Вопросы (и ответы) о истории и культуре Польши
advertisement
КАРТА ПОЛЯКА Поляки считаются народом, любящим праздники, соблюдающим традиции, поддерживающим давние обычаи. Старинные обряды, особенно те, которые восходят еще к языческим временам, давно утратили свой магический характер, став красочным реликтом прошлого и элементом игры. Связь с традициями сильнее всего чувствуется во время празднования церковных праздников - Рождества, Воскресения Христова, праздника Тела Господня, во время которого организуются красочные шествия в национальных костюмах. 1 ноября повсеместно отмечают День Всех Святых, а 2 ноября поминают умерших. По народным поверьям, в день поминовения души мертвых покидают могилы, присутствуют на панихиде в костеле и возвращаются в сои дома. Чтобы душам было легче попасть в дом, родные нередко открывали двери и окна, оставляя еду и питье, стремясь не рассердить этих гостей и заручиться их помощью. День поминовения - «задушки» - очень торжественно отмечают и сейчас. Родственники съезжаются вместе, чтобы посетить могилы своих близких, зажигают свечи. В календаре государственных праздников самое важное место занимает годовщина обретения Польшей независимости в 1918 г., которая отмечается 11 ноября, а также годовщина принятия в 1791 г. первой польской конституции (первой в Европе), которая отмечается 3 мая. В эти дни, которые по закону считаются выходными, организуются торжественные мероприятия, концерты и народные гуляния. В Польше отмечаются также другие праздники, подобные нашим, но имеющие несколько иной характер. Среди них - Международный Женский день (8 марта), сегодня значительно менее популярный, чем в те годы, когда Польша была социалистической Польской Народной Республикой; День Матери (26 мая), День Бабушки (21 января), День Ребенка (совпадающий с Международным днем защиты детей - 1 июня). ANDRZEJKI (30 PAZDZIERNIKA) Andrzejki (znane też jako Jędrzejki lub Jędrzejówki) – wieczór wróżb odprawianych w nocy z 29 na 30 listopada, w wigilię świętego Andrzeja.Dzień ten przypada na końcu lub na początku roku liturgicznego. Andrzejki są specjalną okazją do zorganizowania ostatnich hucznych zabaw przed rozpoczynającym się adwentem. АНДРЕЙКИ В ряду любимых и культивируемых в Польше обычаев стоит назвать Анджейки день святого Анджея, в который празднуют именины все носящие имя Анджей. Это последнее развлечение накануне рождественского поста, связанное не только с обильным застольем, но также с гаданиями по поводу наступающего года. Самым распространенным является гадание на воске: горящую свечу держат над миской с холодной водой, воск капает в воду, а по очертаниям застывших капель предсказывают будущее. MIKOLAJKI W większej części Europy, w tym w Polsce, dzień Świętego Mikołaja obchodzony jest tradycyjnie 6 grudnia jako wspomnienie świętego Mikołaja, biskupa Miry. Rankiem tego dnia dzieci, które przez cały mijający rok były grzeczne, znajdują prezenty, ukryte pod poduszką, w buciku lub w innym specjalnie przygotowanym w tym celu miejscu (np. w skarpecie).Święty Mikołaj, biskup Miry, ze względu na przypisywane mu legendą uczynki (m.in. cały majątek rozdał biednym), został pierwowzorem postaci rozdającej prezenty dzieciom. Przedstawiany jako starzec z okazałą brodą, często w infule i pastorałem, z workiem prezentów i pękiem rózeg w ręce. 6 grudnia (w rocznicę śmierci świętego) grzecznym dzieciom przynosi prezenty (zwykle słodycze), a niegrzecznym (na ostrzeżenie) rózgę. 1 СВЯТОЙ НИКОЛАЙ День Святого Николая традиционно отмечается 6 декабря. Святой Николай жил в 4 веке в Бари и был епископом в этом городе. Ночью он ходил по городу и бедным детям оставлял подарки. Со временем родилась традиция в день памяти святого детям, которые в течении всего года старались в учебе, поведении святой Николай приносит подарки, а непслушным детям дает розги. РОЖДЕСТВО (25 ДЕКАБРЯ) СВЯТОЙ ВЕЧЕР (24 ДЕКАБРЯ) Праздником, который в польской традиции занимает очень важное место, является Рождество. Особая атмосфера царит в канун Рожества - Сочельник (в Польше он называется Вигилия). С этим днем связано больше всего обрядов, обычаев и верований. Сочельник - самый семейный польский праздник. Большую роль в создании праздничной атмосферы играет оформление дома или квартиры. Главным украшением становится нарядная елка, без которой трудно представить праздник Рождества. Но это одна из самых молодых праздничных традиций. Первые елки появились в Польше в XIX в., главным образом, в немецких домах и домах горожан евангелического вероисповедания - выходцев из Германии. Постепенно обычай наряжать к Рождеству елку распространился по всей Польше. Ранее польские дома в праздничные дни украшались только ветками хвойных деревьев. Элементом праздничной декорации были также вязанки злаков, снопы сена или соломы. По старинному поверью, они несли хороший урожай, достаток в доме, но также напоминали о яслях – месте рождения Иисуса Христа. Сегодня об этом обычае напоминает небольшой пучок сена под скатертью, которой накрывают праздничный стол. В некоторых домах принялся также обычай класть под скатерть деньги, а после ужина в Сочельник - класть в кошелек рыбьи чешуйки или кости. Всё это должно обеспечить семье богатство и благополучие в наступающем году. На стол обязательно ставят дополнительный прибор для случайного гостя или одинокого путника, если таковой заглянет на огонек. Пустая тарелка - это также память о близких, которых уже нет с нами. Давным-давно в Польше Сочельник Рождества Христова считался днем, ход которого предрешает, как пройдет весь будущий год. А значит, следовало прожить его в полном мире и согласии с домочадцами и знакомыми, никого не огорчать и проявлять друг к другу знаки внимания и уважения. До сегодняшнего дня продержалась традиция приготовлений к праздничному столу. Всю домашнюю работу надо было закончить до наступления сумерек, перед ужином, который был и есть самым важным моментом Сочельника. Сигналом к началу торжественного ужина считается появление на небе первой звезды. Застолье предваряется чтением фрагмента Нового Завета о рождении Иисуса, затем все делятся друг с другом облаткой - освященным хлебцем в знак единения, любви, дружбы и мира. Делясь облаткой, люди желают друг другу здоровья, счастья и благополучия. Похожий обряд, символизирующий мир и согласие существует среди исповедующих православие, когда перед ужином в Сочельник присутствующие разламывают и делятся друг с другом просвиркой - пресным церковным хлебом. Вигилия, называемая также вечерей, состоит исключительно из постных блюд. Традиция диктует, что кушаний на столе должно быть ровно 12, по числу месяцев в году, или по другой версии - по числу апостолов. Тем не менее, редко кто скрупулезно подсчитывает количество блюд, которые готовятся на праздничный ужин. Бытует также поверье, что чем их больше, тем сытнее, веселее и богаче будет жизнь в следующем году. Во всяком случае, сколько бы кушаний ни было, каждое из них нужно хотя бы попробовать. Этот старинный, веками сохраняющийся во многих домах обряд, начинается пением колядок. Вечер в Сочельник обычно завершается походом в костел и участием в торжественном богослужении, начинающемся в полночь. 2 Стол в Сочельник в старину и сегодня Современный ужин в канун Рождества обилен и разнообразен. Как правило, подается грибной бульон или горячий свекольный отвар с "ушками" - маленькими пельменями с грибной начинкой, густой грибной суп, постное блюдо из тушеной капусты (например, капусту с грибами или вареники с капустно-грибной начинкой), макаронные изделия со сладким маком, торты, пирожные и другие сладости, орехи, а также компот из сухофруктов. Главными являются рыбные блюда, которыми славится польская кухня. В ней существует множество способов приготовления изысканных и очень вкусных кушаний: супы, селедочные салаты, рыба под разными соусами, рыба в сметане, заливное, рыба печеная, жареная и отварная со специями. На праздничном столе не должен ощущаться недостаток в пирогах и десертах. Трудно представить польский ужин в Сочельник без макового рулета, медовых пряников, и десерта, приготовленного из мака с медом, орехами и изюмом, к которому подается хрустящее домашнее печенье, когда-то носившее название "ламаньце". К старинным польским блюдам, которые подают в Польше во время праздничного ужина, принадлежит кутья из перетертого мака, пшеницы и меда. Присутствие этого магического кушанья на столе в канун Рождества символизирует давний обряд единения с душами умерших, который в день зимнего солнцестояния отправляли наши предки. Сразу после рождественских праздников устраиваются так называемые "ясельки" – любительские театрализованные представления, основанные на евангельских сюжетах. В деревнях еще можно встретить ряженых, которые ходят от дома к дому со звездой на шесте, исполняют колядки, балагурят, стараются развеселить хозяев, за что, по традиции, получают "плату за визит". Раньше пришедших колядовать угощали лакомствами с праздничного стола, сейчас им всё чаще дают небольшие деньги. Ряженые часто разыгрывают сценки, таки или иначе связанные с библейскими мотивами. Можно сказать, что постоянными персонажами в этих сценках являются: царь Ирод, Ангел, Черт, Смерть, иногда Цыган, Медведь или Козел. ŚWIĘTO BOŻEGO NARODZENIA (25 GRUDNIA) WIGILIA (24 GRUDNIA) Co Polacy jedzą na Wigilię? Według starego zwyczaju pod obrus, którym jest stół nakryty, wkłada się siano, a przed talerzem gospodarza domu talerzyk z opłatkami. Opłatkami tymi, po zmówieniu modlitwy przed posiłkiem, gospodarz domu dzieli się z żoną, dziećmi, domownikami i gośćmi, życząc każdemu do siego roku - następnie dzielą się wszyscy obecni nawzajem. Potem spożywają wigilię Stól nakrywamy bialym obrusem. Wszystkie strawy są postne. Tradycyjnie są 12 dań. Gdy siadamy do kolacji wigilijnej, stawiamy dodatkowe nakrycia dla tych, którzy nie mają z kim podzielić się opłatkiem. W ten dzień nikt nie powinien być samotny i opuszczony. Musimy o tym pamiętać... Stół wigilijny jest zastawiony po brzegi samymi wspaniałościami. Znaleźć na nim można m.in.: zupę grochową, inną niż zwykle, zupę migdałową lub grzybową, czy też fasolową, barszcz. Po zupie spożywa się karpia gotowanego z warzywami polanego masłem z dodatkiem pieczywa lub karpia smażonego na maśle i z ziemniakami, pierogi z grochiem i kapustą, kapusta z grzybami. W przeszłości na polskich stołach wigilijnych zamiast karpia podawało się śledzie solone, zwłaszcza w mniej zamożnych rodzinach. Dzisiaj śledź czasami stanowi uzupełnienie wieczerzy wigilijnej. Prawdziwym przysmakiem są makówki. Sporządzane w zależności od regionu: na mleku lub wodzie, z bułek lub sucharków oraz maku z bakaliami i miodem, czy dawniej w zależności od zamożności gospodarzy: z samego maku, bułek, mleka i cukru. Po makówkach następuje pora spożywania kompotu. Spożywania, nie picia, gdyż jest to kompot wyjątkowy: są w nim suszone śliwki, jabłka, gruszki, rodzynki i rarytas - suszone figi. Bywa, że w kompocie takim znajdują się również suszone jagody i morele. spożywa się pierniki i inne wypieki. 