на таджикском

advertisement
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
МУНДАРИЖА
Сарсухан ................................................................................................................................................ 4
Методология.......................................................................................................................................... 5
Резюме ................................................................................................................................................... 6
1.
Иытидор ва муммоьои ташкили кластери х=рокворц дар вилояти Сущд ................................. 8
1.1. Иытидори кластери х=рокворц ................................................................................................... 8
1.2. Муаммоьои асосии ташкили кластер ........................................................................................ 9
1.3. Афзалияти жойгиркунаа кластери х=рокворц дар МОИ «Сущд» ............................................ 12
1.3.1. Маълумоти умумц дар бораи МОИ «Сущд» ...................................................................... 12
1.3.2. Сабукиьои андоз ва гумрукц ............................................................................................. 14
1.3.3. Таьлили таыозоии адозбандии корхонаьо дар Жумьурии Тожикистон ва МОИ «Сущд»
фаъолиятбаранда…………………………………………………………………………………..…16
2.
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар вилояти Сущд ................................................ 17
3.
Марьилаьои асосии ташкили кластери х=рокворц дар МОИ «сущд»........................................... 19
4.
Ьайати эьтимолии иштирокчиёни кластери х=рокворц дар вилояти Сущд ........................... 22
5.
Консепсияи сохтории ташкилию истеьсолии кластери х=рокворц дар МОИ «Сущд» ......... 27
6.
Консепсияи идоракунии кластери х=рокворц ......................................................................... 29
7.
Пешг=ии нишондиьандаьои молиявию иытисодии кластери х=рокворц дар давраи то соли
2019 дар МОИ «Сущд» ........................................................................................................................ 31
7.1. Маблащгузории умумц .......................................................................................................... 31
7.2. Ьисоботи пешг=ии фоида ва зарари кластери х=рокворц дар давраи то соли 2019 дар
МОИ «Сущд».................................................................................................................................... 32
7.3. Баьодиьии босамари маблащгузорц дар кластери х=рокворц ............................................... 34
8.
Чорабиниьои ьавасмандкунии давлатии рушди кластери х=рокворц дар вилояти Сущд ...... 37
Замима ................................................................................................................................................. 40
Замимаи 1. Таьлили вазъи воыеии бахши истеьсол, коркард ва содироти меваю сабзавот дар
вилояти Сущд ................................................................................................................................... 40
Замимаи 2. SWOT - таьлили бахши консерваьои меваю сабзавот ............................................. 43
Замимаи 3. SWOT - таьлили бахши коркарди хушкмеваьо ............................................. 45
Замимаи 4. SWOT- таьлили содироти хушкмеваьо ва афшураьо ................................................ 46
Замимаи 5. Вазъи воыеии иытисодиёти вилояти Сущд ва рушди ояндаи маьсулоти бахши меваю
сабзавот ва хушкмеваьо .................................................................................................................. 47
Замимаи 6. Ьажми истеьсол дар фаъолияти иытисодц бо намудьои натуралц ва молиявц дар
сольои 2007-2010 ............................................................................................................................ 51
Змимаи 7. Коэффисиентьои тахассусц мувофиыи намудьои фаъолияти иытисодц дар вилояти
Сущд .................................................................................................................................................. 53
Замимаи 8. Коэффисиентьои пешгирц мувофиыи намудьои фаъолияти иытисодц дар вилояти
Сущд .................................................................................................................................................. 54
Замимаи 9. Коэфисиенти истеьсолот ба ьар сари аьолц дар шакльои фаъолияти иытисодии
вилояти Сущд ................................................................................................................................... 55
Замимаи 10. Намудьои раыобатпазири фаъолияти иытисодц дар вилояти Сущд ......................... 56
Замимаи 11. Харожотьо барои нигоьубини бощи зардолу ............................................................ 57
2
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
ЖТ – Жумьурии Тожикистон
ИДМ – Иттиьоди Давлатьои Мустаыил
ФР – Федератсияи Россия
ИА – Иттифоыи Аврупо
НТЖ – Ноьияьои Тобеи Жумьурц
ЖТ – Жумьурии Тожикистон
ИА – Иттифоыи Аврупо
МОИ – Минтаыаи озоди иытисодц
КХМ – Корхонаьои хурду миёна
ЖДММ – Жамъияти Дорои Масъулияташ Маьдуд
СИ – Соьибкори Инфиродц
кг – килограмм
тн – тонна, 1000 кг
млн. - миллион
ьаз. – ьазор
дн. – дона
смн – сомонц
долл. – доллари ИМА
Расм. – расм
СБЬМ – Стандартьои Байналхалыии Ьисоботи Молиявц
HACCP – Низоми идоракунии бехатарии маводи х=рока (англ. HACCP - Hazard Analysis
and Critical Control Points – таьлили хавфьо ва назорати нуытаьои хавфнок)
ISO 22000 — Стандартьои байналхалыии низоми менежмент дар доираи бехатарии
маводи х=рока
3
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
САРСУХАН
Татыиыот дар доираи барномаи «Роььои ягонаи пешбурди фаъолияти КХМ-и коркарди
чормащзиьо, хушкмеваьо ва асал дар Осиёи миёна» бо дастгирии молиявии Иттиьоди
Аврупо дар доираи марьилаи дуюми барномаи Осиёи миёна инвест гузаронида шудаст.
Корьои татыиыотц аз тарафи ширкати ЖДММ «Бизнес Консалтинг Групп», ки барои
гузаронидани татыиыот щолиби тендер гардидааст, амалц гардонида шудааст. Муаллифон
жиьати мусоидат намудан дар гузаронидани татыиыот ба ьайати кормандони барномаи
«Hilfswerk Austria International» дар вилояти Сущд, роьбарияти маъмурияти МОИ «Сущд»
Ёыубов А.Ш., ва дигар ташкилоту шахсони алоьида, ки к=мак расониданд, миннатдорц
изьор менамоянд.
Мавод аз тарафи гур=ьи муаллифон дар ьайти зерин омода карда шудаст: А.Х. Авезов,
доктори илмьои иытисодц, профессор – роьбари гур=ь, Ш.Раьими, А.А. Абдуразоыов,
А.А. Иброьимов – аъзоёни гур=ь.
Масъулияти асосц нисбати мазмуни нашри мазкур дар д=ши ширкати ЖДММ «Бизнес
Консалтинг Групп» ва Hilfswerk Austria International ыарор дошта, метавонад нуытаи
назари Иттиьоди Аврупоро инъикос нанамояд.
Лоиьа аз тарафи Агентнтии
Австриягии таъмини рушд –
ADA маблащгузорц шудааст
4
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
МЕТОДОЛОГИЯ
Дар мавод усульои таьлили вазъц ва банаышагирии стратегц истифода гардидааст.
Татыиыот дар пайдарьамии зерин гузаронида шудааст: таьлили вазъи бахши меваю
сабзавот дар вилояти Сущд, бахши хушкмева, маьсулоти занб=ри асал ва бозорьои
содиротии асосц. Дар асоси таьлили бахшьои иытисодии вилояти Сущд, бо тарзи
мувофиыатии жуфтц, ьисоби коэффисиентьои махсусгардонц, пешгирц ва дигар
нишондиьандаьо, кластерьои «назаррас» муайян карда шуданд, ки ба ыатори оньо
кластери х=рокворц таалуы дорад. Дар жараёни татыиыот усульои миыдорц ва сифатц
истифода гардиданд. Аз жумла SWOT таьлили бахши меваю сабзавоти вилояти Сущд;
таьлили оморц, маълумотьои дуюмдаража ва экспертц; ташкил ва гузаронидани
пурсишьо, мавриди муьокима ыарор додан бо гур=ььои экспертьои соьавц; пурсишьои
содироткунандагони
маьсулоти
консервц
ва
хушкмеваьо
тариыи
пур
кардани
саволномаьо; татыиыоти идоравц; ояндабинии рушди бозор; тарьсозии вазъ ва дигар
усульо.
5
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
РЕЗЮМЕ
Беьамтогии жойгиршавии жущрофц ва шароити мусоиди иылим афзалияти асосии
раыобатпазирии истеьсолкунандагони маьсулоти бощдорию сабзавоткории Тожикистон
дар бозорьои ИДМ ва хорижи дур маьсуб меёбад. Ба ьолати соли 2010 дар жумьурц 9,3
фоизи зардолузори жаьон жойгир гардидст. Тожикистон 37,4 фоизи ьиссаи бозори
содиротии хушкмеваро дар Русия ишщол намуда, дар муыоиса аз давлатьои Туркия ва
Узбекистон дар сафи пеш мебошад. Минтаыаьои к=ьии мамлакат барои истиьсоли асали
табиц (органикц), ки дар бозори маьсулоти занб=ри асал арзиши баланд доранд,
мусоидат менамояд.
Таьлил нишон дод, ки дар иытисодиёти вилояти Сущд чор кластерьо рушд меёбанд:
х=рокворц, консервакунонии меваю сабзавот, саноати бофандагц, сохтмон. Аз байни
оньо кластери х=рокворц яке аз кластерьои ояндадор маьсуб меёбад. Лекин аз норасогии
сармоягузорц, ташкили истеьсолот ва жавобг= набудан ба талаботьои муосир, иытидори
ин бахши афзалиятнок бо пуррагц истифода бурда намешавад. Меъёр ва ыоидаьои
агротехникии парвариши мевагиьо ва сабзавот риоя нагардида, технология ва тажьизотьо
барои коркард к=ьна гардида, норасогии амборхонаьои муосир барои нигоьдории
маьсулот жой дошта, инфраструктураи истеьсолот коста ва раыобатпазирии корхонаьои
коркард паст рафтааст. Вазъияти ба миёномада барои пастравии ьосилнокии мевагиьо,
талафёбии ьосил, паст гардидани сифати маьсулот ва кам гардидани даромади корхонаьо
оварда расонидааст.
Баробари ин татыиыотьо нишон доданд, ки то соли 2020 бо роьи ташкили бощьои нав ва
риояи ыоидаьои агротехнологии парвариши зардолу имкониятьо барои ьосилнокиро аз
сатьи воыеии 3-5 тонна аз 1 гектар то ба 15-20 тонна расонидан мавжуд мебошад.
Мавжудияти ашёи босифати якхела ва истифодаи тажьизотьою технологияи ьозиразамон
имконят медиьад, ки истеьсоли хушкмеваьои нархьояш ба 6-8 ьаз.долл. барои 1 тонна
баробар ба жои 2 ьаз.долл. воыец ба роь монда шавад. Иваз намудани технологияи
воыеии истеьсоли афшураьо бо технологияи афшураьои консентратц кунонидашуда,
таывият бахшидан ба коркарди чормащз ва чормащзи заминц, васеъ жорц намудани
коркарди асали табиц (органикц) ва маьсулоти занб=ри асал бевосита ба баланд
бардоштани раыобатпазирии маьсулот дар бозори дохилц ва беруна мусоидат менамояд.
Лоиьа бо ду хусусиятьои хос фары мекунад, ки он барои баланд бардоштани
раыобатпазирии маьсулот имконият фароьам меоварад:
1)
Фарзияти ташкили кластери х=рокворц барои ташаккул додани муносибатьои
6
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
ьамкории муфид ба корхонаьои истеьсолц ва махсусгардонидашудаи коркарди меважот,
сабзавот, чормащзиьо ва асал ба инобат гирифта шудааст
2) Кластери х=рокворц аз имтиёзьои МОИ «Сущд», ки аз пардохти намудьои асосии
андоз ва божии гумрукц аз ворид намудни хаттьои технологц ва ашё озод мебошад,
истифода мебарад.
Муносибати кластерц ба аъзоёни худ мантиыан шакльои нави раыобатнокиро таъмин
менамояд. Дар муыоиса бо фазои раыобати анъанавц, ки дар он омили раыобатнокц
усульои менежмент, маркетинг ва идоракунии харожотьо мебошад, кластер омильои
институтсиониро истифода мебарад. Аз жумла, самараи синергетики, ки дар натижаи
ьамкории мутаыобилаи инстутсионалии корхонаьо, муассисаьои илмц-таълимц ва давлат
ба даст оварда мешавад.
Дар доираи кластер раыобат бо назардошти ьамкории
коперативии иштирокдорон дигаргун гардида, ба ьар яки оньо барои ба даст овардани
даромад
имконият
фароьм
меоварад.
Аз
ин
сабаб
раыобтпазирии
ьар
як
иштироккунандаи кластер нисбати иштироки он берун аз кластер баланд мегардад.
Дар кластер мавыеи асосиро давлат дар симои маыомотьои маьаллц, ки шароити
институтсионц-ьуыуыиии
кластер
ва
муомилоту
мувофиыакунии
манфиати
иштирокчиёнро ташкил намуда, ташаббусьои алоьидаро дастгирц ва маблащгузорц
менамояд, ишщол мекунад.
Афзоиши иытидори истеьсолц ва раыобатнокии кластер имконият медиьад, ки ьажми
истеьсоли маьсулот аз ьисоби коркарди ашёи хоми дар дохили мамлакат истеьсолшуда
ва ноьияьои ьамсарьади Ыирщизистон ва Узбекистон, инчунин Афщонистон зиёд карда
шавад. Ин барои пешрафти бренди минтаыавц мусоидат менамояд.
Барои амалигардонии лоиьа маблащгузорц дар ьажми 37 млн. доллари амрикоц барои 5
сол зарур мебошад. Ин маблащгузорц барои амалигардонии чунин чорабиниьо равона
карда мешавад. Марьила ба марьила ташкил намудани бощьои нав, беьтар намудани
таркиби навъии бощьо (ьосилнокц, ыад ва устувор ба касалиьо). Сохтмони корхонаьои
муосир барои истеьсоли хушкмеваьо. Дигаргунсозии хатьои технологии коркарди меваю
сабзавот. Ташкили ташхисгоььои махсус, жорц намудани низоми байналхалыии назорати
сифати мьсулот. Ташкили татыиыотьои илмц, беьтарсозии сифати таёр кардани кадрьо,
баланд бардоштани ихтисоснокии кормандон ва щайраьо. Ьисобкуниьои асоснокшуда
оид ба сатьи баланди жозибавии маблащгузориро дар ташкили кластери х=рокворц
шаьодат медиьанд. Аз соли дуюм лоиьа метавонад гирифтани фоидаи холисро таъмин
намояд ва м=ьлати баргардонии маблащгузорц наздик 4 солро ташкил мекунад.
7
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
1. ИЫТИДОР ВА МУММОЬОИ ТАШКИЛИ КЛАСТЕРИ Х+РОКВОРЦ ДАР
ВИЛОЯТИ СУЩД
1.1.
Иытидори кластери х=рокворц
Вилояти Сущд иытидори зиёди парвариш ва коркарди меваю сабзавот, сал ва
чормащзиьоро соьиб мебошад. Дар вилоят зиёда аз 85% майдоньои зардолузори
Тожикистон жойгир гардидааст. Дар давраи Ш=равц дар вилоят наздик 200 ьазор тонна
мевагиьо ва сабзавот, аз он: 100 ьазор тонна мевагиьо, 60 ьазор тонна сабзавот ва
наздик 50 ьазор тонна консерваьои меваю сабзавот истеьсол мегардид. Ьажми асосии
меваю сабзавот дар минтаыаи жанубию марказии мамлакат парвариш карда мешавад, ки
онро низ метавон бо истифодаи иытидорьои дар вилояти Сущд мавжудбуда коркард намуд.
Ба щайр аз ин имкониятьо барои коркарди ашёи хом, ки дар ноьияьои ьамсарьади
Ыирщизистону Узбекистон истеьсол карда мешавад, мавжуд аст. Барои дастрс намудани
ашё то корхонаьои коркарди вилояти Сущд харожотьои ками наылиётиро истифода
намудан мумкин аст.
Таъминкунандаи эьтимолии ашё барои коркард инчунин Афщонистон ба ьисоб меравад.
Ин давлат имконияти калон барои истеьсоли меваю сабзавот дорад, ки дар натижаи
таъсири амалиётьои ьарбц асосан осеб дидаанд. То ьол дар бозорьои Осиё «мавизи
афщонц» машьур аст.
Дар вилояти Сущд инфраструктураи истеьсолии коркарди меваю сабзавот асосан
ыаноатбахш нигоь дошта шудааст. Шабакаи хуби наылиётц барои кашондани маьсулоти
тайёр ба давлатьои ИДМ ва хорижи дур мавжуд мебошад. Анборхонаьо барои
нигоьдории меваю сабзавот, ташхисгоььои махсус, муассисаьои тайёр намудани
мутахассисон барои коркарди меваю сабзавот фаъолият мебарнд. Барои парвариши
ниьол 5 хожагии давлатц, инчунин филиали институти бощдорц ва сабзавоткории
Академияи Илмьои кишоварзии ЖТ фаъолият мебаранд.
Ба ьолати 1 январи соли 2012 дар ьудуди вилояти Сущд 26 корхонаи коркарди меваю
сабзавот мавжуд мебошад. Корхонаьо метавонанд 32 намуди ашё (сабзавот, мевагиьо,
буттамевагиьо, полизиьо, чормащзиьо) коркард намоянд. Иытидори умумии истеьсолии
корхонаьо 98400 тонна ашё ё 246 млн.ыуттии шартц консерваьоро ташкил менамояд. Ин
имконият медиьад, ки наздик 13 ьазор тонна мевагиьо (донакдор), 3 ьазор тонна ангур,
21 ьазор тонна помидор ва 60 ьазор тонна дигар мевагиьою сабзавотро коркард намоянд.
Дар 10 соли охир 6 корхонаьои нав бо технологияьои муосир таъсис ёфтанд. Дар 8
8
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
корхона ыисман тажьизотьои муосир васл карда шуданд. Дар замимаи 1 таьлили вазъи
имр=заи бахши истеьсол, коркард ва содироти маьсулоти меваю сабзавот ва хушкмеваьо
оварда шудаанд.
1.2 . Муаммоьои асосии ташкили кластер
Як ыатор муаммоьои хусусияти ташкилию истеьсолц дошта мавжуданд, ки барои
ташкили кластер их=рокворц дар вилояти Сущд монеаъ ба миён оранд. Барои ьалли ин
муаммоьо зарурияти ыабули консепсияи нав дар доираи бизнеси меваю сабзавот, муайян
намудани таркиби иштирокчиёни эьтимолц, коркарди таркиби ташкилию истеьсолии
ьамкории иштирокдорон ва консепсияи идоракунии он лозим аст. Дар суръати ба роь
мондани ьамкории давлат ва сектори хусусц жараёни таъсиси кластерро тезонидан
мумкин аст.
Ба муаммоьои хусусияти ташкилц дошта дохил мешаванд:
 Набудани бизнес-консепсияи ташкил ва рушди кластер дар минтаыа.
 Набудани консепсияи идоракунии кластер.
 Набудани механизми пешбинц оид ба маблащгузории кластер.
 Номаълум будани мавыеи давлат дар жараёни ташкил ва рушди кластер.
 Набудани усульои санжидашуда дар баьодиьии самаранокии фаъолияти кластер.
 Сатьи пасти фаъолнокии минтаыа дар жалби сармоягузорц
Барои ьалли оньо чунин вазифаьоро ьал намудан зарур аст:
 Муайян намудани бизнес-консепсия ва баьодиьии маысаднокии ташкили кластер
др минтаыа. Бояд самараьои дохилию беруна, ки минтаыа аз таъсиси кластер ба
даст меорад, муайян карда шавад;
 Бо шакли муайян даровардани мажм=ъаи корьои барои ташкили кластер зарурц,
ки ба худ жараёни ыадам ба ыадами ташкили кластерро аз хариди захираьо то
фур=ши маьсулот дарбар мегирад;
 муайян намудани шакльои фаъолият ва истеьсолоти махсусгардонидашудаи
кластер;
 нишон додани омильои ьавасмандкунии иштирокчиёни кластер. Ом=зиши
тажрибаи дигар давлатьо нишон медиьад, ки роьбарони корхонаьо дохилшавц ба
кластерро бо нобоварц ва хавф овардани он ба фаъолияти оньо ва аз даст додани
назорат аз фаъолияти корхона баьо медиьанд. Зарур аст, ки ба иштирокчиёни
эьтимолии кластер, афзалиятьои ьамкорц дар доираи кластер фаьмонида дода
9
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
шавад;
 муайян намудани ьайати иштирокчиёни эьтимолии кластер. Дар вилояти Сущд
миыдори зиёди ташкилот ва корхонаьо мавжуданд. Аз ин лиьоз, яке аз вазифаьо
интихоби маьак (меъёр) мебошад, ки тибыи он иштирокчиён муайян карда
мешаванд;
 коркарди меъёр ва тартиби кластер. Дар вилояти Сущд ьоло чунин тартибу
меъёрьо мавжуд намебошанд, ки иштирокчиёни кластер тавонанд аз он истифода
баранд.
Вазифаи асосии ташкили кластер муайян намудни пешбинии идоракунии кластер
мебошад. Зарур аст, ки оиди аъзогц ва вазифаьои идоракунии кластер, мавыеи иштироки
давлат дар он, механизми идоракунц ва щайраьо жавобьои мушаххасро иштирокчиёни
эьтимолц дошта бошанд.
Гур=ьи дигар муаммоьо, ки ьалли худро талаб менамоянд, муаммоьои хусусияти
истеьсолдошта ба ьисоб мераванд. Дар замимаьои 2-4 натижаьои SWOT-таьлил барои
бахшьои консерваьои меваю сабзавот, коркарди хушкмева ва содироти бо иштироки
экспертьо ва мутахассисони ин бахш гузаронида, оварда шудаанд. SWOT-таьлил
имконият дод, ки муаммоьои асосии истеьсолии ин бахш муайян кард шавад;
 Набудани стратегияи ягонаи фур=ш ва бренди маьсулоти истеьсолкунандагони
тожик
дар
бозорьои
содиротц.
Ьажми
хурд
ва
номураттабии
таьвилот.
Ноустувории сифат, таассуроти суст ба тагйирёбии талабот дар бозор, номг=и
ками маьсулоти пешниьодшаванда, ки сатьи раыобатпазириро паст менамояд;
 Номукаммалии ьамбастагии фаъолияти истеьсолкунандагон, коркардкунанда ва
содироткунандаьои маьсулоти меваю сабзавот дар масъалаьои нархгузорц,
ташкили рекламадиьц, фиристонидани маьсулот, мавжудияти маьдудиятьои зиёд
дар жарайёни содироти маьсулот, ки даромади умумиро кам менамоянд;

