их сунгалтын хүчлэлүүд нь огтлолын хязгаарын сунгагдсан ирмэгүүдэд, хамгийн их гулзайлтын моментийн үйлчлэлийн байран дээр үйлчилдэг. Энд бас модны сунгагдсан цуултсын тасралтаас болж элементийн эвдрэл эхэлдэг. Сунгалтат – гулзайсан элементүүд бол сунгалтынхтай адил хариуцлагатай элементүүд бөгөөд тэдгээрийг 1-р зэргийн модоор хийх хэрэгтэй. Тэнхлэгийн сунгалттай гулзайлтын үед элементүүдийн тооцоо нь дараах томъёогоор хийгддэг. 𝜎𝘧.𝛰.𝑑 𝑓𝑓.𝛰.𝑑 + 𝜎𝑚.𝑑 𝑓𝑚.𝑑 ≤1 (5.14) 5.5 Тэнхлэгийн шахалттайгаар гулзайлтад орсон элементүүдийн тооцоо Ийм элементүүд нэгэн зэрэг шахалт ба гулзайлтад ордог. - Дагуу шахахч хүч болон гулзайлтын момент нэгэн зэрэг үйлчлэх үед \жишээлбэл, татангийн дээд бүсэд шахахч хүчнээс гадна зангилааны хоорондхи ачааллаас гулзайлтын момент үүсдэг\ - Тэдгээрийн тэнхлэгтэй харьцангуйгаар эксцентриситеттэй шахахч хүч үйлчлэх үед (жишээ нь , дагуу хүчээр ачаалагдсан муруй шугаман элементүүдэд ) Шахалтат гулзайлттай элементийн огтлолуудад \ Зураг 5,6\ Nd – дагуу шахахч хүчлэлүүд үйлчилдэг ба, түүнээс ижил тэнцүү шахалтын хүчлэлσc.o.d болон хязгаарын дагуу ширхэгүүдэд хамгийн их харин нейтрал тэнхлэгүүдэд тэг гэсэн сунгагч ба шахахч хүчлэлүүд үүсдэг. Эвдрэл нь шахагдах ширхэгүүдийн тогтвортой байдлын алдагдлаар явагддаг ба энэ нь атираа болон их гулзайлтаар тогтоогдож үүний дараа эвдэрдэг. Ийм эвдрэл нь заримдаа пластик байдаг.Тиймээс ийм элементүүд нь сунгалттайнхаас илүү найдвартай ажилладаг ба 2-р зэргийн модоор хийх хэрэгтэй. Элементүүдийн тооцоог дараах томъёогоор хийнэ . 𝜎𝘊.𝛰.𝑑 𝑓𝘊.𝛰.𝑑 + 𝑘𝑚с =1- 𝜎𝑚𝑑 𝑘𝑚с 𝑓𝑚𝑑 𝜎𝘊.𝛰.𝑑 𝑓𝘊.𝛰.𝑑𝑘𝑐 ≤1 (5.15) - синусойд, парабол, полигон болон түүнтэй ойролцоо дүрстэй гулзайлтын моментийн симметр эпюрийн үед шарниран тулгууртэй элементүүдийн гулзайлтад дагуу хүчний үйлчлэлээс үүссэн хүчлэлийн ихсэхийг тооцсон коэффициент. Шарниран тулгууртай элементүүдэд гулзайлтын моментийн эпюр нь гурвалжин эсвэл тэгш өнцөгт байх тохиолдлуудад km.c - ийг дараах элементээр илэрхийлэгдэх засах коэффициент ke - ээр үржүүлэх хэрэгтэй. ke = α + km.c (1− α) , (5.16) α –1.22 той тэнцүү гэж авах\ гурвалжин дүрстэй эпюрийн хувьд \ коэффициент, харин тэгш өнцөгт дүрстэй бол 0,81 гэж авна. Шахалтат гулзайлттай элементүүдийн \ гулзайлтын хавтгайгаас\ деформацлалын хавтгай хэлбэрийн тогтвортой байдлын тооцоо нь дараах томъёогоор тодорхойлогдно. 𝜎𝘊𝛰𝑑 𝑘𝑐 ∗𝑓𝑐.𝑜.