3 SYLWESTRA Sylwester – noc z 31 grudnia (imieniny Sylwestra) na 1 stycznia, kiedy to świętuje się koniec starego roku i początek nowego. Stanowi okres hucznych zabaw, toastów, sztucznych ogni, petard. Organizowane są też bale sylwestrowe СИЛЬВЕСТРА. НОВЫЙ ГОД 31 декабря под Новый Год – по католическому календарю день святого Сильвестра, которым открывается сезон балов и маскарадов, время шумных многолюдных увеселительных мероприятий с танцами, розыгрышами и обильным угощеньем. Среди традиционных польских развлечений, популярных и в нынешнее время - так называемый "кулиг", то есть катанье на санях или, как его еще называли, "хоровод саней", который когда-то был одной из любимых забав шляхты. Сани кружили от двора до двора, а в каждом из них гостей ждало щедрое угощенье, после чего начинались танцы, что называется "до упада". Сейчас кулиги проходят более скромно. Катанье заканчивается застольем у костра, во время которого едят жареные на огне колбаски, мясо или традиционный польский бигос. KARNAWAL Karnawał, zapusty – okres zimowych bali, maskarad, pochodów i zabaw. Rozpoczyna się najczęściej w dniu Trzech Króli a kończy we wtorek przed Środą Popielcową, która oznacza początek Wielkiego Postu i oczekiwania na Wielkanoc. КАРНАВАЛ Карнава́л (от лат. carne vale, «прощай, мясо» либо лат. car val- «корабль шутов») — праздник, связанный с переодеваниями и красочными шествиями. Аналогичен славянской Масленице. Распространен в католических странах и восходит к языческим обычаям Римской империи. По времени обычно предшествует Великому посту, откуда и происходит название. Сопровождается массовыми народными гуляньями с уличными шествиями и театрализованными представлениями TŁUSTY CZWARTEK – w kalendarzu chrześcijańskim ostatni czwartek przed Wielkim Postem, znany także jako zapusty. Tłusty czwartek rozpoczyna ostatni tydzień karnawału. W Polsce oraz w katolickiej części Niemiec, wedle tradycji, w tym dniu dozwolone jest objadanie się. Najpopularniejsze potrawy to pączki i faworki, zwane również w niektórych regionach chrustem lub chruścikami. Dawniej objadano się słoniną, boczkiem i mięsem, które suto zapijano wódką. ЖИРНЫЙ ЧЕТВЕРГ Последний четверг карнавала, так называемый "жирный четверг" – это день, в котором главенствуют сладости: пончики из дрожжевого теста с джемом и печенье "хворост". Карнавал заканчивается бурным весельем со вторника на "пепельную" среду, так называемым "селедочником". На ужин подается, главным образом по-разному приготовленная сельдь как напоминание о грядущем посте. MARZANNA Marzan(n)a, Mora, Morana, Morena, Marena, Śmiertka, Śmierć, Śmiercicha – słowiańska bogini symbolizująca zimę i śmierć, przez część badaczy uważana za demona. Marzanna to również nazwa kukły przedstawiającej boginię, którą w rytualny sposób palono bądź topiono w czasie wiosennego święta Jarego, aby przywołać wiosnę. Zwyczaj ten, zakorzeniony w pogańskich obrzędach ofiarnych, miał zapewnić urodzaj w nadchodzącym roku. Zgodnie z opisanymi przez Jamesa Frazera zasadami magii sympatycznej wierzono, że zabicie postaci przedstawiającej boginię śmierci spowoduje jednocześnie usunięcie efektów przez nią wywołanych (zimy) i nadejście wiosny.Kukłę wykonywano ze słomy, owijano białym płótnem, zdobiono wstążkami i koralami УТОПЛЕНИЕ МАЖАННЫ Еще одним старинным обрядом, с которым не хотят расставаться современные поляки, является устраиваемое в четвертое воскресенье Великого Поста утопление 4 Мажанны - соломенной куклы, символизирующей зиму. Проводы зимы и веселье по поводу наступающей весны, означающей пробуждение к жизни, должны умилостивить природу и принести хороший урожай, а значит, достаток. Обычно "холодную Мажанну" одевают в белое полотняное платье, украшают белыми бусами и лентами, а в Силезии - в настоящий свадебный наряд с венком в качестве головного убора. В деревнях Мажанну носят по всем домам, а потом снимают с нее одежды и разбрасывают по полю. Затем соломенную куклу топят в реке, пруде или озере, а при отсутствии подобного водоема – просто в большой луже. В некоторых местах куклу поджигают и горящую бросают в воду. Мажанну провожают из села одной дорогой, а другой встречают так называемый "маик" – украшенные цветными лентами, бусами и цветами зеленые ветки, символизирующие весну. С приходом каждого нового столетия обряд проводов зимы начал постепенно приобретать характер игры, лишенной магической символики. Сегодня утопление Мажанны, стало развлечением, прежде всего, для детей и подростков, устраивающих проводы зимы 21 марта, в первый день астрономической весны. В Польше этот день называют "днем прогульщика" (поскольку школьники, правда, с разрешения учителей и родителей, "прогуливают" занятия). ВОСКРЕСЕНИЕ ХРИСТОВО - ПАСХА Самый красочный религиозный праздник, предваряющий Воскресение Христово (Пасху) - это Пальмовое воскресенье, которое торжественно отмечается в костелах всей страны в память триумфального въезда Иисуса в Иерусалим. Главным атрибутом этого праздника являются "пальмы", которые, однако, имеют мало общего с пальмовыми ветвями, которыми толпы горожан приветствовали Христа в Святом городе. В Польше роль пальм играют букеты из самшита и сушеных цветов, а также веток вербы. В некоторых регионах делают "пальмы" высотой в несколько метров. Их украшают лентами, крашеными травами, сушеными или искусственными цветами, сделанными из цветной промокательной бумаги. В старину верили, что освященные во время молебна пальмы приобретают особые свойства, например, изгоняют болезни. После богослужения верующие легонько ударяли ими друг друга, желая при этом крепкого здоровья, долголетия, богатства и щедрого урожая. В Страстную субботу верующие приходят в храмы, где священники благословляют пищу, предназначенную для праздничного стола, то есть, так называемые "свяченки", ведь Великий Пост подходит к концу. В Польше традиции освящения продуктов очень давние, уходящие корнями в XIV столетие. Но если раньше святили только испеченного из хлебного теста барашка, то сегодня в пасхальной корзиночке должно быть, по меньшей мере, семь разных продуктов, каждый из которых имеет свое символическое значение. Хлеб, гарантирующий зажиточность и удачу, для христиан, прежде всего, символизирует тело Христово. Яйцо является символом возрождающейся жизни, победы жизни над смертью. Соль считается минералом, дающим жизнь, а, по древним поверья, также отгоняющим злых духов. Копченое мясо обеспечивает здоровье, плодовитость и материальное благополучие. Сыр символизирует дружбу между человеком и силами природы, хрен - физическую силу и крепость. Кондитерские изделия (прежде всего, пасхальные "бабы", куличи и мазурки) кладутся в корзинку последними и считаются символом разного рода способностей и мастерства. Традиция велит, чтобы вся выпечка была домашней работы. "ПИСАНКИ" Украшение яиц - это многовековая традиция, связанная с Пасхой. Самая старая польская "писанка", найденная при раскопках в Оструве, датируется Х веком. Интересно, что техника изготовления "писанки" почти не отличается от той, которой пользуются в наши дни. В польской культуре крашеные пасхальные яйца стали элементом народного искусства, характеризующего отдельные районы страны. Традиционные "писанки" делают при помощи инструмента в форме воронки, которым наносят орнамент из 5 топленого воска, который после того как высохнет, не впитывает краску. В некоторых районах страны яйца оклеиваются белой сердцевиной камыша и цветной пряжей, или же миниатюрными узорами из бумаги. В Поморье повсеместно известны "крашенки", то есть яйца, крашеные в один цвет, полученный благодаря натуральным краскам из листьев, отвара древесной коры, луковой шелухи, шишек, цветов мальвы, ромашки, тростника, ореховой скорлупы, крапивы, а также хвойных иголок и многих других растений. В Силезии крашеные яйца украшают искусными узорами, выцарапанными острым предметом на крашеной скорлупе. В прошлом украшением пасхальных яиц занимались только женщины. Расписанные узорами или крашеные яйца получали сначала члены семьи и дети, а позже, в пасхальную неделю - друзья и знакомые. Если юноша или девушка дарили друг другу "крашенку", это означало доказательство симпатии. По традиции, освященные продукты едят во время торжественного завтрака после воскресной пасхальной заутрени. Все садятся за стол, который, как правило, ломится от колбас, паштетов, рулетов, ветчины и других мясных изделий. На столе непременно должны быть разнообразные блюда из птицы, а также яйца, пасхальные "бабы", куличи мазурки и творожники. Из горячих блюд к праздничному завтраку подают жур с белой колбасой или на бульоне из копченостей, суп из хрена с яйцом и белой колбасой или обычный борщ с яйцом. Накрытый белоснежной скатертью стол украшают разноцветными "писанками", весенними цветами, ольховыми сережками, барвинком, композициями из зеленых трав. Непременным украшением пасхального стола является барашек из сахара, теста или глазури. Перед началом завтрака, участники застолья делятся друг с другом крутым яйцом. После пасхального воскресенья наступает, как водится, понедельник, а с ним и "смигус-дынгус" - обряд, во время которого парни поливают девушек водой. Трудно сказать, когда именно родился этот сохранившийся до сегодняшнего дня обычай, и каков был его первоначальный смысл. Возможно, речь шла об акте очищения и увеличении плодовитости. Во многих районах на второй день после Воскресения Христова водой поливали не только женщин и девушек, но и землю, чтобы не скупилась на урожай, а также коров, чтобы давали больше молока. С пасхальными праздниками были связаны также различные местные традиции. В Кракове очень популярным был (и остается) так называемый "эмаус" - народное гуляние, которое устраивалось в память пути апостолов в городок Эмаус. Уличные торговцы раскладывали на прилавках дешевые блестящие украшения, свистки, игрушки и сладости. Краковские подмастерья, а также молодые парни, приезжавшие в город на "эмаус" из окрестных сел, заигрывали с девушками, шлепая их ветками вербы, а также демонстрировали свою молодецкую удаль в палочных боях. Толпы, собиравшиеся у костелов, наблюдали шествия религиозных братств, идущих по тротуарам с бубнами, со знаменем братства и святыми образами. И сегодня "эмаус" по-прежнему приносит большую радость и малышам и взрослым. ŚWIĘTA WIELKANOCNE Wielkanoc kojarzy się nam z kolorowymi pisankami, mnóstwem pysznego jedzenia, śmigusem dyngusem i wieloma innymi przyjemnymi rzeczami. Wielkanoc jest najstarszym i najważniejszym świętem chrześcijańskim. Są to święta upamiętniające śmierć krzyżową i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Poprzedzający ją tydzień, stanowiący okres wspominania najważniejszych dla wiary chrześcijańskiej wydarzeń, nazywany jest Wielkim Tygodniem. Wielkanoc jest świętem ruchomym. Może wypadać pomiędzy 22 marca a 25 kwietnia. Niedziela Wielkanocna (nazywana też Wielką Niedzielą, Niedzielą Zmartwychwstania Pańskiego) to pierwszy dzień świąt wielkanocnych. W Polsce w godzinach porannych odprawiana jest uroczysta rezurekcja (resurrectio łac. oznacza zmartwychwstanie), która swymi tradycjami sięga średniowiecza. Po powrocie do domu w gronie rodzinnym 6 zasiada się do uroczystego śniadania wielkanocnego, które rozpoczyna się składaniem życzeń i dzieleniem się święconką z koszyczka. Na stołach znajdują się jajka, wędliny, wielkanocne baby i mazurki. Stoły zdobione są bukietami z bazi i pierwszych wiosennych kwiatów. Poniedziałek Wielkanocny (zwany też Lanym Poniedziałkiem, Śmigusem-dyngusem) to drugi dzień świąt Wielkiej Nocy. W polskiej tradycji tego dnia polewa się dla żartów wodą inne osoby, nawet nieznajome. Polewanie wodą nawiązuje do dawnych praktyk pogańskich, łączących się z symbolicznym budzeniem się przyrody do życia i co rok odnawialnej zdolności ziemi do rodzenia. Do dziś zwyczaj kropienia