Гуногунтаркибц ё бисёрнавъии ашё, масалан зардолу в щайраьо, ки ХД дастрас
менамоянд, барои ба миён омадани харожотьои иловагц жиьати ба навъьо жудо
намудан оньо сабаб
гардида, барои ташаккули ьажми калони маьсулот оварда
мерасонад;
 Набудани ГОСТ-ьои ба стандартьои байналмиллалц мутобиы буда барои бевосита
ба харидорони калон фур=хтани маьсулот монеагиьо ба миён меоранд;
 То 90% хушкмеваьои содиротшаванда ба бозорьо бе коркарди саноатц ва риояи
стандартьо фиристонида мешавад, ки барои кам шудани фоидаи холис ва имижи
10
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
маьсулотьо оварда мерасонад;
 Корхонаьои Тожикистон дар намоишгоььо ва ярмаркаьо фаъолона иштирок
наменамоянд ва аз ин лиьоз корхонаьои калони берунии ба воридоти махсулот
машщулбуда дар бораи маьсулоти истеьсолкунандагони маьаллц кам воыиф
ьастанд.
Татыиыотьо сатьи пасти даромаднокии технологияьои мавжударо
афшураьои мевагц, ки бо
технологияи
дар истеьсоли
тайёр намудани маьсулоти арзиши
баланддоштаи афшураьои бевосита фишурдашуда алоыаманд ьастанд, нишон доданд.
Истеьсоли афшураьо асосан дар тажьизотьои фарсудашуда, ки
ба истифодаи
технологияи к=ьнашуда асос меёбад, ба роь монда шудааст. Умуман консепсияи бизнеси
мавжуда ба талаботьои бозор жавобг= намебошад. Дар аксар ьолатьо маьсулоти наздик 90
фоизи дар таркиби худ об дошта, ба зарфьои шишагини маьин бандубастшуда ба зиёда
аз 3,5 ьазор километр фиристонида мешаванд, расми 1.1. Аз ин жо сустии консепсияи
бизнеси мавжударо мушоьида намудан мумкин аст.
Рас. 1.1. Бизнес-консепсияи истеьсолоти воыец
Дар як ваыт, бисёр пешсафони бозорьои афшураьои мевагии Россия ва Ыазоыистон ба
технологияи тайёр намулни афшураьои консентратонидашуда гузаштанд. Зарур аст, ки
бо назардошти вазъи ба миёномада консепсияи бизнеси истеьсолоти воыец тащйир дода
шавад. Гузаштан ба технологияи тайёр намудани афшураьои консентрати, банду басти
он дар халтаьои асептикц, фиристонидани он то нуытаьои фур=ш, тайёр намудани
афшураьои истиырорц аз тарафи корхонаьои муштараки Тожикистону Россия ва ба роь
11
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
мондани фур=ши маьсулот дар бозорьои содиротц, имконияти баланд бардоштани
раыобатпазирц ва даромаднокии истеьсолкунандагони тожикро таъмин менамояд. Расми
1.2.
Расми 1.2. Консепсияи бизнеси истеьсоли афшураьои консентратц
1.3. Афзалияти жойгиркунии кластери х=рокворц дар МОИ «Сущд»
1.3.1. Маълумоти умумц дар бораи МОИ «Сущд»
Ташкили кластери х=рокворц дар ьудуди МОИ «Сущд», ки дар асоси ыарори Ьукумати
Жумьурии Тожикистон аз 02.05.2008 сол таъсис гардидааст, ба наыша гирифта шудааст.
МОИ «Сущд» минтаыаи алоьида дар ьудуди ЖТ ба ьисоб рафта, он дар асоси тартиботи
махсуси гумрукц ва андоз, инчунин тартиби соддакардашудаи баыайдгирии корхонаьо,
яъне субъектьои МОИ «Сущд» амал мекунад. Дар МОИ «Сущд» имтиёзьо мавжуданд, ки
субъектьои онро аз намудьои асосии андоз ва пардохтьои гумрукц воридоти хатьои
технологц ва ашёи хом озод менамояд. Истифодаи ин имтиёзьо дар ваыти ташкили
кластер имкон медиьад, ки раыобатпазирии маьсулот баланд бардошта шавад.
Маълумоти умумц оид ба МОИ «Сущд»:
 Номи пурра: Минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
 Маьалли жойгиршавц: Тожикистон, ш. Хужанд, минтаыаи саноатии жанубу щарб
 Масоьати умумц: 320 гектар
 Шакл: минтаыаи саноатц-инноватсионц
12
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
 Маыомоти идоракунц:
Маъмурияти МОИ «Сущд»
 М=ьлати фаъолияти МОИ "Сущд" 25 сол.
Дар асоси санадьои нави меъёрц-ьуыуыц дар бораи ижозатномадиьц ва минтаыаьои озоди
иытисодц дар ЖТ барои субъекти МОИ «Сущд» гардидан, бояд 30 доллари ИМА пардохт
карда шавад. Ин маблащ, харожотьо барои баррасии ариза, гирифтани шаьодатнома ва
дигарьоро дарбар мегирад. Шаьодатнома ба субъектьои МОИ «Сущд» ба м=ьлатьои
зерин дода мешавад:
 Шаьодатнома барои фаъолияти тижоратц ба м=ьлати 10 сол
 Шаьодатнома барои фаъолияти истеьсолц ба м=ьлати 15 сол.
Пардохти солона барои фаъолият дар ьудуди МОИ «Сущд»:
1. 1 доллари ИМА барои як метри мурабба дар ьудуди озод
2. 0.25 доллари ИМА барои 1 метри мурабба дар давоми ьафт сол (аз октябри соли
2008) дар заминаи корхонаьое, ки то таъсиси МОИ «Сущд» фаъолият менамуданд.
Кафолатьо ба субъектьои МОИ «Сущд». Дар МОИ «Сущд» кафолатьои зерин (дар асоси
ыонунгузории Жумьурии Тожикистон ва меъёрьои ьуыуыии байналмилалц) дода мешавад:

ьимояи ьуыуыии маблащгузорц;

ьифзи ьуыуыьои муалифии субъектьои МОИ «Сущд»;

баробарии тартиботи ьуыуыц барои маблащгузории дохилц ва хорижц;

роь надодан ба ягон намуди поймолкунии ьуыуыьои ташкилотьо бо сармоягузории
хорижц.
Инфраструктура
Дар 12 километр аз МОИ «Сущд» фурудгоьи байналхалыии «Хужанд» мавжуд буда, он
дуюмин фурудгоьи Тожикистон аз р=и ьажми мусофиркашонц ва интиыоли бор ба ьисоб
меравад. Барои ташкил намудани инфраструктураи корхонаьо ьамаи шароитьо – нер=и
бары, захираьои обц ва низоми обу ташноб мавжуд мебошад. Ду зеристгоьи
таьвилдиьандаи бары дар ьудуди МОИ «Сущд» бо тавоноии 60 МВт метавонад ьамаи
корхонаьои саноатии МОИ «Сущд»-ро бо нер=и бары таъмин намояд. Мавжудияти алоыа
бо воситаьои инъикоскунандаьои лифдор барои истифодабарии интернет ва СТА-ьои
наздик имконияти васеъ медиьад. МОИ «Сущд» дар наздикии шоьроььои марказ жойгир
гардида, сохтмони пули нав дар дарёи Сир, соьильои чапу ростро ба ьам мепайвандад.
13
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Дар оянда тибыи наышаи генералии рушди инфраструктураи саноат ва савдои вилоят
сохтмони роьи оьан то соьили рости дарёи Сир пешбинц гардида, он пайвастшавии
марказьои калони соьили ростро бо хатти асосии роьи оьан таъмин менамояд. Ьамин
тавр, инфраструктураи мавжудаи МОИ «Сущд» ва рушди ояндаи он ташкили кластери
х=роквориро дар заминаи он имкон фароьам овардааст.
1.3.2. Сабукиьои андоз ва гумрукц
Тибыи ыонуни ЖТ дар бораи минтаыаьои озоди иытисод ва оинномаи МОИ «Сущд» тарьи
пардохтьои андоз ва гумрукии корхонаьо, ки дар МОИ «Сущд» жойгиранд, бо чунин
тартибот амалц гардонида мешавад. расми. 1.3.
Расми 1.3. Тарьи пардохтьои андоз ва божи гумрукии субъектьои МОИ «Сущд»
*ьадди аыали пардохти гумрук вобаста аз намуди маьсулоти тайёр тащйир меёбад.
Аз расми 1.3 дида мешавад, ки дар ваыти воридоти ашё ва маводьо аз тарафи субъектьо
ба ьудуди МОИ «Сущд» пардохтьои андоз ва гумрукц бо меъёри сифрц амалц гардида,
дар дохили МОИ «Сущд» ширкатьо таньо ду намуди андоз – андози ижтимоц (ФЬИА) ва
андоз аз шахсони воыеиро пардохт менамоянд. Дар ваыти фур=ши мольо корхонаьо
14
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
вобаста ба ьолати мавжуда 4 тарзро интихоб карда метавонанд:
а) содироти маьсулот (моли дар дохили Тожикистон истеьсолшуда): Дар ин ьолат
субъектьо маьсулоти худро ба хорижи ЖТ содироткунанда мол ба ЖТ тааллуыдошта
ьисобида, пардохтьои андоз ва гумрукц бо меъёри сифрц пардохт карда мешавад, расми
1.3
б) содироти маьсулот (моли дар дохили Тожикистон истеьсол нашуда): Агар субъектьо
маьсулоти худро ба хорижи ЖТ содирот намоянд ва мол дар дохили ЖТ истеьсол
нагардида бошад, божьои гумрукиро ба маьсулоти содиротшаванда пардохт менамоянд,
андозбандц аз арзиши илова (ААИ) бошад, бо меъёри сифрц амалц гардонида мешавад,
расми 1.3
с) бозори дохилц (моли дар дохили Тожикистон истеьсолшуда): Агар корхона маьсулоти
худро дар дохили ЖТ ба фур=ш барорад ва моли дар дохили Тожикистон истеьсолшуда
ьисоб ёбад, ААИ бо меъёри 18 фоиз аз фур=ш ситонида шуда, пардохти божи гумрукии
маьсулоти фур=хташуда бо меъёри сифрц амалц гардонида мешавад, расми 1.3
д) бозори дохилц (моли дар дохили Тожикистон истеьсолнашуда). Агар корхона
(субъектьо) маьсулоти худро дар дохили ЖТ ба фур=ш бароранд ва мол дар дохили ЖТ
истеьсол нагардида бошад, ААИ ба меъёри 18 % ситонида шуда, божи гумрукии
маьсулоти фур=хташуда дар асоси меъёрьои муыарраргардида вобаста ба номг=и
маьсулот пардохт карда мешавад, расми 1.3
1.3.3. Таьлили таыозоии адозбандии корхонаьо дар Жумьурии Тожикистон ва МОИ
«Сущд» фаъолиятбаранда
Дар жадвали 1.1. таьлили таыозоии андозбандии корхонаьои дар ьудуди МОИ «Сущд» ва
бо тартиботи муыаррарц фаъолиятбаранда оварда шудааст. Таьлили таыозои андозбандц
инобатгирии чунин ьолатьоро дарбар мегирад:

ьамаи маьсулот содирот карда мешавад;

мол дар дохили Тожикистон истеьсол шудааст;
15
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Жадвали 1.1
Таьлили андозбандии корхонаьо бо шарту шароити МОИ «Сущд» ва тартиботи муыаррарц
Номг=и андозьо
№
1.
1.1.
1.2.
2.
АИИ
ААИ ьангоми воридот
АИИ ьангоми фур=ши маьсулот
Андоз аз фоидаи холиси шахсони ьуыуыц
Бо шарту шароити
МОИ «Сущд»
Тартиботи
муыаррарц
-
18% аз арзиш
-*
-
3.
Андоз аз истифодабарандагони роььои
автомобилгард
-
4.
Андози замин
-
5.
Андоз аз соьибони воситаьои наылиёт
-
6.
Андози ижтимоц
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Андоз аз амволи щайриманыул
Андоз аз даромади шахсони воыец
Андоз аз фур=ши чакана
25% аз фонди
музди меьнат
8-13% аз музди
меьнат
-
Андоз аз даромади ьадди аыали корхона
-
Андоз аз фур=ши нахи пахта
-
Андоз бо низоми соддакардашуда
-
13.
Андози аксизц
14.
Андози ягона аз истеьсолкунандагони
маьсулоти кишоварзц
15.
Божи гумрукц
-
15% аз фоидаи
холис
2 % аз ьамаи
харожотьои жорц
375 сомонц ба 1
гектар
Пардохта
мешавад**
25% аз фонди
музди меьнат
Пардохта
мешавад
8-13% аз музди
меьнат
3% аз маблащи
фур=ш
1% аз маблащи
фур=ш
10% аз маблащи
фур=ш
4% аз маблащи
фур=ш
аз маблащи фур=ш
аз 3 то 10%
100-150 сомонц
ба 1 гектар
аз 5 то 15% аз
арзиш
* бо тартиботи муыаррарц ба щайр аз номг=и муайяни хельои мольо андоз бо меъёри сифрц ситонида мешавад.
**ба ьисоби 1 ыувваи асп дар иытидори муьаррик.
Дар ваыти бо шарту шароити МОИ «Сущд» фаъолият кардани корхона вай таньо ду
намуди андозьоро ба жои 15 намуди барои корхонаьои бо тартиботи муыаррарц
фаъолиятбаранда муайяншударо пардохт менамояд.
16
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
2. КОНСЕПСИЯИ ТАШКИЛИ КЛАСТЕРИ Х+РОКВОРЦ ДАР ВИЛОЯТИ СУЩД
Моьияти консепсия аз ташкил намудани кластерц амудц дар вилояти Сущд бо маысади
ташаккул додани низоми истеьсолии мавжудаи истеьсол, коркард, банду баст ва содироти
меваю сабзавот, инчунин асал, чормащзиьо, фур=ши оньо дар бозорьои беруна бо
истифодаи сабукиьои (афзалиятьои) дар МОИ «Сущд» мавжуда, иборат мебошад. Дар
асоси самараи кластер баланд бардоштани раыобатпазирии корхонаьо ба назар гирифта
шудааст. Баробари ин, тартиби имтиёздорц андозбандии МОИ «Сущд» имкон медиьад, ки
иштирокчиёни кластер баробари кам намудани харожотьо, даромадьои худро афзун
гардонанд. Умуман, зиёд гардидни даромад аз ьисоби чунин омильо таъмин карда
мешавад:

зиёд намудани ьажми коркарди меваю сабзавот, асал ва чормащзиьо;

баланд бардоштани арзиши маьсулот аз ьисоби хубтар гаштани сифати он;

таывият бахшидан ба коркарди ашёи хоми кишоварзц;

баланд бардоштани раыобатнокии корхонаьо аз ьисоби самараи кластер;