𝑑 𝜎𝑚𝑑 +[ ⟨𝑘𝑖𝑛𝑠𝑡 |𝑘𝑚𝑐 |𝑓𝑚𝑑 ⟩ 𝑛 ] ≤1 (5.17) 𝑛 -хавтгайн сунасан ирмэгүүдийн бэхэлгээг тооцсон зэргийн илтгэгч, сунасан ирмэгийн бэхэлгээгүй биш элементүүдийн хувьд n = 2, харин ийм бэхэлгээгүй элементүүдийн хувьд n = 1 kc =1- 𝜆2 𝜆2𝑟𝑒𝑙 - бэхлэлтүүдийн хоорондхи 1м урттай хэсэгт тодорхойлогдох дагуу гулзайлтын коэффициент, kinst – дараах томъёогоор тодорхойлогдох коэффициент 𝑏2 𝑘𝑓 𝑘𝑖𝑛𝑠𝑡 =140 ℎ𝑙𝑚 km.c –дараах томъёогоор тодорхойлогдох коэффициент km.c=1- 𝜎𝘊,𝛰,𝑑 𝑘𝑐 𝑓𝑐.𝑜.𝑑 𝜎𝘊,𝛰,𝑑 - тооцоот шахагч хүчлэл, дараах томъёогоор тодорхойлогдно. 𝜎𝘊,𝛰,𝑑 = 𝑁𝐷 𝐴𝑆𝑈𝑃.𝑀𝐴𝑋 (5.18) 𝐴𝑆𝑈𝑃.𝑀𝐴𝑋 −lm хэсэг дээрх элементийн огтлолын хамгийн их хэмжээтэй бохир талбай σm.d - гулзайлтаас үүсэх тооцоот хүчлэл σm.d = 𝑀𝑚𝑎𝑥 𝑊𝑠𝑢𝑝𝑚𝑎𝑥 (5.19) Mmax – авч үзэж байгаа lm хэсэг дээрх хамгийн их гулзайлтын коэффициент Wsup.max – lm хэсэг дээрх хамгийн их бохир эсэргүүцэл 5,6 Модыг хагалах ба тайрах Модыг хагалах хүчний үйлчлэлээр огтлолын дагууд нь үйлчилнэ.Цуултаст бүтэцтэй учир модны бат бэх нь маш бага байдаг. Учир нь цуултсынх нь хоорондын холбоо харьцангуй бага байдаг.Эвдрэлт эгшин зуурт л явагдна. Өөрчлөн шилжүүлэх үеийн гулзайх элементийн бат бөхийн тооцоо нь: Vd – хөндлөнгийн тооцоот хүч Ssup - нейтрал хэсэгтэй харьцуулсан хөдөлгөөнт хэсгийн бохир статик момент Isup - нейтрал тэнхлэгтэй харьцуулсан элементийн хөндлөн огтлолын бохир инерцийн момент bd –элементийн огтлолын тооцоот өргөн fv.o.d – гулзайлтын үеийн хагаралтын тооцоот эсэргүүцэл Нэгдлийн хагалалт дээрх даацийн бат бэхийн тооцоо: Rv.d = fv.mod.d ⋅ Av , (5.21) fv.mod.d - ширхэгийн дагуу хагалахад , модны хагалалтын талбайгаарх тооцоот дундаж эсэргүүцэл (5.22) fv.o.d –ширхэгийн дагуух хагалалт дахь модны тооцоот эсэргүүцэл β – 0,25 тай тэнцэх коэффициент \ хагалалтын талбайн багасалтыг хангах үед β =1,25 \, е – хагалалтын хүчний мөр 0,5h - тэй тэнцэнэ. h - хагалж байгаа элементийн хөндлөн огтлолын бүтэн өндөр lv –хагалалтын талбайн тооцоот урт, элементэд зүсэж орсон гүний 10 дахинаас илүүгүй авдаг: Av = b ⋅lv – хагалалтын тооцоот талбай Зураг 5,7 Хагалагдах элементүүд а - гулзайлтын үеийн хагалалт б - холболтууд дахь нэг талын хагалалт Практик хичээл 2 БҮТЭЭЦЭД ҮЙЛЧЛЭХ АЧААЛЛЫГ ТООЦООЛОХ 1. Бодлогыг бодох 2. Шийдлийг бүлгээрээ хэлэлцэх 2,1 Үндсэн даацын бүтээцэд үйлчилж байгаа шугаман тархалттай ачааллын тооцоот утгыг тодорхойлох \ анхдагч өгөгдхүүнүүд Таблиц 2,1 –т байгаа \ Таблиц 2,1 Хувил Үндсэн барын даацийн бүтээцүүд № 1 2 3 4 5 Хоёр ташуутай балк Матаж наасан рам Шулуун шугаман элементүүдэ эс бүтсэн рам Сегментэн арк Суман арк