wodą święconą pól w poniedziałkowy ranek przez gospodarzy jest spotykany we wsiach na południu Polski. Polska tradycja potraw wielkanocnych jest bardzo bogata i nie ma chyba innej tak bogatej tradycji kulinarnej na czas obchodów Świąt Wielkanocnych. Czekamy na to śniadanie przez cały Wielki Post, zatem nie dziwi fakt, że wszystkiego co znajduje się na stole staramy się skosztować choćby przynajmniej po troszeczkę. Na tradycyjnym stole wielkanocnym nie może zabraknąć takich potraw jak: żurek wielkanocny biała kiełbasa pieczona szynka świąteczna faszerowane jajka ćwikła babka wielkanocna mazurek sernik A po obfitym świątecznym śniadaniu zapraszamy wszystkich do wielkanocnych zabaw z pisankami. ZIELONE ŚWIĘTA Dzień zesłania Ducha Świętego, zwany też Pięćdziesiątnicą (Pentecoste), potocznie Zielonymi Świątkami, jest w chrześcijaństwie świętem ruchomym i przypada 49 dni (7 tygodni) od Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego, a więc przypada również w niedzielę. Jest to jedno z najważniejszych świąt. Zielone Świątki to polska ludowa nazwa święta majowego, według wielu badaczy pierwotnie związanego z przedchrześcijańskimi obchodami święta wiosny (z siłą drzew, zielonych gałęzi i wszelkiej płodności), przypuszczalnie pierwotnie wywodząca się z wcześniejszego święta zwanego Stado, a obecnie potoczna nazwa święta kościelnego Zesłania Ducha Świętego. W zależności od regionu nazywane są też sobótkami (południowa Polska) lub palinockami Ludowe obyczaje związane z Zielonymi Świątkami mają swe źródła w obrzędowości pogańskiej. Wpisane są w rytm przyrody, oczekiwanie nadejścia lata Działania te miały zapewnić obfite plony. W tym celu palono ognie, domy przyozdabiano zielonymi gałązkami, tatarakiem, kwiatami (przystrajanie domostw zielonymi gałęziami miało zapewnić urodzaj, a także ochronić przed urokami). Niektórzy wycinali młode brzózki i stawiali je w obejściu SOBÓTKA ŚWIĘTOJAŃSKA Noc Kupały, zwana też nocą kupalną, kupalnocką, kupałą, sobótką lub sobótkami – słowiańskie święto związane z letnim przesileniem Słońca, obchodzone w najkrótszą noc w roku, czyli najczęściej (nie uwzględniając roku przestępnego) z 21 na 22 czerwca (późniejsza wigilia św. Jana - potocznie zwana też nocą świętojańską i posiadająca wówczas wiele zapożyczeń ze święta wcześniejszego - obchodzona jest z 23 na 24 czerwca. Święto ognia, wody, słońca i księżyca, urodzaju, płodności, radości i miłości, obchodzone na obszarach zamieszkiwanych przez ludy słowiańskie, bałtyckie, germańskie i celtyckie, a także przez część narodów wywodzących się z ludów ugrofinskich 7 ИВАНА КУПАЛА Ива́н Купа́ла, также Ива́нов день — народный языческий праздник, отмечаемый в России, Белоруссии, Польше, Литве, Латвии, Эстонии и на Украине. Иванов день имеет старинную традицию празднования практически по всей Европе. До крещения праздник Ивана Купалы был приурочен к дню летнего солнцестояния (20-22 июня по старому стилю по UTC в III веке). C принятием христианства праздник стали отмечать в день рождения Иоанна Крестителя — 24-го июня по старому стилю. С переходом на новый стиль дата рождения Иоанна Крестителя сдвинулась на 7 июля (в XX-XXI веках), так как православная церковь живёт по старому стилю. В связи с этим праздник потерял астрономическое соответствие солнцестоянию DOŻYNKI Dożynki, Święto Plonów – ludowe święto połączone z obrzędami dziękczynnymi za ukończenie żniw i prac polowych. W czasach przedchrześcijańskich – etniczne święto słowiańskie, przypadające na równonoc jesienną (23 września). Zwyczaj ten, praktykowany przez Słowian i plemiona bałtyckie, w różnych stronach Polski określany był jako wyżynki, obrzynki, wieniec, wieńcowe, okrężne. Na Śląsku opolskim nazywane żniwniok. Obrzęd dożynek prawdopodobnie związany był pierwotnie z kultem roślin i drzew, potem z pierwotnym rolnictwem. Wraz z rozwojem gospodarki folwarczno-dworskiej w XVI wieku dożynki zagościły na dworach majątków ziemskich. Urządzano je dla żniwiarzy (służby folwarcznej i pracowników najemnych) w nagrodę za wykonaną pracę przy żniwach i zebrane plony. ПРАЗДНИК УРОЖАЯ Европейский праздник, имеющий языческое происхождение. Смысл праздника состоял в благодарности высшим силам за урожай. В римско-католической традиции праздник отмечается с 3 в. н. э., обычно в день Архангела Михаила, 29 сентября. У западных славян и на Украине праздник называется «дожинки’ ŚWIĘTO ZMARLYCH Wszystkich Świętych, (łac. festum omnium sanctorum) – rzymskokatolicka uroczystość (część innych kościołów również ją uznaje, w tym anglikański i wiele z luterańskich) obchodzona w Polsce 1 listopada ku czci wszystkich znanych i nieznanych świętych Pierwszy dzień listopada jest w Polsce dniem wolnym od pracy, co powoduje, że wiele osób podróżuje nawet na wielkie odległości, aby odwiedzić groby swoich bliskich. Ludzie odwiedzają cmentarze, aby ozdobić groby kwiatami, zapalić znicze i pomodlić się w intencji swoich zmarłych. To święto ma charakter religijny, głównie katolicki, ale dobrym zwyczajem obchodzi je także wiele osób innych wyznań, albo nie wyznających żadnej religii. Jest to wyrazem pamięci oraz oddania czci i szacunku zmarłym. ДЕНЬ ВСЕХ СВЯТЫХ В Католической церкви День Всех святых является неподвижным праздником и отмечается 1 ноября. На следующий день, 2 ноября празднуется День всех душ. День всех святых имеет высший ранг в латинском календаре — «торжество». Он также является одним из так называемых «обязательных дней», когда посещение мессы для верных обязательно, а пропуск является грехом. Одеяния священнослужителей — белые.День всех душ, следующий за днём всех святых в католицизме традиционно является днём поминовения усопших. В этот день католики по всему миру поминают покойных членов семьи и родственников, посещают их могилы на кладбищах. Литургические тексты 2 ноября посвящены молитвам за усопших и выражают веру в грядущее воскресение мёртвых. LEGENDY POLSKIE SMOK WAWELSKI – legendarny smok mieszkający u podnóża krakowskiego Wzgórza Wawelskiego w jaskini nazywanej Smoczą Jamą. Według starszego przekazu z XII wieku autorstwa Wincentego Kadłubka za rządów króla Kraka w Krakowie pojawił się potwór – smok nazywany "całożercą" (holophagus). Żądał on raz na tydzień ofiary z bydła. Jeżeli 8 mieszkańcy nie dostarczyli mu krowy, zjadał w zamian ludzi. Krak wysłał do zabicia smoka swych dwóch synów. Nie potrafili jednak pokonać stwora w walce wręcz, więc wymyślili podstęp. Podali mu skórę bydlęcą wypchaną siarką i smok się nią udusił. Następnie bracia poróżnili się o to, kto zwyciężył smoka, i jeden z nich zabił drugiego. Powróciwszy do zamku, wytłumaczył ojcu, że to smok zabił jego brata. Gdy został po śmierci Kraka królem, odkryto jego tajemnicę i wygnano z kraju. Jan Długosz w swojej kronice przeniósł bratobójstwo synów Kraka na okres po śmierci ojca, a zabójstwo smoka przypisał samemu władcy.Druga wersja Marcina Bielskiego z XV wieku głosi, że smoka pokonał szewczyk Skuba za pomocą fortelu – podłożył mu barana wypchanego siarką. Po zjedzeniu barana Smoka tak paliło w gardle, że wypił pół Wisły i pękł. ВА́ВЕЛЬСКИЙ ДРАКО́Н (польск. smok wawelski) — легендарный дракон, якобы живший в пещере (называемой Драконьей ямой) у подножия Вавельского холма в Кракове.Согласно наиболее древнему (XII век) варианту этой легенды, изложенному Винцентием Кадлубеком, во времена правления короля Крака (легендарного основателя Кракова, по имени которого город получил свое название) в Кракове появилось существо — дракон, называемый живоглотом (польск. całożerca, лат. holophagus — то есть существо, заглатывющее своих жертв целиком). Раз в неделю дракону следовало приносить в жертву корову; если же он не получал её, то взамен пожирал людей. Чтобы спасти город от чудовища, Крак послал двух своих сыновей убить дракона. Одолеть змея в поединке сыновья не смогли, поэтому они пошли на хитрость. Они набили коровью шкуру серой, и, проглотив это чучело, дракон задохнулся. После смерти чудовища братья поссорились из-за того, кому из них принадлежит победа. Один из братьев убил другого, а возвратившись в замок, сказал, что второй брат пал в битве с драконом. Однако после смерти Крака тайна братоубийцы была раскрыта и его изгнали из страны.Ян Длугош в своей хронике победу над драконом приписал самому королю, а братоубийство перенёс в то время, когда Крак уже умер.Другая версия легенды (XV век), принадлежащая Марцину Бельскому (польск. Marcin Bielski), гласит, что дракона победил сапожник Скуба. Он подбросил монстру барана, начинённого серой. Дракону, съевшему барана, начало так жечь в горле, что он выпил пол-Вислы и лопнул CO SIĘ STALO Z POPELEM? Popiel – legendarny władca Polan z IX wieku.Popiel jest też jedną z kluczowych postaci w Starej Baśni, powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego. Przedstawiony jest tam jako okrutny władca, działający jednak głównie pod wpływem swojej niemieckiej żony Brunhildy.Został on uwięziony przez swoją żonę Helgundę w wieży na wyspie. Główny bohater, Dago, uwalnia go i pozwala mu odpłynąć, a na pytania sług o los Popiołowłosego odpowiada: Powiedzcie ludowi... że Popiela zjadły myszy. Попел — легендарный князь полян Х века, последний из династии Попелов.В результате переворота, который относят к 960 году, был свергнут с престола Земовитом, сыном земледельца Пяста.Согласно легенде, Попел был изгнан за несправедливость и заеден мышами. Z JAKIM WYDARZENIEM HISTORYCZNYM WIĄŻE SIĘ LEGENDA O LAJKONIKU? Pochód Lajkonika, Harce Lajkonika – ludowa zabawa, która odbywa się w Krakowie co roku w pierwszy czwartek po święcie Bożego Ciała (w "oktawę Bożego Ciała"). Główny bohater zabawy – lajkonik, (konik zwierzyniecki, tatarzyn) – brodaty jeździec w pseudoorientalnym stroju poruszający się na sztucznym koniku przytwierdzonym do pasa, przemierza tradycyjny szlak ze Zwierzyńca na rynek główny w Krakowie w towarzystwie kapeli Mlaskotów oraz orszaku włóczków odzianych w stroje krakowskie i "tatarskie". Według pierwszej koncepcji początków harców konika zwierzynieckiego należy szukać w historycznym wydarzeniu, którym są napady tatarskie na Kraków w XIII wieku. Poza samym Majeranowskim skłaniał się ku niej archeolog Józef Łepkowski w swym dziele Przeglądtradycyj..., wyrażając przypuszczenie, iż zwierzyniecki konik jest pamiątką 9 obrony Ołomuńca przed Tatarami, i jej bohatera Zdzisława ze Szternberku. Zwrócił on również uwagę iż owa obrona przypadła właśnie w okolicach Bożego Ciała w roku 1241. Owo zwycięstwo Morawian miało być w Krakowie przyjęte z taką radością, której skutkiem była zabawa z konikiem, która w późniejszych czasach włączona została w procesję Bożego Ciała. Краковский Лайконик (польск. Lajkonik) – это персонаж в костюме татарского всадника, являющийся важным элементом краковской фолклорной традиции. Древняя столица Польши Краков был дважды в своей истории в 1241 и 1257 годах осаждён монгольскими войсками. В честь этих исторических событий в краковскую традицию вошли два элемента: «краковский гейнал» – тревожный сигнал исполняемый трубачом на колокольне краковского костёла св. Марии и «Лайконик» - персонаж в костюме татарского всадника, с буздыганом в руке, несущий изображение коня, который ежегодно на восьмой день после праздника Тела и Крови Христовых танцует на улицах Кракова в сопровождении народных музыкантов, размахивая краковским знаменем. Традиция Лайконика началась в XVII или XVIII веке. Нынешний костюм был создан Станиславом Выспяньским в начале XX века. ГИМН, ГЕРБ, ФЛАГ ПОЛЬШИ HYMN, GODLO, FLAGA POLSKI HYMN Mazurek Dąbrowskiego– polska pieśń patriotyczna, od 26 lutego 1927 oficjalny hymn państwowy Rzeczypospolitej Polskiej. Jeszcze Polska nie zginęła, Kiedy my żyjemy. Co nam obca przemoc wzięła, Szablą odbierzemy. Marsz, marsz Dąbrowski, Z ziemi włoskiej do Polski. Za twoim przewodem Złączym się z narodem. GODŁO POLSKI Godło Polski - Zgodnie Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r."Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.". FLAGA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ (FLAGA POLSKI) – barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony, ułożone w dwóch poziomych, równoległych pasach tej samej szerokości, z których górny jest koloru białego, a dolny koloru czerwonego.2 maja jest w Polsce oficjalnie obchodzony jako Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. WYMIEŃ ZNANE CI SWIĘTA NARODOWE? 1 maja, święto państwowe 1 maja (ustanowione w 1950) Święto Pracy, Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy, popularnie zwany 1 Maja – międzynarodowe święto klasy robotniczej, obchodzone od 1890 corocznie 1 maja. W Polsce 1 maja ogłoszono świętem państwowym ustawowo wolnym od pracy. Święto wprowadziła w 1889 II Międzynarodówka dla upamiętnienia wydarzeń, które miały miejsce w pierwszych dniach maja 1886 r. w Chicago, w Stanach Zjednoczonych podczas strajku będącego częścią ogólnokrajowej kampanii na rzecz wprowadzenia 8godzinnego dnia pracy. 3 maja: Święto Narodowe Trzeciego Maja (ustanowione w 1919, ponownie w 1990) Konstytucja 3 maja (właściwie Ustawa Rządowa z dnia 3 maja) – uchwalona 3 maja 10 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwsząw Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją 11 listopada: Narodowe Święto Niepodległości (ustanowione w 1937, ponownie w 1989) Narodowe Święto Niepodległości – polskie święto państwowe, obchodzone co roku 11 listopada, "dla upamiętnienia rocznicy odzyskania przez Naród Polski niepodległego bytu państwowego" w 1918 roku po 123 latach od rozbiorów dokonanych przez Austrię, Prusy i Rosję. Ustanowione w ostatnich latach II RP, przywrócone w roku 1989. Jest dniem wolnym od pracy. WARSZAWIANKA. TEKST PIESNI. Warszawianka 1831 roku (fr. La Varsovienne) – polska pieśń patriotyczna, hymniczna, zaczynająca się od słów Il est levé voici le jour sanglant.... Pieśń została napisana w języku francuskim przez narodowego poetę Francji Casimira François Delavigne'a pod wpływem wydarzeń powstania listopadowego. Zawiera pewne nawiązania stylistyczne do Marsylianki np. Do broni, bracia dziś! (w Warszawiance: Polonais, à la baïonnette), Bo nadszedł chwały naszej dzień! (w Warszawiance: Oto dziś dzień krwi i chwały). Autorem najbardziej znanego polskiego przekładu był poeta i historyk Karol Sienkiewicz, brat dziadka Henryka Sienkiewicza. Muzykę skomponował Karol Kurpiński. Tekst został opublikowany w marcu 1831 roku w warszawskim czasopiśmie Polak Sumienny. Prapremiera pieśni miała miejsce 5 kwietnia 1831 roku w Teatrze Narodowym w wolnej od Rosjan Warszawie, orkiestrą dyrygował sam kompozytor. Pieśń od początku cieszyła się wielką popularnością. Upamiętnił ją Stanisław Wyspiański w dramacie Warszawianka Oto dziś dzień krwi i chwały, Oby dniem wskrzeszenia był! W tęczę Franków Orzeł Biały Patrząc, lot swój w niebo wzbił. Słońcem lipca podniecany Woła do nas z górnych stron: "Powstań, Polsko, skrusz kajdany, Dziś twój tryumf albo zgon!" Варшавянка 1831 года (польск. Warszawianka 1831 roku, фр. La Varsovienne) — польская патриотическая песня; один из самых популярных патриотических гимнов, музыкальный символ Ноябрьского восстания 1830 года. Текст — перевод французского стихотворения La Varsovienne, которое написал в феврале 1831 года, под впечатлением восстания в Варшаве, парижский поэт и драматург Казимир Делавинь. Стихотворение было написано, да и озаглавлено, в подражание «Марсельезе» (La Marseillaise, буквально «Марселька»; ср. особенно припев: «К оружию, граждане!» — «Поляки, в штыки!»). Месяц спустя листовка с текстом попала в Варшаву, где стихотворение тотчас (в конце марта) перевел поэт и историк Кароль Сенкевич (дядя Генрика Сенкевича), опубликовавший его в варшавском журнале Polak Sumienny. Немедленно после этого, его положил на музыку известный оперный композитор, директор и дирижёр варшавского оперного театра Кароль Курпиньский, и 5 апреля 1831 года песня была впервые публично исполнена во время оперного спектакля в Театре Народовом. Публика встретила её с энтузиазмом. В течение последующих десятилетий песня была одним из главных символов польского национального движения. В 1918—1927 годах, до официального утверждения «Мазурки Домбровского» в качестве гимна Польши, «Варшавянка» была одним из 5 кандидатов на роль национального гимна. 11 WYMIEŃ ZNANYCH CI POLAKÓW KTÓRZY OTRZYMALI NAGRODĘ A. NOBLA? Nagrody Nobla przyznane Polakom i Polkom: · 1903 — Maria Skłodowska-Curie - w dziedzinie fizyki łącznie z Henri Becquerelem i Piotrem Curie · 1905 — Henryk Sienkiewicz - w dziedzinie literatury · 1911 — Maria Skłodowska-Curie - w dziedzinie chemii · 1924 — Władysław Reymont - w dziedzinie literatury · 1980 — Czesław Miłosz - w dziedzinie literatury · 1983 — Lech Wałęsa - Pokojowa Nagroda Nobla · 1995 — Józef Rotblat - Pokojowa Nagroda Nobla łącznie z ruchem Pugwash · 1996 — Wisława Szymborska - w dziedzinie literatury WYMIEŃ NAZWISKA PREZYDENTÓW RP PO 1989 ROKU? Lech Walęsa, Aleksander Kwaśniewski, Lech Kaczyński, Bronislaw Komorowski WYBITNI POLACY Lech Wałęsa (ur. 29 września 1943 w Popowie) – polski polityk i działacz związkowy, z zawodu elektryk. Współzałożyciel i pierwszy przewodniczący "Solidarności", opozycjonista w okresie PRL. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990– 1995.Człowiek roku 1981 według magazynu "Time" oraz laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1983). Лех Вале́нса (польск. Lech Wałęsa, 29 сентября 1943, Попово, Тлухово) — польский политический деятель, активист и защитник прав человека, прежний руководитель независимого профсоюза «Солидарность», электрик по профессии.Сын плотника, Валенса работал электриком на Гданьской судоверфи. В 1980 году создал первый в Восточной Европе свободный, неподконтрольный государству профсоюз — «Солидарность».Увольнение Валенсы за активную профсоюзную деятельность наряду с нехваткой продовольствия и ростом цен привели в 1980 и 1981 годах к забастовкам, которые вызвали широкую поддержку «Солидарности» в различных слоях общества и вынудили правительство пойти на ряд уступок, в том числе предоставление рабочим права на свободную организацию в профсоюзы.В конце 1981 года режим генерала Войцеха Ярузельского объявил «Солидарность» вне закона, и Валенса был заключен в тюрьму почти на целый год.Лауреат Нобелевской премии мира 1983 года за деятельность в поддержку прав рабочих. Валенса играл главную роль в переговорах с правительством в 1988 и 1989 годах, результатом которых стала легализация «Солидарности» и других профсоюзов, а также проложил путь к введению социал-демократии.На президентских выборах 1990 года Валенса после внушительной победы был избран президентом Польши во втором туре, набрав 74,25 % голосов. Перед ним стояли тяжёлые проблемы политической нестабильности и перехода Польши к свободной рыночной экономике. Józef Klemens Piłsudski (ur. 5 grudnia 1867 w Zułowie pod Wilnem, zm. 12 maja 1935 w Warszawie) – polski działacz niepodległościowy, dowódca wojskowy, polityk, naczelnik państwa polskiego w latach 1918–1922 i naczelny wódz Armii Polskiej od 11 listopada 1918, Pierwszy Marszałek Polski od 1920; dwukrotny premier Polski (1926– 1928 i 1930), twórca tzw. rządów sanacyjnych w II Rzeczpospolitej wprowadzonych w 1926 po zamachu stanu. Ю́зеф Кле́менс Пилсу́дский (польск. Józef Klemens Piłsudski 5 декабря 1867 — 12 мая 1935 — польский государственный и политический деятель, первый глава возрождённого польского государства, основатель польской армии; Маршал Польши; 12 Jan Alojzy Matejko (ur. w czerwcu 1838 w Krakowie, zm. 1 listopada 1893 w Krakowie) – malarz polski, twórca obrazów historycznych i batalistycznych, historiozof. Wybrane dzieła : Rejtan – upadek Polski, Poczet polskich królów, Ян Алои́зий Мате́йко (польск. Jan Alojzy Matejko; 24 июня 1838, Краков — 1 ноября 1893, Краков) — польский живописец, автор батальных и исторических полотен. WYMIEŃ ZNANYCH CI KOMPOZYTORÓW. Stanisław Moniuszko herbu Krzywda (ur. 5 maja 1819 w Ubielu, zm. 4 czerwca 1872 w Warszawie) – polski kompozytor, dyrygent, pedagog, organista; autor ok. 268 pieśni, operetek, baletów i oper. Do jego najsłynniejszych dzieł należą opery: Halka, Straszny dwór i Paria. Fryderyk Franciszek Chopin (ur. 22 lutego lub 1 marca 1810↓ w Żelazowej Woli, zm. 17 października 1849 w Paryżu) – polski kompozytor i pianista. Przedstawiciel muzyki okresu romantyzmu, nazywany poetą fortepianu. U źródeł jego twórczości leżała wrażliwość artystyczna oraz umiejętność czerpania wzorców z polskiej muzyki ludowej. Jego przyjaciółką i towarzyszką życia była pisarka George Sand. Gomółka Mikołaj, urodzony w pierwszej połowie XVI w. podobno w Krakowie, zmarły 5 marca 1609 r. w Jazłowcu na Podolu, największy i najoryginalniejszy muzyk i kompozytor polski doby zygmuntowskiej. Karol Maciej Szymanowski h. Korwin / Ślepowron, (ur. 3 października 1882 we wsi Tymoszówka na naddnieprzańskiej Ukrainie w Imperium Rosyjskim, zm. 29 marca 1937 w sanatorium k. Lozanny) – polski kompozytor, pianista, pedagog i krytyk muzyczny. WYMIEŃ ZNANYCH CI REŻYSERÓW FILMOWYCH I TEATRALNYCH. Jerzy Hoffman (ur. 15 marca 1932 w Krakowie) - polski reżyser i scenarzysta filmowy. Pochodzi z rodziny lekarzy żydowskiego pochodzenia. Dzieciństwo spędził w Gorlicach. W wieku siedmiu lat (1939 r.) został wywieziony wraz z rodziną na Syberię. W drugiej połowie lat 40. przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie podjął naukę w I Liceum Ogólnokształcącym im. Cypriana Kamila Norwida. Kontynuował naukę na studiach reżyserskich w Instytucie Filmowym w Moskwie. bogiem 1999 - Ogniem i mieczem 1982 - Znachor 1974 - Potop 1969 - Pan Wołodyjowski Andrzej Wajda (ur. 6 marca 1926 w Suwałkach) – polski reżyser filmowy i teatralny, współtwórca polskiej szkoły filmowej, laureat honorowego Oscara, senator I kadencji w latach 1989-1991. Pan Tadeusz (1999), Zemsta (2002), Katyń (2007), Tatarak (2009) Juliusz Jan Machulski (ur. 10 marca 1955 w Olsztynie) – polski reżyser i producent filmowy, aktor, scenarzysta i dramaturg, założyciel Studia Filmowego Zebra (1988). 1981 – Vabank 1983 – Seksmisja 1984 – Vabank II czyli riposta 1997 – Kiler 1999 – Kiler-ów 2-óch 2001 – Pieniądze to nie wszystko 2003 – Superprodukcja 2004 – Vinci Jerzy Antczak (ur. 25 grudnia 1929 we Włodzimierzu Wołyńskim) - polski reżyser teatralny i filmowy. 