паст кардани харожотьо, ки аз тартиби имтиёзноки андозбандии МОИ
«Сущд» ва самараи кластер бармеояд.
Афзун намудани ьажми коркард дар асоси ташкили бощьои нави мевагц, ки дар оньо
ниьольои хушсифати зардолу ва дигар мевагиьо жойгир гардидаанд ва барыароркунии
бощьои мавжуда таъмин карда мешавад.
Афзоиши нархи маьсулотьо дар асоси беьтар намудани сифат тибыи хубтар ба роь
мондани хушккунц, шустан, ба хельо жудо кардан ва беьтарсозии банду басти
хушкмеваьо дар тажьизотьои муосир, жорц намудани стандартьои байналмилалии сифати
маьсулот ба роь монда мешавад.
Таывият бахшидан ба коркарди ашъё аз ьисоби истеьсоли маьсулоти нимтайёр барои
саноатьои ыаннодц, ширц, х=рокворц ва дигар соьаьо ба даст оварда мешавад. Барои
меваю сабзавот истеьсоли афшураьои консентратц бо технологияьои нав ва афшураьои
фишурдаи аввала пешбинц мегардад. Баробари содироти асал, инчунин истеьсоли
маьсулоти соьаи занбуриасалпарварц пешбинц карда мешавад.
Дар расми 2.1. тарьи ьамкории иштирокчиёни кластери х=рокворц нишон дода шудааст.
17
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
ХД(Ф) вилояти
Сущд
ХД(Ф)
Жумьурии
Тожикистон
+збекистон
Ыирщизистон
Афщонистон
МОИ
«Сущд»
Муассисаьои илм ва
таълимц
Шустуш=, хушккунц, ба хельо
жудо намудан, банду басти
хушкмеваьо, истеьсоли асал ва
маьсулоти занб=ри асал
Тожкстандарт ва
ташхисгоььо
Истеьсоли афшураьои
консентратц
Инфраструктураи
истеьсолот
Инфраструктураи
ижтимоц
Амборхонаьо
барои меваю
спабзавот
Шабакаи наылиётии
байниминтаыавц
КМ, бо иштироки
корхонаьои
Тожикистон
Бозори давлатьои ИДМ ва хорижи дур
Расми.2.1. Тарьи ьамкории иштирокчиёни кластери х=рокворц
Амалисозии бизнес консепсия маблащгузориро талаб менамояд. Ин маблащьо барои васеъ
ва азнавсозии бощот ва киштзор, харидории тажьизотьо барои коркарди меваю сабзавот,
инчунин банду басти оньо, сохтмони амборхонаьо, баланд бардоштани тахассуси
роьбарону кормандон, ташкили ташхисгоььо, харидории воситаьои наылиёт ва щайраьо
равона карда мешаванд.
18
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
3. МАРЬИЛАЬОИ АСОСИИ ТАШКИЛИ КЛАСТЕРИ Х+РОКВОРЦ
ДАР МОИ «СУЩД»
Ташкили кластери х=рокворц аз марьилаьои зерин иборатанд: таъсиси Ш=рои
хамоьангсозц (ё Ш=рои экспертц), ки ба ьайати он намояндаи маыомоти ижроияи
ьокимияти давлатии вилояти Сущд, МОИ «Сущд», дигар шахсони манфиатдор дохил
мешаванд. Ыисми аъзоёни Ш=рои экспертц дар оянда метавонанд ба ьайати Ш=рои
ьамоьангсозц ё вакили шабакагц, ки ба ьамоьангсозии идоракунии кластер масъул
мебошанд, дохил шаванд. Баъд бояд асосноккунии самаранокии ташкили кластер,
баьодиьии иытидор ва махсусгардонии он, таъсиси Ш=рои ьамоьангсозии коркарди
низоми ращбатноккунии иштирокчиён, муайян намудани тартиби кластер, муайян
намудани маысад ва вазифаьо, коркарди принсипьои фаъолият ва шакли кластер,
амалигардонии барномаи рушди кластер дар минтаыа гузаронида шавад. Дар марьилаи
хотимавц баьодиьии самаранокии фаъолияти кластер ва ислоьи барномаи рушди он бояд
амалц гардад, жадвали 3.1
19
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Жадвали 3.1
Марьилаьои асосии ташкили кластер
№
р/т
Мазмуни марьила
1
Баьодиьии самаранокии ташкили
кластер
2
Татыиыоти иытидор ва махсусгардонии
кластер
3
4
5
6
7
8
Ташкили таркиби идоракунии кластер
Коркарди низоми ращбатгардонии
иштирокчиён
Муайян намудани маысад ва
вазифаьои кластер
Муайян намудани ьайати
иштирокчиёни кластери х=рокворц
Баьодиьии имкониятьои захиравц
барои ьавасмандгардонии манбаьои
асосии рушди минтаыа
Тартиб додани дастуруламали
ташкилию ьуыуыии таъсиси кластер
Ижрокунандагон
Сохторьои марбутаи маыомоти ижроияи ьокимияти
давлатии вилояти Сущд; Ш=рои экспертц (ш=рои
ьамоьангсозц); агентии маслиьатдиьц
Ш=рои экспертц; Иштирокчиёни эьтимолии кластер;
агентии маслиьатдиьц
Сохторьои марбутаи маыомоти ижроияи ьокимияти
давлатии вилояти Сущд; Ш=рои экспертц
Ш=рои экспертц; Иштирокчиёни эьтимолии кластер;
Ш=рои экспертц; Иштирокчиёни эьтимолии кластер;
Иштирокчиёни эьтимолии кластер; гур=ьи кории
ташббускори кластер
Иштирокчиёни эьтимолии кластер; Ш=рои экспертц;
Сохторьои марбутаи маыомоти ижроияи ьокимияти
давлатии вилояти Сущд; Иштирокчиёни эьтимолии кластер;
9
Асосноккунии техникц-иытисодии
лоиьаи ташкили кластер
Ш=рои экспертц; хизматрасонии маслиьатдиьц
10
Таысимоти вазифаьои ташкилц байни
иштирокчиёни кластер
Иштирокчиёни эьтимолии кластер;
11
Муайян намуднаи самараи фаъолияти
кластер
Сохторьои марбутаи маыомоти ижроияи ьокимияти
давлатии вилояти Сущд;
12
Ташаккули механизми ьамкории
мутаыобилаи кластер бо маъмурияти
минтаыа.
Сохторьои марбутаи маыомоти ижроияи ьокимияти
давлатии вилояти Сущд; Иштирокчиёни эьтимолии кластер;
13
Экспертиза ва гирифтани хулосаи
маыомоти зиддииньисорц
Сохторьои марбутаи маыомоти ижроияи ьокимияти
давлатии вилояти Сущд;
14
Коркард ва ба имзорасонии шартнома
оид ба таъсиси кластери х=рокворц
Сохторьои марбутаи маыомоти ижроияи ьокимияти
давлатии вилояти Сущд; Иштирокчиёни эьтимолии кластер;
Дар расми 3.1. пайдарпаии марьилаьо ва тартиби ташкили кластери х=рокворц дар
вилояти Сущд нишон дода шудааст.
20
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
МАРЬИЛАЬО
ЭТАПЫ
Таъсиси маыомоти идоракунии
кластер их=рокворц
ТАРТИБОТ
Ташкили таркибиПРОЦЕДУРЫ
идоракунии кластери
х=рокворц
Ташаккулдиьц, мувофиыаткунонц ва интихоби
маьаки интихоби иштирокчиён
Интихоби иштирокчиёни
кластер
Тавсифи иытидори истеьсолц-иытисодии
иштирокчиёни эьтимолц
Баррасии ьолатьои имконпазир
Гузоштани маысад ва вазифаьо дар машварати кластер
Коркарди стратегии кластер ьамчун жузъи стратегияи умумии вилояти Сущд
Интихоби шакльои беьтарин созишномьо
Ташаккулдиьии
муносибатьои
шартномавц, коркарди
лоиьаьои жалби
маблащгузорц
Баьодиьии хавфьои якжояшавц
Имзои шартномаьо, аьдномаьо, созишномьо
Ташкили фаъолияти
иштирокчиёни кластер
бо маысади
амалигардонии стратегия
Коркарди наышаи кластер ва ьужжатьои меъёрц барои
жараёни ыабули ыарорьо
Ом=зиши ьайати кормандон
Ташаккулдиьии маьакьои назорат
Назорати ижроиши
лоиьаьо ва барномаьои
пешбинишуда
Таысимоти масъулиятьо барои ноил гаштан ба
маысадьои алоьида
Баьодиьии самаранокии фаъолияти иштирокчиён ва
умуман кластер
Рисм 3.1. Марьила ва ыоидаьои ташкили кластери х=рокворц дар вилояти Сущд
21
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
4. ЬАЙАТИ ЭЬТИМОЛИИ ИШТИРОКЧИЁНИ КЛАСТЕРИ Х+РОКВОРЦ
ДАР ВИЛОЯТИ СУЩД
Ьайати эьтимолии иштирокчиёни кластери х=роквории вилояти Сущд аз якчанд гур=ььои
маысаднок иборатанд:
I. Иттиьодияьои фермерц, ьамчунин занб=рпарварон
II. Коркардкунандагон
III. Ассотсиатсияьо, ташкилотьои тижоратц ва махсусгардонидашуда
IV. Муассисаьои илмц ва таълимц, Марказьои стандартизатсиякунонц, метрологц
ва сертификатсиякунонц, ташхисгоььо
V. Ширкатьои экспедиторц
VI. Содироткунандагон
VII. Муассисаьои давлатц, агентиьо
Дар жадвали поён маълумот оид ба роь мондани алоыа бо иштирокчиёни эьтимолии
кластери х=рокворц ба ьолати январи соли 2011 оварда шудааст.
I. Иттиьодияи фермерон, ьамчунин занб=рпарварон
№
Номг=и ташкилот
Шакли ташкилию
ьуыуыц
Шахсон барои
барпо кардани
алоыа
Суроща (давлат, вилоят,
ноьия, жамоат)
Телефон
1
«Чилгазц»
Кооперативи
истеьсолц
Бобоев А.
ЖТ Вилояти Сущд
ш.Исфара ж. Чилгазц
(+992 918) 99-93-16
2
«Чоркуь»
КИХЖ
Олимов Н.
ЖТ Вилояти Сущд
ш.Исфара ж. Чоркух
(+992 92) 780-33-21
3
« Д.Султонов»
КИ
Мадибрагимов У.
ЖТ Вилояти Сущд
ш.Исфара ж. Кулкент
(+992 98) 100-29-64
4
«Ж.Расулов»
КИ
Жабборов Ж.
ЖТ Вилояти Сущд
н.Б.Щафуров
(+992 92) 717-88-88
5
«А.Жумаев»
ЖДММ
Абдуманнонов А.
ЖТ Вилояти Сущд
н.Б.Щафуров
(+992 92) 780-23-93
6
«Р.Набиев»
АХД
Ботуров Б.
ЖТ Вилояти Сущд
н.Б.Щафуров
(+992 92) 777-23-47
7
«А. Раьимбоев»
АХД
Ахмедов М.
ЖТ Вилояти Сущд
н.Б.Щафуров
(+992 92) 773-02-54
8
Занб=рпарвар
Ьошимов Рустам
КХ
Ьошимов Р.
ЖТ Вилояти Сущд
н.Б.Щафуров
(+992 918) 89-37-36
9
Занб=рпарвар
Эрматов Шариф
КХ
Эрматов Ш.
ЖТ вилояти Сущд
ш.Хужанд
(+992 92) 770-47-82
(+992 92) 777-69-65
10
Занб=рпарвар
Бобожонов
Мамуржон
КХ
Бобожонов М.
ЖТ вилояти Сущд
н. Б.Щафуров
(+992 918) 66-56-71
22
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
11
12
13
14
Занб=рпарвар
Ьакимов Ьаким
Занб=рпарвар
Орипов
Абдуманон
Занб=рпарвар
Ьабибов
Очилбой
Занб=рпарвар
Исломов Истам
КХ
Хакимов Х.
ЖТ вилояти Сущд.
ш.Хужанд
(+992 92) 756-05-88
КХ
Орипов А.
ЖТ вилояти Сущд.
ш.Хужанд
(+992 918) 62-16-90
КХ
Ьабибов О.
ЖТ Вилояти Сущд
н.Б.Щафуров
(+992 92) 783-53-74
КХ
Исломов И.
ЖТ вилояти Сущд.
ш.Хужанд
(+992 918) 84-87-47
II. Коркардкунандагон
Шакли ташкилию
ьуыуыц
Шахсон барои
барпо кардани
алоыа
ЖДММ
Валимардон
Юсупов
ЖСК
Мирзо Ыосимов
ЖСП
Мирмуьаммад
Мирдодоев
Ашт, Шайдон,
Бинокорон 30
(+992 92) 7505747
Ассотсиатсия
Эрназар Ыодиров
Ашт, Шайдон,
Бинокорон 30
(+992 98) 5990055
ЖДММ
Аминжон
Парпиев
Исфара, Ленин 85
(+992 92) 7317219
Филиали ЖДММ
Толиб
Абдужабборов
Щончц, Сомонц 6
(+992 91) 9123959
ЖДММ
Абдурашид
Усмонов
(собиы дир.)
Исфара, И.Сомонц 74
(+992 92) 7716421
ЖДММ
Мирзохалим
Мирзокаримов
Конибодом, Маданият
15
(+992 92) 7774950
ЖСК
Равшан Ахмедов
Конибодом, А.
Шарипова
(+992 92) 7680744
ЖСП
Мирзохалим
Мирзокаримов
Исфара, Жомц 37
(+992 92) 7774950
Иттиьодияи
таълимцистеьсолии хурд
Баходур
Аьмаджонов
Исфара, ж К=лканд,
Ленин 89/1
(+992 91) 8999895
12. 1
Маркет Плюс
1
ЖДММ
Икром Рабиев
Исфара, ж. Хонобод
(+992 92) 7070102
13. 1
Меваи Тожик
2
ЖДММ
Афзалиддин
Абдусамиев
Ашт, Шайдон,
Ьожибоев 28
(+992 92) 7708820
14. 1
Некр=з
3
ЖДММ
Аъзамчон
Вахобов
Конибодом
(+992 91) 8626039
Нурулло Усмонов
Б. Щафуров, Р=мон,
Ыодиров 2а
(+992 92) 7770515
Саадихон Умаров
Истаравшан, Нофарож,
Оби Зулол 1
(+992 91) 892-35-02
№
Номг=и
ташкилотьо
1.
«Фудсервис»
2.
Авис ва К
3.
Комбинати
1
консервабарории
2
Ашт
4.
3"ИМ" н.Ашт
5.
4Бадр
Сехи
6. 5консервабарории
Щончц
Комбинати
7. 6консервабарории
Исфара
Комбинати
8. 7консервабарории
Конибодом
Сехи
консервабарории
9. 8
ЖС ба номи
Э.Бойматова
Корхонаи
консервабарории
10. 9
ба номи
З.Ьасанов
11. 1
К=лканд
0
15. 1
Нур
4
16. 1
Оби Зулол
5
ЖСП
ЖСП
Суроща (давлат, вилоят,
ноьия, жамоат)
Хужанд, мкрн-3, жанубу
щарбии минтаыаи
саноатц,
МОИ «Сущд»
ш. Истаравшан
шаьраки. Яккатол
Телефон
(+992 48) 7014529
(+992 918) 63 98 45
(+992 3454) 2 14 10
23
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
17. 1
Онион
6
ЖДММ
Фир=з Расулов
Хужанд, И.Сомонц 4а
(+992 92) 770-00-45
18. 1
Сомщор
7
ЖСК
Абдулхаев
Абдушукур
Б. Щафуров,
ж.Д.Холматов, Куйбишев
(+992 92) 777-20-01
ЖДММ
Зафар
Абдулложонов
Исфара, Сомонц 62
(+992 92) 770-63-25
ЖСК
Абдурабц
Сангинов
Хужанд, Ленин 252
(+992 92) 770-42-87
КМ
Мунир Масумов
г. Хужанд, Ленин 252
(+992 92) 780-33-46
ЖСК
Махбуб
Махмудов
Исфара, Ворух, Озодц
962,207,975
ЖДММ
Ихтиер Аброров
Истаравшан,
Коммунизм, Яккатол
(+992 92) 780-30-28
19. 1
Тожфрукт
8
Комбинати
20. 1
консервабарории
9
Хужанд
21. 2
Хужанд Пакижинг
0
22. 2
Шарбати Ворух
1
23. 2
Элита Истаравшан
2
III. Ассотсиатсияьо, ташкилотьои тижоратц ва махсусгардонидашуда
№
1
2
3
4
5
6
7
Номг=и
ташкилотьо
Ассотсиатияи
занб=рпарварони
вилояти Сущд
Ассотсиатсияи
истеьсолкунандаго
ни Неъматьои
табиати
Тожикистон
Ассотсиатияи
хожагиьои
деьыонии
"Зардолупарварони
Ашт"
Ассотсиатияи
хожагиьои
деьыонии
"Р.Набиев"
Ассотсиатияи
хожпагиьои
деьыонии
"А.Раьимбоев"
«Ассотсиатияи
Агробизнесменьои
Тожикистон»
Ассотсиатияи
занб=рпарварони
вилояти Сущд
Шакли
ташкилию
ьуыуыц
Шахсон барои
барпо кардани
алоыа
Суроща (давлат, вилоят,
ноьия, жамоат)
Телефон
Роьбар
Роьбар Муродов
Солижон
ЖТ вилояти Сущд
ш.Хужанд
(992) 92 770 71 41
Ассотсиатсия
Роьбар Бобоева
Майсара
ЖТ вилояти Сущд
ш.Исфара
(992) 92 776 29 06
Ассотсиатсия
Роьбар Кодиров
Эрназар
ЖТ вилояти Сущд
ноьияи Ашт, шаьраки
Шайдон
(992) 98 599 00 55
Ассотсиатсия
Роьбар Ботуров
Бахтиёр
ЖТ вилояти Сущд,
ноьияи Б.Щафуров
(992) 92 777 23 47
Ассотсиатсия
Роьбар Ахмедов
М.
ЖТ вилояти Сущд
ноьиияи Б.Щафуров
(992) 92 773 02 54
Ташкилоти
жамъиятц
Сарвар – Рауф
Шораьматов
ш. Хужанд к=чаи. Ленин
хонаи 43 ьужраи18
(+992 3422) 6-31-23
Ташкилоти
жамъиятц
Сарвар -Муротов
Солижон
ш. Хужанд к.Ленин дар
бинои АГРОПРОМ.
(+992 92) 7707141
(+992 3422) 6-13-65,
(+992 92) 771-70-14
8
«Агробизнес
консалтинг»
ЖДММ
Сарвар – Мавзуна
Хакимова (собиы)
ш. Хужанд к.
К.Хужанди 166
9
«Маркази
Менежменти
Сифат»
Ташкилоти
жамъиятц
Сарвар Мирзоравшан
Кобилов
ш. Хужанд к.Ленин 183а
(+992 92) 777 38 76
24
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
IV. Марказьо, муассисаьои илмц, мактабьои олц, ташхисгоььо
№
Номг=и ташкилотьо
1
Маркази
стандартизатсия,
метрология,
сертификатсия ва
нозироти савдои
вилоят
2
Ташхисгоьи
озмоишии
маьсулоти х=рока ва
кишоварзц
3
4
Маркази озмоишии
минтаыавц дар
ш.Исфара
Маркази озмоишии
минтаыавц дар
ш.Конибодом
Шакли ташкилию
ьуыуыц
Шахсон барои
барпо кардани
алоыа
Суроща (давлат, вилоят,
ноьия, жамоат)
Телефон
Агентц
Сарвар
Бобоев Аюб
Муминович
ЖТ. Вилояти Сущд
ш.Хужанд к.Ленин 47
тел: (+9923422) 40873
факс:(+9923422) 65692
Агентц
мудири
ташхисгоь
Баыоев Равшан
Рашидович
ЖТ. Вилояти Сущд
ш.Худжанд к.Ленин 215
тел: (+9923422) 46179
Сарвар
Рахимов
Абдумавлон
Сарвар
Мамадов
Фаридун
ЖТ. Вилояти Сущд
ш.Исфара к.Навобод
27а
ЖТ. Вилояти Сущд
ш.Конибодом к.Ленин
204
Маркази
минтаыавц
Маркази
минтаыавц
тел: (+9923462) 22639
тел: (+9923467) 35421
5
Маркази озмоишии
минтаыавц дар
ш.Истаравшан
Маркази
минтаыавц
Сарвар
Абдужабаров
Соли
ЖТ. Вилояти Сущд
ш.Истарашан к. О. ва Р.
Рахимжоновьо 7
тел: (+9923454) 23879
6
Ш=ъбаи назорати
давлатии
фитосанитарц ва
карантини
растаниьо дар
вилояти Сущд
Назоратц
сардор
Хомидов В.П.
ЖТ. Вилояти Сущд
н.Б.Щафуров к.гардиши
Ыайроыум 10
тел: (+9923442) 31758
и 31714
7
Институти илмцистеьсолии
"Бощпарвар"
Муассисаи давлатц
Сарвар
Солибоев
Абдуллочон
ЖТ. Вилояти Сущд
нБ.Щафуров
(992) 918 29 04 17
V. Ширкатьои экспедиторц
№
Номг=и ташкилотьо
Шакли
ташкилию
ьуыуыц
Шахсон барои
барпо кардани
алоыа
Суроща (давлат, вилоят,
ноьия, жамоат)
Телефон
1
"Евроруф"
Жамъияти дорои
масъулияташ
маьдуд
Маъсумов Фотеь
Маьмудович
ЖТ. Вилояти Сущд
ш.Хужанд, к. Раьмон
Набиева 6.
Тел.: +992 927775903
Факс: +992 (3422)
40492
2
"Абар-Тарабар
ТООС"
Жамъияти дорои
масъулияташ
маьдуд
Директор Усмон Очилов
ЖТ. Вилояти Сущд
ш.Хужанд, к.К. Хужанди
112/2
(+992 3422)6-46-17
(+992 3422)4-02-25
3
"Некроь" ТЭК
Жамъияти дорои
масъулияташ
маьдуд
Директор Хайрулло
Саидов
ЖТ. Вилояти Сущд
ш.Хужанд, к.Ленин 87а
(+992 3422)4-55-33
(+992 92)778-55-55
25
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
VI. Содироткунандагон
№
Номг=и ташкилотьо
Шакли
ташкилию
ьуыуыц
Шахсон барои
барпо кардани
алоыа
Суроща (давлат, вилоят,
ноьия, жамоат)
Телефон
1
"Зардолу ва
Компания"
ЖСК
Ашуров П=лод
ЖТ. Вилояти Сущд
н.Ашт ш.Шайдон
тел: 9188880555
e-mail: apricotexport@mail.ru
2
"Довуд LLC"
ЖДММ
Абдураьим
Дадобоев
ЖТ. Вилояти Сущд
ш.Хужанд, к. Азиз
Каримов хонаи 3.
(992 92) 777-34-75
ЖСК
Соли Болтаев
ш.Исфара
ж.К=лканд
(+992 3462)2-40-37
ЖСК
Сами Сангинов
(собиы)
ЖТ. Вилояти Сущд
ш. Чкалов к.Чапаев 10
(992 92) 777-34-75
3
4
"Мукарамов"
ширкати
тухмипарварц
"Шафаы
Комюникейшн"
компания
VII. Муассисаьои давлатц
№
Номг=и ташкилотьо
Шакли
ташкилию
ьуыуыц
Шахсон барои
барпо кардани
алоыа
Суроща (давлат, вилоят,
ноьия, жамоат)
Телефон
1
Маъмурияти МОИ
«Сущд»
Муассисаи
давлатц
Роьбар
Ёыубов Анвар
Шавкатович
ЖТ вилояти Сущд
ш. Хужанд
(92) 777 85 72
26
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
5. КОНСЕПСИЯИ СОХТОРИИ ТАШКИЛИЮ ИСТЕЬСОЛИИ КЛАСТЕРИ
Х+РОКВОРЦ ДАР МОИ «СУЩД»
Фарыияти кластери иытисодц аз дигар шакльои муттаьидшавии ьудудию фазоц аз он
иборат аст, ки ширкатьои кластер пурра якжоя шуда, механизми ьамкориро ба вужуд
меоранд, ки барои оньо имконияти нигоь доштани салоьияти шахси ьуыуыиро таъмин
мекунад ва ьамкорц бо субъектьои хожагидориро ижро менамояд.
Кластери иытисодиро ьамчун шакли муттаьидшавии муосири корхонаьо дар сатьи
минтаыаьо баррасц намуда, ыайд намудан мумкин аст, ки ьамкории иштирокчиён
хусусияти шабакавц дорад. Аломати асосии шакльои шабакавии идоракунии фаъолияти
иытисодц мавжудияти алоыаьои бевоситаи иштирокчиёни кластер ба ьисоб меравад. Ба
роь мондани чунин алоыаьо щункунии жущрофии корхонаьоро барои кам намудани
харожотьои транссаксионц талаб менамояд. Дар ьолати ташкили шабакаьо зинаьои
амудии хусусияти расмипарастц доштаи ташкилотьо ба ьамкории уфуыии оньо
гузаронида мешавад. Ба жои сохторьои вазифавц воьидьои мустаыими хожагидорц
истифода мегарданд. Аз ин лиьоз, муносибатьои маъмурц ба муносибатьои шартномавц
иваз карда мешавад. Баробари ин кластер шабакаро дар ду самт ташкил менамояд.
1) муттаьидшавц дар атрофи ширкатьои калон (асоси таъсиси кластер) ширкатьои
таъминкунандаи андозаи хурддошта;
2) щункунии муносибатьои раыобатнокии ширкатьо, бо андозаи ба ьам наздик, аз жиьати
ьуыуыц мустаыил ва якдигарро устуворона дастгирикунанда.
Дар расми 5.1. сохтори ташкилию-истеьсолии кластери х=рокворц оварда шудааст.
27
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Маыомоти ижроияи ьокимияти
давлатии вилоят
Сарраёсати кишоварзии
вилоят
Ш=рои ьамоьангсозии кластери
х=роквории вилояти Сущд
Вакили шабакавц (маркази
идоракуни фаврц)
Муасссисаьтои
илмию таълимц
- ДПДТТ;
- ДДЬБСТ;
- ДДХ ва дигар
мактабьои олц
Хизматрасонц
- Ширкати
консалтингц;
- Ширкати
сохтмонц ва
дигар
ташкилотьои
хизматрасон
Истеьсолкунандаг
они меваю
сабзавот:
- Корхонаьои
кишоварзц;
- Хажагиьои
деьыонц;
- Кооперативьо ва
аьолц.
Корхонаьои коркард:
- ЖС «к/к Хужанд»;
- ЖСП ба номи «З.
Ьасанов»;
- ЖДММ «к/к шаьри
Исфара»;
- ЖСК «Конибодом»;
- КМ «Оби Зулол»;
- КМ Хужанд
Пакижинг – ЖДММ
«Фудс»
ервис»
и др.
Логистика
- КВД «Роьи
оьаниТожикистон»
(истгоь р/о)
Истеьсолкунндагони
хушкмева:
- ЖДММ «Баракат
Исфара»
- ЖДММ «Таджфрукт»
- ЖДММ «ОроИсфара»
- ЖДММ Сан Фуд ва
щайраьо.
Истеьсол ва
коркардкунандагон
и асал:
-Ассотсиасияи
замб=рпрварони
вилояти Сущд
- Соьибкорони
хусусц
Таъминкунандгон
Таъминкунандаи
тухмц, нуриьои
минералц,
заьрхимиктьо:
ЖСК
СугдАгроСерв;
Соьибкорон;;
- Хизматрасонии
СМТ
- «Барыи Тожик»;
- Раёсати
хожагии оби
вилоят;
- ЖСП «Сомон
Сущдгаз»;
таъминкунандагон
и зарф, банду
баст ва дигар
маводьо: ЖСК
«Лаъл»;
Соьибкорон ва
дигарон.
Бонкьо
ЖСК Агроинвестбонк;
- ЖСК Эсхата Бонк
- ЖДММ Имон
Интернешнл ва щайра.
Расми 5.1. Сохтори ташкилию-истеьсолии кластери х=рокворц
28
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
6. КОНСЕПСИЯИ ИДОРАКУНИИ КЛАСТЕРИ Х+РОКВОРЦ
Эьтимолияти истифодаи тарзьои гуногуни идоракунии кластери х=рокворц мавжуд аст.
Ба оньо дохил мешаванд: таъсиси Ассотсиатсияи махсус, бонавбат ижро намудани
вазифаи идоракунц аз тарафи яке аз корхонаьои асосии кластер, таъсиси маыомоти
махсус ва щайраьо. Баробари ин, татыиыотьо нишон медиьанд, ки идоракунии кластери
иытисодц аз тарафи вакили шабакавц мувофиыи маысад аст. Дар ин ьол ьайати маыомот,
сохтор ва вазифаьои вакили шабакавц аз вазифаьои дар назди оньо истода алоыамандц
дорад. Ба сифати ьайати воьидии вакили шабакавц метавонад, яке аз намояндагони
иштирокчиёни кластер баромад кунад, ки вазифаьои монандро ижро менамоянд. Чунин
вазифаьоро ба сифати вазифаьои асосии вакили шабакавц муайян намудан мумкин аст:

ьамоьангсозии фаъолияти иштирокчиён;

пешбинц ва коркарди стратегия;

банаышагирии молиявц ва истеьсолц;

назорати ижроиш
 таьлили натижаьо.
Вобаста аз вазъият яке аз вазифаьоро маьдуд, ё васеъ ва илова намудан мумкин аст.
(масалан, амалигардонии барномаи инноватсионии хусусияти умумидошта, беьтарсозии
вазъи молиявц ва щайра). Дар расми 6.1 тарзи имконпазири таъсиси низоми идоракунии
кластер бо иштироки вакили шабакавц оварда шудааст
Бонкьо ва дигар муассисаьои молиявц
Жалб ва жобажокунии воситаьо,
назорати фаъолияти молиявц
Пешниьоди мажм=и ьужжатьо барои
маблащгузорц
Субъекти
идоракунц
ВАКИЛИ ШАБАКА
Таьлили маысад ва вазифаьои рушди кластер,
мувофиыасозии наышаьои молиявц, бужетьо,
назорати ижроиши оньо
Хадамоти таьлилии бужетц
Амалц намудани наышаьои асосц,вазифаьои
амрдиьию назоратц, аз он жумла:
ьамоьнгсозии фаъолияти корхонаьо дар
дохили кластер, таъминоти идоракунц,
ояндабинц, коркарди стратегия,
банаышагирии жорц, назорати ижроиши
наышаьо, таьлил
Пешниьоди ьисоботьо
Идоракунии
иншоот
КОРХОНАЬОИ КЛАСТЕР
Расми 6.1. Тартиби идоракунии кластери х=рокворц
29
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Тарьи идоракунии зикршуда барои паст намудани хавфи тижоратии кластер дар ьолати
нигоь доштани сатьи беьтарин сафарбаркунии иштирокчиён имкон медиьад, чунки
мавыеи вакили шабакавц аз амалигардонии корьои инфиродц бо иштирокчиёни гур=ььо
иборат мебошад. Дар ин ьолат муваффаыияти кластер пеш аз ьама бо ихтисосмандии
кормандони вакили шабакавц, боодобц ва поквиждонии роьбарони корхонаьо муайян
карда мешавад. Дар ваыти ихтисор кардани соьибихтиёрии идоракунии корхонаьо хавфи
тижоратц паст ва низоми устуворц дар асоси фаъолнокии механизми идоракунц баланд
мегардад, ки хатогиьои эьтимолиро то ьадди имкон кам менамояд.
Вобаста аз даражаи назорат аз тарафи вакили шабакавц фаъолияти иштирокчиёни
кластер чунин стратегияьо фары карда мешавад: банаышагирии стратегц, назорати
стратегц ва назорати молиявц. Ба сифати омили бартаридошта, тарзи ташкили сохтории
кластер, стратегияи идоракунц муайян карда мешавад, ки иштирокчиёни кластер онро
интихоб намуда, шакли ташкили бизнеси ьамжояро пешбинц намудаанд.
Дар ваыти лоиьакашии сохтори кластерц бояд мутаносибии талабкардашудаи даражаи
додани салоьиятьо ва зудьаракатии идоракунц, вобаста аз вазифаьо ва хусусиятьои
фаъолияти иштирокчиёни кластерро ба инобат гирифтан зарур аст. Маьаки умумии
фаъолияти самараноки сохтори кластерц таъмини сатьи баланди тезьаракатии гур=ь бе
коста гардонидани идорашавии он мебошад.
30
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
7. ПЕШГ+ИИ НИШОНДИЬАНДАЬОИ МОЛИЯВИЮ ИЫТИСОДИИ КЛАСТЕРИ
Х+РОКВОРЦ ДАР ДАВРАИ ТО СОЛИ 2019 ДАР МОИ «СУЩД»
7.1.
Маблащгузории умумц
Дар жадвали 7.1 номг=и асосии маблащьои зарурц барои таъсиси корхонаьои кластери
х=рокворц дар МОИ «Сущд» нишон дода шудааст.
Жадвали 7.1
Маблащгузории умумц барои ташкили кластери х=рокворц то соли 2018, долл. ИМА
Арзиш
ьамагц,
долл.ИМА
№
I
1
2
3
4
5
6
7
8
9
II
1
2
Маблащгузории дарозмуддат
барои воситаьои асосии
фаъол
Бощот
Анборхонаьо (барои
нигоьдории сабзавот ва
мевагиьо)
Тажьизот барои коркарди
хушкмеваьо
Тажьизот барои истеьсоли
афшураьои консентратц
Хатти коркард ва банду
басти асал
Ташкили ташхисгоььо
Баланд бардоштани
ихтисосмандии роьбарон ва
кормандон
Воридсозии стандартьои
байналхалыии сифат
Дигар харожотьои
маблащгузорц (10%)
Маблащгузорц барои
воситьои гардиш
Меваьои тару тоза
4
Хушкмеваьо
Чормащзиьо ва чормащзи
заминц
Афшураьои консентратц
5
Асал
III
Ьамагц маблащгузорц
3
Аз жумла маблащгузорц мувофиыи сольо
2014
2015
2016
2017
2018
20 654 343
7 626 714
6 702 629
1 375 000
3 575 000
1 375 000
9 886 598
4 943 299
4 943 299
-
-
-
1 500 000
-
375 000
375 000
375 000
375 000
2 500 000
-
625 000
625 000
625 000
625 000
4 000 000
2 000 000
-
-
100 000
100 000
-
-
400 000
100 000
-
625 000
125 000
100 000
1 542 745
358 415
2 000 000
100 000
100 000
125 000
125 000
125 000
125 000
25 000
25 000
25 000
25-000
609 330
125 000
325 000
125 000
396 000
833 500
-
8 283 603
7 616 103
14 440 206
-
7 220 103
7 220 103
1 584 000
-
396 000
396 000
70 000
-
70 000
-
-
875 000
-
437 500
-
-
160 000
-
160 000
-
-
7 626 714
-
100 000
17 129 206
37 783 549
-
14 986 232
8 991 103
396 000
3 971 000
396 000
437 500
2 208 500
Маблащи умумии сармоягузорц 37 783 549 долларро ташкил мекунад. Аз он 55 % ё, ин
ки 20 654 343 долл. маблащгузории дарозмуддат барои воситаьои асосии фаъол ва 45 %
31
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
(17 129 206 долл.) воситьои гардон мебошад, жадвали 7.1.
Аз ьажми умумии маблащгузории дарозмуддати воситаьои асосии фаъол, ки 37 783 549
долл. мебошад, ыисми калони он ба бощот 48% ($ 9 886 598) рост меояд. Маблащгузории
оянда аз р=и ьажми маблащгузорц барои таъсиси 2 корхонаи истеьсоли афшураьои
консентратц маьсуб меёбад - 19% ($ 4 000 000), расм. 7.1.
Баланд бардоштани
ихтисоснокии
роьбарону
кормандон
3%
Жорц намудни
стандартьои
байналхалыии
сифат
1%
Дигар харожотьои
маблащгузорц
(10%)
7%
Ташкили
ташхисгоььо
2%
Хатти коркард ва
банду басти асал
1%
Бощот
48%
Тажьизотьо барои
истеьсоли
афшураьои
консентратц
19%
Тажьизотьо барои
коркарди
хушкмеваьо
12%
Амборхонаьо
(барои нигоьдории
сабзавоту меваьои
тару тоза)
7%
Расми 7.1. Сохтори маблащгузории дарозмуддати воситаьои асосии фаъол, %
7.2.
Ьисоботи пешг=ии фоида ва зарари кластери х=рокворц дар давраи то соли
2019 дар МОИ «Сущд»
Дар жадвали 7.2 пешг=ии ьисоботи фоида ва зарари кластери х=рокворц дар давраи то
соли 2019 дар МОИ «Сущд» оварда шудааст. Дар ыаторьои жадвал моддаьои даромад,
харожотьои жорц ва фоида, дар сутуньо бузургии солона нишон дода шудааст.
32
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Жадвали 7.2
Ьисобот оид ба фоида ва зарари кластери х=рокворц дар давраи
то соли 2019 дар МОИ «Сущд» , долл. ИМА
2015
2016
2017
2018
2019
12 798 454
30 903 588
53 847 588
80 209 507
80 209 507
4 948 454
17 319 588
32 164 948
44 536 082
44 536 082
619
619
619
619
619
8 000
28 000
52 000
72 000
72 000
3 300 000
8 800 000
16 500 000
26 400 000
26 400 000
Нархи хушкмеваьо, $/тонна
3 000
4 000
5 000
6 000
6 000
Ьажми фур=ш, тонна/сол
1 100
2 200
3 300
4 400
4 400
40 000
484 000
585 640
708 624
708 624
1 000
1 100
1 210
1 331
1 331
400
440
484
532
532
3 750 000
3 750 000
3 750 000
7 500 000
7 500 000
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
7 500 000
7 500 000
7 500 000
15 000 000
15 000 000
400 000
550 000
847 000
1 064 800
1 064 800
4 000
5 000
7 000
8 000
8 000
100
110
121
133
133
12 425 103
23 124 006
28 052 754
36 878 083
36 878 083
Меваьои тару тоза
7 220 103
14 440 206
14 440 206
14 440 206
14 440 206
Хушкмеваьо
1 980 000
5 280 000
9 900 000
15 840 000
15 840 000
280 000
338 800
409 948
496 037
496 037
2 625 000
2 625 000
2 625 000
5 250 000
5 250 000
Асал
320 000
440 000
677 600
851 840
851 840
Фоидаи соф
373 351
7 779 581
25 794 834
43 331 424
43 331 424
Даромад аз фур=ш – ьамагц
Даромад аз фур=ши меваьои тару
тоза
Нархи меваьои тару тоза,
$/тонна
Ьажми фур=ш, тонна/сол
Даромад аз фур=ши хушкмеваьо
Даромад аз фур=ши чормащзиьо ва
чормащзи заминц
Нархи чормащзиьо ва чормащзи
заминц, $/тонна
Ьажми фур=ш, тонна/сол
Даромад аз фур=ши афшураьои
консентратц
Нархи афшураьо, $/ы.ш.
Ьажми фур=ш, ы.ш/сол
Даромад аз фур=ши асал
Нархи асал, $/тонна
Ьажми фур=ш, тонна/сол
Арзиши пурраи маьсулоти
фур=хташаванда
Чормащзиьо ва чормащзи
заминц
Афшураьои консентратц
Дар соли аввал (2015 с.) баъди баровардани харожотьои жорц, фоидаи софи кластер дар
МОИ «Сущд» ыаноатбахш - 373 351$. Дар соли дуюм (2016 с.) - 7 779 581$. Дар давраи
сольои 2017-2019., фоида аз 25 794 834$ (2017 с.)
то
43 331 424$ афзун мегардад,
жадвали 7.2.
33
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Жамъшавии фоида дар давраи сольои 2015-2019
120 610 613 долл. ташкил мекунад.
Дар давраи сольои 2015-2019 коэфисиентьои даромаднокц бо ворид намудани иытидорьо
аз 3 % то 117 % пурмаьсул меафзояд, расми. 7.2.
Расми 7.2. Коэффисиенти даромаднокц
7.3.
Баьодиьии босамари маблащгузорц дар кластери х=рокворц
Дар жадвали 7.3 нишондиьандаьои асосии маблащгузорц: арзиши софи жорц (NPV);
меъёри даромаднокии дохила (IRR); даромаднокии лоиьа (PI); м=ьлати харожотбарории
лоиьа(PP); м=ьлати харожотбарории дисконтии (DPP) лоиьаи кластери х=рокворц дар
МОИ «Сущд» нишон дода шудааст. Таьлили нишондиьандаьо аз сатьи баланди
жалбнокии лоиьаро инъикос мекунад. Андозаи NPV, IRR, PI кластери х=рокворц:
 NPV > 0 ва ба
86 661 988 долл.
 IRR > rd (меъёри дисконтц) ва ба 69% (69% > 15%) баробар гардида,
 PI > 1 ва 3,2% даромаднокиро ташкил дод , жадвали 7.3.
Баробари ин, м=ьлати харожотбарории маблащгузорц 4 сол ва м=ьлати харожотбарории
дисконтц 4,3 солро ташкил намуд, жадвали 7.3.
34
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Жадвали 7.3
Бузургиьои интегралц
Бузургц
Меъёри дохилии даромаднокц (IRR), %
86 661
988
69%
Даромаднокии маблащгузорц (PI), %
3,2
М=ьлати оддии харожотбарорц (PBP), сол
4,0
М=ьлати дисконтии харожотбарорц(DPBP), сол
4,3
Арзиши софи жорц (NPV), долл. США
1. Нишондиьандаьо дар асоси меъёри солонаи номиналии дисконтц ьисоб карда шудааст rd = 15 %
2. Давраи татбиыи лоиьа - 10 сол
Ьисобкуниьои овардашуда дар асоси нишондиьандаьои жадвали 7.4. омода карда
шудааст.
Жадвали 7.4
Ьисобкуниьои ибтидоц барои баьодиьии босамари сармоягузорц
1. Сольои татбиыи
лоиьа
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2
3
4
5
6
7
8
9
10
0,87
0,756
0,658
0,572
0,497
0,432
0,376
0,327
0,284
7 626 714
14 986 232
8 991 103
3 971 000
2 208 500
-
-
-
-
-
6 631 925
11 331 744
5 911 796
2 270 432
1 098 015
-
-
-
-
-
0,00
12 798 454
30 903 588
53 847 588
80 209 507
80 209 507
80 209 507
80 209 507
80 209 507
80 209 507
0,00
12 425 103
23 124 006
28 052 754
36 878 083
36 878 083
36 878 083
36 878 083
36 878 083
36 878 083
0,00
373 351
7 779 581
25 794 834
43 331 424
43 331 424
43 331 424
43 331 424
43 331 424
43 331 424
0,00
282 307
5 115 201
14 748 280
21 543 376
18 733 370
16 289 887
14 165 119
12 317 495
10 710 865
-7 626 714
-22 239 595
-23 451 117
-1 627 283
39 495 641
82 827 064
126 158 488
169 489 912
212 821 335
256 152 759
1
2. Коэффисиенти
дисконтц бо
меъёри 15 %
3. Маблащгузорц,
долл.ИМА
4. МАблащгузории
дисконтц, долл.
ИМА
5.Афзоиши
воситаьои пулц аз
фаъолияти
амалиётц, долл.
ИМА
6. Беруншавии
воситаьои пулц аз
фаъолияти
амалиётц, долл.
ИМА
7.Афзоиши
маблащьои пулли
соф аз фаъолияти
амалиётц ыатори
5-6, долл. ИМА
8.Афзоиши
маблащьои пуллии
дисконтц аз
фаъолияти
амалиётц ыатори
5*7, долл. ИМА
9. Афзоиши
маблащьои мулии
софи щуншуда бо
назрдошти
маблащгузорц,
долл. ИМА
0,247
35
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
10. Афзоиши
маблащьои пулии
софи щуншудаи
дисконтц бо
назардошти
маблащгузорц,
долл. ИМА
-6 631 925
-17 681 363
-18 477 958
-6 000 110
14 445 251
33 178 621
49 468 508
63 633 627
75 951 122
86 661 988
36
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
8.
ЧОРАБИНИЬОИ ЬАВАСМАНДКУНИИ ДАВЛАТИИ РУШДИ КЛАСТЕРИ
Х+РОКВОРЦ ДАР ВИЛОЯТИ СУЩД
Мавыеи асосиро дар ташкил ва рушди кластери х=роквории вилояти Сущд амалигардонии
чорабиниьо аз тарафи давлат ишщол мекунад. Давлат бо воситаи маыомотьои минтаыавии
ьокимияти давлатц ва муассисаьои махсус, барои кластер шароити институтсиалию
ьуыуыиро жиьати рушди он фароьам оварда, ташкили муколамаьо ва мутобиыкунии