Урт. м Даац Ачаалал,кН/м2 ын бүрхүүлээс бүтээ норматив тооцоот цүүди йн алха м 21 3,0 1,2 144 08 30 3,5 1,4 1,68 1,2 24 2,4 1,6 1,92 0,9 18 3,6 1,8 2,16 1,1 30 4,0 2,0 2,4 1,4 Цасны ачааллын норматив утга 6 7 8 9 10 Хувилб Алгас арын № лалт ,мм 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 3000 3500 4000 4500 5000 5500 6000 5000 4000 3000 Дагу у хави рган ы тоо 3 4 4 5 3 4 5 5 4 3 Сегментэн татанги Гурвалжин татанги Наамал фанертай дам нуруу 24 4,2 24 3,6 Зэрэгцээ бүсүүдтэй татанги 15 Сегментэн арк 2,64 2,4 30 1,5 2,88 1,6 1,5 1,7 5,0 1,8 5,4 1,9 2,28 6,0 2,1 2,52 1,8 1,9 24 Хөндлөн Модны хавирганы төрөл алхам, bw×hw 1000 1500 1000 1500 100 1400 1500 1000 1000 1000 2,2 Нарс Гацуур Жодоо Хуш Жодоо Шинэс Гачуур жодоо Хуш жодоо Ашигла лтын нөхцли йн ангилал Чигжээсийн зузаан Дээд х hsup доод хhinf 1 2 4 3 2 1 3 1 2 4 10 8 12 9 10 10 12 8 Чигжээсийн матери Фанера Фанера Фанера Фанера Фанера 10 10 10 10 Бодлого 2,2 1500 мм – ийн өргөнтэй бүрхүүлийн хавтан дээр үйлчилж байгаа тооцоот, тогтмол ачааллын хэмжээг тодорхойл. Таблиц 2.2 ФБС ФБС ш ФБС х ФБС ФБС Дадлага хичээл 3 МОДОН ЭЛЕМЕНТҮҮДИЙН ТООЦОО 1.Бодлогыг бодох 2,Шийдлийг бүлгээрээ хэлэлцэх Бодлого 3.1 Сунгагдсан элементийн даацийн чадварыг ол. Таблиц 3.1-д анхдагч өгөгдхүүнүүд байгаа. Зураг 3.1 Зураг 3.2 Сунгагдсан элемент Хувилба рын № Анхдагч өгөгдхүүнүүд А 1 2 3 4 5 6 7 8 9 h, мм b, мм А, мм С мм D мм 200 225 250 275 175 150 125 150 100 100 120 250 225 250 300 300 250 150 120 100 16 18 14 20 12 16 18 12 22 175 200 225 250 150 125 150 100 250 300 300 350 300 250 150 300 Б Материал Модны сорт Шинэс нарс гачуур Хус Жодоо Ашиглалтын нөхцлийн ангилал 1 2 3 1 2 царс Яшил Хуш Хайлаас 3 1 2 3 2 2 1 1 1 2 1 1 1 10 250 125 120 250 16 Агч мод 1 2 Жич: Бодлогын вариантын дугаар нь 2 утгатай тоогоор өгөгддөг: эхнийх нь А баганаарх вариантын дугаарыг тэмдэглэнэ, харин хоёр дахь нь В баганаарх вариантын дугаарыг тэмдэглэнэ. Бодлого 3,2 Төвдөө шахагдсан савааны даацын чадварыг ол. Зураг 3,2 Өгөгдхүүнүүд - Таблиц 3,2 – д Зураг 3.2 Төвдөө шахалттай саваа Таблиц 3.2 Хувил барын Анхдагч өгөгдхүүнүүд № А l, мм 1 2 3 4 5 6 3000 4000 5000 6000 6500 3000 Б b, d, h, Үзүүрүүдийг Материал Ашиглал мм мм мм хавтгайд тын бэхлэх нөхцлүүд схем х-х у-у 200 150 40 Ш-ш Ш-ш Жодоо 1 225 150 24 З-ш Ш-ш Нарс 2 225 200 18 З-з З-0 гачуур 3 250 150 28 З-0 Ш-ш Хуш 1 250 200 20 Ш-з З-з Шинэс 2 200 175 24 Ш-ш З-з царс 3 Сорт 2 1 1 1 2 2 7 4000 225 175 20 З-ш Ш-ш Граб 1 8 5000 250 150 24 З-з З-0 Хус 2 9 6000 250 175 22 З-0 Ш-з Хайлаас 3 10 4500 225 150 30 Ш-з З-ш яшил 1 Жич: 1. " Хавтгай дахь төгсгөлүүдийг бэхлэх схем" гэсэн хүснэгт дэх үсгүүд нь: Ш - шарниртай, З - газардуулга, О - чөлөөт (бэхэлгээгүй) .2 . 