13 POLSKA MA WSPÓLNĄ GRANICE z Litwą, Rosją, Bialorusią, Ukrainą, Slowacją, Czechami, Niemcami. NAJWANIEJSZE RZEKI I JEZIORA W POLSCE? Rzeki: Wisla, Odra, Watra, Bug, San, Narew Jeziorza: Mamry, Śniardwy, Wigry CZY POLSKA LEŻY NAD MORZEM? Polska leży nad morzem Baltyckim. NAJWAZNIEJSZE MIASTA POLSKI? Warszawa, Kraków, Katowice, Poznań , Częstochowa, Gdańsk, Lódż. JAKIE MIASTO BYLO 1 STOLICĄ POLSKI? Gniezno WYMIEŃ NAJWAŻNIEJSZE BUDOWLE ŚREDNIOWIECZNE W WAŻNIEJSZYCH MIASTACH POLSKI Kosciól Mariacki w Krakowie Bazylika Mariacka w Gdańsku Ratusz we Wroclawiu Kosciól Najświętszej Marii Panny w Poznaniu PRZEZ JAKIE MIASTA PRZEPLYWA RZEKA WISLA? Kraków, Warszawa, Toruń, Gdańsk JAKIE DUŻE POLSKIE MISTA SĄ POLOŻONE NAD BALTYKIEM? Gadańsk, Gdynia, Sopot – Trójmiasto 14 PARKI NARODOWE W POLSCE? Bialowieski, Babiogórski, Biebrzański, Bieszczadzki, Drawieński, Gorczański, Kampinoski, Karkonoski, Magurski, Narwiański, Ojcowski, Pieniński, Poleski, Roztoczański, Slowiński, Świętokrzyski, Tatrzański, Wielkopolski, Wigierski, Woliński WYMIEŃ KRAINY GEOGRAFICZNE POLSKI Mazury, Kujawy, Śliąsk, Lubelszczyzna, Pomorze, Mazowsze, Malopolska, Wielkopolska. GLÓWNE PASMA GÓRSKIE Tatry, Beskidy, Karpaty, Karkanosze GLÓWNE SZCZYTY GÓRSKIE Giewont, Rysy JAKIE ZWIERZĘ SYMBOLIZUJE PUSZCZĘ BIALOWIESKĄ? Żubr NAZWY TAŃCÓW LUDOWYCH Trojak, mazurek, krakowiak, kujawiak, polonez, oberek ZNANE CI POTRAWY NARODOWE? Bigos, flaczki, pomidorówka, bialy barszcz, kopytka. JAKIE CIASTA NALEŻĄ DO TRADYCYJNYCH DESERÓW W POLSCE? Makowiec, sernik, karpatka, kremówki, piernik, keks, drożdzówki W JAKI SPOSÓB ELEGANCCY POLACY WITAJĄ SIĘ Z KOBIETAMI? Ucalowaniem ręki KTÓRĄ Z NASTĘPUJĄCYCH POTRAW MOŻNA UZNAĆ ZA TYPOWO POLSKĄ: hot dog, solankę czy BIGOS? JAK TRADYCYJNIE UBIERA SIĘ PAN MLODY W DNIU ŚLUBU? W garnitur KTO NAPISAL ”NAD NIEMNEM”? Eliza Orzeszkowa KTO NAPISAL „PAN TADEUZ”? Adam Mickiewicz. HISTORIA POLSKI KIM BYL PIAST KOLODZIEJ? Пяст (Piast), IX в. –полулегендарный родоначальник династии Пястов в Польше, отец Семовита Piast (zwany także Piastem Kołodziejem lub Piastem Oraczem) – legendarny protoplasta dynastii Piastów, ojciec Siemowita, mąż Rzepichy. DATY CHRZTU POLSKI? Chrzest Polski – zwyczajowa nazwa początku procesu chrystianizacji państwa polskiego. Proces ten został zapoczątkowany przez osobisty chrzest Mieszka I w 966 r. Mieszko I przyjął chrzest w obrządku rzymskim. Chrzest władcy i erygowanie niezależnego biskupstwa zrównały państwo gnieźnieńskie z chrześcijańskimi krajami Europy i związały Polskę z zachodnim kręgiem kultury chrześcijańskiej. 15 W 1387poku Wladyslaw Jagiello ochrzcil Litwu. KIEDY KORONOWANO BOLESAWA CHROBREGO.PIERWSZY KRÓL POLSKI Bolesław I Chrobry (Wielki) (ur. 967 w Poznaniu, zm. 17 czerwca 1025) – książę Polski od 992 roku, pierwszy koronowany władca Polski (od 1025 roku) z dynastii Piastów, w latach 1003-1004 był także księciem Czech jako Bolesław IV. Był synem Mieszka I, księcia Polski, i Dobrawy, czeskiej księżniczki. Objął rządy w 992 roku, wypędzając krótko potem swoją macochę Odę i przyrodnich braci. Sojusznik cesarza Ottona III, gościł go w 1000 roku w Gnieźnie na tzw. zjeździe gnieźnieńskim, podczas którego cesarz prawdopodobnie koronował Bolesława. Źródła są niejednoznaczne w ocenie gestów, które Otton wykonał podczas wizyty w Gnieźnie, lecz dowodem na to są monety z napisem rex datowane maksymalnie na 1020 oraz dary które cesarz wręczył Bolesławowi - włócznia i diadem.. Болесла́в I Хра́брый (польск. Bolesław I Chrobry) (ок. 967—17 июня 1025) — польский князь (992—1025) и король (1025), сын Мешко I, князя Польши, и чешской княжны Дубравки, представитель династии Пястов.18 апреля 1025 г. Болеслав Храбрый был коронован польскими епископами королем Польши. ZJAZD GNIEŹNIEŃSKI (SYNOD GNIEŹNIEŃSKI; 7 MARCA A 15 MARCA 1000) Gdzie i kiedy odbyl się zjazd gnieżnieński? Zjazd gnieźnieński odbył się w 1000 roku i był ważnym wydarzeniem służącym umocnieniu pozycji oraz zwiększeniu prestiżu Polski w Europie. Współcześnie zjazdy są forum dialogu między różnymi kręgami kulturowymi, wyznaniami i religiami. Stanowią także okazję do przedstawienia dziedzictwa Gniezna i Polski na Starym Kontynencie. Pielgrzymka cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Ottona III do grobu biskupa Wojciecha oraz spotkanie z księciem Bolesławem Chrobrym i jego synami w celu pozyskania relikwii męczennika. Otton III pragnął także pozyskać Bolesława dla realizacji swych planów uniwersalistycznego cesarstwa zachodniego, na które miały złożyć się prowincje Galia, Romania, Germania i Sclavinia. Podczas zjazdu Otton III nałożył na głowę Bolesława diadem cesarski oraz obdarował go kopią Włóczni św. Maurycego - jednym z symboli władzy cesarskiej. Najdonioślejszym efektem zjazdu było utworzenie, być może planowanej już od 999 metropolii gnieźnieńskiej, na czele której postawiono brata św. Wojciecha, Radzima Gaudentego oraz powołanie podległych jej nowych biskupstw-sufraganii w Krakowie z biskupem Popponem, w Kołobrzegu z biskupem Reinbernem, Wrocławiu z biskupem Janem. Biskupstwo w Poznaniu, być może dopiero wówczas powołane do życia, pozostało poza metropolią gnieźnieńską aż do śmierci biskupa Ungera. Съезд в Гнезно был созван в 1000 году. Его целью было укрепление позиций Польши в Европе и росту её престижа. Эффектом работы съезда стало образование Гнезненской метрополии. Сегодня Гнезнеские съезды служат для проведения диалогов в культурных и религиозных кругах , а так же служат популяризации наследия Польши и Гнезна в Старой Европе. KTO JEST PATRONEM POLSKI? Św. Wojciech - główny patron Polski. Nazywany jest on również "patronem duchowej jedności Europy". GDZIE I JAK ZGINĄL ŚW. WOJCIECH? W okolicy pruskiego grodu granicznego Chollin (na południowych brzegach jeziora Drużno obecnie wieś Święty Gaj – 23 kwietnia 997 odpoczywających po mszy odprawionej w świętym gaju zaskoczyło 7 strażników prowadzonych przez kapłana. Wojciech – jako przywódca – uderzony toporem lub włócznią w serce został zabity Ciału odcięto głowę i nabito na pal wyrazem hańby .Głowę z pala zdjął potajemnie i przewiózł do Gniezna nieznany Pomorzanin. Wkrótce potem Chrobry wykupił resztę ciała Wojciecha na wagę złota i rozkazał pochować w Gnieźnie. Do jego grobu w 1000 roku pielgrzymował Otton III (patrz: zjazd gnieźnieński). W czasie jego wizyty w Gnieźnie 16 założono metropolię arcybiskupią, której Wojciech został patronem, a jego brat Radzim Gaudenty stanął na czele. Święty Wojciech jest pierwszym polskim męczennikiem. Адальберт Пражский (лат. Adalbertus Pragensis), он же Войтех или Войцех (чеш. Vojtěch, польск. Wojciech) (955, Либице, Чехия — 23 апреля 997, Пруссия, ныне Калининградская область, Россия) — чешский епископ (982—989, 993), католический святой. Особо почитаем в Богемии, Польше и Венгрии. Миссия и гибель в Пруссии После краткой миссии в Венгрии Адальберт поселился в Польше, любезно принятый великим князем Болеславом Храбрым, и весною 997 г. отправился со своим братом Гауденцием (Радимом) и другом Бенедиктом проповедовать христианство среди пруссов. 23 апреля 997 г. он встретил свою смерть от рук прусских язычников неподалеку от нынешнего Калининграда. Вскоре после гибели епископа его останки были выкуплены Болеславом Храбрым, причем вес выплаченного золота равнялся весу мощей великомученика, и положены в соборе в Гнезно. На родину они так и не вернулись. Уже спустя два года после своей смерти Войтех был канонизирован папой Сильвестром II. Канонизация была приурочена к основанию в Гнезно первого польского архиепископствСвятой Войцех является первым польским мучеником. TESTANENT KRZYWOUSTEGO – CO W NIM BYLO? Ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego (1115-1116 ?)(zwana też testamentem lub statutem) – akt prawno-polityczny, w którym władca ustalił zasady następstwa tronu i wprowadził podział terytorialny Polski między swoich synów. Od tej pory główna władza należała do księcia zwierzchniego, (łac.) princepsa, którym każdorazowo miał zostawać najstarszy przedstawiciel (senior) rodu. Miał on władzę zwierzchnią nad juniorami. Do jego obowiązków m.in. należało: obrona granic państwowych, prowadzenie polityki zagranicznej, mianowanie arcybiskupa i biskupów oraz prawo bicia monety. Utrzymywał też w dzielnicach innych książąt załogi. Завещание (устав) Болеслава Кшивоуста (1115-1116 ?) - политический акт, в котором властелин установил принципы передачи трона и ввел деление территорий Польши между своими сыновьями. От той поры верховная власть принадлежала верховному князю, которым каждый раз должен был становиться самый старший представитель рода. В его обязанности входило оборона государственных границ, ведение заграничной политики, назначение архиепископов и епископов и право чеканить монету. Z KIM WIĄŻE SIĘ NASTĘPUJĄCE POWIEDZENIE: „ZASTAL POLSKIĘ DREWNIANĄ A ZOSTAWIL MUROWANĄ”? Kazimierz III Wielki (ur. 30 kwietnia 1310 w Kowalu, zm. 5 listopada 1370 w Krakowie) – król Polski w latach 1333-1370, ostatni władca z dynastii Piastów na polskim tronie. Казимир III Великий (польск. Kazimierz III Wielki) (30 апреля 1310 — 5 ноября 1370) — сын Владислава Локетка и Ядвиги, дочери калишского князя Болеслава Набожного, вступил на престол после смерти отца 2 марта 1333 (коронация 25 апреля 1333. Последний король из династии Пястов. KTO SPROWADZIL DO POLSKI KRZYŻAKÓW? Wielkie zaangażowanie w chrystianizację Prus okazal książę Konrad Mazowiecki Sprowadzeni Krzyżacy a książęta polscy w 1242 r. zawarli układ o podziale Pomorza Gdańskiego Тевто́нский о́рден (от лат. teutonicus — немецкий; нем. Deutscher Orden) — религиозный орден, основанный в конце XII века.Девиз Тевтонского ордена: нем. «Helfen — Wehren — Heilen» («Помогать — Защищать — Лечить»).(1217 год) Римским Папой Гонорием III был объявлен поход против прусских язычников, захвативших земли польского князя Конрада I Мазовецкого. В 1225 году князь 17 попросил помощи у тевтонских рыцарей, обещав им владение городами Кульм и Добрынь, а также сохранение за ними захваченных территорий. KTO WYGRAL BITWĘ (STARCIE) POD PLOWCAMI? Bitwa pod Płowcami – bitwa rozegrana 27 września 1331 r. pomiędzy wojskami Władysława Łokietka a oddziałami zakonu krzyżackiego pod wodzą komtura krajowego chełmińskigo Otto von Lutterberga, marszałka zakonu Dietricha von Altenburga, wielkiego komtura Otto von Bonsdorfa, w okolicach wsi Płowce na Kujawach. Krzyżacy pochwycili ok. 100 znacznych i znaczniejszych rycerzy polskich, oraz licznych zbrojnych. Lutterberg komtur chełmiński pomimo zwycięstwa w drugiej fazie bitwy i odrzuceniu wojsk polskich, podjął decyzję natychmiastowego odwrotu do Torunia. Decyzja o wycofaniu wojsk do własnego państwa oznaczała zarazem przerwanie całej kampanii na ziemiach polskich. Obie strony po bitwie starały się propagandowo sprzedać swoje sukcesy. Bitwa, choć nierozstrzygnięta, wzmocniła morale wojsk polskich. Битва под Пловцами – разыгралась 27 сентября 1331г между войсками Владислава Локетка и отделениями Ордена Крестоносцев под предводительством Отто фон Люттенберга. В окрестностях села Пловце в Куявах. Крестоносцы победили во второй фазе битвы, но несмотря на это, приняли решение отступления назад в Торунь. Военная кампания была прервана без победителей и побеждённых. KTO BYL ZWYCIĘCĄ W BITWIE POD GRUNWALDEM? Bitwa pod Grunwaldem (w literaturze niemieckiej pierwsza bitwa pod Tannenbergiem) – jedna z największych bitew w historii średniowiecznej Europy (pod względem liczby uczestników), stoczona na polach pod Grunwaldem 15 lipca 1410, w czasie trwania wielkiej wojny, między siłami zakonu krzyżackiego wspomaganego przez rycerstwo zachodnioeuropejskie, pod dowództwem wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena, a połączonymi siłami polskimi, litewsko-ruskimi i smoleńskimi oraz posiłkowymi oddziałami czeskimi, mołdawskimi i tatarskimi, pod dowództwem króla Polski Władysława II Jagiełły. Bitwa ta zakończyła się zwycięstwem wojsk polsko-litewskich i pogromem sił krzyżackich, nie została jednak wykorzystana