манфиатьои иштирокчиён, дастгирии молиявии ташабусьои алоьидаи кластериро амалц
мегардонад.
Давлат бо воситаи маыомотьои ьокимияти минтаыавц барои таъмини ьамбастагии
манфиатьои иштирокчиёни кластер намоишгоь ва ярмаркаьоро ташкил менамояд,
хизматрасонии маслиьатиро амалц мегардонад, ьимояи ьуыуыиро
таъмин менамояд,
ьамагуна маьдудиятьоро бартараф мекунад, инфраструктураро таъсис медиьад, ба
пешбурди мольо ва додани ёрдампулиьо мусоидат менамояд.
Чи хеле, ки мутахассисон ыайд менамоянд, стратегияи иытисодии давлат бояд аз чор
принсипьо сохта шавад:
•
нигоьдории устувори сохтори макроиытисодц ва низоми савдои озод;
•
беьтарсозии аслии вазъи иытисодц, асоси ташакулёбии фазои сармоягузорц;
•
мусоидаткунии тамоюли ислоьоти иытисодц ва дастрасии воридшавц ба бозорьо
барои вакилони хусусц (сиёсати саноатии уфуый);
•
идоракунии рафти татбиыи ташабусьои соьавц дар доираи сиёсати саноатц.
Дар жадвали 8.1 воситаьои асосии мусоидаткунандаи давлат барои рушди кластерьо ва
иноватсия оварда шудааст.
37
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Жадвали 8.1
Воситаьои мусоидаткунанда ба рушди кластер ва иноватсия
Воситаьо
Мусоидат намудан ба
ташкили инкубаторьо
барои бизнес,
технопаркьо ва ширкатьо
барои идоракунии
активьо.
Маысад
Фарзия ва
хавфьои асосц
Мусоидат намудан ба ширкатьои Бояд фаъолияти соьибкориро бо
нав бо роьи:
ёрии сохторьои рушд дастгирц
намояд.
- фишордиьц аз тарафи талаботи
бозорц;
- беьтарсозии таъминоти моддцтехникц ва шароити иытисодц
дар фазои кории идорашаванда.
Ташкили фондьои
Таъмини ширкатьои ба
Мавжудияти соьибкорони маьаллц
давлатц-хусусии омехта, фаъолият ощозкунанда бо сармоя бо лоиьаьои манфиатдеь.
маблащгузорц ва сармояи ва тажрибаи идоракунц.
аввала.
Манфиатьо аз тарафи диаспораьои
тожикон дар давлатьои ИДМ.
Тезонидани ощози фаъолияти
Ба инобат гирифт, ки ёрдампулии
содироткунц.
ьиссавц барои ба миён омадани
доираьои нави фаъолият мусоидат
Ёрдампулии ьиссавц аз
мекунад, ё таньо ба он доираьои
тарафи давлат
ёрдампулц дода мешавад, ки дар
ьама ьолат ба миён меояд.
Мусоидат намудан ба
Беьтарсозии дастрасии
Фаъолияти марказ бо воситаи
рушди марказьои
иттилооти робитавц (нарх ва
талабот муайян карда мешавад.
иттилоотц-маслиьатдиьц имкониятьои тижоратц) ва
(вагарна он ба ьужраи компютер
ва консалтингц
расонидани ёрц дар таъминоти дошта табдил меёбад); вай бояд
иттилооти маьаллц
баъди итмоми ёрдампулии давлатц
харожотбарор бошад.
Ташкили фондьои
Ташкили инфраструктураи
Ба даст овардани фондьои
ьамкорц барои дастгирии дастгирии корхонаьо бо воситаи доираьои кордони тагжоишуда.
ташабусьои саржамонаи коркард ва амалигардонии
корхонаьо.
ташабусьои саржамона.
Давлат метавонад инчунин рушди кластерро бо роьи амалисозии мажм=и гуногуни
чорабиниьо ьавасманд гардонад:
 Таъсиси минтаыаьои озоди иытисодц, ки аз жумла ба рушди кластер мусоидат
менамояд;
 Барыарор кардани боварц байни бизнес ва ьокимият аз ьисоби ьамкории хусусии
давлатц, рушди механизмьои ьамкории хусусц-давлатц дар сатьи минтаыа ва
маьалл, аз жумла дар ваыти амалигардонии лоиьаи инфрструктуравц дар ваыти
таъсис ва таъмини рушди минтаыаьои иытисодии махсус ва паркьои техникцжорикунанда.
38
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
 Таъсиси барномаи амалиётц барои муколамаи иштирокчиёни кластер;
 Муайян намудан ва мониторинги ьолатьои рушди кластерьои иытисодц дар сатьи
минтаыавц аз жумла муайян намудани сохтори кластер,
 Ташкили майдончаьои коммуникатсионц барои иштирокчиёни эьтимолии
кластерьои минтаыавц, аз жумла аз ьисоби якжоякунии оньо ба жараёни коркард
ва муьокимаи стратегияи рушди минтаыа, мусоидат намудан ба тажрибаом=зц
байни минтаыаьо оид ба ташакулёбии сиёсати кластерц;
 Мусоидат намудан ба мутаьидшавии иштирокчиёни кластер (аз жумла бо воситаи
шакльои ассотсиатсионц), амалигардонии барномаи мусоидат намудан ба
баромади корхонаьои кластер ба бозори берунц, гузаронидани татыиыотьои
якжояи маркетингц ва чорабиниьои ракламадиьц, амалигардонии сиёсати таълимц,
ки бо намояндагони асосии кластер мувофиыа шудааст, таъминоти имкониятьои
коммуникатсионц ва муттаьидшавии корхонаьо ва муассисаьои таълимц;
 Диверсификатсияи талаботи маьаллц бо воситаи жойгиркунии фармоишьои
давлатц дар ширкатьои маьаллц;
 Баланд
бардоштани
ихтисоснокии
ыувваи
кории
маьаллц
бо
воситаи
амалигардонии барномаи таълими иловагц ва аз нав тайёркунии кадрьо;
 Таъсиси «брэнд»-и минтаыавц барои жалби сармояи хорижц.
 Ташаккул додани идоракунии давлатц дар соьаьои иытисодиёт ва ижтимоиёти
минтаыа;
 Баланд бардоштани самаранокии истифодаи молияьои жамъиятц;
 Таъсиси агентиьои (институтьои) рушди минтаыавц, ки вазифаьои асосии оньо
бояд амалигардонии мониторинг ва таьлили рушди иытисодц бошад;
 Такмилдиьии базаи меъёрию ьуыуыц (низоми идоракунии стратегии минтаыа,
дастгирии
навовариьо
ва
фаъолияти
инвеститсионц,
муносибатьои
заминистифодабарц ва меьнатц, соьаьои ижтимоиёт ва щ.)
39
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
ЗАМИМА
Замимаи 1.
Таьлили вазъи воыеии бахши истеьсол, коркард ва содироти меваю сабзавот
дар вилояти Сущд
Муддати дароз истеьсоли консерваьои меваю сабзавот яке аз бахшьои асосии иытисодиёти ЖТ. Аз давраи
соли 2000 то 2010 истеьсоли консерваьои меваю сабзавот дар ЖТ аз 107,4 млн.ыуттии шартц (42 960 тн)
то 49,4 млн. ыуттии шартц (19 760 тн) тащйир ёфта, нисбати ьажми давраи ш=равц соли 2002 зиёд гардид.
Дар таркиби истеьсоли консерваьои меваю сабзавот ьажми асосц ба афшураьои мевагц – 68 % ва
консерваьои сабзавотц – 19 % рост меояд, расми 1.1.
Расми 1.1. Жараён ва таркиби истеьсоли консерваьои меваю сабзавот дар ЖТ
Манбаъ: Маълумотнома «Саноати Жумьурии Тожикистон», саь.219-221
Содироти меваю сабзавот аз Тожикистон соли 2010-=м 5780 тонна муыобили 20 510
тонна дар соли 2000 ташкил намуд. Намудьои консерваьои содиротшаванда афшураьои
мевагц - 66% ва консерваьо аз помидор - 15 % мебошад, расм. 1.2.
40
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Расм. 1.2. Жараён ва таркиби содироти консерваьои меваю сабзавот аз ЖТ
Манбаъьо: 1. Маълумотнома "Фаъолияти берунаи иытисодии Жумьурии Тожикистон ", Агентии омори назди Президенти ЖТ
2. www. customs.tj, Сайти Хадамоти гумрукц назди Ьукумати ЖТ
Ыисми асосии содирот аз Жумьурии Тожикистон ба Россия ва Ыазоыистон амалц
мегардад, дар соли 2010 содирот ба ин ду давлатьо 98,6 %-и ьажми умумии содиротро
ташкил дод, расми 1.3. Баробари ин тибыи хулосаи экспертьо, ки дар жараёни
пурсишьои васеъ муайян карда шуданд, ыисми зиёди содироти маьсулот ба Ыазоыистон
ва баъдан аз Ыазоыистон ба Россия гашта содирот мегардад.
Расми. 1.3. Содироти консерваьои меваю сабзавот аз ЖТ ба дигар давлатьо, дар сольои 2000 2010
Манбаъьо: 1. Маълумотнома "Фаъьолияти берунаи иытисодии Жумьурии Тожикистон ", Агентии омори назди Президенти ЖТ
2. www. customs.tj, Сайти Хадамоти гумрукц назди Ьукумати ЖТ
Наздик
95% меваьои хушк аз ьудуди вилояти Сущд содирот карда мешавад. Ыисми
асосии бахши хушкмевагиьо ба Россия ва Ыазоыистон содирот мегардад. Дар се соли
охир содирот тамоюли камшавц дорад. Агар соли 2009 ьажми солонаи содироти
хушкмевагиьо 81 760 тоннаро ташкил дода бошад, пас соли 2011 ин нишондод ба
65 759 тонна дар соли 2011 баробар гардид, яъне 19 % нисбати соли 2009 кам шудааст,
41
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
расми 1.4.
Расми 1.4. Жараёни содироти хушкмеваьо аз ЖТ ва СВ дар сольои 2009-2011
Манбаъьо:
1. Ьисобот: Таьлили вазъц, хулоса ва пешниьодьои рушди коркард дар бахши меваю сабзавот ва беьтарсозии иытидори
вилояти Сущд, ПСР (RGP), GIZ. 2012
2. Омори солонаи ФИБ ЖТ
3. www. customs.tj, Сайти Хадамоти гумрукц назди Ьукумати ЖТ
Дар асоси татыиыотьои ширкатьои хорижа гузаронидашуда соли 2011 ьиссаи Тожикистон дар бозори
воридотии хушкмеваьои Россия ба 37,4 % баробар буд. Ыайд кардан лозим аст, ки ьиссаи Туркия дар ин
бозор 18 %, +збекистон 6,4 %-ро ташкил менамуд, расми 1.5. Дар таркиби содироти хушкмеваьо асосан
зардолуи хушккардашуда ва омехтаи хушккардашудаи мевагиьо 90 %-ро ташкил мекунад.
Дар вилояти Сущд якчанд сехьо ва корхонаьои бо сикли пурра коркард намудани хушкмеваьо фаъолият
мебаранд. Ба ыатори оньо «Исфара Баракат», Тожфрут, «Оро», «Сан Фуд» ва дигарьо дохил мешаванд.
Корхонаьои нав ба фаъолият ощоз карда истодаанд, ки ба ширкатьои хорижц маьсулот мефиристонанд ва
ыадамьои устуворро барои баланд бардоштани сифати маьсулот вобаста ба талаботи бозорьо касб
намудаанд.
Расми 1.5. Ьиссаи Тожикистон дар воридоти хушкмеваьо ба Федератсияи Россия (%)
Манбаъ: Ьисобот: Баьодиьии босуръати бозори меваю сабзавоти Россия ва Ыазоыистон, GIZ, М-Vector, 2011
42
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Замимаи 2.
SWOT-таьлили бахши консерваьои меваю сабзавот
Тарафьои ыавц (S)
Тарафьои заиф (W)
1.
1. Корношоям ва фарсудашавии тажьизотьо,
технологияи ыафомонда
2. Набудани
алоыаи
мунтазам
байни
истеьсолкунандагони ашё ва содироткунандагон
3. Дарозии фосилаи сиклц аз истеьсол то
баргаштани маблащ ба истеьсолот
4. Норасогии мутахассисони пуртажриба, тарки
вазифа аз тарафи мутахассисони баландихтисос,
сифати номураттаби маьсулот, назорати сусти
сифат
5. Арзиши аслии баланди ашё, аз сабаби паст
будани ьосилнокии меваю сабзавот, тухмиьои
пастсифат ва риоя накардани меъёрьои
агротехнологц
6. Норасогии маблащьо барои фонди гардишц ва
навкунии тажьизот ва технология
7. Сатьи
пасти
истифодабарии
иытидорьои
истеьсолот
8. Намуди беруна ва банду басти консерваьои
меваю сабзавот ба талаботьои бозорьои
содиротц ва дохилц жавобг= намебошад.
9. Номунтазамии иштирок дар ярмарка ва
намоишгоььои махсусгардонидашуда
10. Норасогии
малакаи
ш=ъбаьои
дахлдори
корхонаьо нисбати банаышагирии стратегц,
маркетингц, менежменти молиявц дар пешбурди
пешниьоди маьсулот
11. Набудани
бренди
минтаыавц,
норасогии
маълумот оид ба вазъият ва шароити бозорьои
содиротии мавжуда ва нав мушоьида карда
мешавад
(татыиыоти
бозорьо
гузаронида
намешавад)
Шароити беьамтои иылимц барои парвариши
меваю сабзавот, мавжудияти базаи ашёц (меваю
сабзавот)
2. Консерваьои меваю сабзавоти вилоят обр=и
баландро дар байни истеъмолкунандагони
Россия, Ыазоыистон, ки дар якчанд даьсолаьо ба
оньо содирот карда мешуд, соьиб буданд
3. Истифодаи технологияи фишурдаи аввала.
Маьсулот ба сегменти премиум дахл дошта, бе
иловакунии консентратьо, рангкунандаьо ва
хушб=йкунандаьо истеьсол карда мешаванд.
4. Дар вилоят иытидорьои истеьсолии барзиёд
барои давраи пурраи истеьсолот, коркард, банду
баст ва содироти маьсулот мавжуд мебошад.
Инфраструктура, кадрьо ва логистикаи дахлдор
мавжуд аст.
5. Тажриба ва малакаи содироти маьсулот ба
минтаыаьои Россия, Ыазоыистон ва дигар
давлатьо, ташкили шабакаи савдои яклухт ва
чакана мавжуд мебошад.
6. Мавжудияти барномаьои давлатц оид ба
дастгирии иытидори содиротии бахши коркарди
меваю сабзавот барои сольои 2010-2012.
7. К=маки техникии лоиьаьои байналхалыц GIZ,
UNDP, Hilfswerk Austria, Helvetas ва щайра.
43
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Имкониятьо (O)
1. Имконияти васеъ намудани истеьсоли
афшураьои консентратц, хамира ва пюре
2. Ба роь мондани муносибатьои ьамкорц бо
минтаыаьои афзалиятдоштаи ФР ва ЖЫ, ки
имконияти афзун намудани ьажми фур=ши
маьсулотро аз вилояти Сущд таъмин
менамоянд.
3. Дохил шудан ба иттифоыи гумрукц
имконият медиьад, ки монеъаьои маъмурц