3.1 дэх бодлогын тайлбарыг үз, Өөрийгөө шалгах асуултууд 1.Сунгагдсан модон элементүүд яаж ажиллаж яаж тооцоодогддог ба тэдний огтлолын сулралууд хэрхэн тооцогддог вэ? 2.Шахагдсан элементүүд яаж ажиллаж яаж тооцоологддог ба тэдний тогтвортой байдал хэрхэн тооцогддог вэ? 3.Гулзайсан элементүүд хэрхэн ажиллаж хэрхэн тооцоологддог ба тэдний огтлол хэрхэн сонгогддог вэ? 4.Шахагдан гулзайсан элементүүд хэрхэн ажиллаж хэрхэн тооцоологддог ба тэдний гулзайлт хэрхэн тооцогддог вэ? 2. Сунгагдан гулзайсан элементүүд хэрхэн ажиллаж хэрхэн тооцоологддог ба тэдгээрийн ажилд гулзайлт хэрхэн нөлөөлдөг вэ? 6. Хонхойлгосон элементүүд хэрхэн ажиллаж хэрхэн тооцоологддог вэ? Хонхойлголтын өнцөг гэж юу вэ? Тэрээр тэдгээрийн бат бэх болон деформацлагдах чанарт хэрхэн нөлөөлдөг вэ? 7. Гулзайсан элементүүд хагалалтад хэрхэн ажиллаж хэрхэн тооцоологддог ба хагалалтын хамгийн их хүчлэл нь хаана үйлчилдэг вэ? 8.Холбоонууд хагалалтад хэрхэн ажиллаж хэрхэн тооцоологддог ? 9. Модон болон хуванцар бүтээцэд ямар хязгаарын төлөвүүд байдаг вэ? 10. Норматив болон тооцоот ачаалал гэж юу вэ? Тэдгээрийг 2 1 1 2 хэрхэн тодорхойлдог вэ? 11. Модны норматив эсэргүүцэл гэж юу вэ? Тэдгээрийг хэрхэн тодорхойлдог вэ? 12. Ажлын нөхцлийн коэффициент гэж юу вэ? Тэр юуг тооцдог вэ? 13. Бүтээцийн хязгаарын төлөв гэж юу вэ? 14. МНБ – ийн шаардлагад нийцүүлэн хязгаарын төлөвийн ямар бүлгүүдэд бүтээцүүд тооцоологдог вэ? Тэд юугаар тодорхойлогддог вэ? 15. Нэг ба хоёрдугаар бүлэгт хамаарах хэд хэдэн хязгаарын төлөвийг тоочно уу. 16. Норматив болон тооцоот ачаалал нь юугаараа ялгаатай вэ? Тэдгээр нь ямар тохиолдлуудад тооцоонд ашиглагддаг вэ? 17. Хослолын коэффициент гэж юу вэ? Ямар тохиолдлуудад тэдгээрийг хэрэглэдэг вэ? Жишээ гарга. 18. Материалын норматив эсэргүүцэл гэж юу вэ? Тэдгээрийг яаж тодорхойлдог вэ? 19. Тооцоот эсэргүүцлийн томъёог бичээд , модны тооцоот эсэргүүцлийг тогтоох үед материалаарх аюулгүй байдлын коэффициент нь ямар хүчин зүйлсийг тооцон үздэгийг тайлбарлаарай. 20. Модны урт хугацааны бат бөх чанар яаж тодорхойлогддог вэ? 21. Модны бат бөх чанарт гэмтлүүд хэрхэн нөлөөлдөг вэ? 22. Ажлын нөхцлийн коэффициентүүд нь юуг тооцон үздэг вэ?