dla całkowitego zniszczenia Zakonu Грюнвальдская битва (Танненбергская битва, 15 июля 1410) — решающее сражение «Великой войны» 1409—1411 между Польшей, Великим княжеством Литовским и Русским, с одной стороны, и Тевтонским орденом — с другой. Битва закончилась полным разгромом войск Тевтонского ордена. Произошла близ Грюнвальда, Танненберга и Бреслау (Пруссия), откуда и получила своё название UNIA POLSKO-LITEWSKA Unia polsko-litewska – związek Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Rozpoczął się unią w Krewie 14 sierpnia 1385 r. Do 1569 r. była to unia personalna. Na mocy postanowień unii lubelskiej przekształcona została w unię półrealną, nie była to w pełni unia realna, ponieważ odrębne pozostało wojsko i skarb. Jej istnienie zakończyło się wraz z III rozbiorem Polski w 1795 r. Przyczyny utworzenia Główną przyczyną utworzenia unii było zagrożenie ze strony Krzyżaków oraz fakt, że Ludwik Węgierski nie pozostawił męskiego potomka. Ludwik chciał pozostawić polski tron swojej córce, ale w tradycji Polski kobieta nie mogła zasiadać na tronie. Nadał więc w 1374 roku polskiej szlachcie przywilej koszycki, stanowiący, że król nie mógł nakładać na nią nowych podatków bez jej zgody. W zamian szlachta zgodziła się na objęcie tronu przez jego córkę Jadwigę. Koronacja odbyła się dopiero w 1384 roku, głównie z powodu matki Jadwigi - Elżbiety Bośniaczki, która długo zwlekała z wysłaniem jej do Polski z uwagi na jej młody wiek. Tak długie bezkrólewie wywołało oburzenie magnatów małopolskich, którzy nieustannie grozili, że odmówią Jadwidze prawa do tronu jeśli nie stawi się na koronację. Były to jednak czcze 18 groźby, których ostatecznie nie spełniono. Według Oskara Haleckiego główną przesłanką do zawarcia unii i utworzenia federacji polsko-litewskiej było uniknięcie konfrontacji zbrojnej obu państw na ziemiach ruskich, do których oba rościły swoje pretensje. 3. Польсько-литовська унія — зв'язок Королівства Польського і Великого Князівства Литовського. Розпочався союз цих двох країн з Кревської унії 14 серпня 1385 року. До 1569 року це була персональна унія. Найсильнішою була Люблінська унія 1569 року. Союз Польщі і Литви розпався з першим поділом Речі Посполитої 1772 року.Причини утворення. Наприкінці 14 століття міжнародні умови для Польського королівства і Великого Князівства Литовського стали досить несприятливими. У цих двох державах посилювалися інтеграційні процеси, зумовлені: наступом на польські та литовські землі Тевтонського ордену політикою Московського князівства, правителі якого заявили про «збирання» давніх руських земель. Захопивши майже всі великоруські землі, великий цар Іван III висунув претензії на білоруські та українські землі як на історичну спадщину династії Рюриковичів. необхідністю протистояння нападам татар зацікавленістю польських феодалів у експансії на українські землі, литовських — у досягненні тих економічних та політичних привілеїв, які мали можновладці в Польському королівстві. KTO BYL PIERWSZYM KRÓLEM DYNASTII JAGIELONÓW? Władysław II Jagiełło (lit. Jogaila Algirdaitis, biał. Ягайла Уладзіслаў, ukr. Влaдислав Ягайло, ur. zapewne ok. 1362, zm. 1 czerwca 1434 w Gródku) – wielki książę litewski w latach 1377-1381 i 1382-1392, król Polski i najwyższy książę litewski w latach 1386-1434. Syn Olgierda i jego drugiej żony Julianny, córki księcia twerskiego Aleksandra, wnuk Giedymina. Założyciel dynastii Jagiellonów. Яга́йло, Владисла́в II Яге́лло (лит. Jogáila (Йога́йла); от лит. jóti (йо́ти) — ехать верхом, лит. gáilas (га́йлас) — сильный), (белор. Ягайла, укр. Ягайло, польск. Władysław II Jagiełło), (ок. 1351 — 1 июня 1434) — князь Витебский, Великий князь Литовский (Ягайло, 1377—1381 совместно с Кейстутом (1-й раз), (1382—1392, 2-й раз) и король Польши (как Владислав II Ягелло, 1386—1434). Родоначальник династии Ягеллонов. Внук Гедимина, сын Ольгерда и православной княгини Юлиании (Ульяны Александровны Тверской), уже в юности исповедовал, по утверждению М. Смирнова и некоторых исследователей, православие, приняв имя Яков; другие историки доказывают, что он оставался язычником до самого принятия католической веры и имени Владислав. KTO BYL OSTATNIM Z DYNASTII JAGIELONÓW? Zygmunt II August (lit. Žygimantas Augustas, białorus. Жыгімонт Аўгуст), (ur. 1 sierpnia 1520 w Krakowie – zm. 7 lipca 1572 w Knyszynie) – od 1543 wielki książę litewski, od 1548 król Polski, od 1569 władca zjednoczonego państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów Сигизму́нд II А́вгуст (польск. Zygmunt II August, лит. Zigmantas Augustas, белор. Жыгімонт Аўгуст; 1 июля или 1 августа 1520 — 7 июля 1572) — великий князь Литовский с 18 октября 1529 (провозглашение избрания 18 декабря 1529) (правил совместно с Сигизмундом I Старым), король Польши с 20 февраля 1530 (правил совместно с Сигизмундом I Старым), глава федеративного государства Речь Посполитая (с 1569). GDZIE I KIEDY ZGINĄL KRÓL WLADYSLAW WARNEŃCZYK? Władysław III Warneńczyk (ur. 31 października 1424 w Krakowie, zm. 10 listopada 1444 pod Warną) – król Polski i najwyższy książę litewski od roku 1434, król Węgier 19 jako Ulászló I od 1440, starszy syn Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. Na tronie Litwy Władysław nie zasiadł, księciem litewskim obwołano jego młodszego brata, Kazimierza Jagiellończyka Faktycznie Władysław III podjął w 1443 r. zbrojną wyprawę przeciwko Turcji, zakończoną zwycięstwem i 10-letnim rozejmem w Segedynie. Jednak za usilną namową legata papieskiego Juliana Cesariniego (obiecał on pomoc floty burgundzkiej i weneckiej, co okazało się obietnicą bez pokrycia) dwudziestoletni król zerwał rozejm, po czym w 1444 r. poprowadził przeciw Turcji źle przygotowaną krucjatę chrześcijańską, złożoną z ok. 25 tys. wojsk węgiersko-polsko-wołoskich. Po początkowych sukcesach skończyła się ona wielką klęską i śmiercią Władysława III 10 listopada w bitwie pod Warną nad Morzem Czarnym. Według niektórych relacji, głowę polskiego króla sułtan turecki przechowywał potem, jako trofeum wojenne, w garnku z miodem przez wiele lat. Nigdy nie odnaleziono ciała monarchy, dlatego szerzyły się opowieści o jego bohaterstwie i cudownym ocaleniu, które spowodowały zwlekanie z koronacją Kazimierza Jagiellończyka. Владислав III Варнский (Варненьчик) (польск. Władysław III Warneńczyk), (31 октября 1424 — 10 ноября 1444), король Польши с 25 июля 1434 (покинул Польшу 22 апреля 1440, страной управляли регенты), король Венгрии с 17 июля 1440 (под именем Владислава (Уласло) I (венг. I. Ulászló). Сын Владислава II Ягайлы от его четвёртой жены, белорусской княжны Софии Гольшанской. До совершеннолетия (1438) от его имени правил регент — епископ краковский Збигнев Олесницкий. Владислав, достигнув 19 лет, выступил в поход против турок в 1444 г. Войско его, встретившись с войском султана Мурада II 10 ноября 1444 г. в битве у города Варна, потерпело жестокое поражение. Сам король погиб в бою. Его голову турецкий султан долгое время держал в сосуде с мёдом в качестве военного трофея. Тело монарха так и не было найдено на поле битвы, после чего разлетелись вести о его богатырской славе и чудесном исцелении, в результате была отложена коронация Казими́ра IV Ягеллона. WYMIEŃ NAJSYNNIEJSZĄ Z INSYGNI KORONACYJNYCH KRÓLÓW POLSKI. Polskie insygnia koronacyjne, regalia królów polskich – oznaki władzy, godności i stanu królewskiego królów polskich używane podczas ceremonii koronacyjnych. Były nimi: korona, jabłko, berło, miecz. Pierwsze znane z przekazów źródłowych insygnia, podkreślające prawo do starań o koronę królewską, otrzymał w roku 1000 na zjeździe gnieźnieńskim książę Bolesław I Chrobry od cesarza Ottona III. Włócznia Świętego Maurycego – średniowieczna broń ceremonialna uważana za pierwsze historyczne insygnium władzy używane przez władców Polski z dynastii Piastów. Włócznia Świętego Maurycego jest kopią Świętej Lancy Cesarskiej ofiarowaną wraz z częścią gwoździa z Krzyża Pańskiego na zjeździe gnieźnieńskim Bolesławowi I Chrobremu przez Ottona III. KTO I KIEDY ZALOŻYL AKADEMIĘ W KRAKOWIE. Uniwersytet Jagielloński (historyczne nazwy: łac. Studium Generale, Akademia Krakowska, Szkoła Główna Koronna, Szkoła Główna Krakowska, Uniwersytet Krakowski) (łac. Universitas Jagellonica Cracoviensis) – najstarsza polska uczelnia wyższa, jeden z najstarszych uniwersytetów na świecie, mieszczący się w Krakowie. Uniwersytet (studium generale) został założony w 1364 w Kazimierzu z fundacji Kazimierza III Wielkiego i odnowiony w 1400 w Krakowie przez Władysława II Jagiełłę z fundacji Jadwigi Andegaweńskiej. W 1817 nadano mu nazwę Jagielloński, by podkreślić jego związki z tą dynastią Ягелло́нский университе́т (польск. Uniwersytet Jagielloński, лат. Universitas Jagellonica Cracoviensis) — высшее учебное заведение в Кракове, древнейшее и одно из самых крупных в Польше, одно из старейших в Европе. 20 Грамота об основании университета была издана 12 мая 1364 г. Казимиром III. Было создано одиннадцать кафедр, в том числе восемь правоведческих, две медицинские и одна — свободных искусств. На создание кафедры богословия тогда еще не было получено разрешения папы. Главой университета, призванным заботиться о ее деятельности и дальнейшем развитии, стал канцлер королевства. Были начаты организационные и строительные работы. Однако они приостановились после смерти короля, а период правления Людовика Венгерского оказался для развития университета не самым благоприятным. Лишь в начале XV в., благодаря пожалованиям королевы Ядвиги и Владислава Ягелло, проект университета был воплощен в жизнь (чем и объясняется его название — Ягеллонский университет). Первоначально университет назывался Studium Generale, затем Краковской академией (польск. Akademia Krakowska), позднее Главной школой коронной (польск. Szkoła Główna Koronna). В XIX веке получил своё нынешнее название Ягеллонского, подчёркивающее связь с династией Ягеллонов Z CZYM KOJARZY SIĘ POSTAĆ KRÓLA JANA III SOBIESKIEGO? Jan III Sobieski herbu Janina (ur. 17 sierpnia 1629 w Olesku, zm. 17 czerwca 1696 w Wilanowie) – król Polski i wielki książę litewski od 1674, hetman wielki koronny od 1668, hetman polny koronny od 1666, marszałek wielki koronny od 1665, chorąży wielki koronny od 1656. Przez Turków bywał zwany Lwem Lechistanu, a przez chrześcijan Obrońcą Wiary. Jesienią 1672 przeprowadził jedną z najbardziej imponujących operacji wojskowych w historii, znaną jako wyprawa Sobieskiego na czambuły tatarskie. Dysponując zaledwie 3000 jazdy pobił kilkudziesięciotysięczne wojska tatarskie, uwalniając 44 000 ludzi z jasyru. 11 listopada 1673 odniósł świetne zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem. Ocaleć miało zaledwie 4000 z 30 000 żołnierzy wroga. Triumf ten przyniósł mu sławę w świecie i koronę polską Zatrzymal nawal tatarski na Europu. Ян III Собе́ский (польск. Jan III Sobieski) (17 августа 1629, Олеский замок, совр. Украина — 17 июня 1696, Вилянувский дворец, ныне Варшава) — польский полководец, с 1666 — польный гетман коронный, с 1668 — великий гетман коронный, с 1674 — король Польши. При Яне Собеском Королевство Польское в союзе с Великим княжеством Литовским (Речь Посполитая) в последний раз пережило взлёт как европейская держава. В 1666 году стал польным коронным гетманом, с 1668 года — великим гетманом. В 1673 году одержал победу над турками в битве под Хотином. 