кам гардад
4. Баланд бардоштани сифати мьсулот, ки ба
талаботьои стандартьои байналмилалц
жавобг=анд, фоида ва обр=и
коркардкунандагонро баланд мебардорад.
5. Баромад ба бозори Афщонистон
6. Баланд бардоштани талабот ба маьсулоти
табиц дар бозорьои содиротц дар
инкишофи ьаёти солим
Хатарьо (T)
1. Болоравии нарх ба ашё, захираьои энергетикц,
маводьо, наылиёт
2. Болоравии сатьи раыобат дар бозорьои содиротц
3. Хавфи жорц намудани маьдудиятьо барои
содироти маьсулоти меваю сабзавот ба ФР
4. Сустц ва номураттабии фиристонидани маьсулот
ба бозорьои содиротц
5. Камчинии захираьои энергетикц (нер=и бары,
гази табиц)
6. Монеъаьои маъмурц (андозбандц, миыдори зиёди
сертификатьо ва ижозатномаьо)
7. Дар бозорьои содироти ворид шудани маьсулоти
раыобатпазири маьаллц (дар асоси
консентратьо, рангкунандаьо ва
хушб=йкунандаьо)
44
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Замимаи 3.
SWOT-таьлили бахши коркарди хушкмеваьо
Тарафьои ыавц (S)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Мавжудияти базаи ашёвц (мевагиьо) ва
шароити хуби иылимц барои парвариши
мевагиьо, ыанднокии баланди табии мевагиьо
Афзоиши талабот ба хушкмеваьо дар бозорьои
содиротц
Муносибатьои савдо бо бозорьои содиротии
Россия ва Ыазоыистон мавжуд буда,
хушкмеваьои Тожикистон дар бозорьои
содиротц жои худро ёфтааст
Роььои фур=ши маьсулот ба бозорьои
содиротц мавжуд аст (мавжудияти шарикон ва ё
ширкатьои баыайдгирифташуда)
Хушкмеваьо имижи маьсулоти табиц ва
хуштамъиро доро мебошанд
мавжудияти барномаьои давлатц оид ба
дастгирии иытидори содиротии бахш барои
сольои 2010-2012
К=маки техникии лоиьаьои байналхалыц GIZ,
UNDP, Hilfswerk Austria, Helvetas ва щайра.
Тарафьои заиф (W)
1. Бисёрнавъии ашё (зардолу ва дигарьо) аз тарафи
хожагиьои деьонц дастрас гардида барои ба
миён омадани харожотьои иловагц барои ба
навъьо жудо намудан, ташкили ьажми зиёди
маьсулоти якхела ва ба пастшавии нарх сабаб
мегардад.
2. Арзиши аслии баланди ашё бо сабаби паст
будани ьосилнокии меваю сабзавот, сифати
пасти тухмиьо ва риоя накардани технологияи
парвариш
ба
кандашавии
муносибатьои
истеьсолкунандагон
ва
коркардкунандагон
оварда расонидааст
3. Мавжуд
набудани
малакаи
гузаронидани
татыиыотьои маркетингц барои пеш бурдани
маьсулот ба бозорьои содиротц.
4. Набудани бренди минтаыавц. Дар аксар ьолатьо
хушкмеваьо зери дигар брендьо ба фур=ш
бароварда мешавад
Имкониятьо (O)
Хатарьо (T)
1. Зиёд намудани ьажми коркарди саноатии
хушкмеваьо
2. Ворид шудан ба иттифоыи гумрукц бо Россия
имконият медиьад, ки монеъаьои маъмурц кам
гардад.
3. Мувофиыатии сифат бо стандартьои
байналхалыц, нуфуз ва даромади маьсулотро
баланд мебардорад.
4. Ба роь мондани муносибатьои ьамкорц бо
минтаыаьои афзалиятдоштаи ФР ва ЖЫ, ки
имконияти афзун намудани ьажми фур=ши
маьсулотро аз вилояти Сущд таъмин менамоянд.
5. Бахши коркард дар марьилаи рушд ыарор дошта
(инфраструктура, кадрьо, технология), иытидори
калонро барои афзоиш доро мебошад.
1. Болоравии нарх ба ашёи хом, с=зишворц ва
хизматрасонии наылиётц
2. Шиддат ёфтани раыобат дар бозорьои содиротц
аз тарафи содироткунандагони дигар давлатьо
3. Пешниьоди маьсулоти бештар раыобатпазир,
хельои консентратьо, ки барои харидорон арзон ва
дастрас мебошад
4. Ворид намудани маьдудиятьо барои содироти
маьсулоти меваю сабзавот (хушкмеваьо) дар ФР
5. Камчинии захираьои энергетикц (нер=и бары)
6. Маьдудиятьои маъмурц (андоз, барасмиятдарории
гумрукц ва дигарьо)
6. Фиристонидани бевоситаи маьсулот ба
истеъмолкунандагони саноатц дар асоси
муносибатьои дарозм=ьлат.
45
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Замимаи 4.
SWOT таьлили содироти хушкмеваьо ва афшураьо
Тарафьои ыавц (S)
Тарафьои заиф (W)
1. Муносибатьои савдо бо бозорьои содиротии
Россия ва Ыазоыистон мавжуд буда, маьсулоти
Тожикистон дар бозорьои содиротц жои худро
ёфтааст
1. Намуд ва банду басти консерваьои меваю
сабзавот ба талаботьои бозорьои содиротц ва
дохилц жавобг= намебошад.
2. Пайдоиши маьсулоти раыобатпазири маьаллц дар
бозорьои содиротц (дар асоси консентратьо,
рангкунанда ва хушб=йкунандаьо)
3. Норасогии тажрибаи маркетингц (ом=зиши
бозор) ва малакаи ширкатьо
4. Татыиыоти бозорьои дохилц гузаронида
намешавад, норасогии маълумот оид ба вазъият
ва шароити бозорьои содиротии мавжуда аз нав
мушоьида карда мешавад.
5. Номунтазамии иштирок дар ярмарка ва
намоишгоььои махсусгардонидашуда
6. Набудани бренди минтаыавии маьсулоти
консервц ва хушкмеваьо, норасогии маълумот
оид ба маьсулоти ЖТ дар бозорьои содиротц
7. Дар бозорьои дохилц пайдошавии маьсулоти
раыибон: афшураьои хорижц, маьсулоти
коркарди помидор (хамира, кетчуп ва ыиёми
помидор), парварда, маьсулоти консервц,
х=рокаи бачагона
2. Роььои фур=ши маьсулот ба бозорьои содиротц
мавжуд аст (мавжудияти шарикон ва ё
ширкатьои баыайдгирифташуда)
3. Хушкмеваьо нуфузи фоиданокц ва табииро
доро мебошанд.
4. Афзоиш ёфтани ьажми содироти хушкмеваьо
5. Мавжудияти барномаьои давлатц оид ба
дастгирии иытидори содиротии бахш барои
сольои 2010-2012
6. К=маки техникии лоиьаьои байналхалыц GIZ,
UNDP, Hilfwerk Austria, Helvetas ва щайра.
Имкониятьо (O)
Хатарьо (T)
1. Ворид шудан ба иттифоыи гумрукц бо Россия
имконият медиьад, ки монеъаьои маъмурц кам
гардад.
2. Мувофиыатии сифат бо стандартьои
байналхалыц нуфуз ва даромади маьсулотро
баланд мебардорад.
3. Консерваьои меваю сабзавот ьоло имижи худро
дар бозорьои содиротц ьамчун маьсулоти табиц
ва хуштамъ нигоь дошта, дар суръати дуруст ба
роь мондани пешбурди ьаракати маьсулоти нав
(сифат, банду баст), ки ба талаботьои бозор
жавобг= мебошанд, жои бештарро дар бозорьо
ба даст оварда метавонанд.
4. Ба роь мондани муносибатьои ьамкорц бо
минтаыаьои афзалиятдоштаи ФР ва ЖЫ, ки
имконияти афзун намудани ьажми фур=ши
маьсулотро аз вилояти Сущд таъмин менамоянд.
5. Амалигардонии стратегияи ивазкунии мольои
воридотц дар бозорьои дохилц, ки барои афзун
намудани ьажми фур=ш оварда мерасонад.
1. Жорц намудани маьдудиятьо барои воридоти
маьсулоти меваю сабзавот аз ФР ва ЖЫ
2. Сустц ва ноустуворц дар фиристонидани
маьсулот ба бозорьои содиротц
3. Шиддат ёфтани раыобат дар бозорьои содиротц
аз тарафи содироткунандагони дигар давлатьо
4. Пешниьоди маьсулоти бештар раыобатпазир,
хельои консентратьо, ки барои харидорон арзон
ва дастрас мебошад
46
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Замимаи 5.
Вазъи воыеии иытисодиёти вилояти Сущд ва рушди ояндаи маьсулоти бахши меваю
сабзавот ва хушкмеваьо
Динамика валового регионального продукта в 2006-2010гг.,
в процентах к предыдущему году
110
109,5
109
107,8
108
107
%
107
107,6
107,9107,7
106,6
107,1
106,5
106
105
103,9
104
103
102
101
2006
2007
2008
2009
2010
Годы
Республика Таджикистан
Согдийская область
Расми 5.1. Динамикаи мажм=и маьсулоти минтаыавц ба ьар сари аьолц дар сольои 20062010 ба ьисоби % нисбати соли пешин.
Динамика валового регионального продукта на душу
населения в 2006-2010гг., в процентах к предыдущему году
109,5
109
108,5
%
108,5
108
108,9
108,8
108,3
107,8 107,8
107,8
107,5
107,5
107,6
107,3
107
106,5
2006
2007
2008
2009
2010
Годы
Республика Таджикистан
Согдийская область
Расми 5.2. Динамикаи мажм=и маьсулоти минтаыавц ба ьар сари аьолц дар сольои 20062010 ба ьисоби ф% нисбати соли пешин.
47
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Динамика структуры промышленности и сельского
хозяйства
70
60
50
48,3
44,3
41,5
49,2
44,7
38,9
%
40
58
52,9
33,8
30
52,4
48,4
46,5
43,1
45
41,5
47,4
46,8
31,3
27,5
29,5
24,5
20
10
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Годы
Промышленность
Сельское хозяйство
Расми 5.3. Динамикаи сохтори саноат ва кишоварзц.
Жадвали 5.1
Тавсифи соьавии сохтори саноати вилояти Сущд дар соли 2010, ба ьисоби %
Соьа
Ьамагц саноат
Энергетика
С=зишворц
Металлургияи ранга
Кимиё ва кимиёи нафтц
Мошинсозц ва коркарди металл
Саноати коркарди ч=бу тахта
Саноати масолеьи сохтмонц
Саноати шишабарорц
Саноати сабук
Саноати х=рокворц
Саноати маьсулоти ордц
Дигар соьаьо
Ьажми
истеьсол
100
3,8
2,4
23,0
2,1
0,9
0,7
2,4
0,0
25,4
37,6
1,2
0,5
Маблащгузорц
100
1,7
46,7
1,4
0,07
40,4
1,13
8,6
Шумораи КИС
(ППП)
100
8,4
8,5
9,5
0,2
8,1
0,5
8,2
2,1
26,0
24,2
1,2
3,1
Аз р=и нишондиьандьои омори солонаи Жумьурии Тожикистон ьисоб карда шудааст. Агентии омори назди Президенти Жумьурии
Тожикистон /Душанбе – 2011, саь. 91
48
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Жадвали 5.2
Савдои берунаи вилояти Сущд дар сольои 2000-2010
Гардиш
Сольо
1
2000
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
млн.дол
2
417,5
397,4
388,5
388,6
544,5
765,1
1067,2
809,3
944,6
Ба
ьисоби
%
нисбати
соли
пешин
3
-95,2
97,8
100,1
140,1
140,5
139,5
75,8
116,7
млн.дол
4
126,2
150,2
140,2
139,4
155,6
168,9
161,5
150,3
207,8
Содирот
Ба
Вазни
ьисоби
ыиёсии
%
содирот
нисбати дар ТУС,
соли
%
пешин
5
6
30
119,0
37,8
93,3
36
99,4
35,9
111,6
29
108,5
22
95,6
15,1
93,1
18,6
138,3
22
Воридот
Ба
Вазни
ьисоби
ыиёсии
%
содирот
нисбати дар ТУС,
соли
%
пешин
8
9
70
84,9
62,2
100,4
64
100,4
64,1
156,1
71
153,3
78
151,9
84,9
72,8
81,4
111,8
78
млн.дол
7
291,3
247,2
248,3
249,2
388,9
596,2
905,7
659,0
736,8
Баыия
млн.дол
10
-165,1
-97
-108,1
-109,8
-233,3
-427,3
-744,2
-508,7
-529
Ба
ьисоби
%
нисбати
соли
пешин
11
58,8
111,4
101,6
212,5
183,2
174,2
68,4
103,9
Аз р=и нишондиьандьои омори солонаи вилояти Сущд ьисоб карда шудааст (нашри расмц) Сарраёсати Агентии омори назди
Президенти Жумьурии Тожикистон дар вилояти Сущд/ Хужнад – 2011, саь. 165
Жадвали 5.3
Сохтори воридотии вилояти Сущд дар сольои 2000-2010 (ба ьисоби % аз ьамагц)
№
Номг=и маьсулот
Ьамагц, аз он жумла
2000
100
2003
100
2004
100
2005
100
Сольо
2006 2007
100
100
2008
100
2009
100
2010
100
1.
Автомобильо
2,0
4,0
6,7
8,2
7,5
11,5
10,2
9,5
9,4
2.
Аккумуляторьо
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,2
0,1
0,2
0,06
3.
Маъдани молибден
-
-
-
0,7
-
0,4
0,8
-
-
4.
Ч=бу тахта
-
2,3
3,7
0,1
4,5
5,0
4,9
6,4
7,4
5.
3,0
6,7
9,9
5,4
10,2
8,6
8,5
11,6
14,2
6.
Нафт ва маьсулоти
нафтц
Бары
52,3
29,7
14,5
15,0
9,1
5,6
4,0
5,5
1,7
7.
Гази табиц
3,8
3,0
2,5
2,2
2,1
2,2
2,1
2,2
1,2
8.
Портландсемент
0,4
0,3
-
0,4
0,3
0,5
0,7
0,2
0,7
9.
Нуриьои фосфорц
0,2
0,6
0,4
-
0,1
-
-
-
-
10.
Нуриьои азотц
1,6
1,7
2,0
2,2
1,7
1,2
0,1
0,7
0,4
11.
Риштаи синтетикц
-
0,3
0,3
0,3
0,1
0,1
0,1
0,1
-
12.
Нахи синтетикц
0,1
0,2
0,2
-
-
-
-
-
-
13.
Орд
1,8
6,5
4,7
6,3
4,6
3,4
3,8
4,2
4,3
14.
Равщан
0,5
1,5
2,6
2,5
1,9
1,1
1,5
1,9
1,8
15.
Шакар
1,3
2,9
2,9
3,4
4,4
4,2
1,9
2,4
2,7
16.
Чой
-
0,2
0,2
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,05
17.
Гандум
5,0
2,2
2,5
6,0
3,6
3,8
3,9
8,1
7,9
18.
Дигарьо
28,0
38,0
46,9
47,1
49,7
52,3
57,6
46,9
47,5
Аз р=и нишондиьандьои омори солонаи вилояти Сущд ьисоб карда шудааст (нашри расмц) Сарраёсати Агентии омори назди
Президенти Жумьурии Тожикистон дар вилояти Сущд/ Хужнад – 2011, саь. 165
49
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Жадвали 5.4
Сохтори содиротии вилояти Сущд дар сольои 2000-2010 (ба ьисоби % аз ьамагц)
№
1.
2.
3.
4.
5.
Номг=и маьсулотьо
Сольо
2000
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Ьамагц, аз он жумла
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Нахи пахта
13,3
40,0
33,3
32,1
32,5
39,7
27,8
22,2
30,7
Ресмони пахтагин
3,8
4,4
5,3
4,0
1,6
2,0
0,6
0,1
0,3
Матоьои пахтагин
18,3
9,8
7,6
6,5
5,6
1,8
0,2
0,1
0,07
Абрешим-ашё
0,9
0,9
1,1