19 мая 1674 года был избран королём польским. На протяжении многих лет вёл войну с Турцией. Провёл радикальную реформу в вооружении и организации армии. Под его командованием коалиция христианских держав нанесла сокрушительное поражение туркам в битве при Вене 12 сентября 1683 года и остановила продвижение Османской империи в Европу KIEDY MIAL MIEJCE POTOP SZWEDZKI? Potop szwedzki – szwedzki najazd na Polskę w 1655 w czasie II wojny północnej (1655–1660). Formalnie zakończył go pokój w Oliwie zawarty w 1660. Wojna ta, prowadzona była nie tylko przez Szwecję, w czasie wojny zmieniały się zarówno sojusze, jak i siły obu stron. Шведский потоп (также Кровавый Потоп, Шведская Погибель; польск. Potop Szwedzki) — вторжение шведов в Речь Посполитую в 1655 - 1660 годах, причинившее этому государству огромный урон. Обусловило заключение Виленского перемирия в Русско-польской войне 1654—1667 и совместную борьбу враждующих сторон против грозящей гегемонии шведов. Формально закончился после перемирия в Оливе 21 Z JAKIM WYDARZENIEM HISTORYCZNYM KOJAŻY SIĘ POSTAĆ KS. KORDECKIEGO? Klemens Augustyn Kordecki, OSPPE (ur. 16 listopada 1603 w Iwanowicach koło Kalisza, zm. 20 marca 1673 w Wieruszowie) – przeor zakonu paulinów i dowódca obrony klasztoru podczas oblężenia Jasnej Góry. Podczas potopu szwedzkiego (1655) za cel postawił sobie uchronienie Jasnej Góry przed rabunkami i dewastacją ze strony wojsk szwedzkich. W tym celu ukrył obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, a w kaplicy umieścił jego kopię. Wysłał do króla Karola X Gustawa list – przechowywany obecnie w archiwum w Sztokholmie, w którym zgadzał się poddać twierdzę w zamian za gwarancję nienaruszalności sanktuarium. Kiedy jej nie otrzymał, zdecydował się zbrojnie bronić Jasnej Góry. Dowodził obroną twierdzy jasnogórskiej przez cały okres oblężenia: od 18 listopada do 27 grudnia 1655 roku Клеменс Кордецкий (16 ноября 1603г – 20 марта 1673г) – наставник Ордена Паулинов и предводитель обороны монастыря во время осады Ясней Гуры. Во время «шведского потопа» 1655г поставил своей целью сохранить Ясную Гуру от разграбления и надругательства над святыней шведских войск. Спрятал икону Матери Божьей Ченстоховской а в часовне поместил её копию. Руководил обороной Ясной Горы весь период её осады. KIEDY MIAL MIEJSCE I,II,III ROZBIÓR POLSKI? Pierwszy rozbiór Polski – nastąpił w roku 1772, pierwszy z trzech rozbiorów Polski, do których doszło pod koniec XVIII wieku. Dokonany drogą cesji terytorium I Rzeczypospolitej przez Prusy, Austrię (a właściwie Imperium Habsburgów) i Rosję. Austria otrzymała całą południową Polskę po Zbrucz ze Lwowem, ale bez Krakowa (83 tys. km² oraz 2,65 mln mieszkańców). Przy czym już w 1770 r. Austria samorzutnie przejęła Spisz i powiaty nowotarski, nowosądecki i czorsztyński. Prusy anektowały Warmię i Prusy Królewskie (Pomorze Gdańskie), lecz bez Gdańska i Torunia (36 tys. km² oraz 580 tys. mieszkańców). W ten sposób król Prus Fryderyk II Wielki zrealizował swe wieloletnie marzenia o państwie na jednolitym obszarze od Niemna do Łaby. Rosja zagarnęła Inflanty Polskie oraz wschodnie, peryferyjne krańce Rzeczypospolitej za Dnieprem, Drucią i Dźwiną (województwa: mścisławskie, witebskie i połockie oraz część mińskiego i inflanckiego - ogółem 92 tys. km² oraz 1,3 mln mieszkańców), utrzymując poza tym swój protektorat nad resztą okrojonego kraju. Polska straciła 211 tys. km² i 4,5 miliona ludności. W wyniku zatwierdzenia traktatu rozbiorowego, król Stanisław August Poniatowski uzyskał spłatę swoich długów Первый Раздел Печи Посполитой (польск. Pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej, Первый раздел Польши, польск. Pierwszy rozbiór Polski) — аннексия части земель Речи Посполитой тремя соседними с ней государствами — Прусским королевством, Австрийской империей и Российской империей, произошедшая в 1772 году. Первый из трёх разделов Речи Посполитой, в результате которой она прекратила существование в 1792 году. II rozbiór Polski – drugi z trzech rozbiorów Polski, do których doszło pod koniec XVIII wieku. Wykorzystując kapitulację Stanisława Augusta Poniatowskiego wobec Rosji i przejęcia rządów w kraju przez targowiczan – 25 października 1792 król Prus Fryderyk Wilhelm II zażądał wcielenia Wielkopolski do Królestwa Prus. Miała być ona ekwiwalentem za niepowodzenia armii pruskich w wojnie przeciwko rewolucyjnej Francji, prowadzonej w koalicji absolutystycznych monarchii europejskich. Żądanie to warunkował groźbą wycofania się Prus z koalicji antyfrancuskiej, ale wnet przekształciło się ono w propozycję II rozbioru części ziem Rzeczypospolitej pomiędzy Rosję i Prusy. Второй раздел Речи Посполитой или Второй раздел Польши (польск. II rozbiór Polski) произошёл в 1793 году и был вторым из трёх разделов, благодаря 22 которым Речь Посполитая прекратила существование в 1795 году. Второй раздел произошёл в период после войны сторонников Конституции и Тарговицкой конфедерацией 1792 года и был проведён межу Российской империей и Пруссией. Он был ратифицирован сеймом в 1793 году. III rozbiór Polski – ostatni z trzech rozbiorów Polski, do których doszło pod koniec XVIII w. Już w czasie trwania insurekcji kościuszkowskiej 11 lipca 1794 roku poseł pruski w Petersburgu Leopold Heinrich von Goltz pisał w swej depeszy, że cała Rosja domaga się rozbioru Polski i wymazania imienia polskiego. Niecały rok po upadku insurekcji, 24 października 1795, monarchowie Rosji, Prus i Austrii (a właściwie Imperium Habsburgów) uzgodnili wzajemnie traktat, zgodnie z którym przeprowadzili ostatni, pełny, III rozbiór Rzeczypospolitej. Trzeci rozbiór był rezultatem m.in. kryzysu wewnętrznego i ekspansywnych działań mocarstw ościennych, bezpośrednio jednak wynikiem nieudanego powstania kościuszkowskiego i przegranej wojny Polski z Rosją i Prusami. Третий раздел Речи Посполитой (Третий раздел Польши, польск. III rozbiór Polski) — последний из трёх разделов Речи Посполитой, в результате которого она прекратила существование. Поражение восстания Костюшко (1794), направленного против разделов страны, послужило поводом для окончательной ликвидации польско-литовского государства. 24 октября 1795 года государства, участвующие в разделе, определили свои новые границы. Одновременно с этим условием был подписан тайный договор в Петербурге между Австрией и Россией, явно враждебных Пруссии о военной помощи в случае если Пруссия нападёт на какое-нибудь из союзных государств. В результате Третьего раздела Россия получила литовские, белорусские и украинские земли к востоку от Буга и линии Немиров-Гродно, общей площадью 120 тыс.км² и населением 1,2 млн человек. Пруссия приобрела территории, населенные этническими поляками, к западу от pp. Пилицы, Вислы, Буга и Немана вместе с Варшавой (получившие название Южной Пруссии), а также земли в Западной Литве (Жемайтия), общей площадью 55 тыс. км? и населением в 1 млн человек. Под власть Австрии перешли Краков и часть Малой Польши между Пилицей, Вислой и Бугом, часть Подляшья и Мазовии, общей площадью 47 тыс. км², и населением 1,2 млн человек. Вывезенный в Гродно король Станислав Август Понятовский сложил свои полномочия 25 ноября 1795 года. Государства, участвовавшие в разделах Речи Посполитой, заключили в 1797 году «петербургскую конвенцию», которая включала постановления по вопросам польских долгов и польского короля, а также обязательство, что монархи договаривающихся сторон никогда не будут использовать в своих титулах название «Королевство Польское». Территория, перешедшая под власть Российской империи, была разделена на губернии (Курляндскую, Виленскую и Гродненскую). Здесь были сохранены прежняя правовая система (Литовский статут), выборность судей и маршалков на сеймиках, а также крепостное право. В Пруссии из бывших польских земель были созданы три провинции: Западная Пруссия, Южная Пруссия и Новая Восточная Пруссия. Официальным языком стал немецкий, введены прусское земское право и немецкая школа, земли «королевщины» и духовные имения отобраны в казну. Земли, перешедшие под власть австрийской короны, получили название Галиция и Лодомерия, они были разделены на 12 округов. Здесь также были введены немецкая школа и австрийское право. 23 Три раздела союза Польши и Литвы на одной карте В итоге трёх разделов Речи Посполитой, к России перешли литовские, белорусские (кроме части с городом Белосток, отошедшей к Пруссии) и украинские земли (кроме части Украины, захваченной Австрией), а коренные польские земли, населённые этническими поляками, были поделены между Пруссией и Австрией. KTÓRE PAŃSTWA UCZESTNICZYLY W ROZBIORZE POLSKI? Austria, Prusy, Rosja OSTATNI KRÓL POLSKI? Stanisław August Poniatowski (właściwie Stanisław Antoni Poniatowski) herbu Ciołek (ur. 17 stycznia 1732 w Wołczynie, zm. 12 lutego 1798 w Petersburgu) – ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów, król Polski i wielki książę litewski w latach 1764–1795, jako Stanisław II August; przedtem stolnik wielki litewski od 1755, starosta przemyski od 1753. Od 1777 należał do masonerii. Стани́слав II А́вгуст Понято́вский (польск. Stanisław August Poniatowski, 17 января 1732, Волчин, ныне Каменецкий район Брестской области Белоруссии — 12 февраля 1798, Санкт-Петербург) — граф Понятовский, последний польский король и великий князь Литовский (1764—1795), один из фаворитов будущей российской императрицы Екатерины II Z CZYM KOJARZY SIĘ TARGOWICA? Konfederacja targowicka – konfederacja generalna koronna zawiązana wiosną 1792 w Targowicy przez przywódców magnackiego obozu republikanów w celu przywrócenia starego ustroju Rzeczypospolitej, pod hasłami obrony zagrożonej wolności przeciwko reformom konstytucji 3 maja, wprowadzającym monarchię konstytucyjną. Jej zawiązanie posłużyło Rosji jako pretekst do interwencji zbrojnej w Rzeczypospolitej. Тарговицкая конфедерация (польск. Konfederacja targowicka) — объединение против принятия польской конституции в 1791 году. Польская конституция 3 мая 1791 года имела в виду обуздать шляхетскую анархию и создать в Польше прочный государственный порядок, который бы дал силу пришедшему в упадок польскому государству и охранил его от притязаний со стороны сильных соседей — Пруссии, России и Австрии. Для этих государств, равно как и для той части шляхетской партии, которая умела извлекать выгоды из анархии государства, новая конституция была невыгодна. 14 мая магнаты Потоцкий, Браницкий, Ржевуцкий и генерал Коссаковский в Тарговице под Уманью основали конфедерацию против конституции 3 мая 1791 года и обратились к Екатерине II помочь вернуть старые порядки в Польше. Начальником, или маршалом, её был избран Потоцкий. KIM BYL TADEUSZ KOSTIUSZKO? Tadeusz Andrzej Bonawentura Kościuszko herbu Roch III (ur. 4 lutego 1746 w Mereczowszczyźnie, zm. 15 października 1817 w Solurze) – generał polski i amerykański, inżynier fortyfikator, brał udział w wojnie o niepodległość USA, wzniecił antyrosyjskie powstanie w Rzeczypospolitej, Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w insurekcji 1794 А́нджей Таде́уш Бонавенту́ра Костю́шко (польск. Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko, лит. Tadas Kosciuška, белор. А́ндрэй Тадэ́вуш Банавенту́ра Касцю́шка; 4 февраля 1746, Меречёвщина (современный Ивацевичский р-н Брестской обл., Белоруссия), Речь Посполитая — 15 октября 1817, Золотурн, Швейцария) — военный и политический деятель Речи Посполитой и США, участник Войны за независимость США, организатор восстания в Польше, Белоруссии и Литве 1794 года, национальный герой Польши, США, Белоруссии, почётный гражданин Франции 24 KIEDY WYBUCHLO POWSTANIE LISTOPADOWE? Powstanie listopadowe – polskie powstanie narodowe przeciw Rosji, które wybuchło w nocy z 29 listopada na 30 listopada 1830, a zakończyło się 21 października 1831. Zasięgiem swoim objęło Królestwo Polskie i część prowincji zabranych (Litwę, Żmudź i Wołyń). Восста́ние 1830 года, ноябрьское восстание (польск. Powstanie listopadowe) — национально-освободительное восстание против власти Российской империи на территории царства Польского, Литвы, частично Белоруссии и Правобережной Украины. Происходило одновременно с так называемыми «холерными бунтами» в центральной России. Началось 29 ноября 1830 года и продолжалось до 21 октября 1831 года. Велось под лозунгом восстановления «исторической Речи Посполитой» в границах 1772 года. KIEDY WYBUCHLO POWSTANIE STYCZNIOWE? Powstanie styczniowe (1863–1864) – polskie powstanie narodowe przeciwko Imperium Rosyjskiemu, ogłoszone manifestem 22 stycznia 1863 wydanym w Warszawie przez Tymczasowy Rząd Narodowy, spowodowane narastającym rosyjskim terrorem wobec polskiego biernego oporu, wybuchło 22 stycznia 1863 w Królestwie Polskim i 1 lutego 1863 w byłym Wielkim Księstwie Litewskim, trwało do jesieni 1864; zasięgiem objęło tylko zabór rosyjski: Królestwo Polskie oraz ziemie zabrane – Litwę, Białoruś i część Ukrainy; było największym polskim powstaniem narodowym, spotkało się z poparciem międzynarodowej opinii publicznej; miało charakter wojny partyzanckiej, w której stoczono ok. 1200 bitew i potyczek, mimo początkowych sukcesów zakończyło się klęską powstańców, z których kilkadziesiąt tysięcy zostało zabitych w walkach, blisko 1 tys. straconych, ok. 38 tys. skazanych na katorgę lub zesłanych na Syberię, a ok. 10 tys. wyemigrowało Восстание 1863 года, Январское восстание — польское национальноосвободительное восстание на территории Царства Польского, современных Литвы, Белоруссии и Правобережной Украины, в котором участвовала также некоторая часть белорусов и литовцев. Началось 22 января 1863 года и продолжалось до поздней осени 1864 года. WOJNA POLSKO-BOLSZEWICKA (WOJNA POLSKO-ROSYJSKA 1919-1920) – wojna pomiędzy odrodzoną II Rzeczpospolitą a Rosją Radziecką, dążącą do podboju państw europejskich i przekształcenia ich w republiki radzieckie zgodnie z doktryną i deklarowanymi celami politycznymi ("rewolucja z zewnątrz") rosyjskiej partii bolszewików. We wrześniu 1920 Włodzimierz Lenin w czasie przemówienia na IX Konferencji Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewików) przedstawił główną według niego przyczynę wojny polsko-bolszewickiej: [stwierdziliśmy], że gdzieś pod Warszawą znajduje się nie centrum polskiego rządu burżuazyjnego i republiki kapitału, ale centrum całego współczesnego systemu imperialistycznego oraz, że okoliczności pozwalają nam wstrząsnąć tym systemem i prowadzić politykę nie w Polsce, ale w Niemczech i w Anglii. Tym samym stworzyliśmy w Niemczech i Anglii zupełnie nowy odcinek rewolucji proletariackiej, walczącej z ogólnoświatowym imperializmem... Wojna przez cały okres trwania toczyła się równolegle w wymiarze militarnym i bardzo silnie zaakcentowanym wymiarze politycznym.Wojna trwała w latach 1919–1920, a jej najważniejszymi epizodami militarnymi były: wyprawa kijowska, bitwa warszawska, kontruderzenie znad Wieprza, bitwa pod Komarowem i wreszcie bitwa nad Niemnem. 12 października 1920 delegacja Sejmu RP i rządu Rzeczypospolitej i delegacja rządu RFSRR zawarły w Rydze zawieszenie broni (weszło w życie 18 października), a 18 marca 1921, również w Rydze podpisany został traktat pokojowy, który wytyczył granicę polsko-radziecką i do agresji ZSRR na Polskę 17.09.1939 regulował stosunki pomiędzy II Rzeczpospolitą a RFSRR, a później ZSRR. 25 Советско-польская война (польск. wojna polsko-bolszewicka (wojna polskorosyjska), укр. Польсько-радянська війна) — вооружённый конфликт между Польшей и Советской Россией, Советской Белоруссией, Советской Украиной на территории распавшейся Российской империи — России, Белоруссии, Латвии, Литвы, Польши и Украины в 1919–1921 годах во время Гражданской войны в России. В современной польской историографии имеет название «ПольскоБольшевистская война». В конфликте также принимали участие войска Украинской Народной Республики и Западно-Украинской Народной Республики; в первой фазе войны они действовали против Польши, затем части УНР поддерживали польские войска. Основные территории, за обладание которыми велась война, до середины XIV века представляли собой различные древнерусские княжества. После периода междоусобных войн и татаро-монгольского нашествия 1240 года они попали в область влияния Литвы и Польши. В первой половине XIV века Киев, Поднепровье, междуречье Припяти и Западной Двины вошли в состав Великого княжества Литовского, а в 1352 году земли Галицко-волынского княжества были разделены между Польшей и Литвой. В 1569 году, согласно Люблинской унии между Польшей и Великим княжеством Литовским, некоторые украинские земли, до того находившиеся в составе последнего, переходят под власть польской короны. В 1772—1795 гг., в результате трех разделов Речи Посполитой, часть земель (Западная Белоруссия и большая часть Западной Украины) переходит под власть российской короны, галицкие территории попадают в состав Австрийской монархии. После поражения Германии в войне в ноябре 1918 года, когда Польша как независимое государство была восстановлена, встал вопрос о её новых границах. Хотя польские политики и расходились во взглядах на то, какой именно статус должны иметь восточные территории бывшей Речи Посполитой в составе нового государства, они единогласно выступали за их возврат под польский контроль. Советское правительство, напротив, предполагало установить контроль над всей территорией бывшей Российской империи, сделав её (как официально заявлялось) плацдармом мировой революции.Цели участников конфликта Основной целью руководства Польши во главе с Юзефом Пилсудским было восстановление Польши в исторических границах Речи Посполитой 1772 года, с установлением контроля над Белоруссией, Украиной (включая Донбасс), Литвой и геополитическим доминированием в Восточной Европе:Замкнутая в пределах границ времён шестнадцатого века, отрезанная от Чёрного и Балтийского морей, лишённая земельных и ископаемых богатств Юга и Юго-Востока, Россия могла бы легко перейти в состояние второсортной державы, неспособной серьёзно угрожать новообретенной независимости Польши. Польша же, как самое большое и сильное из новых государств, могла бы легко обеспечить себе сферу влияния, которая простиралась бы от Финляндии до Кавказских гор. С советской стороны, в качестве программы-минимум рассматривалось установление контроля над западными губерниями бывшей Российской империи (Украиной и Белоруссией) и их советизация, в качестве программы-максимум — советизация Польши, за ней Германии и переход к мировой революции. Советское руководство считало войну против Польши частью борьбы против всей существовавшей на тот момент Версальской международной системыСокращение помощи со стороны стран Антанты сыграло заметную роль в том, что после победы под Варшавой поляки не смогли развить успех и разгромить советские войска Западного фронта. Изменение дипломатической позиции Великобритании (произошедшее под влиянием профсоюзов, в свою очередь тайно финансировавшихся советским правительством), ускорило заключение мирного договора в Риге.Итоги войны Ни одна из сторон в ходе войны не достигла поставленных целей: Белоруссия и Украина были разделены между Польшей и республиками, в 1922 году вошедшими в Советский Союз. Территория Литвы была поделена между Польшей и независимым Литовским государством. РСФСР со своей стороны признала независимость Польши и легитимность правительства 26 Пилсудского, временно отказалась от планов «мировой революции» и ликвидации Версальской системы. Несмотря на подписание мирного договора, отношения между двумя странами оставались напряжёнными на протяжении последующих двадцати лет, что в конечном счёте привело к участию СССР в разделе Польши в 1939 году.Разногласия между странами Антанты, возникшие в 1920 году по вопросу о военно-финансовой поддержке Польши, привели к постепенному прекращению поддержки этими странами Белого движения и антибольшевистских сил в целом, последующему международному признанию Советского Союза. KIEDY WYBUCHLO POWSTANIE WARSZAWSKIE? Варша́вское восста́ние — антинацистское восстание в Варшаве 1 августа — 2 октября 1944 года, организованное командованием Армии крайовой и представительством польского правительства в изгнании. Не получило помощи от советских войск, и, несмотря на отчаянное сопротивление польских повстанцев, было подавлено. Powstanie warszawskie (1 sierpnia – 3 października 1944) – wystąpienie zbrojne przeciwko okupującym Warszawę wojskom niemieckim, zorganizowane przez Armię Krajową w ramach akcji "Burza", połączone z ujawnieniem się i oficjalną działalnością najwyższych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. ZBRODNIA KATYŃSKA (w Polsce określenie równoznaczne ze słowem Katyń i las katyński) – wymordowanie na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 r. przez funkcjonariuszy NKWD na wiosnę tego roku przetrzymywanych w obozach na terytorium ZSRR nie mniej niż 21 768 obywateli polskich – jeńców wojennych osadzonych w specjalnych obozach jenieckich NKWD w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie oraz osób cywilnych, aresztowanych i osadzonych w więzieniach na terenie okupowanym przez ZSRR Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej. Катынский расстрел (польск. Zbrodnia katyńska — катынское преступление) — массовые казни польских граждан (в основном пленных офицеров польской армии), осуществлённые весной 1940 года сотрудниками НКВД СССР. Как свидетельствуют опубликованные в 1992 году документы, расстрелы производились по решению тройки НКВД СССР в соответствии с постановлением Политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Согласно обнародованным архивным документам, всего было расстреляно 21 857 польских заключённых. ДОГОВОР О НЕНАПАДЕНИИ МЕЖДУ ГЕРМАНИЕЙ И СОВЕТСКИМ СОЮЗОМ (нем. Deutsch-sowjetischer Nichtangriffspakt; также известен как пакт Молотова — Риббентропа) — межправительственное соглашение, подписанное 23 августа 1939 года главами ведомств по иностранным делам Германии и Советского Союза. Со стороны СССР договор был подписан наркомом по иностранным делам В. М. Молотовым, со стороны Германии — министром иностранных дел И. фон Риббентропом. Стороны соглашения обязывались воздерживаться от нападения друг на друга и соблюдать нейтралитет.К договору прилагался секретный дополнительный протокол о разграничении сфер обоюдных интересов в Восточной Европе на случай «территориально-политического переустройства». Протокол предусматривал включение Латвии, Эстонии, Финляндии, Восточной Польши и Бессарабии в сферу интересов СССР. Pakt Ribbentrop-Mołotow – umowa międzynarodowa - formalnie pakt o nieagresji pomiędzy III Rzeszą Niemiecką i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich z 23 sierpnia 1939 r., faktycznie zaś - zgodnie z tajnym protokołem dodatkowym stanowiącym załącznik do oficjalnego dokumentu umowy i faktyczną treść paktu rozbiór terytoriów lub rozporządzenie niepodległością suwerennych państw: Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Rumunii przez ZSRR i III Rzeszę. 27