0,8
0,9
0,7
0,5
0,3
0,1
0,2
0,1
0,2
0,2
0,1
-
-
0,1
-
1,9
1,1
1,3
0,9
0,2
0,5
0,5
0,9
0,3
2,7
2,9
2,4
3,4
2,4
2,4
2,1
1,8
0,8
4,9
0,6
0,4
0,4
0,1
0,1
0,1
0,1
0,04
-
-
-
0,8
0,8
0,6
0,4
0,0
0,0
-
-
-
0,1
1,9
1,2
1,7
3,9
5,5
Пиёз
0,7
2,5
2,5
2,1
3,0
8,2
4,9
5,4
7,7
Меважот
3,3
1,1
1,6
1,6
1,9
1,7
2,3
2,2
1,9
Хушкмеваьо
8,3
4,9
6,3
7,4
8,4
8,8
13,8
16,0
11,6
Чормащзи заминц
1,4
1,2
1,3
1,0
1,2
0,8
1,1
1,4
0,6
Дигарьо
40,2
30,4
36,7
38,9
39,6
31,3
44,0
45,5
40,3
Ыолин ва мольои
ыолинц
6.
Помидори
консервашуда
7.
8.
Афшураи мевагиьо
Тамоку ва маьсулоти
тамокугц
9.
Нафт ва маьсулоти
нафтц
10.
Маъдан ва
консентратьо,
щайраьо
11.
12.
13.
14.
15.
Аз р=и нишондиьандьои омори солонаи вилояти Сущд ьисоб карда шудааст (нашри расмц) Сарраёсати Агентии омори назди
Президенти Жумьурии Тожикистон дар вилояти Сущд/ Хужнад – 2011, саь. 165
50
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Замимаи 6.
Ьажми истеьсол дар фаъолияти иытисодц бо намудьои натуралц ва молиявц дар сольои
2007-2010
1
I
Намуди фаъолияти
иытисодц
2
Дигар соьаи саноати к=ьц
Ьажми истеьсол дар сольои
2008
2009
Дар
Дар
Дар
Дар
намуди
намуди
намуди
намуди
натура
молиявц
натуралц
молиявц
лц
6
7
8
9
Вилоят/жумь
урц
№
р/т
Дар
намуди
натуралц
Дар
намуди
молиявц
3
4
5
ВС
ЖТ
13350
47462
1689748
6007401
ВС
28
392000
4
64000
3
88
0,7
5,1
1232000
1820000
13260000
24
0,8
3,9
384000
2240000
10920000
19
0,5
4,0
2007
13512
47446
2306085
8097581
13253
49772
2010
Дар
намуди
натурал
ц
10
Дар
намуди
молиявц
11080
50365
3191512
1450726
6
54000
8
176000
342000
1500000
12000000
17
0,2
4,1
3211367
12060375
11
1
Истихрож ва коркарди
намак, тонна
II
Маьсулотьои х=рока
1
Панир, тонна
2
Маьсулоти ширц, ьаз.
тонна
ЖТ
ВС
ЖТ
3
Яхмос, тонна
ВС
ЖТ
361
601
984438
1640730
304
506
2437908
4063180
351
585
3590730
5984550
487
811
4
Консерваьои меваю
сабзавот, млн.ыуттии шартц
ВС
ЖТ
60,4
67,2
16832
18727
64,7
76,4
17077
20165
67,3
83,0
18355
22637
31,6
51,0
374000
640000
1312000
0
6155490
1025915
0
8937
14424
III
Маьсулоти кишоварзц
ВС
ЖТ
ВС
ЖТ
ВС
ЖТ
ВС
ЖТ
ВС
ЖТ
ВС
ЖТ
ВС
ЖТ
ВС
ЖТ
ВС
ЖТ
55992
57824
14855
15341
69425
69488
3607
3607
4179
4179
299798
908225
103442
262382
1059
2060
1046
5178
1301
2749
23165,4
23186
3115579
3115579
1855095
1855095
354046
1072567
275523
698868
19416
37769
2453
12143
3512
7421
78485
78492
3778
3856
5910
6031
324657
1046859
65461
213915
1063,2
2704,2
1112
5434
919
1850
24439,9
24463
3482873
3514513
2120328
2133275
417382
1345851
184753
603740
19646
49969
2626
12832
2482
4996
76021
76316
2517
2517
3397
3350
329538
1142624
69741
225383
1158,1
2968,6
1185
5771
396
1080
25378,7
25536
2395946
2395946
1261459
1284367
1263045
4379421
386813
1250069
24849
63696
5547
27014
1185
3232
1
Содироти хушкмеваьо,
тонна /ьаз. долл. ИМА*
Содироти чормащзиьо,
тонна/долл.ИМА
Содироти
чормащзи заминц,
2
тонна/долл.ИМА
2
4
Сабзавот, тонна/сомонц
5
Меважот, тонна/сомонц
6
Асал, тонна/ьаз.сомонц
7
Пашм, тонна
8
Пилла, тонна
IV
Саноати бофандагию
д=зандагц
1
2
3
Нахи пахта, ьаз. тонна
Ресмони пахтагин, тонна
Матоьои пахтагин, млн. м2
Шоьивории тайёр, ьаз. м
5
Матоьои бе тору пуд, ьаз.
м2
Маьсулоти нассожц, ьаз.
жуфт/сомони
ВС
ЖТ
ВС
ЖТ
ВС
48,2
153,2
5469
12732
2,2
ЖТ
57236
36,3
47641
27,9
31292
28,8
65593
181922
115,7
151849
92,2
103411
95,2
216822
65081100
2382
28345800
2144
25513600
2493
36148500
151510800
9674
115120600
8228
97913200
6149
89160500
11000000
0,6
3000000
0,7
3500000
1,6
9280000
26,2
131000000
27,7
138500000
36,6
183000000
25,6
ВС
28,1
424798
60
961622
60
936031
66
14848000
0
997943
ЖТ
28,1
424798
60
961622
60
936031
66
997943
ВС
675
2487308
267
978181
366
1703382
197
923142
ЖТ
ВС
1733
845
6385932
1179
4319384
1229
5719827
1041
4878126
391369
17
8053
-
ЖТ
6243
2891501
5462
2587540
5658
2
4
6
299613
835131
28233
157183
1055
1975
1045
5063
841
2343
2709291,6
5735
3005665
51
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
7
8
V
1
Маьсулоти кешбофц, ьаз.
дона
Ыолин ва мольои ыолинц,
ьаз. м2
Маьсулоти сохтмонц
Маьсулоти металопластикц (дару тирезаьои
пластикц), ьаз м2
2
Семент , ьаз тонна
3
Оьаксанг, ьаз. тонна
4
Тахтасанги мармар, ьаз.
кв.м
VI
Зарфьои шишагц барои
консерваьо, млн. дона
ВС
112,2
12587
46
13380
ЖТ
ВС
112,2
941
ЖТ
941,7
37
12838
12587
46
9,301
764,9
9,308
764,9
6,8
2359
13380
37
9,4
548,6
12838
6,8
2359
5,6
600
5,5
9,4
548,6
5,6
600
5,5
ВС
-
-
-
-
0,1
32600
0,4
132400
ЖТ
36,9
9446400
47,4
17158800
52,4
17082400
61,7
20422700
ВС
1,9
475000
3,5
3115000
0,3
201000
22,1
9945000
ЖТ
313,1
78275000
190,4
90958000
195,4
115310000
288,2
ВС
0,4
80000
0,2
74000
-
-
32,7
17758800
0
12744349
4,1
4,7
15,3
69,8
69,8
820000
5,7
2109000
4,4
1804000
38,7
15082762
95410
1462810
3,8
6,1
108680
635380
3,1
8,8
105400
1410700
1,6
3,2
75000
510860
10,4
68,4
12,5
68,5
68,4
12,5
68,5
16,6
16,6
13,2
10,4
3,5
3,5
ЖТ
ВС
ЖТ
ВС
ЖТ
13,2
52
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Змимаи 7.
Коэффисиентьои тахассусц мувофиыи намудьои фаъолияти иытисодц дар вилояти Сущд
сольо
Намуди фаъолияти иытисодц
2007
2008
2009
2010
2011
Истихрож ва коркарди намак
1,20
1,25
1,10
0,95
1,2
Панир
1,36
0,73
0,65
0,89
1
Маьсулоти ширц
0,58
0,90
0,52
0,21
0,2
Яхмос
2,57
2,63
2,48
2,59
2,6
Консерваьои меваю сабзавот
3,85
3,71
3,35
2,68
3,0
Содироти хушкмеваьо
4,14
4,38
4,13
4,29
4,3
Содироти чормащзиьо
-
4,38
4,10
4,32
4,3
Содироти чормащзи заминц
-
4,38
4,11
4,25
4,3
Сабзавот
1,53
1,45
1,28
1,23
-
Меважот
0,77
1,72
1,27
1,34
1,3
Асал
2,29
2,25
1,62
1,68
-
Пашм
0,88
0,88
0,84
0,88
-
Пилла
1,54
2,07
2,05
1,58
-
Нахи пахта
1,35
1,38
1,25
1,3
1,4
Ресмони пахтагин
1,84
1,08
1,08
1,75
2,5
Матоьои пахтагин
0,36
0,10
0,10
0,27
0,3
Шоьивории тайёр
4,27
4,38
4,13
4,32
4,3
Матоьои бе тору пуд
1,67
0,99
1,23
0,82
0,9
Маьсулоти нассожц
0,58
0,01
-
-
0,0002
Маьсулоти кешбофц
4,28
4,39
4,13
4,32
0,0
Ыолин ва мольои ыолинц
4,28
4,39
4,13
4,32
4,3
-
-
0,07
0,24
0,01
Семент
0,03
0,15
0,07
0,24
0,28
Оьак
0,42
0,16
-
0,34
0,3
Тахтасанги мармар
Зарфьои шишагин барои
консерва
0,28
0,75
0,30
0,63
2,4
4,28
4,39
4,14
4,32
4,3
Маьсулоти металопластикц
53
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Замимаи 8.
Коэффисиентьои пешгирц мувофиыи намудьои фаъолияти иытисодц дар вилояти Сущд
сольо
Намуди фаъолияти иытисодц
2007
2008
2009
2010
2011
2
3
4
5
6
Истихрож ва коркарди намака
1,87
1,76
1,46
1,07
0,9
Панир
2,12
1,03
0,87
2,30
0,7
Маьсулоти ширц
0,91
1,26
0,69
0,24
0,1
Яхмос
3,99
3,70
3,29
2,93
1,9
Консерваьои меваю сабзавот
5,98
5,221
4,46
3,2
2,2
Содироти хушкмеваьо
6,45
6,16
5,49
4,85
3,1
Содироти чормащзиьо
-
6,16
5,44
4,89
3,1
Содиротичормащзи заминц
-
6,16
5,46
4,80
3,1
Сабзавот
2,39
2,03
0,52
1,40
-
Меважот
1,19
2,42
1,68
1,52
1,0
Асал
3,56
3,17
2,17
1,90
-
Пашм
1,38
1,25
1,12
1,00
-
Пилла
2,39
2,92
2,73
1,79
-
Пахта – нах
2,10
1,93
1,66
1,48
1,0
Ресмони пахтагин
2,87
1,52
1,43
1,98
1,8
Матоьои пахтагин
0,56
0,13
0,10
0,30
0,2
Шоьивории тайёр
6,66
6,16
5,50
4,89
3,1
Матоьои бе тору пуд
2,59
1,39
1,64
0,92
0,7
Маьсулоти нассожц
0,90
0,19
-
-
0,0001
Маьсулоти кешбофц
6,66
6,16
5,49
4,88
0,0
Ыолин ва мольои ыолинц
6,65
6,16
5,49
4,89
3,11
-
-
0,01
0,03
0,01
Семент
0,04
0,21
0,09
0,27
0,2
Оьак
0,64
0,21
-
4,13
0,2
Тахтасанги мармар
Зарфьои шишагц барои
консерва
0,43
1,05
0,41
0,71
1,8
6,66
6,16
5,49
4,89
3,1
1
Маьсулотит металопластикц
54
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Замимаи 9.
Коэфисиенти истеьсолот ба ьар сари аьолц дар шакльои фаъолияти иытисодии вилояти
Сущд
сольо
Намуди фаъолиятьои иытисодц
1
Истихрож ва коркарди намак
Панирьо
Маьсулоти ширц
Яхмос
Консерваьои меваю сабзавот
Содироти хушкмеваьо
Содироти чормащзиьо
Содироти чормащзи заминц
Сабзавот
Меважот
Асал
Пашм
Пилла
Пахта – нах
Ресмони пахтагин
Матоьои пахтагин
Шоьивории тайёр
Матоьои бе тору пуд
Маьсулоти нассожц
Маьсулоти кешбофц
Ыолин ва маьсулоти ыолинц
Маьсулоти металопластик
Семент
Оьак
Тахтасанги мармар
Зарфьои шишагц барои
консерва
2007
2008
2009
2010
2011
2
3
4
5
6
0,95
1,07
0,46
2,03
3,04
3,27
1,21
0,60
1,80
0,69
1,21
1,06
1,45
0,28
3,38
1,31
0,45
3,38
3,38
0,02
0,33
0,22
0,96
0,56
0,69
2,03
2,87
3,39
3,39
3,39
1,12
1,33
1,74
0,68
1,60
1,06
0,83
0,07
3,39
0,76
0,01
3,39
3,39
0,11
0,11
0,58
0,90
0,53
0,42
2,03
2,75
3,39
3,36
3,37
1,05
1,33
1,33
0,69
1,68
1,02
0,88
0,06
3,39
1,01
3,39
3,39
0,006
0,005
0,25
0,74
1,59
0,16
2,02
2,09
3,36
3,38
3,32
0,97
1,04
1,31
0,69
1,24
1,02
1,37
1,37
3,38
0,64
3,38
3,38
0,02
0,18
2,85
0,49
3,38
3,39
3,39
3,38
0,9
0,8
0,2
2,0
2,4
3,4
3,4
3,4
1,0
1,1
2,0
0,3
3,4
0,7
0,0001
0,0
3,4
0,01
0,32
0,3
2,6
3,4
55
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Замимаи 10
Намудьои раыобатпазири фаъолияти иытисодц дар вилояти Сущд
№р/т
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Намудьои
фаъолияти
иытисодц
Андозаи миёнаи коэффисиентьодар сольои
2007-2011
Тахассус
маьдудият
Истеьсолот
ба ьар сари
аьолц
I. Дигар соьаи саноати к=ьц
1,1
1,1
0,9
Истихрож ва
коркарди намак
II. Истеьсоли маьсулотьои х=рокворц
Панир
1,2
1,3
Яхмос
2,5
2,7
Консерваьои
3,0
3,2
меваю сабзавотц
Содироти
4,2
4,5
хушкмева
Содироти
4,2
4,5
чормащзьо
Содироти
4,2
4,5
чормащзи замин
III. Маьсулоти кишоварзц
Сабзавот
1,3
1,6
Мевагиьо
1,3
1,4
Асал
1,7
2,0
Пилла
1,8
2,3
IV. Истеьсолоти бофандагц ва д=зандагц
Нахи пахта
1,3
1,4
Ресмони пахтагин
1,8
1,7
Шоьивориьои
4,2
4,5
тайёр
Матоьои бе тору
1,0
1,1
пуд
Маьсулоти
2,8
3,5
кешбофц
Ыолиньо ва
4,2
4,5
мольои ыолинц
V. Истеьсоли дигар маъданьои щайриметаллц
Оьак
1,3
1,5
Тахтасанги
1,1
1,0
мармар
Зарфьои шишагц
4,2
4,5
ба ьисоби 0,5 л
Коэффисиенти
интегралии
раыобатнокц
1,0
1
2
2,4
1,2
2,5
2,9
3,4
4,1
3,4
4,1
3,4
4,1
1,0
1,0
1,3
1,5
1,3
1,3
1,7
1,9
1,1
1,4
3,4
1,3
1,7
4,0
0,8
1,0
2,3
3,0
3,4
4,1
1,0
1,9
1,3
1,3
3,4
4,1
Умуман чор соьаьои махсусгардонидашударо дар вилояти Сущд муайян намудан мумкин аст, ки дар асоси ьисобиьои
асоснок бештар имконияти ташкили кластерьоро доранд. Бештар кластерьоро дар истеьсоли маьсулотьои х=рока,
кишоварзц, бофандагц, д=зандагц ва маводьои сохтмонц ташкил намудан мумкин аст. (андозаи ьамаи коэффисиентьои
фаъолияти иытисодии ин соьаьо аз 1 баланд ва ё ба 1 наздик мебошад).
56
Консепсияи ташкили кластери х=рокворц дар минтаыаи озоди иытисодии «Сущд»
Замимаи 11.
Харожотьо барои нигоьубини бощи зардолу
Тарьи жойгиршавии ниьол 8 х 8 м = 156 дона. ба 1 га, ьосилнокц 15 т/га
Воьиди ченак
Ьажм
Нархи
воьиди ченак
(сомони)
Харожотьо
(сомони)
Тонна
40
50
2000
Арзиши нуриьои органикц
Тонна
40
30
1200
Шудгор (20-25 см)
Гектар
1
150
150
Гектар
1
100
150
Сотка
5
5
25
Гектар
2
75
150
Гектар
10
30
300
куб/м
10000 куб/м
0,18
1800
Дона.
156 х 2
3
936
Килограмм
850
1,56
1326
100
Килограмм
850
0,12
102
Моь
12
100
1200
Гектар
1
300
300
Дона
Дона
156
156
3
20
468
3120
500
№
Номг=и корьо
Кашондани нуриьои органикц
1
2
3
4
Нармкунии байни ыаторьо
5
Ьамворкунц (дастц)
6
Коркарди байни ыатор (2-маротиба)
7
Обёрии дастц 10-мар (10000куб.м)
8
Арзиши оби полизц
9
10
11
12
13
14
Нармкунии зери дарахтон (2 маротиба)
624кв/м дастц
Арзиши нуриьои минералц
Кашондани нуриьои минералц
Ворид намудани нуриьои минералц
Ьифзи бощ
15
16
17
Чораьои мубориза бар зидди ьашароти
зараррасон ва касалиьои зардолу
Буридан ва ба шаклдарории дарахтон
Жамъоварии ьосил
Кашонидани ьосил
18
Андози ягона
Ьамагц (бе назардошти ФЬИА ва
нафаыа)
180
14007
Эзоь: аз тарафи н.и.б. А.Мухамедов тартиб дода шудааст
57
Download